N
E
K
R
O
L
O
G
I
KS. JAN INOCENTY BUBA Z ZAKONU KSIĘŻY PIJARÓW (26.04.1909—3.08.1984)
Bogaty dorobek tw órczy ks. Jan a Buby wym aga pew nej segregacji i głębokiej analizy, co pozwoliłoby ująć jego prace w pew ne grup^ i zakwalifikować je bądź jako ściśle naukowe, bądź jako popularnonau kowe, a naw et czysto popularne — w zależności od rodzaju w ydaw nictw i różnych kategorii czytelników, dla których były przeznaczone. Jest to przedsięwzięcie tru d n e i w ym agające czasu — zwłaszcza, że nie po siadam y pełnej bibliografii publikacji ks. Buby. Z konieczności więc w ty m szkicowym ujęciu m usim y się ograniczyć raczej do zasygnalizo
w ania niejako i zwrócenia uw agi czytelników na w kład ks. Buby do nauki polskiej i do badań nad naukową rolą pijarów .
Ale to nie wszystko. Jest rzeczą godną podkreślenia inspirująca rola ks. Jan a w zakresie badań naukowych, k tó ra uwidacznia się w jego korespondencji, a k tó ra była szczególnie w yraźna podczas naukow ych spotkań, jakie odbywały się w jego pokoju zakonnym, zw anym w kołach pijarskich „dziuplą” — w ypełnioną po brzegi archiwaliam i, bogatą lite ra tu rą poświęconą historii pijarów ; ta inspirująca rola znajdow ała swój w yraz w tzw. P ijarskim Biuletynie Naukowym (P B N ) — przez niego opracowywanym, zaw artym w dwudziestu tomach, bo tak trzeba nazwać owe w tw arde okładki oprawione roczniki — prowadzone system atycznie od początku lat sześćdziesiątych aż po ostatnie chwile. (B iuletyn ten był od 1963 r. organem Koła Naukowego OO Pijarów . Jego redakcję pow ie rzono ks. Janow i Bubie, a sekretarzem m ianowano ks. G erarda B rum ir- skiego).
Zainteresowania ks. Jana dziejami pijarów kształtow ały się i rozwi jały, jak to sam w jednej z naszych licznych rozmów powiedział, niem al od samego początku jego now icjatu w zakonie, poprzez klerykat, studia w G regorianum (zakończone stopniem licencjata teologii), studia w Uni w ersytecie Jagiellońskim z zakresu filologii polskiej oraz specjalne k u r sy naukowe, obejm ujące archiwistykę i historię, w K atolickim U niw er sytecie Lubelskim. Owe zainteresow ania przerodziły się z czasem w p raw dziwą pasję życiową, k tó ra wniosła nie tylko bogaty plon w dzieje za-K W ARTALNIza-K H N tT, NB 2, 1985
konu pijarskiego i jego szkolnictwa, ale — co jest niezwykle ważne — autor poprzez swoje badania i ich publikacje pogłębił naszą wiedzę, do tyczącą zwłaszcza osiemnastowiecznego szkolnictwa polskiego, a jego dłu gotrwała, ścisła współpraca z redakcją pijarskiego w ydaw nictw a pt.
Dicaionario Eneiclopedico Escolapio1 (Ediciones Calascencias — Sala-
manca) upowszechniła wiedzę o polskiej nauce i kultu rze na gruncie międzynarodowym.
Jeżeli chodzi o szkolnictwo osiemnastowieczne, to poważnym w kła dem naukow ym w nie była rozpraw a ks. Buby pt. Rodowód Collegium
N obilium 2. A utor w oparciu o nieznane na ogół w Polsce włoskie m ate
riały archiw alne (między innym i w atykańskie) szukał rodowodu Colle gium Nobilium nie tyle w powielaniu wzorów Collegio Nazareno, ile w adaptacji ogólnoeuropejskiej nowożytnej myśli naukow ej — głównie fra n c u sk ie j3; doszedł do wniosków interesujących, różniących się nie rzadko diam etralnie od obiegowych opinii w ty m zakresie. Jeżeli nawet uznamy, że na w pływ y francuskie, jakie odegrały rolę w założeniu Colle gium Nobilium, zwrócił już uwagę Stanisław K o t4, to absolutną nowością w rozpraw ie ks. Jan a Buby jest stwierdzenie, że przeprowadzona przez ks. Stanisław a Konarskiego reform a szkolna m iała w pływ na unowocześ nienie szkolnictwa w Italii, a także na zreform owanie systemów naucza nia w A ustrii, Czechach, na Litw ie i na W ęgrzech5. A więc innym i sło wy, właśnie owe szkolne „O rdynacje” pijarskie odegrały rolę inspirującą w reform ach i unowocześnianiu szkolnictwa europejskiego.
D rugim poważnym osiągnięciem w twórczości ks. J. Buby są rezul ta ty jego badań nad związkami założyciela zakonu O. Józefa K alasancju- sza i pierwszych szkół pijarskich z Galileuszem. Efekty tych badań opu blikował ks. Buba w kilku ro zp raw ach 6, uzupełniając dane zaw arte w pracy L. P icanyolego7.
Inne publikacje ks. Jan a nie koncentrują się wokół jakiegoś w ybra nego problem u z przeszłości pijarskiej, ale dotyczą wielorakich zagad
> Skrót tytułu słow nika używ any przez w ydaw ców — DENES. Zob. na ten tem at szerzej: P. Komorowski: „K wartalnik H istorii N auki i T echniki” T. X X IX: 1984 nr 3—4 s. 708—709.
* N o w o ży tn a m y ś l n aukow a w szkołach i księgozbiorach polskiego Oświecenia. Pod red. Ireny Stasiew icz-Jasiukow ej. Wrocław... 1976.
3 Na podstaw ie w stępu do N o w o ż y tn e j m y ś li naukowej....
* Historia wychowania . L w ów 1934 t. 1 s. 368, 369.
5 Rodowód... W: N o w o ży tn a m y ś l naukowa..., s. 43—45.
* Za Galileuszem do Arcetrii. „Znak” 1957 nr 37/38 s. 164—182; Na w spólnych
p ija ró w i Galileusza szlakach. W: Księga pam ią tk o w a ku czci Sta nisła wa Pigonia.
K raków 1961 s. 193—201; O założeniach organizacyjnych pie rw sz y c h szkół pijar-
skich w Italii i w Polsce w X V II wieku. W: Ku ltu ra i literatura daw n ej Polski.
Praca zbiorowa. W arszawa 1967 s. 489—532; Casus Galilei — dramatis personae. „Kwartalnik H istorii N auki i T echniki”. 1980 s. 595—600.
Nekrologi 373
nień, a wybór ich uzależniony był od różnych okoliczności — rocznic, za mówień w ydaw nictw , a także w ypływ ały one z owej życiowej pasji ogarnięcia wszystkiego, co z pijaram i było związane, a co należało prze kazać współczesnym i potom nym — aby bogaty w kład p ijarów do k u ltu ry polskiej nie poszedł w zapomnienie. I stąd duża trudność nie tylko odnalezienia wielu pozycji bibliograficznych, ale także ich uporządkowa nia. Trzeba to pozostawić n a razie czasowi i tym , którzy będą kontynu ować pracę ks. Buby. Dzisiaj można na podstaw ie dostępnych pozycji stwierdzić, że owa popularyzacja pijarskich osiągnięć naukow ych i nau czycielskich nie zaszkodziła ich poziomowi naukow em u. Prace te oparte są bowiem na gruntow nych archiw alnych badaniach autora, a tylko ję zyk opracowania ułatw ia czytelnikom przyswojenie ich bogatej treści. N aw et wówczas, jeżeli ze zrozum iałych względów nie wnoszą one nic nowego i podają rzeczy na ogół znane — to ich przekaz zaw iera w so bie jakby powiew jakiejś specyficznej świeżości, w ypływ ającej ze spo sobu ich ujęcia. Przebija z nich również gruntow na wiedza autora połą czona ze swobodą operowania treścią nieraz tru d n ą, ale z łatwością przy sw ajaną przez czytelnika, nierzadko nawet nie przygotowanego pod wzglę dem naukowym. Ja n Buba pisał zarówno na zamówienia redakcji w y daw nictw z katolickich kręgów, jak też pozostających poza nimi, a także po prostu z w łasnej inicjatyw y. D la przykładu podajem y te polskie czasopisma, w których zamieścił swoje arty k u ły związane z rolą pijarów w dziejach naszej k u ltu ry — bardzo zróżnicowane pod w zględem tem a tycznym i światopoglądowym: a więc: „Znak” 8, „Przew odnik K atoli cki” 9, „Tygodnik Powszechny”, „Pam iętnik T eatralny” 10, „M uzyka”
8 ,,|[...] Podczas w izyty redakcji „Znaku”, m ającej na celu om ów ienie udziału m iesięcznika w nadchodzących jubileuszach zgonu ks. Stanisław a Konarskiego i ustanow ienia K om isji Edukacji Narodowej, redakcja zrezygnow ała z druku pro ponowanej rozprawy pt. Poznawalność Boga w nauce teologicznej ks. St. K o n a r
skiego, proponując ks. J. Bubie napisanie okolicznościow ego artykułu o ks. S tan i
sław ie Konarskim; [...] w toku dalszej dyskusji zaproponowano w ym ienionem u także artykuł o K om isji Edukacji Narodowej. Obydwie propozycje zostały przyję te. (18 I 1972) „Pijarski B iuletyn N aukow y” 1972— 1973, s. 75. A rtyku ły ukazały się drukiem — „Znak” 1972 nr 219, 220.
9 ,;[...] Na zaproszenie redakcji przygotow aliśm y artykuł na 150-lecie pogrzebu Tadeusza Kościuszki w K rakow ie [...] O b y w a te l wolnego św iata zam ieszczony przez nas w tym że czasopiśm ie {nr 42, 1967) na 150-lecie zgonu naszego n ajsław n iejszego ucznia {...] „Pijarski B iuletyn N aukow y” 1968—69.
A rtykuł ten ukazał się pt. Z Soleure na W aw el. 1968 nr 14. W „Przewodniku K atolickim ” ukazało się kilkadziesiąt artykułów ks. J. Buby. M iędzy in nym i O ża
kach w dawwej R y d zy n ie i o szkołach. 1968 nr 27; Miasto z P elikanem — 300 lat p rzy Kolegiacie Łow ickiej. 1968 nr 38;
18 Polskie m is teriu m P asyjne na Spiszu w poło w ie X V II w ieku . 1976 z. 1/2 s. 63—67. Jest to streszczenie obszerniejszej pracy pt. M is terium Passionis Dei
(kw artalnik In sty tu tu Sztuki P A N )15, „Głos E nergetyka’ 12 „Gość Nie dzielny”, „Mówią W ieki”), a również — odnotujm y — „K w artalnik H i storii Nauki i Techniki”.
Osobną pozycję w popularyzowaniu działalności pijarskiej stanowi książka Pijarzy w kulturze daw nej Polski (Kraków 1982). Jest to już właściwie druga pozycja, k tó rej ten w łaśnie cel przyświecał. Pierwszą był specjalny tom Naszej P rzeszłości13 poświęcony praw ie w całości trzechsetnej rocznicy usamodzielnienia polskiej prow incji pijarskiej i za łożeniu Kolegium Krakowskiego. Obydwie publikacje pow stały z inicja tyw y i przy współpracy ks. Jan a — drugiej był redaktorem i autorem 15 (na 23 artykułów). Pierwszą otworzył artykułem Pijarzy w Polsce (próba charakterystyki). Jest to próba bardzo udana, wprowadza ona czytelnika w dzieje pijarów w Polsce i otwiera szerokie horyzonty dla przyszłych badaczy tych dziejów. Pierwsza z tych książek była przeznaczona dla czytelnika przygotowanego do jej lek tu ry — druga „książką do czytania” dla wszystkich o życiu i działalności pijarów daw nej Rzeczypospolitej14. Prezentuje ona pięknie czasy Oświecenia w Polsce, dając szeroki w ach larz problem ów i pokazuje sylw etki w ybitnych pijarów z ich wkładem w naukę i k u ltu rę polską. Szczególnie w yróżniają się artykuły: O nufry
K opczyński w walce o oświatę i szkołę polską oraz Współpraca pijarów z Kom isją Edukacji Narodowej — obydwa pióra ks. Buby.
Jego troska o uratow anie od zapom nienia każdego ważnego szczegółu z pijarskiego życia oraz upowszechnianie tego, co znalazło odbicie w lite raturze priarystycznej, a także i tej, jaka okazjonalnie tylko zaw ierała pewne elem enty pijarskie — przekraczała granice Polski. Jednym z do wodów słuszności tego tw ierdzenia jest utrzym yw anie przez ks. Bubę stałego kontaktu z pijarskim biuletynem w ydaw anym przez K apitułę G eneralną w Rzymie „Ephemerides C alasanctianae” 15.
Najwięcej chyba w ysiłku poświęcił ks. Buba pijarskiej biografistyce. P rzy opracowywaniu poszczególnych życiorysów nie ograniczał się do
11 J. B u b a , A. i Z. S z w e y k o w s c y : K u ltu ra m u zyczn a u p ija ró w w X V II
i XV III wieku. 1965 nr 2 i 3. PBN 1965 s. 35: ,,[[...] praca naukowa o działalności pijarów na polu m uzyki staropolskiej została opublikowana z udziałem fachowej pom ocy z katedry m uzykologii U niw ersytetu Jagiellońskiego [„.] M ateriały zebrano kilkuletnim szperaniem po naszych XVII i X V III-w iecznych rękopisach”.
12 O p ie r w s z y m e le k tr y k u polskim. 1971 nr 5. PBN 1972—1973, s. 54: „Artykuł został napisany na zaproszenie redakcji czasopism a Zjednoczenie Energetyków Okręgu Centralnego, które dotarło do nas za pośrednictw em pijarów łow ickich.”
13 „Nasza Przeszłość” t. 15 K raków 1962. 14 Ze w stępu — pióra ks. J. Buby.
15 PBN 1969 s. 86: „Ephemerides C alasanctianae” — 1967 r. „Osiem sprawoz dań — recenzji w języku łacińskim ukazujących się u nas publikacji o pijarach, przesłanie tych publikacji do zbiorów Domu G eneralnego przy Archiw um G ene ralnym , aby historycy m ieli w gląd n ie tylko w historię pijarów w łoskich i hisz pańskich.”
Nekrologi 375
podstawowych źródeł jak Matricula Provinciae Scholarum Piarum..., czy
Liber Sufragiorum..., ale skrupulatnie przeszukiwał archiw a pijarskie,
rozszerzając p rzy tym swoje poszukiwania n a inne archiwa, a zwłaszcza zakonne, w których odnajdyw ał wiele m ateriałów cennych, zaś dotąd nie znanych 16.
Współpracę z Polskim Słownikiem Biograficznym rozpoczął w latach pięćdziesiątych. Począwszy od XIII tom u PSB system atycznie nieomal ukazyw ały się biogram y pijarów , aż do ostatniego 114 zeszytu. K ilka naście dalszych życiorysów złożył w re d a k c ji17.
Od w rześnia 1966 r. współpracował z redakcją Encyklopedii Katoli
ckiej (wyd. Tow. Nauk. KUL); przekazał redakcji 51 biogramów pijarów
i dwa hasła: P ijarzy i Pijarzy w Polsce. Był to pierw szy etap w spółpra cy. Ogółem napisał do tej encyklopedii aż 115 h a s e ł18. Z tego ukazało się drukiem 28 biogramów w II, III i IV tomie Encyklopedii.
Trzecim wydawnictwem , z którym współpracował ks. Buba, był
Słow nik biograficzny pracowników książki polskiej 19. Opracowane zosta
ło przez niego 40 biogramów pijarów: zasłużonych dla k u ltu ry polskiej, dotychczas zapom nianych w XVII i XVIII-w iecznych rękopisach, założy cieli i kierowników bibliotek, drukarni, zecerów, grafików, rytowników, giserów, preserów, introligatorów i innych pracowników k siążk i2fl.
Współpracował również z redakcją w ydaw nictw a włoskiego Enciclo-
pedia de Religiosis, w której opublikował 35 haseł problemowych z hi
storii zakonu pijarów w Koronie i na Litwie oraz 75 haseł biograficznych sław nych pijarów 21.
18 „W pogoni za naszym X1VII wiekiem , raczej tym sakralnym (konkretnie — ks. Paulin W iązkiewicz) szperałem w archiwum w arszaw skich W izytek na K rakow skim Przedm iecśiu. Okazało się, że siostrzyczki dużo ocaliły przed pożogą ostat nich lat.’” — W yjątek z listu do autora w spom nień. Biogram ks. Paulina W iązkie- wicza ukazał się drukiem w Diccianario Enciclopedica... T. 2, p. 578.
w PBN 1968—69 s. 92: „[...] w ziął udział na zaproszenie redakcji w planow aniu pracy następnego etapu w edług dostarczonego sobie katalogu 200 haseł w ramach liter „L-Ł-M aj”; chodziło o selek cję nazw isk, w skazanie archiw aliów i dokum en tów, dobór autorów. W 6-stronicow ym m ateriale zajął stanow isko w obec p iaristi- ków, za co otrzym ał podziękow anie z zapewnieniem , że w szystk ie sugestie zostały umieszczone w kartotece do dyskusji na posiedzeniu K om isji R edakcyjnej”,
w PBN 1968—69 s. 92. w PWN Łódź.
20 PBN 1965 s. 36.
21 PBN 1963 s. 37: „Na zaproszenie redakcji — Enciclopedia de Religiosis, w yd. P ia Societa S. Pado Roma — jako udział pijarów w pracy nad w ym ienioną ency klopedią zakonników w ysłano na ręce P. Giovanni Ausenda Sch. P. (Roma, via P egli Scolopi, 31) redaktora części pijarskiej Facta e Provinciis Sch. P. Poloniae
et Lithiumiae m e m o ra tu digna” 35 haseł — zagadnień z historii pijarskiej Polski
i L itw y oraz Patres Sch. Piarum. illustres e Provinciis Poloniae et Lithuaniae 79 h aseł — biografii sław nych Pijarów . (23 VI 1963).
W 1968 r. K apituła Generalna Scholarum P iarum podjęła decyzję opracow ania i w ydania Pi jarskiego Słownika Encyklopedycznego (Diccio- nario Enciclopedico Escolapio) i zleciła jego realizację Institutioni Cala- sanz de Ciencias de la Education P P Escolapios. Na apel przysłany wszystkim prowincjom opracował ks. Buba schem at organizacji pracy re dakcyjnej i wykaz proponowanych artykułów z prow incji Korony i L it wy z wykazem będących już do dyspozycji ilu stracji — w sumie 385 ha seł. Redakcja przyjęła w całości zaproponowaną metodę pracy i zawia domiła, że wszystkie prow incje pracują w edług tych wskazówek i k ry teriów 22. Dla prow incji polskiej przyznano 230 haseł (w tym 200 dla ko ronnej i 30 dla litewskiej). Odpowiedzialnym za wykonanie zadania zo stał ks. Buba. Ogłoszenie tej nominacji nastąpiło w „Ephem erides”. Była to gigantyczna praca i została w pierwszym etapie w ykonana wyłącznie przez ks. Bubę 23. W opublikowanym w roku 1983 drugim tomie w ydaw nictw a opracował on 103 biogramy najw ybitniejszych pijarów, niektóre z ich — pochodzącymi z epoki — podobiznami.
O innych jego pracach w trzytom ow ym w ydaw nictw ei DENES będzie można mówić szerzej po ukazaniu się drukiem pierwszego i trzeciego tomu.
Nie będzie z całą pewnością przesadne stwierdzenie, iż ks. Buba stwo rzył w pew nym sensie pijarski ośrodek naukow y — odgryw ający dużą rolę w życiu polskiej prowincji, inicjując wiele cennych dla dziejów te j że prow incji poszukiwań archiwalnych, których efektem były prace — niestety w ogromnej większości pozostające w maszynopisach — ale skrzętnie przez ich autora zbierane i przynajm niej w części w ykorzysty wane: czy to w form ie odczytów w ygłaszanych na zebraniach zakonnych i różnych uroczystościach, czy to referatów , względnie jako odpisy — rozsyłanych konfratrom , bądź zamieszczane w naukow ych biuletynach.
Działalność tego ośrodka, bo ta k to trzeba nazwać — przekraczała ra m y „dziupli” ks. Jana i promieniowała na zew nątrz poza ośrodki życia zakonnego. B iuletyny naukowe, które śmiało można określić m ianem kro nik, wypełnione są notatkam i ich twórcy, rejestrującym i spotkania z w y bitnym i uczonymi z różnych ośrodków naukowych, którzy odwiedzali go
22 PB N 1968—69 s. 83—94; „Questa sua m etodologia andavam o cercando noi e ci suggeri di accettarla per nostro lavoro... Oggi posso riu graziare il P. Buba di aver invisto questo suggerim ento T utti i R esponsabili leorano cnogli stesi cri- teri” — V incente Faubell Sch., P. — Segregatorio del Denes.
P B N 1972—73 s. 60 „Do przesłanych redakcji DENES w M adrycie i w R zy m ie (oraz ku pokrzepieniu serc konfratrom z USA) w m inionym okresie 119 życio rysów i 34 artykułów problem owych i historycznych notow anych szczegółowo w po przednim „B iuletynie’ zdołaliśm y — przeciążeni bieżącym i potrzebam i i zam ów ie niam i — opracować następujące artykuły w języku łacińskim: Socialis reforma, s. 9; Societates Scientifica, s. 5; S piritualis direction, s. 7; Studia nostrorum, s. 9;
S urdom u toru m instrvuctio, s. 4; T heatrum canvictorum, s. 5; Theologia, s. 13; Typographiae, s. 10.
Nekrologi 377
w celu nie tylko w ym iany twórczej myśli, ale również dla zasięgnięcia rady w poszukiwaniach archiwalnych, a naw et rozw iązania trudniejszych problemów — przede wszystkim z zakresu piaristików — które leżały w gestii zainteresow ań naukow ych ks. Jan a 2i.
Ale siedziba Koła Naukowego OO P ijarów w K rakow ie była rów no cześnie niejako punktem zbornym nie tylko dla uczonych, ale również dla młodszych pracowników naukowych, a naw et m agistrantów , którzy podążali tam , aby spotkać się z ks. Bubą, aby zaczerpnąć u niego w ia domości potrzebnych im zarówno dla poszukiwań naukowych, jak też dla ukierunkow ania ich w ysiłku intelektualnego w zakresie problem aty ki naukowej ich prac — począwszy od prac m agisterskich, licencjackich, aż po habilitacyjne. Z własnego doświadczenia w iem (bo kilkanaścioro moich m agistrantów i jedna doktorantka znajdyw ali u ks. Buby cenne wskazówki dla opracowywania tem atów swoich prac związanych z piary- styką), że nie były to wskazówki uw alniające kandydatów od norm alne
24 A oto kilka przykładów:
„Prof. dr Karol Górski z U niw ersytetu M ikołaja Kopernika w Toruniu zasięgał u nas podczas swojej w izyty inform acji o ascetyce pijarskiej [...] w XVIII i X IX w ieku i o używ anych do czytania duchownego książkach w tym że okresie i o tw ór czości pijarów na tym polu w Polsce. Skorzystał ch ętn ie z naszej rozpraw y
Ascetica przygotowanej iniegdyś dla encyklopedii pijarskiej hiszpańskiej DENES...”
„Spotkanie z prof. drem Janem Hulewiczem, k ierow nikiem K atedry H istorii S zk ol nictwa UJ, podczas którego interesow ał się żyw o naszą pracą nad DENES, szcze gólnie artykułam i problem ow ym i dotyczącym i naszej działalności szkolnej w daw nych w iek ach ”. (23 IX 1971).
„Podobnie interesow ał się artykułam i w ym ienionego naszego słow nika pijar- skiego, a szczególnie hasłam i dotyczącym i w kładu pijarów do literatury polskiej prof. dr Tadeusz U lew icz...” PB N 1972—1973 s. 74.
,„Udzieliliśmy inform acji w stępnych drowi Józefow i D ługoszowi, aktualnie K u stoszow i B iblioteki P olitechniki W rocławskiej dotyczących życia, działalności i prac wybitnego fizyka i przyrodnika, przed podjęciem przez uczonego w rocław skiego przygotowania m onografii o nim. Pomocą b ył drukow any ostatnio artykuł 0 J. H. O sińskim w „Przewodniku K atolickim ”, który mu przesłaliśm y. (19 VI 1972). „Odwiedził n as doc. dr M arian Grabski i[fakt. W ładysław Maria — T. S.] z U n i w ersytetu Łódzkiego, informując o sw oich badaniach z zakresu szkolnictw a i w y chow ania okresu O świecenia, m.in. dotyczących działalności pijarów, i że zam ierza ogłosić dyskusyjną rozprawę n a tem aty zw iązane z jubileuszem ks. S. Konarskiego 1 K om isji Edukacji Narodowej, spodziewając się ze strony innych historyków szkol nictw a i w ychow ania rep lik i”. (26 V I 1972) „Uczony w arszaw ski prof. dr Łukasz Kurdybacha z U niw ersytetu W arszawskiego, redaktor publikacji PA N z zakresu historii w ychow ania i szkolnictw a, zamierza ogłosić na podw ójny jubileusz przy- szełgo roku S. Konarskiego i K om isji Edukacji Narodowej d w ie rozprawy o refor m ie szkolnej w prowincji litew sk iej, rzekomo opóźnionej o dziesięć lat, i drugą o ks. A dolfie K am ieńskim Sch. P. autorze Edukacji o b y w a te ls k ie j 1774, która obok rozprawy drugiego pijara ks. Antoniego Popław skiego, zaw ażyła na u staw ie KEN. Profesor otrzym ał od nas odpisy niektórych przekazów źródłow ych oraz sugestie mało znanych pozycji bibliograficznych dotyczących tych zagadnień.” (czerwiec 1972) PBN s. 77.
go w ysiłku intelektualnego przez podawanie gotowego m ateriału rzeczo wego, ale w prost przeciwnie — m iały one na celu spotęgowanie owego w ysiłku poprzez naprow adzenie ich na w ykorzystyw anie m ało znanych, lub znanych tylko jemu, archiwaliów, względnie literatu ry naukow ej 25. J a n Buba interesow ał się dalszymi losami swoich podopiecznych, cieszył się z pomyślnie zakończonych prac.
Owa tw órcza postaw a ks. Buby, gotowość do niesienia fachowej po mocy przejaw iała się również w zachęcaniu szerokiego kręgu swoich licz nych znajom ych do łączenia poszukiwań archiw alnych w zakresie w łas nych zainteresow ań ze zwracaniem bacznej uwagi n a najm niejsze naw et relik ty przeszłości związane z piarystyką. Radowały go wiadomości o ta kich przypadkow ych odkryciach, które zawsze odnotowywał w Pijarskim
B iuletynie N a u k o w y m 26, zaś „odkryw cy” przesyłał najgorętsze podzię
kowania 27.
Śmierć ks. Jan a Buby to olbrzymia stra ta w naszym życiu naukow ym i kulturalnym .
Tadeusz Słowikoioski
(Kraków)
Recenzent: Irena Stasiewicz-Jasiukowa
25 „Całodzienna konsultacja udzielona za w ysoką protekcją krakowską i na prośbę dyrekcji Biblioteki Kórnickiej PA N drowi Jack ow i W iesiołow skiem u — kierow nikow i Działu R ękopisów B.K. [...] przy zapoznaniu się z m ateriałam i po m ocniczym i w prow adzającym i do rękopisów klasztornych, trudnych do rozszyfro w ania.” PBN 1967 s. 101.
PBN 1966 s. 34 i dalsze zaw ierają rejestr pom ocy udzielonej doktorantom: B ar barze Gaszyńskiej (UW), Grzegorzowi K otlarskiem u (U.Pozn.), Karolowi M ajew skiem u (U. Wrocł.), ks. Jerzemu M isiorkowi (KUL), B olesław ow i Gomółce (UJ), magistrantom: Edwardowi Paździornemu (WSP Kraków), Janinie Przytule (UŁ), M agdalenie Jurkiew icz (UW), Teresie S ulejew icz (UŁ), S. M. Anuncjacie (KUL).
26 PBN 1965: „K ilkum iesięcznym i konsultacjam i pom agaliśm y B ronisław ow i M otyce ;[...] WSP Kraków w przygotow aniu pracy m agisterskiej (J. K. Skrzetuski) [ - ] W lipcu otrzym aliśm y do naszych zbiorów m aszynopis tej pracy [...] bardzo cieszyliśm y się z tego”.
27 „...Uprzejmie i bardzo dziękuję za łaskaw e przesłanie nam reprodukcji fo tograficznych: karty tytułow ej i „incipit” rękopisu W incentego Skrzetuskiego
Opisanie geograficzne p a ń s tw europejskich oraz autografu Teodora Wagi. Atrakcja
nr 1 dla starych pijarskich w ygów . Okazja do przypuszczeń, co też jeszcze z p i- jarskiej przeszłości kryją czeluści krakowskich schowków ...” Z listu do autora