Znaczenie bankowości relacyjnej w działalności przedsiębiorstw sektora MŚP w Niemczech

(1)

Znaczenie bankowości relacyjnej

w działalności przedsiębiorstw sektora MSP

w Niemczech

Anna Dąbkowska, Anna Spoz

*

Streszczenie: Cel – Przestawienie istoty bankowości relacyjnej oraz omówienie jej znaczenia dla przedsię-biorstw sektora MSP w Niemczech.

Metodologia badania – Krytyczna analiza literatury przedmiotu obejmująca publikacje polskich i zagra-nicznych autorów w omawianego zakresu tematycznego, metoda desk research oraz metoda analizy oraz dedukcji. Wybrane treści zostały zaprezentowane w formie graficznej.

Wynik – Wyjaśnienie pojęcia bankowości relacyjnej. Omówienie znaczenie kredytu bankowego w działal-ności przedsiębiorstw sektora MSP oraz przedstawienie powodów zerwania negocjacji kredytowych z ban-kami.

Oryginalność/wartość – Uwzględniając znaczenie kredytu w działalności przedsiębiorstw MSP, wielkość luki finansowej w odniesieniu do poszczególnych przedsiębiorstw MSP oraz przyczyn zerwania negocjacji kredytowych z bankami, wykazano znaczenie bankowości relacyjnej w działalności przedsiębiorstw MSP, ale także banków.

Słowa kluczowe: bankowość relacyjna, małe i średnie przedsiębiorstwa, źródła finansowania Wprowadzenie

Intensywność gry konkurencyjnej między przedsiębiorstwami z jednej strony nabiera coraz częściej międzynarodowego charakteru, z drugiej zaś coraz bardziej świadomi i wymaga-jący konsumenci sprawiają, że firmy chcące utrzymać się na rynku muszą stale doskona-lić swoją ofertę poszerzając jej zakres i/lub podnosząc jakość oferowanych produktów lub usług.

Realizacja tego celu wymaga zasobów finansowych. Przedsiębiorstwo, w zależności od swoich potrzeb, wielkości i struktury własnościowej, bieżącej sytuacji majątkowo-finanso-wej i posiadanej płynności finansomajątkowo-finanso-wej oraz kosztów związanych z obsługą ewentualnego zadłużenia podejmują decyzję o wykorzystaniu wewnętrznych i/lub zewnętrznych źródeł finansowania. Zgodnie z założeniami teorii hierarchii źródeł finansowania przedsiębior-stwa, kierując się zasadą minimalizacji luki informacyjnej, w pierwszej kolejności sięgają

Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 5/2017 (89), cz. 1

DOI: 10.18276/frfu.2017.89/1-37 s. 451–462

* _{mgr Anna Dąbkowska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, e-mail: anna.dabkowska@kul.pl; dr Anna}

(2)

po wewnętrzne, własne zasoby finansowe, a dopiero w następnej wykorzystują zewnętrzne źródła finansowania.

Pozyskanie obcych środków finansowania pozwala jednostce na podjęcie, przyspie-szenie lub rozszerzenie zakresu realizowanych projektów. Jest korzystne także z punktu widzenia podatkowego, gdyż umożliwia wykorzystanie odsetkowej tarczy podatkowej. Oczywiście poziom zadłużenia firmy powinien być kontrolowany, co wynika z koncepcji krańcowego kosztu kapitału oraz teorii bankructwa.

Najpopularniejszym zewnętrznym źródłem finansowania przedsiębiorstw jest kredyt bankowy. Decyzja o jego udzieleniu determinowana jest zasadnością celu przeznaczenia kredytu i zdolnością kredytobiorcy do terminowej obsługi zadłużenia. Zawsze jednak to-warzyszyć jej będzie pewien poziom ryzyka wynikający między innymi z asymetrii in-formacji na linii kredytodawca–kredytobiorca, do zmniejszenia której w sposób znaczący może przyczynić się istnienie tzw. bankowości relacyjnej.

Celem artykułu jest przestawienie istoty bankowości relacyjnej oraz omówienie jej zna-czenia dla niemieckich przedsiębiorstw należących do sektora MSP.

Metodami wykorzystanymi w niniejszym opracowaniu są krytyczna analiza literatury przedmiotu, obejmująca publikacje polskich i zagranicznych autorów z omawianego zakre-su tematycznego, metoda desk research oraz metoda analizy oraz dedukcji. Wybrane treści zostały zaprezentowane w formie graficznej.

1. Istota i znaczenie bankowości relacyjnej

Przegląd literatury przedmiotu pozwolił na wyróżnienie trzech zasadniczych kierunków badań prowadzonych w zakresie bankowości relacyjnej. Pierwszy z nich skupiał się na oce-nie wpływu bankowości relacyjnej na kanał kredytowy będący podstawowym kanałem mechanizmu transmisji polityki pieniężnej i jej oddziaływania na gospodarkę (Hodgman, 1963; Kene, Malkier, 1965; Wood, 1975). Przedmiotem zainteresowania drugiego była na-tomiast analiza znaczenia bankowości relacyjnej w finansowaniu małych przedsiębiorstw, które z reguły napotykają na trudności w pozyskaniu środków finansowych na realizacje projektów inwestycyjnych z publicznych źródeł finansowania (Beck, Degryse, Haas, Ho-ren, 2014). W przypadku tej grupy przedsiębiorstw zjawisko luki finansowej jest najbar-dziej widoczne (OECD, 2006). Trzeci kierunek skupiał się na ocenie przekrojowych różnic w systemach finansowych. Systemy finansowe niektórych państw, np. Niemiec i Japonii, oparte są na długotrwałych relacjach klientów z bankami tzw. relartionship-intensive.

W literaturze przedmiotu funkcjonuje niewiele definicji bankowości relacyjnej. Do naj-bardziej znanych i najczęściej cytowanych zaliczyć należy określenie zaproponowane przez Ongenę i Smitha, którzy pojmowali bankowość relacyjną jako relację (związek) pomiędzy bankiem a klientem, który wykracza poza prostą, anonimową transakcję finansową (On-gena, Smith, 2000). W podobny sposób postrzegali ją także Petersen i Rajan (1994) oraz Berger i Udell (1995).

(3)

Boot natomiast opisał bankowość relacyjną jako świadczenie usług finansowych przez pośrednika finansowego, który (Boot, 2000): inwestuje w pozyskanie informacji o kliencie, często natury poufnej, a oceny rentowności tychże inwestycji dokonuje w perspektywie długoterminowej obejmującej wiele interakcji z tym samym klientem i/lub zróżnicowany zakres produktowy współpracy.

Bankowość relacyjną należy zatem definiować w dwóch wymiarach, tj. czasu, czyli długości i okresu trwania relacji pomiędzy stronami relacji, oraz zakresu produktowego współpracy.

Korzyści wynikające z rozwoju bankowości relacyjnej płyną dla obu stron. Banki zy-skują szerszy dostęp do informacji o kliencie, co pozwala im zrozumieć, a przez to trafnej ocenić działania podejmowane przez firmy. Klienci zaś oczekują, że bliska relacja z kredy-todawcą zapewni im dostęp do finansowania nawet w czasie trudności finansowych.

Utrzymanie bankowości relacyjnej oznacza często gotowość do poświecenia obecnych korzyści na poczet przyszłych, np. bank, by pozyskać klienta, oferuje mu niższe oprocen-towanie kredytu, licząc na dodatkowe zyski ze sprzedaży innych produktów bankowych. W odwrotnym przypadku firmy początkowo godzą się na wysokie koszty kredytu licząc na zwrot poniesionych kosztów w długim okresie, np. poprzez negocjację niższych stawek podstawowych (Ongena, Smith, 2000).

Niekiedy jednak bliska współpraca z jednym bankiem może okazać się dla kredyto-biorcy kosztowna, gdyż prowadzić może do występowaniem zjawiska renty monopolisty, skutkującej wzrostem ceny kredytu (Boot, 2000).

Rozwój bankowości relacyjnej determinowany jest wieloma czynnikami. Po stronie kre-dytodawcy w pierwszej kolejności wyróżnić należy konkurencje w sektorze bankowym. Wraz ze wzrostem liczby potencjalnych kredytodawców zmniejsza się dostęp do informacji o kliencie oraz siła przetargowa banku w relacji z klientem, co skutkować będzie poten-cjalnie niższymi oczekiwanymi zyskami z tejże relacji. W przypadku firm badania wyka-zywały, że liczba przedsiębiorstw obsługiwanych przez jeden tylko bank maleje wraz ze wzrostem jej wielkości (Memmel, Schmieder, Stein, 2007).

2. Zjawisko bankowości relacyjnej w przedsiębiorstwach sektora MSP

W Niemczech, kraju o systemie finansowym zorientowanym bankowo, przedsiębiorstwa w poszukiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania w pierwszej kolejności kierują swoją uwagę w stronę banków, wybierając najczęściej kredyt bankowy.

Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem oparta jest na tzw. Hausbankprinzip, czyli na ścisłej, długoterminowej współpracy przedsiębiorstwa z jednym lub kilkoma bankami. Zjawisko to nie jest jednak nowe, gdyż początki takiej współpracy sięgają jeszcze czasów Republiki Wajmarskiej i III Rzeszy (Steegman, 2006, s. 77). Z upływem lat relacje podmio-tów gospodarczych z bankami nie uległy osłabieniu. W latach 90. XX wieku dość częstym

(4)

zjawiskiem było zasiadanie przedstawicieli zarządów banków w radach nadzorczych przed-siębiorstw i odwrotnie.

Bliska zależność podmiotów gospodarczych z bankami skutkowała zwiększeniem udziału kredytu bankowego w ich finansowaniu. Hausbank stał się osobą pierwszego kontaktu w staraniach podmiotów gospodarczych o pozyskanie kapitału obcego (Becker, Ulrich, Botzkowski, 2015, s. 135).

Z badań Beckera, Ulricha i Botzkowskiego wynika, że spośród przedsiębiorstw sektora MSP, w których udział kapitału własnego przekraczał 50% całości kapitałów, 95% z nich zadeklarowało współpracę z bankami i doceniały jej znaczenie. W przypadku przedsię-biorstw o udziale kapitału własnego nieprzekraczającym 50% całości kapitałów jednost-ki taką deklarację złożyło jedynie 81% z nich (Becker, Ulrich, Botzkowsjednost-ki, 2015, s. 138) (rys. 1). 81% 19% 95% 5% Tak Nie ≤50% >50%

Rysunek 1. Współpraca oparta na zasadzie Hausbankprinzip a udział kapitału własnego w

struk-turze kapitałów przedsiębiorstwa

Źródło: opracowanie na podstawie Becker, Ulrich, Botzkowski (2015), s. 138.

Z przeprowadzonych przez Hummela badań wynika, że największa liczba przedsię-biorstw sektora MSP (47%) współpracowała z dwoma bankami. Ponad 36% małych i śred-nich firm nawiązała relację tylko z jednym bankiem. Na współpracę z trzema bankami zdecydowało się 13% przedsiębiorstw MSP, a relację z czterema bankami deklarowało je-dynie 4%. Przyczynami podjęcia współpracy z dwoma bankami była chęć wzmocnienia pozycji przetargowej firmy w negocjacjach z bankami, a przez to dążenie do optymalizacji kosztów pozyskania kapitału obcego. Ograniczony rozmiar prowadzonej działalności firm MSP sprawia jednak, że niewiele z nich zdecydowało się na podjęcie współpracy z trzema lub czterema bankami. Trzeba bowiem pamiętać, że współpraca z instytucjami finansowy-mi oprócz korzyści generuje także koszty związane z utrzymaniem i obsługą rachunków bankowych (rys. 2).

W najtrudniejszej sytuacji są mikroprzedsiębiorstwa oraz firmy dopiero wchodzące na rynek. Dla nich nawiązanie ścisłej relacji z bankiem jest szansą na uwiarygodnienie siebie w roli klienta i zdobycie zaufania potencjalnego kredytodawcy (Hummel, 2013, s. 49–50).

(5)

Jeden bank 36,4%

Dwa banki 47,4%

Trzy banki 12,9%

Cztery i więcej banków 3,5%

Rysunek 2. Liczba banków współpracujących z poszczególnymi przedsiębiorstwami MSP Źródło: Hummel (2013), s. 49.

Największą rolę we współpracy z przedsiębiorstwami MSP odgrywają banki lokalne (kasy oszczędności, banki spółdzielcze i banki regionalne) oraz duże banki. Według ba-dania przeprowadzonego przez Deloitte, aż 83% respondentów wyraziło zadowolenie z ja-kości usług oferowanych przez banki lokalne (rys. 3). Banki lokalne znają swoje lokalne przedsiębiorstwa i oceniając wniosek kredytowy biorą również pod uwagę miękkie aspekty funkcjonowania regionalnych firm, a nie tylko wiarygodność finansową oraz zabezpiecze-nie. Ponadto widzą one również własne korzyści ekonomiczne w długoterminowym rozwo-ju firm ze swojego regionu (Flögel, Gärtner, 2016).

83%

72%

35% 34% _29%

21%

Banki lokalne Duże banki Banki powołane do realizacji

zadań specjaalnych

Landesbanken Niemieckie córki banków zagranicznych

Banki centralne banków spółdzielczych Liczba respondentów (N = 209), możliwa większa liczba odpowiedzi.

Rysunek 3. Rodzaje banków współpracujących z przedsiębiorstwami MSP

Źródło: badanie przeprowadzone przez firmę Deloitte (Finanzierung im Mittelstand, s. 28, pobrane z https:// www2.deloitte.com/de/de/pages/mittelstand/contents/Studienserie-Erfolgsfaktoren-im-Mittelstand.html).

Głównym źródłem finansowania inwestycji firm MSP są środki własne, które stano-wią około 50% całości realizowanych inwestycji. Taką strukturę finansowania po części

(6)

wyjaśnia teoria hierarchii źródeł finansowania, po części zaś zaostrzona na skutek kryzysu finansowego polityka banków wobec małych i średnich firm skutkująca zwiększeniem war-tości wymaganych zabezpieczeń wnioskowanego kredytu oraz wysokości prowizji (rys. 4).

31 ₂₇ 31 36 32 30 31 29 28 30 31 30 44 51 43 44 48 50 48 54 53 52 49 53 11 11 15 12 12 13 13 11 14 12 15 11 15 10 11 8 8 6 8 6 6 6 5 7 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Kredyty bankowe Środki własne Środki wsparcia Pozostałe środki Rysunek 4. Źródła finansowania projektów inwestycyjnych przez podmioty sektora MSP Źródło: opracowanie na podstawie danych zawartych KfW-Mittelstandspanel 2004–2015.

Najwięcej przedsiębiorstw MSP aplikuje po kredyty o wartości nieprzekraczającej 20 000 euro oraz o wysokości od 20 000 do 50 000 euro (rys. 5).

27 24 37 37 39 53 50 ₄₂ 26 ₂₂ 24 31 24 25 ₂₁ 20 16 22 23 23 29 24 17 26 12 15 14 12 12 ₁₅ 22 18 ₁₅ 15 17 ₁₂ ₁₂ 17 9 7 10 ₁₃ ₁₄ 18 3 4 ₈ ₆ 6 5 5 5 ₈ 8 7 6 5 6 9 5 4 4 5 8 10 12 0% 20% 40% 60% 80% 100% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Do 20 000 EUR Ponad 20 000 EUR do 50 000 EUR Ponad 50 000 EUR do 100 000 EUR Ponad 100 000 EUR do 250 000 EUR Ponad 250 000 EUR do 500 000 EUR Ponad 500 000 EUR

Rysunek 5. Wielkość popytu na kredyt w zależności od jego wartości

Źródło: opracowanie na podstawie danych zawartych KfW-Mittelstandspanel 2005–2015.

Ilość wniosków o kredyty od 250 000 do 500 000 euro i powyżej 500 000 euro jest najmniejsza. Warto jednak zauważyć, że w przypadku tych ostatnich od 2012 roku liczba zapytań z roku na rok systematycznie wzrasta (z 5% w 2012 r. do 12% w 2015 r.).

(7)

Zależność między pierwotnie planowaną wartością kredytu inwestycyjnego a rzeczywistą jego wartością przedstawiono na rysunku 6.

93,0 83,3 _88,9 100,5 88,7 _83,1 103,8 105,0 98,7 99,0 105,5 70,2 88,5 97,6 91,8 77,1 78,1 80,7 79,8 79,8 93,0 81,6 99,2 124,8 134,9 156,0 122,8 106,3 103,8 102,3 118,7 127,8 131,5 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykorzystane środki własne Wykorzystane fundusze zewnętrzne Pierwotnie planowany popyt na kredyt

Rysunek 6. Pierwotnie planowana wartość kredytu inwestycyjnego a rzeczywista jego wartość

(mld EUR)

Źródło: opracowanie na podstawie danych zawartych w raporcie KfW-Mittelstandpanel 2005–2015.

Popyt na kredyt inwestycyjny zgłaszany przez podmioty sektora MSP od 2012 roku rośnie. W 2015 roku został oszacowany na poziomie 131,5 miliardów euro, czyli o 3% wię-cej w stosunku do poprzedniego roku. Na wzrost popytu na kredyt niewątpliwie wpłynęło obniżenie stóp procentowych. Wzrost zainteresowania kredytem bankowym spowodował, że banki i kasy oszczędności nie były w stanie go zaspokoić. W 2014 roku wartość tego

22,5% 24,0% 8,9% 25,3% 21,0% 17,4% 23,0% 9,1% 7,8% 13,9% 16,2% 5,9% 8,0%_2,7% 5,8% 6,0% 2,9% 1,9% 8,2% 1,3% 1,7% 2,0% 12,6% 17,0% 5,4% 14,3% 11,0% 10,1% 11,1% 3,3% 6,6% 8,6% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Poniżej 10 pracowników 10 i więcej pracowników Cały sektor MSP

Rysunek 7. Luka finansowa w latach 2005–2014 – szacunkowy udział odrzuconych kredytów do

popytu na kredyt

(8)

popytu oszacowano na 1,5 mld euro, podczas gdy w 2013 roku na 0,5 mld euro. Różnica między wielkością popytu na kredyt a wielkością podaży powoduje powstanie luki finan-sowej. W 2014 roku dla całego sektora MSP luka finansowa wynosiła 2%. Biorąc po uwagę średnią długoterminową, która w latach 2005–2014 wynosiła 9%, wynik okazuje się nie-znaczny (rys. 7).

Analiza sektora MSP wykazała, że największe trudności z pozyskaniem finansowa-nia zewnętrznego mają mikroprzedsiębiorstwa zatrudfinansowa-niające do dziewięciu pracowników. W przypadku tych jednostek luka finansowa w 2014 roku została oszacowana na 13,9%. Warto zaznaczyć, że od 2013 roku wykazuje ona tendencję rosnącą i w 2015 roku wyniosła już 16,2%. W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających 10 i więcej pracowników luka finansowa jest znacznie mniejsza. Jej wartość została oszacowana na 8,6%. Także i w przy-padku tych przedsiębiorstw wykazuje tendencję rosnącą, gdyż od 2013 roku wzrosła prawie dwukrotnie. 17, 1 14, 3 14, 4 12, 5 13, 1 14, 6 _16,5 34, 7 31, 1 32, 7 32, 3 32, 4 36,8 _34,8 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wszystkie przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa inwestujące 641 538 540 454 473 537 602 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rysunek 8. Procentowy udział przedsiębiorstw sektora MSP prowadzących z bankami i kasami

oszczędności negocjacje w zakresie przyznania kredytu inwestycyjnego (po lewej) oraz liczba przedsiębiorstw należących sektora MSP prowadzących z bankami i kasami oszczędności nego-cjacje w zakresie przyznania kredytu inwestycyjnego (po prawej)

Udział firm sektora MSP aplikujących o kredyt w latach 2009–2015 utrzymywał się w przedziale 12,5–17,1%. W 2009 roku odnotowano największy udział małych i średnich firm wnioskujących o kredyt oszacowany na poziomie 17,1%. Rok później wynosił on już tylko 14,3%. Ponad 1/3 wniosków kredytowych dotyczyła kredytów inwestycyjnych. Na przestrzeni lat 2009–2015 udział aplikacji o kredyty inwestycyjne w całości wniosków kredytowych nie ulegała poważniejszym zmianom (rys. 8). Pod względem wartości kredy-tów inwestycyjnych w latach 2009–2015, rok 2009 był najlepszy, choć warto zauważyć, że od 2011 roku możemy obserwować systematyczny wzrost wartości kredytów inwestycyj-nych o które aplikują MSP.

(9)

Pozytywnie należy odnotować, że w latach 2010–2015 co najmniej połowa negocjacji przedsiębiorstw MSP z bankami zakończyła się pozytywnie i bank zdecydował o udzieleniu kredytu, co świadczy o przychylnej polityce banku w finansowaniu inwestycji MSP. Banki starają się dostosowywać swoją ofertę do podmiotów tego sektora, ponieważ zauważyły po-tencjał do rozwoju w tym sektorze. Dlatego banki są zainteresowane z przedsiębiorstwami MSP współpracą o charakterze relacyjnym (Dąbkowska, 2015, s. 82).

Rozpatrując udział pozytywnie rozpatrzonych wniosków z punktu widzenia wielkości przedsiębiorstwa aplikującego o kredyt należy zauważyć, że struktura od lat nie ulega zmia-nom. Najwięcej pozytywnych decyzji kredytowych kierowanych jest do średnich przedsię-biorstw, najmniej zaś do podmiotów zatrudniających do pięciu pracowników (rys. 10)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Mniej niż 5 Mikro Małe Średnie 0 5 10 15 20 25 30 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rysunek 9. Procentowy udział pozytywnie (po lewej) i negatywnie (po prawej) rozpatrzonych

wniosków kredytowych ze względu na wielkość przedsiębiorstwa

Rozpatrując przyczyny nieudzielenia kredytu inwestycyjnego przedsiębiorstwom MSP, największy udział miały odmowy ze strony banków kształtujące się kolejnych latach w prze-dziale 17–32%. Kolejnym powodem było zerwanie negocjacji przez przedsiębiorstwa, a ich udział w latach 2009–2015 oszacowany został na 14–22%. Najmniej przypadków dotyczyło sytuacji, w której bank nie udzielił kredytu ze względu na negatywne negocjacje (rys. 10).

W przypadku przedsiębiorstw zatrudniających do pieciu pracowników, luka finansowa jest najwyższa wśród przedsiębiorstw należących do sektora MSP. W 2014 roku oszacowa-no ją na poziomie 19% i oznacza to wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 2%. Przy-czyny tej sytuacji upatruje się w asymetrii informacji i braku współpracy tych jednostek z bankami. W przypadku mikroprzedsiębiorstw zatrudniających od 5 do 9 pracowników luka finansowa oszacowana została na 11%, w małych przedsiębiorstwach na 7%, a w śred-nich jedynie na poziomie 3% (rys. 11).

(10)

0 10 20 30 40 50 60 70 80 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Pozytywne negocjacje, bank udziela kredytu

Min. jedna negatywna negocjacja, przedsiębiorstwo odrzuca ofertę Min. jedna negatywna negocjacja, bank odmawia kredyty Bank odmawia kredytu ze względu na negatywną negocjację

Rysunek 10. Przyczyny nieudzielenia kredytu inwestycyjnego przedsiębiorstwom MSP

przez banki

40% 31% 30% 17% 31% 27% 24% 21% 17% 17% 19% 22% 16% 17% 20% 22% 18% 12% 6% 9% 8% 11% 20% 18% 14% 10% 11% 11% 9% 5% 5% 6% 6% 11% 7% _6% _5% _6% 9% _4% 2% 4% 3% 3% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 mniej niż 5 od 5 do 9 od 10 do 49 50 i więcej

Rysunek 11. Odmowa kredytowania według wielkości przedsiębiorstw w latach 2004–2014 Źródło: opracowanie na podstawie danych zawartych KfW-Mittelstandspanel 2004–2015.

Przyczyny niepowodzeń w negocjacjach kredytowych skutkujących odmową w udzie-leniu kredytu są podobne od lat. Największym czynnikiem wpływającym na odmowę ban-ku jest brak zabezpieczenia (60%) oraz wiarygodności kredytowej (50%). Wskaźnikami branymi pod uwagę przez banki w decyzjach kredytowych są rentowność obrotów oraz wskaźniki kapitałowe podmiotów MSP.

(11)

Uwagi końcowe

Sektor MSP jest kluczowym elementem gospodarki niemieckiej, dlatego efektywność jego działania przekłada się na konkurencyjność gospodarki jako całości. Państwo jest zatem zainteresowane wspieraniem jego innowacyjności i rozwoju.

Każde przedsiębiorstwo w trakcie działalności potrzebuje środków finansowych. W nie-mieckim systemie finansowym, zorientowanym bankowo, głównym dostarczycielem kapi-tału obcego są banki, a wśród ich produktów – kredyty bankowe.

Przedsiębiorstwa sektora MSP ze względu na swoje naturalne ograniczenia zasobowe, zwłaszcza finansowe, szczególnie zainteresowane są pozyskaniem zewnętrznych środków pieniężnych. Niestety w procesie aplikacji o te środki napotykają na wiele trudności, od for-malnych, wynikających z problemów z wypełnieniem wniosku, po merytoryczne, np. nie-umiejętność prawidłowego oszacowanie potrzeb finansowych koniecznych do realizacji projektu inwestycyjnego, braku historii kredytowej czy wymaganych zabezpieczeń.

Rozwój bankowości relacyjnej polegającej na tworzeniu bliskiej współpracy między przedsiębiorstwem a bankiem przyczynia się do ograniczenia występowania wymienionych barier. Znając specyfikę przedsiębiorstwa, posiadając o nim informacje często natury pouf-nej, bank potrafi lepiej zrozumieć działania firm i trafniej ocenić efektywność planowanej inwestycji. W świecie niskich stóp procentowych bankowość relacyjna jest bardzo atrakcyj-na także z punktu widzenia banków, gdyż posiadanie bliskiej relacji z przedsiębiorstwem daje im szanse na dodatkowe zyski ze sprzedaży innych produktów bankowych.

Literatura

Beck, T., Degryse, H., Haas, R.D., Horen, N. (2014). When Arm’s Length Is Too Far. Relationship Banking over the Business Cycle. CESifo Working Paper, 4877, 2.

Becker, W., Ulrich, P., Botzkowski, T. (2015). Finanzierung im Mittelstand. Wiesbaden: Springer Gabler. Berger, A.N., Udell, G.F. (1995). Relationship Lending and Lines of Credit in Small Firm Finance. Journal of

Busi-ness, 68, 351–381.

Boot, A.W.A., Thakor, A.V. (2000) Can Relationship Banking Survive Competition? The Journal of Finance, 55 (2), 679–713.

Flögel, F., Gärtner, S. (2016). Niedrigzinsphase, Standardisierung, Regulierung. Regionale Banken was nun? IAT Discussion Paper, 16/02.

Hodgman, D.R. (1963). Commercial Bank Loan and Investment Policy. Urbana-Champaign: Bureau of Economic and Business Research, University of Illinois.

Hummel, D. (2011). Mittelstands- und Innovationsfinanzierung in Deutschland. Ergebnisse und Hintergründe einer bundesweiten Unternehmensbefragung. Postam: Universitätsverlag Potsdam.

Kane, E.J., Malkiel, B.G. (1965). Bank Portfolio Allocation, Deposit Variability, and the Availability Doctrin. Quar-terly Journal of Economics, 79, 257–261.

Memmel, C., Schmieder, C., Stein, I. (2007). Relationship Lending – Empirical Evidence for Germany. Banking and Financial Studies, 14.

OECD (2006). The SME Financing Gap. Vol. 1: Theory and Evidence.

Ongena, S., Smith, D.C. (1998). Bank Relationships: A Review. Performance of Financial Institutions. Cambridge: Cambridge University Press.

Ongena,S., Smith, D.C. (2000). What Determines the Number of Bank Relationships. Journal of Financial Inter-mediation, 9, 26–56.

(12)

Petersen, M.A, Rajan, R.G. (1994). The Benefits of Lending Relationships: Evidence from Small Business Data. Journal of Finance, 49, 3–27.

Steegman, J. (2006). Funktionen der Hausbank bei der Unterstützung von Unternehmensgründungen (Venture Ca-pital und Investment Banking, Neue Folge). Lohmar: Eul Verlag.

Wood, J.H. (1975). Commercial Bank Loan and Investment Behavior. New York: Wiley.

IMPORTANCE OF RELATIONSHIP BANKING IN SMES IN GERMANY

Abstract: Purpose – The purpose of this article is to explain the definition of relationship banking and pres-ent its significance for German SMEs.

Design/methodology/approach – Critical review of the literature polish and foreign of authors, desk research method, analysis and deduction. The selected content has been presented graphically.

Findings – Explanation the definition of relationship banking. Analyzing the importance of bank credit bank for SME and present the main barriers faced by small and small and medium entities in application process for a bank credit.

Originality/value – Taking into account the importance of bank credit in operating of SMEs, the size of the financial gap in the entities of SMEs and the reasons for the breakdown of credit negotiations with banks, it shows the importance of relationship banking in operating of SMEs and banks.

Keywords: relationship banking, small and medium entities, funds Cytowanie

Dąbkowska, A., Spoz, A. (2017). Znaczenie bankowości relacyjnej w działalności przedsiębiorstw sektora MSP w Niemczech. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia, 5 (89/1), 451–462. DOI: 10.18276/frfu.2017.89/1-37.

#1#