Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej "Telewizja bez granic" - analiza porównawcza w świetle procesów harmonizacyjnych

Pełen tekst

(1)699. 2006. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Katarzyna Cira Katedra Studiów Europejskich. Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej „Telewizja bez granic” – analiza porównawcza w świetle procesów harmonizacyjnych 1. Wstęp W przekazanym w 1998 r. UE oficjalnym stanowisku negocjacyjnym w obszarze „Kultura i polityka audiowizualna” Polska zobowiązała się, do dnia akcesji, planowanego wówczas na 31 grudnia 2002 r., dostosować prawo do standardów wspólnotowych. W praktyce oznaczało to konieczność właściwej implementacji Dyrektywy Rady 89/5521, zmienionej Dyrektywą Parlamentu i Rady 97/362, w sprawie koordynacji określonych przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących prowadzenia działalności telewizyjnej, realizowanej zasadniczo na drodze nowelizacji Ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji3. 1 Council Directive 89/552/EEC of 3 October 1989 on the coordination of certain provisions laid down by Law, Regulation or Administrative Action in Member States concerning the pursuit of television broadcasting activities, OJ L 298, s. 23. Powszechnie znana jest jako dyrektywa „Telewizja bez granic” (ang. The „Television without Frontiers” Directive), z uwagi na podobieństwo do Europejskiej Konwencji o Telewizji Transgranicznej. Funkcjonuje też określenie „Dyrektywa Telewizyjna”. 2 Directive 97/36/EC of the European Parliament and of the Council of 30 June 1997 amending Council Directive 89/552/EEC on the coordination of certain provisions laid down by law, regulation or administrative action in Member States concerning the pursuit of television broadcasting activities, OJ L 202, s. 60. 3. Skrót: u.r.t.v., Dz.U. 1993, nr 7, poz. 34, z późn. zm..

(2) 82. Katarzyna Cira. W okresowym raporcie z 2000 r. i lat następnych Komisja Europejska zaznaczyła, że obawia się, iż Polska może mieć „pewne problemy” z dostosowaniem prawa do standardów wspólnotowych w zakresie polityki audiowizualnej. Komisja rozważała nawet wznowienie, warunkowo zamkniętych w 2000 r., negocjacji w tym obszarze. Jak wynika z przeprowadzonej przez autorkę analizy, obawy Komisji są uzasadnione i Polska, pomimo znacznego przesunięcia daty akcesji, wciąż nie wywiązała się ze swego zobowiązania. Polski ustawodawca uregulował, co prawda, w u.r.t.v. większość kwestii zharmonizowanych w omawianej dyrektywie. Pozornie można więc zgodzić się ze stanowiskiem KRRiT, prezentowanym w corocznych sprawozdaniach z jej działalności4, iż stopień implementacji omawianego aktu wspólnotowego jest znaczny. Jeśli jednak bliżej zanalizować normy aktu polskiego, nawiązujące do kwestii uregulowanych w „Dyrektywie Telewizyjnej”, pojawia się wiele zastrzeżeń co do poprawności implementacji. Niestety, nie likwiduje ich ostatnia „europejska” nowelizacja u.r.t.v. z kwietnia 2004 r.. 2. Diagnoza przedakcesyjna – stan dostosowania przed nowelizacją u.r.t.v. z kwietnia 2004 r. Porównując ustawę o radiofonii i telewizji z dyrektywą „Telewizja bez granic”, w kontekście procesów dostosowawczych, wyróżnić można dwie grupy norm: nawiązujące bezpośrednio do kwestii uregulowanych w omawianej dyrektywie oraz regulujące zagadnienia spoza jej zakresu, ale nawiązujące do zasad ogólnych w niej sformułowanych bądź do norm traktatowych regulujących wolność rynku wewnętrznego. W ramach tej pierwszej grupy, według kryterium stopnia dostosowania, zidentyfikować można: – A. normy realizujące standard minimalny – bezwarunkowo zgodne z omawianą dyrektywą, – B. normy zaostrzające standard minimalny – warunkowo zgodne z omawianą dyrektywą, – C. normy nie realizujące standardu minimalnego – niezgodne z omawianą dyrektywą5, co szczegółowo zilustrowano w tabeli 1. Wśród norm bezwarunkowo zgodnych ze standardem „Dyrektywy Telewizyjnej” zdecydowanie przeważają w u.r.t.v. normy regulujące działalność nadawców w zakresie reklamy i usług pokrewnych. Dosłownie powtórzono sformułowania omawianej dyrektywy w definicji sponsoringu, kryptoreklamy i telesprzedaży. Identycznie sformułowano prawie wszystkie zasady przerywania audycji w celu emisji reklam i telesprzedaży, zasadę ochrony godności człowieka i środowiska naturalnego oraz zasady ochrony nieletnich w ramach działalności reklamowej i telesprze4 5. Sprawozdania dostępne na stronie internetowej KRRiT: http://www.krrit.gov.pl.. Wyróżnić tu można dwie sytuacje. Po pierwsze – brak regulacji danej kwestii sprecyzowanej w dyrektywie, po drugie – „odpowiednik” istnieje, ale reguluje daną kwestię liberalniej..

(3) C A A A. „reklama” – definicja „kryptoreklama” – definicja „sponsoring” – definicja „telesprzedaż” – definicja. art. 4 pkt 6. art. 4 pkt 11. art. 4 pkt 7. art. 4 pkt 10. kryteria jurysdykcji – (art. 35 ust. 1 w zw. z art. 2 ust. 1). art. 1 pkt c. art. 1 pkt d. art. 1 pkt e. art. 1 pkt f. art. 2. C C C B A A. A A. kwoty „produkcji niezależnej” „dzieła europejskie” – definicja zasada chronologii mediów wyłączenie „kwotowe” dla nadawców lokalnych zasada wyodrębnienia i „zblokowania” reklam i telesprzedaży zakaz stosowania technik oddziałujących na podświadomość zakaz kryptoreklamy zasada poszanowania integralności audycji audycje złożone z autonomicznych części – przerwy w celu emisji reklam i telesprzedaży filmy fabularne i telewizyjne – przerwy w celu emisji reklam i telesprzedaży. art. 15a ust. 1. art. 15 ust. 6. – (art. 67 ust. 1 pr. aut.). –. art. 16 ust. 1 § 4 ust. 1 rozporz. o dział. reklam.. art. 16 ust. 2 pkt 5 w zw. z art. 16b ust. 4. art. 16c. art. 16a ust. 1–2. art. 16a ust. 3. art. 16a ust. 4 § 9 rozporz. o dział. reklam.. art. 5. art. 6. art. 7. art. 9. art. 10 ust. 1–2. art. 10 ust. 3. art. 10 ust. 4. art. 11 ust. 1. art. 11 ust. 2. art. 11 ust. 3. A/C. A/C. C. kwoty „produkcji europejskiej”. art. 15 ust. 4. art. 4 ust. 1. A/C. ważne wydarzenia. art. 20b. art. 3a ust. 1–3. C. A. „nadawca” – definicja. art. 4 pkt 1. art. 1 pkt b. Zgodność A. Treść „przekaz” (emisja tel.) – definicja. JPLb. art. 4 pkt 2 i 3. art. 1 pkt a. JWEa. Tabela 1. Dyrektywa „Telewizja bez granic” – postanowienia implementujące w ustawie o radiofonii i telewizji (stan przed nowelizacją z 2 kwietnia 2004 r.). Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej... 83.

(4) B A B A A A B B B C A A A C A/B A. przerwy w celu emisji reklam i telesprzedaży – wyłączenia zasada poszanowania godności człowieka i środowiska naturalnego – emisja reklam i telesprzedaży ograniczenia reklamy i telesprzedaży określonych produktów i usług ochrona małoletnich – emisja reklam i telesprzedaży zakaz wpływania sponsora na treść i porę audycji oznaczenie sponsora zakaz zachęcania do nabywania lub korzystania z towarów i usług sponsora ograniczenia podmiotowe sponsoringu ograniczenia przedmiotowe sponsoringu limity czasu emisji reklam i telesprzedaży – dzienny i godzinny limity czasu emisji reklam i telesprzedaży – wyłączenia „okna” telesprzedaży kanały telesprzedaży i autopromocyjne ochrona małoletnich ochrona małoletnich – kanały niekodowane ochrona porządku publicznego prawo do odpowiedzi – definicja, warunki realizacji, zakres obowiązywania prawo do odpowiedzi: procedura – termin realizacji (cudzoziemcy). art. 16b ust. 3 pkt 1–3 i 5 w zw. z ust. 4. art. 16b ust. 1. art. 16b ust. 2 pkt 1–4 i ust. 3 pkt 4 w zw. z ust. 4. art. 17 ust. 3. art. 17 ust. 1. art. 17 ust. 4. art. 17 ust. 2 i 5–6. art. 17 ust. 7. art. 16 ust. 2. –. art. 16 ust. 3. art. 39a ust. 2–3. art. 18 ust. 4–5. –. art. 18 ust. 1–3. art. 3 w zw. z art. 31 i 32 ust. 1 pkt 1 i 3 i ust. 3–8 pr. pras.. art. 3 w zw. z art. 33 ust. 2 pkt 4 i art. 39 ust. 2 pr. pras.. art. 12. art. 13, 14, 15. art. 16. art. 17 ust. 1 pkt a. art. 17 ust. 1 pkt b. art. 17 ust. 1 pkt c. art. 17 ust. 2 i 3. art. 17 ust. 4. art. 18 ust. 1–2. art. 18 ust. 3. art. 18a. art. 19 i 19a. art. 22 ust. 1–2. art. 22 ust. 3. art. 22a. art. 23 ust. 1 i 2. art. 23 ust. 3. A. A/C. A. inne audycje – przerwy w celu emisji reklam i telesprzedaży. art. 16a ust. 6–7. Zgodność. art. 16a ust. 5. Treść. art. 11 ust. 5. JPLb. art. 11 ust. 4. JWEa. cd. tabeli 1. 84. Katarzyna Cira.

(5) prawo do odpowiedzi – droga sądowa. art. 3 w zw. z art. 39 ust. 1 pr. pras.. art. 23 ust. 5. A. B. Zgodność. Źródło: opracowanie własne.. Objaśnienia: a JWE – jednostka redakcyjna aktu wspólnotowego (dyrektywa „Telewizja bez granic”); b JPL – jednostka redakcyjna aktu polskiego (u.r.t.v.). prawo do odpowiedzi – przesłanki odrzucenia wniosku. Treść. art. 3 w zw. z art. 33 ust. 1 i 2 pr. pras.. JPLb. art. 23 ust. 4. JWEa. cd. tabeli 1. Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej... 85.

(6) 86. Katarzyna Cira. daży. Nieznaczne stylistyczne bądź techniczne modyfikacje wprowadzono w przypadku regulacji „okien”6 i kanałów telesprzedaży, kanałów autopromocyjnych, ogólnych zasad emisji audycji sponsorowanych (wątpliwości może jednak budzić możliwość prezentowania oznaczeń produktów lub usług), limitów czasowych emisji reklamy i telesprzedaży, zasady wyodrębnienia i „zblokowania” reklam i telesprzedaży, zakazu stosowania technik oddziałujących na podświadomość. W zakresie kwestii programowych do norm realizujących standard minimalny zaliczyć można z pewnością definicję nadawcy, identyczną z tą sformułowaną w dyrektywie. Rozpatrzone łącznie definicje rozpowszechniania i rozprowadzania odpowiadają treściowo definicji przekazu z omawianej dyrektywy. Za zgodną ze standardem wspólnotowym uznać można, z pewnym wyjątkiem, regulację zasad emisji ważnych wydarzeń i prawa do odpowiedzi. Kontrowersje wzbudza, dość rozbudowana w u.r.t.v., klauzula ochrony porządku publicznego, zasadniczo zaś kwestia ochrony przekonań religijnych. Wedle standardów „Dyrektywy Telewizyjnej” przekazy telewizyjne nie mogą zawierać żadnej zachęty do nienawiści z uwagi na rasę, płeć, religię czy narodowość. Tymczasem polski ustawodawca, oprócz zakazu emisji treści propagujących działania sprzeczne z prawem, polską racją stanu, postawy i poglądy sprzeczne z moralnością i dobrem społecznym, a w szczególności dyskryminację na tle rasowym, narodowościowym i płci oraz zachowania zagrażające zdrowiu, bezpieczeństwu czy środowisku naturalnemu, formułuje również nakaz poszanowania przez nadawców przekonań religijnych odbiorców, a zwłaszcza chrześcijańskiego systemu wartości. Wobec tego nakazu podniesiony został zarzut niezgodności z konstytucyjną zasadą wolności wypowiedzi7. Trybunał Konstytucyjny oddalił wniosek uznając, że nie można utożsamiać pojęcia „wartości chrześcijańskie” z religią, a uczucia religijne chronione są niezależnie od wyznania. Zdaniem TK, u.r.t.v. określa chrześcijański system wartości jedynie jako jedno z kilku równorzędnych zaleceń dotyczących działalności nadawców. Wymienione wartości nie mogą być jednak negowane w programach nadawcy publicznego8. Pogląd Trybunału Konstytucyjnego spotkał się zarówno z aprobatą, jak i z krytyką komentatorów (nakaz „respektowania chrześcijańskiego systemu wartości” przyznaje pierwszeństwo wartościom chrześcijańskim – tak interpretował go m.in. ks. J. Tischner, ks. Adam Boniecki)9. Gdyby przyjąć to krytyczne stanowisko, omawianą normę należałoby umieścić wśród zaostrzających standard minimalny. Warunkowa zgodność tej grupy regulacji z „Dyrektywą Telewizyjną” polega na tym, iż akt wspólnotowy dopuszcza wprowadzenie przez państwa członkowskie 6 Co prawda ustawodawca polski posługuje się sformułowaniem „blok”, jednak jego ustawowe uszczegółowienie „poświęcony wyłącznie telesprzedaży” sprawia, że nie istnieje tu zagrożenie mylnej identyfikacji i sformułowanie to można uznać za ekwiwalent tzw. okna telesprzedaży z „Dyrektywy Telewizyjnej”. 7. Art. 54 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, z późn. zm.. 8. TK 7.06.1994 r., K 17/93 (OTK 1994 nr l, poz. 11).. 9. J. Tischner, Spory pod znakiem drogowym, „Tygodnik Powszechny” 1993, nr 8; A. Boniecki, O katolickiej cenzurze i wartościach chrześcijańskich, „Tygodnik Powszechny” 1993, nr 4..

(7) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 87. bardziej szczegółowych lub ostrzejszych przepisów w dziedzinach objętych jej zakresem, ale jedynie w odniesieniu do nadawców podlegających jurysdykcji danego państwa członkowskiego10. W tej grupie należałoby usytuować przede wszystkim regulacje wprowadzające zakaz reklamy i telesprzedaży określonych produktów i usług oraz podmiotowe i przedmiotowe ograniczenia sponsoringu. Kwestia zakazu reklamy i telesprzedaży wyrobów tytoniowych w u.r.t.v. jest potraktowana szerzej, niż ma to miejsce w postanowieniach wspólnotowych, bowiem dotyczy on także rekwizytów tytoniowych, produktów imitujących wyroby lub rekwizyty tytoniowe oraz symboli związanych z używaniem tytoniu. Podobnie jest z zakazem reklamy alkoholu. Ustawa o radiofonii i telewizji przewiduje całkowity zakaz reklamy i telesprzedaży napojów alkoholowych, ustanawiając jedyny wyjątek dla piwa. Przekazy reklamowe i telesprzedażowe promujące ten produkt muszą być konstruowane wedle ograniczeń treściowych identycznych z ograniczeniami sformułowanymi w omawianej dyrektywie. Ograniczenia te, w przypadku aktu wspólnotowego, odnoszą się do wszystkich napojów alkoholowych, bowiem „Dyrektywa Telewizyjna” nie wprowadza bezwzględnego zakazu promocji alkoholu. Podobny zakres ma zakaz reklamy i telesprzedaży farmaceutyków oraz usług medycznych dostępnych wyłącznie z przepisu lekarza. U.r.t.v. poszerza jeszcze wspólnotowy katalog produktów i usług „zakazanych” o gry liczbowe i zakłady wzajemne. Nieco szersze są zakazy sponsorowania wedle kryterium charakteru audycji. Poza wskazanymi w normach wspólnotowych serwisami informacyjnymi i magazynami dotyczącymi bieżących wydarzeń, polski ustawodawca zakazem owym obejmuje także audycje poradnicze, konsumenckie i wyborcze. Kontrowersyjny jest tu jednak zapis pozwalający na wyłączenie spod zakazu sponsorowania serwisów sportowych i prognozy pogody, stanowiących, jak się wydaje, integralną część serwisów informacyjnych. Ograniczenia podmiotowe sponsoringu, ustanowione w „Dyrektywie Telewizyjnej”, dotyczą bezwzględnie przedsiębiorców, których główna działalność polega na produkcji bądź dystrybucji wyrobów tytoniowych. Ponadto omawiana dyrektywa ogranicza sponsoring audycji przez producentów i dystrybutorów farmaceutyków i usług medycznych, pozwalając na promocję przedsiębiorstwa, ale nie jego produktów i usług, jeśli są dostępne jedynie z przepisu lekarza. Ustawa o radiofonii i telewizji nie pozwalała tu nawet na promocję nazwy, znaku towarowego czy innego oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorstwo. Zakaz ustawowy jest też ostrzejszy w odniesieniu do producentów i dystrybutorów wyrobów tytoniowych, bowiem nawiązuje do omawianego wcześniej, szerszego przedmiotowo zakazu reklamy i telesprzedaży. Ponadto polska ustawa rozszerza katalog podmiotów, których dotyczy bezwzględny zakaz sponsorowania audycji, na partie polityczne, związki zawodowe i organizacje pracodawców. Producentom i dystrybutorom napojów alkoholowych, 10. Por. art. 3 ust. 1 omawianej dyrektywy..

(8) 88. Katarzyna Cira. z wyjątkiem piwa, pozwala na sponsorowanie jedynie imprez sportowych, z zastrzeżeniem promocji jedynie samego przedsiębiorstwa, realizowanej bez udziału osób fizycznych, podczas gdy „Dyrektywa Telewizyjna”, generalnie, nie przewiduje wyłączenia tej kategorii przedsiębiorców w odniesieniu do sponsoringu audycji. Zaostrzenie standardu minimalnego omawianej dyrektywy dotyczy też katalogu audycji, których nie wolno przerywać w celu emisji reklam bądź telesprzedaży. Oprócz bezwzględnego zakazu przerywania transmisji uroczystości religijnych, w omawianym akcie wspólnotowym zezwolono na emisję reklam w trakcie serwisów informacyjnych, magazynów dotyczących bieżących zdarzeń, innych audycji o tematyce religijnej, audycji dokumentalnych oraz audycji adresowanych do dzieci, pod warunkiem że czas trwania tych audycji jest dłuższy niż 30 minut. Polski ustawodawca w stosunku do wszystkich wymienionych wyżej kategorii audycji zastosował bezwzględny zakaz przerywania w celu emisji reklam bądź telesprzedaży. Wprowadził także zakaz przerywania w omawianym celu audycji w programach nadawcy publicznego, z wyjątkiem audycji składających się z autonomicznych części, m.in. transmisji sportowych. O zaostrzonym standardzie minimalnym można mówić w odniesieniu do regulacji limitów czasu emisji reklam i telesprzedaży. W omawianej dyrektywie nie uwzględnia się czasu poświęconego na autopromocję i emisję bezpłatnych komunikatów urzędowych oraz ogłoszeń o charakterze charytatywnym. Tymczasem w u.r.t.v., pośrednio, wyłączono jedynie autopromocję. Ustawa o radiofonii i telewizji nie przewiduje też wyłączenia od zapisów kwotowych dla nadawców lokalnych, sformułowanego w „Dyrektywie Telewizyjnej”. Do omawianej kategorii należałoby zaliczyć również regulacje formułujące przesłanki odrzucenia wniosku o emisję sprostowania lub odpowiedzi. Stosowane tu odnośne przepisy ustawy Prawo prasowe11 formułują bowiem znacznie szerszy katalog przesłanek, dzieląc je na uzasadniające obligatoryjną i fakultatywną odmowę. Tymczasem omawiana dyrektywa stanowi jedynie o możliwości odrzucenia wniosku, a przesłanki takiej możliwości (m.in. treści karalne, naruszające zasady współżycia społecznego i dobra osobiste) wedle polskiego ustawodawcy uzasadniają powinność. Szczególnie kontrowersyjna wydaje się możliwość odrzucenia sprostowania z uwagi na jego obszerność. Jak już wyżej wspomniano, normy ustalające ostrzejsze standardy są zasadniczo zgodne z prawem wspólnotowym, pod warunkiem spełnienia kryterium jurysdykcji. Ustawodawca polski do maja 2004 r. nie uregulował tej kwestii wprost, ale uwzględniając określony w u.r.t.v. krąg podmiotów uprawnionych do uzyskania koncesji i wyraźne ograniczenie prawa rozpowszechniania programów do nadawcy publicznego i podmiotów koncesjonowanych można stwierdzić, iż wspomniane wyżej regulacje znajdowały zastosowanie do nadawców mających stałą siedzibę w Polsce. Z uwagi na to, że kryterium siedziby nie było dostateczne dla wyznaczenia zakresu jurysdykcji wedle standardów wspólnotowych, należałoby przyjąć, iż regulacje zaostrzające standard minimalny mogły być również zastosowane do pod11. Dz.U. 1984, nr 5, poz. 24, z późn. zm..

(9) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 89. miotów podlegających, wedle standardów wspólnotowych, jurysdykcji innego państwa. A w takim przypadku byłyby uznane za sprzeczne z omawianą dyrektywą. W polskiej ustawie brak zapisu dotyczącego obowiązku przestrzegania zasady chronologii mediów. Co prawda, można nawiązać do norm określających treść umowy licencyjnej, sformułowanych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jednak przewidziane tam samo upoważnienie twórcy do określenia „zakresu, miejsca i czasu” korzystania z utworu jedynie pośrednio wskazuje, że nadawca, jako strona takiej umowy, dla prawidłowej jej realizacji powinien przestrzegać zasad emisji m.in. dzieł filmowych, w szczególności też zachować wymagany odstęp czasu pomiędzy emisją telewizyjną a premierą kinową dzieła kinematograficznego, pod warunkiem że taka klauzula została sformułowana w umowie. Warto jednak zaznaczyć, że u.r.t.v. bezpośrednio nie sankcjonuje naruszenia tej zasady. Pośrednia możliwość sankcjonowania wynika jedynie z zapisów określających przesłanki udzielenia koncesji. Otóż organ koncesyjny rozważa tu m.in. dotychczasowe przestrzeganie przepisów dotyczących środków masowego przekazu. Wydaje się, że dopiero wyraźne wprowadzenie zasady chronologii mediów do u.r.t.v. zapewniłoby ochronę interesów właścicieli praw do dzieł kinematograficznych zgodnie ze standardem wspólnotowym. Ani u.r.t.v., ani wydawane na jej podstawie odnośne rozporządzenia KRRiT nie przewidywały dotychczas obligatoryjnego oznaczenia dźwiękowego lub wizualnego audycji emitowanych na kanałach niekodowanych, a szkodzących lub mogących szkodzić rozwojowi małoletnich szczególnie w trakcie jej trwania. W tym kontekście na uwagę zasługuje porozumienie „Przyjazne media”, inicjatywa podjęta 25 lutego 1999 r. przez polskich nadawców telewizyjnych12. Znakowaniu podlegają filmy fabularne, dokumentalne, seriale, programy publicystyczne (zwłaszcza sądowo-policyjne) i wybrane seriale animowane. Oznaczenia powinny pojawiać się w pierwszych trzech minutach emisji oraz dodatkowo, w programach nadawcy publicznego – co 20 minut, zaś w programach nadawców komercyjnych – po każdym bloku reklamowym13. Każdy nadawca „zgodnie z własnym sumieniem” dzieli wspomniane audycje na trzy kategorie14: „Dla wszystkich” – ustalono, że w programach należących do tej kategorii powinno się unikać scen przemocy fizycznej, psychicznej, erotycznych i wszelkich wulgaryzmów; nie wszystkie stacje zobowiązały się do znakowania tej grupy; „Za zgodą rodziców” – oznaczenie to jest zastrzeżone dla programów zawierających umiarkowaną liczbę scen drastycznych, erotycznych i wulgaryzmów językowych, uzasadnionych przy tym logiką wewnętrzną prezentowanego dzieła, niosącego jednakże jako całość istotne przesłanie moralne i artystyczne; „Tylko dla dorosłych” – tak znakowane programy mogą być emitowane pomiędzy godziną 6 a 23 tylko w „uzasadnionych społecznie przypadkach”. 12. TVP, Polsat, TVN, Wizja TV, kodowane Canal+ i HBO oraz PTK.. 13. L. Zalewska, Dzieci pod ochroną, „Rzeczpospolita” 2000, nr 41.. 14. Tamże. Poniższe oznaczenia mają kolejno kolory: zielony, żółty, czerwony..

(10) 90. Katarzyna Cira. Wprowadzone oznakowanie, chociaż popierane od początku przez KRRiT, budzi zastrzeżenia głównie dlatego, że zawiera zbyt mało precyzyjną informację o treści programu (brak podziału programów na poszczególne kategorie wiekowe dzieci i młodzieży). 11 stycznia 2001 r. KRRiT opublikowała stanowisko dotyczące dalszego funkcjonowania porozumienia „Przyjazne media”, w którym zawarła szereg postulatów zmian dotychczasowej realizacji porozumienia. Zasadniczy postulat to powiązanie systemu oznakowań z podziałem na grupy wiekowe dzieci i młodzieży15. Nieuregulowana pozostawała też kwestia gwarancji zasad wykonywania przez nadawców podlegających u.r.t.v. praw wyłącznych do emisji wydarzeń o zasadniczym znaczeniu społecznym, w taki sposób, by nie pozbawiało to odbiorców w innych państwach możliwości obioru wydarzeń uznanych przez te państwa za ważne, zgodnie z przewidzianą w dyrektywie procedurą. Należałoby w tym miejscu przypomnieć, że o ile sformułowanie listy „ważnych wydarzeń” i standardów ochrony dostępu do tych wydarzeń, uregulowane w ustawie, jest opcjonalne, o tyle gwarancje uznania takich regulacji sformułowanych przez inne państwa WE są obligatoryjne. Warto też zaznaczyć, że w bardzo podobny sposób reguluje tę kwestię Europejska Konwencja o Telewizji Transgranicznej. W znowelizowanej w 2000 r. definicji reklamy wskazano, że stanowi ona przekaz nie pochodzący od nadawcy, podczas gdy w omawianej dyrektywie, a także wspomnianej wyżej Konwencji RE, uznano, iż obejmuje również przekazy służące autopromocji nadawcy. Pozornie można by stwierdzić, że jest to jeden ze sposobów wdrożenia regulacji omawianej dyrektywy wyłączających czas emisji tych przekazów z limitowanego czasu emisji reklam i telesprzedaży. Jednak pozostałe regulacje dotyczące reklamy, wedle standardu wspólnotowego, stosuje się do przekazów autopromocyjnych. Tymczasem polski ustawodawca wyłączając autopromocję z pojęcia reklamy praktycznie wyłączył te przekazy spod regulacji ustawowej, co jest ewidentnie niezgodne z zakresem zarówno „Dyrektywy Telewizyjnej”, jak i Konwencji RE. Ustawowego zakazu kryptoreklamy nie rozciągnięto, wbrew odnośnym zapisom omawianej dyrektywy, na telesprzedaż. Brak regulacji telesprzedaży farmaceutyków i usług medycznych – ust. 4 w zw. z ust. 1 pkt 3 art. 16b – nie stanowi poprawnego odwzorowania art. 14 ust. 2 „Dyrektywy Telewizyjnej”, przewidującego bezwzględny zakaz emisji audycji telesprzedażowych oferujących dostęp do jakichkolwiek usług medycznych i zakup farmaceutyków wymagających specjalnego zezwolenia na wprowadzenie do obrotu (w praktyce – wszystkich). Obowiązujące do maja 2004 r. zasady przerywania filmów fabularnych i telewizyjnych w celu nadania reklamy lub telesprzedaży, na mocy delegacji ustawowej, określone w rozporządzeniu KRRiT w sprawie sposobu prowadzenia działalności reklamowej i telesprzedaży w programach radiowych i telewizyjnych oraz szczegółowych zasad ograniczeń w zakresie przerywania filmów fabularnych i telewizyj15 C. Banasiński, R. Rittler, M. Kolasiński, Prawo radiofonii i telewizji w Polsce w świetle standardów europejskich, KiK, Warszawa 2001, s. 66..

(11) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 91. nych w celu nadania reklamy i telesprzedaży, nie były zgodne ze standardami wspólnotowymi. W praktyce, jeśli film trwał ponad 45 minut, wedle polskich regulacji, możliwe było przerywanie go w celu emisji reklam i telesprzedaży raz w dowolnym czasie, ale w ciągu pierwszych 45 minut, a później co 20 minut. Tymczasem w prawie wspólnotowym możliwe jest przerywanie filmu trwającego ponad 45 minut jeden raz w każdym odcinku czasowym o długości 45 minut. Dalsze przerwy są dopuszczalne, jeśli czas emisji przekracza o 20 minut dwa lub więcej 45-minutowych odcinków czasowych. Rozporządzenie zawierało identyczny w treści zapis, który miał obowiązywać polskich nadawców, jednak dopiero od początku 2003 r., co uzasadniano koniecznością wyrównania szans rodzimego rynku reklamy telewizyjnej. Taki też cel przyświecał zapewne wprowadzeniu możliwości przerywania filmów fabularnych i telewizyjnych rozpowszechnianych w programach przeznaczonych wyłącznie dla widzów polskich w odstępach minimum 20-minutowych. Pomimo ustanowienia standardu niższego niż minimalny standard wspólnotowy, omawianą regulację polską można było uznać za zgodną z „Dyrektywą Telewizyjną”, gdyż w tej kwestii pozwala ona na zastosowanie innych, w tym też łagodniejszych warunków w odniesieniu do kanałów rozpowszechnianych tylko na terytorium narodowym16. Należy mieć tu jednak na uwadze kwestię jurysdykcji. Zasadniczym problemem, obok określenia zasad jurysdykcji, pozostawały rozbieżności w zakresie „kwot produkcji europejskiej i produkcji niezależnej”. Należy przede wszystkim wskazać, iż zawarta w u.r.t.v. definicja audycji wytworzonej przez producenta europejskiego była zbyt szeroka w porównaniu z definicją dzieła europejskiego, kryteria pochodzenia producentów czy twórców rozciągając na wszystkie kraje europejskie, podczas gdy omawiana dyrektywa czyni tak tylko w odniesieniu do państw członkowskich WE i państw trzecich, które przystąpiły do Europejskiej Konwencji o Telewizji Transgranicznej. Dla audycji z innych państw europejskich przewiduje daleko bardziej restrykcyjne warunki (m.in. zasada wzajemności, umowy o współpracy)17. Niezgodność definicji dzieła europejskiego implikowała także niezgodność regulacji kwotowych, ale zasadniczo jedynie co do ich przedmiotu (standard kwartalnych rozliczeń kwot jest standardem ostrzejszym, a więc dopuszczalnym w granicach własnej jurysdykcji, pod warunkiem dostosowania jej kryteriów do standardów wspólnotowych). Niezbyt fortunne wydawało się też stosowanie sformułowania „audycje wytworzone przez producentów europejskich”, bowiem omawiana dyrektywa wyraźnie wspomina o „dziełach europejskich”, a z jej definicji wynika także, że dzieła europejskie mogą być też produkowane przez producentów z państw trzecich. Trudne do ustalenia były również relacje pomiędzy kwotami europejskimi a polskimi, dopuszczalnymi, jeśli są one zgodne z postanowieniami Wspólnoty oraz 16. Art. 20 omawianej dyrektywy.. 17. Por. art. 6 ust. 1 pkt. c i art. 3 omawianej dyrektywy..

(12) 92. Katarzyna Cira. nie dotyczą programów rozpowszechnianych z innych państw. Szczególne wątpliwości rodziła wzajemna relacja, zarówno terminologiczna, jak i ilościowa, pomiędzy niezależną kwotą europejską a kwotą polskich audycji najnowszych wytworzonych w okresie trzech lat przed rozpowszechnianiem w programie. Ów termin trzyletni zastosowany w odniesieniu do europejskiej produkcji niezależnej jest znów zaostrzeniem standardu dyrektywy, dopuszczalnym w granicach własnej jurysdykcji, jednak, jak tu wielokrotnie wspominano, nieuregulowanej wedle standardów wspólnotowych. Na tym wyczerpywałby się ustawowy katalog norm dotyczących kwestii zharmonizowanych „Dyrektywą Telewizyjną”. Jest jednak w ustawie o radiofonii i telewizji kilka norm, które – choć regulują zagadnienia spoza zakresu omawianej dyrektywy – nawiązują do zasad ogólnych w niej sformułowanych bądź do norm traktatowych regulujących wolności rynku wewnętrznego, znajdujących tu posiłkowe zastosowanie. Dość kontrowersyjna, w kontekście sformułowanej w „Dyrektywie Telewizyjnej” zasady wolności odbioru, wydawała się przewidziana w u.r.t.v. możliwość odmowy rejestracji lub zakazu rozprowadzania określonego programu w sieci kablowej w przypadku „sprzeczności z prawem” lub „naruszenia przepisów ustawy”. Regulacje te stosowano do programów zarówno nadawców krajowych, jak i zagranicznych, Polski ustawodawca wprowadzał tu więc możliwość „wtórnej kontroli” nadawcy zagranicznego, która, w odniesieniu do kwestii uregulowanych omawianą dyrektywą, stanowiła naruszenie zasady wolności odbioru18. W kategoriach naruszenia swobody przepływu kapitału, usług i przedsiębiorczości należałoby ocenić istniejące do maja 2004 r. w u.r.t.v. ograniczenie kręgu podmiotów mogących się ubiegać o koncesję na rozpowszechnianie programu. Sprzeczny z prawem wspólnotowym był zapis ograniczający krąg osób fizycznych wymogiem jednoczesnego posiadania obywatelstwa polskiego i stałego miejsca zamieszkania w Polsce, a także ograniczenia kapitałowe i ograniczenia w zakresie udziału w zarządzaniu przedsiębiorstwem przewidziane w odniesieniu do podmiotów zagranicznych19. W kategoriach niedozwolonego ograniczenia swobody przepływu usług można rozpatrywać, przewidzianą w u.r.t.v., kolejność wprowadzania programów do sieci kablowej, preferującą programy nadawców krajowych. Zapis ten wprowadziła nowelizacja z 1995 r. Zmianie zarzucono naruszenie zasady równości i prawa obywateli do informacji, z czym jednak nie zgodził się TK argumentując, że ustawowa gwarancja odbioru wszystkich regionalnych programów telewizyjnych w sieci kablowej ułatwia obywatelom dostęp do różnych programów, i to bez uiszczania dodatkowych, wysokich opłat20.. 18. Art. 45 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 u.r.t.v.. 19. Art. 35 i 40a u.r.t.v.. 20. TK, sygn. K 17/1995 (OTK 1995 nr 3, poz. 18)..

(13) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 93. Orzeczenie TK uznać należy za wyjątkowo kontrowersyjne, gdyż żadne regulacje międzynarodowe, a szczególnie Europejska Konwencja o Ochronie Człowieka i Podstawowych Wolności, do której odwołuje się zarówno prawo wspólnotowe, jak i ustawodawca polski, nie przewidują ograniczenia wolności słowa, a więc m.in. wolności otrzymywania i przekazywania informacji bez względu na granice państwowe, z uwagi na konieczność ochrony interesów ekonomicznych podmiotów krajowych. Tak więc, do momentu uchwalenia ostatniej nowelizacji z kwietnia 2004 r., tuż przed akcesją, można było uznać normy u.r.t.v. za w znacznej części zbieżne ze standardami wspólnotowymi. Rozbieżności dotyczyły jednak kwestii zasadniczych. Nieuregulowanie kryteriów jurysdykcji mogło skutkować, w perspektywie członkostwa, koniecznością zmiany licznych w polskiej ustawie zapisów zaostrzających standard minimalny. Ochrona produkcji europejskiej, pomimo kontrowersji, jakie wzbudza mechanizm „kwotowy”, to priorytet polityki audiowizualnej WE. Z tego względu utrzymywanie liberalnej, w zestawieniu z definicją wspólnotową, definicji audycji europejskiej mogło zostać uznane za kwestionowanie przez stronę polską podstawowych zasad polityki wspólnotowej, a więc i własnego stanowiska negocjacyjnego. Należało też pamiętać o weryfikacji, pod kątem zgodności z zasadami wspólnotowego rynku wewnętrznego, tych regulacji u.r.t.v., które nie dotyczą kwestii zharmonizowanych omawianą dyrektywą, ale odnoszą się do ekonomicznych aspektów działalności nadawczej.. 3. Nowelizacja w obliczu akcesji – stan prawny po 4 kwietnia 2004 r. Podstawę zamknięcia obszaru negocjacyjnego „Kultura i polityka audiowizualna” stanowiła nie tylko nowelizacja u.r.t.v. z 31 marca 2000 r., ale też kolejny projekt. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zgłosiła propozycje zmian przepisów ukierunkowanych na sprecyzowanie definicji i ściślejsze zapisanie zagadnień związanych z kwotą europejską i europejską kwotą niezależną oraz dotyczące liberalizacji kapitałowej. Przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2000 r. projekt ustawy został pierwotnie przedłożony sejmowi jako część tzw. europejskiej ustawy horyzontalnej21, by ostatecznie wejść w zakres kompleksowej nowelizacji, przyjętej przez Krajową Radę i przekazanej rządowi w styczniu 2002 r.22 Przedstawiciele koncesjonowanych nadawców wypowiedzieli się o nim krytycznie, w szczególności negatywnie oceniając zapisy dotyczące koncentracji mediów. Argumentowali, że skutkiem wprowadzenia tych regulacji może być zahamowanie. 21 Por. Raport z realizacji w 2000 r. Narodowego Programu Przygotowania do Członkostwa w UE, UKIE, luty 2001, s. 282. 22 Por. Opis projektu ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji oraz o zmianie innych ustaw, http://ks.sejm.gov.pl:8010/proc4/opisy/341.html..

(14) 94. Katarzyna Cira. rozwoju polskich firm medialnych, a po wejściu do UE i otwarciu polskiego rynku – ułatwienie ich przejęcia23. Wprowadzenie tych kontrowersyjnych dla środowiska nadawców norm jest faktycznie bez znaczenia dla oceny stopnia dostosowania ustawy do standardów omawianej dyrektywy, gdyż byłyby one stosowane bez dyskryminacji wobec podmiotów zagranicznych i krajowych. Można jedynie przypomnieć, że „Dyrektywa Telewizyjna” wyraźnie odwołuje się tu do ogólnych wspólnotowych reguł konkurencji, znajdujących odzwierciedlenie w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów, a próby standaryzacji zasad konkurencji w sektorze audiowizualnym na poziomie wspólnotowym zakończyły się niepowodzeniem24. Warto dodać, że podobne ograniczenia stosowane są w większości państw członkowskich UE. W zgodzie z zaleceniami Komisji Europejskiej planowano również kompleksową regulację telewizji cyfrowej25. Projekt wycofano z prac sejmowych w atmosferze skandalu (afera Rywina). W lipcu 2003 r. zadanie doprowadzenia do szczęśliwego zakończenia działań harmonizujących polskie prawo radiofonii i telewizji z unijnym powierzono już nie KRRiT, a nowemu wiceministrowi kultury, byłemu rzecznikowi rządu Michałowi Toberowi. Szkic projektu kolejnej nowelizacji „europejskiej” zaprezentowano w sierpniu 2003 r., do lutego 2004 r. trwały konsultacje środowiskowe i szeroko zakrojone prace eksperckie. Ostatecznie Sejm, pod presją czasu oraz Komisji Europejskiej, 2 kwietnia 2004 r. uchwalił kolejną „europejską” nowelizację u.r.t.v.26 Po licznych interwencjach eksperckich ustawodawca nareszcie poprawnie formułuje definicję dzieła europejskiego („audycja europejska”)27, niestety wciąż niepoprawnie – kryteria jurysdykcji (nie można jednocześnie spełniać kryteriów rozłącznych)28. Znosi ograniczenia kapitałowe dla przedsiębiorców wspólnotowych29. Wychodząc naprzeciw zastrzeżeniom nieproporcjonalności kwoty audycji europejskich względem kwoty audycji oryginalnie wytworzonych w języku polskim, za cenę podwyższenia o 3% „kwoty polskiej”30 zrezygnowano z elastycznego określenia kwoty europejskiej rozliczanej kwartalnie („tam gdzie jest to wykonalne i z uwzględnieniem charakteru nadawcy”) na rzecz większościowej kwoty normatywnej (ponad 50%). Utrzymano rozliczanie kwartalne31, co jest nadal zbyt restrykcyjnym 23. Por. Sprawozdanie KRRiT z rocznego okresu działalności – marzec 2002, s. 115–116.. 24. Szerzej: D. Miąsik, Kontrola koncentracji kapitału w środkach masowego przekazu, „Rejent” 2000, nr 4(108), s. 101–103. 25. Nowy rozdział 5a „Rozpowszechnianie sygnału multipleksu” – art. 40c–40j.. 26. Nowelizacja weszła w życie (w znacznej części) z dniem 1 maja 2004 r.; zob. Dz.U. 2004, nr 91, poz. 874. 27. Art. 15b u.r.t.v.. 28. Art. 1a u.r.t.v.. 29. Art. 35 ust. 3 i art. 40a ust. 5 u.r.t.v.. 30. Por. art. 15 ust. 1 u.r.t.v.. 31. Por. art. 15 ust. 3 u.r.t.v..

(15) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 95. posunięciem, gdyż Komisja sporządza swe raporty „kwotowe” raz na 2 lata32, a raportowanie poszczególnym krajom zaleca w najostrzejszym wariancie – co pół roku. Proporcje usiłuje się też wyrównać w zakresie „polskiej” i „europejskiej kwoty produkcji niezależnej”. Nadawcy zostali zobligowani do przeznaczenia co najmniej 10% miesięcznego, nie jak dotychczas – kwartalnego, czasu nadawania programu na audycje europejskie (z wyłączeniem serwisów informacyjnych, reklam, telesprzedaży, transmisji sportowych, przekazów tekstowych i teleturniejów) wyprodukowane przez producentów niezależnych. Wydaje się, że zastosowanie wprost standardu minimalnego omawianej dyrektywy, tj. alternatywy czasu i budżetu, byłoby tu rozwiązaniem elastyczniejszym. Korzystnym dla nadawców i producentów rozwiązaniem jest zmiana terminu określającego preferencje dla produkcji najnowszej z 3 na 5 lat33, zgodnie ze standardem minimalnym dyrektywy w odniesieniu do kwot produkcji niezależnej. Zastanawia natomiast likwidacja kwoty polskiej produkcji niezależnej. Wydaje się, że zaproponowane rozwiązania usuwają problem nieproporcjonalności kwoty europejskiej i polskiej, choć kosztem zaostrzenia minimalnego standardu wspólnotowego. Warto przy tym zauważyć, że wymóg proporcjonalności nie wynika wprost z omawianej dyrektywy, a jedynie z sugestii Komisji Europejskiej. Tymczasem większość członków UE nie realizuje wymogu proporcjonalności, kwoty narodowe utrzymując nawet na wyższym poziomie niż kwoty europejskie. W nowelizacji rozbudowano ustawowe regulacje dotyczące ochrony dzieci i młodzieży. Po pierwsze – zmodyfikowano klasyfikację audycji szkodzących rozwojowi małoletnich. Bezwzględnie zakazane jest rozpowszechnianie audycji i innych przekazów „zagrażających” fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi dzieci i młodzieży, natomiast czasowe ograniczenie emisji (6–23) obejmuje audycje i inne przekazy, zawierające sceny lub treści „mogące mieć negatywny wpływ” na rozwój małoletnich34. Po drugie, uregulowano kwestię identyfikacji tych przekazów. Zobowiązano wszystkich nadawców do zamieszczania stosownych symboli graficznych, będących zasadniczym elementem powszechnego systemu kwalifikacji audycji35. Precyzyjne warunki funkcjonowania tego systemu ma określić stosowne rozporządzenie KRRiT. Zapisy te usuwają niezgodność z odnośnymi regulacjami „Dyrektywy Telewizyjnej”, znów zaostrzając standard minimalny. W dyrektywie tej obowiązek identyfikacji treści szkodliwych dotyczy wyłącznie nadawców programów telewizyjnych i nie kodowanych. Nie przewiduje się też różnicowania tzw. czasu ochronnego dla poszczególnych kategorii małoletnich widzów. Jednak takie zaostrzenie jest charakterystyczne dla wielu państw członkowskich. 32. Por. art. 4 ust. 3 omawianej dyrektywy.. 33. Art. 15a ust.1 u.r.t.v.. 34. Art. 18 ust. 4–5 u.r.t.v.. 35. Art. 18 ust. 5a–5b u.r.t.v..

(16) 96. Katarzyna Cira. Poprawnie i dość szczegółowo, choć utrzymując zaostrzony standard minimalny omawianej dyrektywy, znowelizowano ograniczenia przerywania audycji reklamami (bezwzględny zakaz przerywania audycji dla dzieci, ale liberalniej w stosunku do audycji publicystycznych i dokumentalnych – można przerwać, jeśli trwają dłużej niż 30 minut)36. W kontekście zgodności ze wspólnotowymi regułami konkurencji istotne było też wprowadzenie w u.r.t.v. podziału programów nadawcy publicznego na realizujące zasadniczo misję publiczną i inne. Tylko te pierwsze mogą korzystać z pomocy publicznej. Zaproponowane modyfikacje37, na poziomie ustawowym i w odniesieniu do systemu finansowania, czynią zadość wymogom wspólnotowym, choć kontrowersje może wzbudzać działalność misyjna polegająca na uruchamianiu kanałów tematycznych, na które nadawca publiczny ma obowiązek uzyskać koncesję38. Pozostaje jednak pytanie: jak odróżnić kanały tematyczne „niemisyjne” od misyjnych? Brak uregulowanej w „Dyrektywie Telewizyjnej” zasady chronologii mediów i nie ma już nawet, znanego z poprzedniego projektu, zobowiązania nadawców do wynagrodzenia uprawnionych w zakresie praw autorskich. Znów nie odniesiono się do kwestii autopromocji i zmiany sposobu prezentacji sponsora likwidującej niezgodność z omawianą dyrektywą, a sformułowanej właściwie w poprzednim projekcie (zakaz prezentacji towarów i usług – jest kuriozalne „widok jednego produktu bądź usługi”)39. Nie rozwiązano problemu „wtórnej jurysdykcji” Krajowej Rady w stosunku do nadawców zagranicznych rozpowszechniających programy w sieciach kablowych polskich operatorów. Co prawda, zmodyfikowano treść warunków odmowy rejestracji i zawieszenia rozprowadzania programu, ograniczając je do naruszenia przepisów o ochronie dzieci i młodzieży40, uzasadniających warunkowe zawieszenie programu w świetle omawianej dyrektywy, jednak nie uzupełniono wymogami proceduralnymi, przewidzianymi w akcie wspólnotowym41. Niezmieniona pozostaje też kolejność wprowadzania programów do sieci kablowej, dyskryminująca podmioty zagraniczne42. Nowelizacja w takim kształcie, pomimo likwidacji zasadniczych rozbieżności zidentyfikowanych w raportach okresowych Komisji Europejskiej, nie realizuje celu, jakim jest pełna implementacja omawianej dyrektywy. Jako istotny dla procesu harmonizacji, należy odnotować fakt wydania przez KRRiT 21 kwietnia 2004 r. rozporządzenia w sprawie list wydarzeń uznanych przez 36. Art. 16a ust. 6 u.r.t.v.. 37. Por. art. 21 ust. 1 i 1a; art. 31a ust. 1; art. 50 ust. 1 u.r.t.v.; kontrowersje wzbudza natomiast rozporządzenie KRRiTV. 38. Por. art. 21 ust. 1a pkt 2.. 39. Art. 17 ust. 1 u.r.t.v.. 40. Art. 45 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 1 u.r.t.v.. 41. Art. 2a ust. 2–3 dyrektywy.. 42. Art. 43 ust. 1 u.r.t.v..

(17) Ustawa o radiofonii i telewizji a dyrektywa Unii Europejskiej.... 97. inne państwa za ważne wydarzenia oraz zasad wykonywania wyłącznych praw do telewizyjnych transmisji takich wydarzeń, powtarzającego praktycznie dosłownie odnośne regulacje omawianej dyrektywy43.. 4. Wnioski Ustawa o radiofonii i telewizji była kilkunastokrotnie nowelizowana, ale jedynie dwukrotnie, w nowelizacji z marca 2000 r. i kwietnia 2004 r., udało się uwzględnić przepisy dostosowujące prawo polskie do standardów wspólnotowych. Pozostałe projekty „utknęły” na kolejnych etapach procesu legislacyjnego. Właśnie w organizacji tego procesu – braku inicjatywy ustawodawczej KRRiT, ale też braku współpracy w stadium wstępnym z KIE i Ministerstwem Kultury można upatrywać jednej z przyczyn zbyt powolnych działań dostosowawczych. Wypada też wspomnieć o wyjątkowo niskiej jakości tłumaczeń aktów wspólnotowych, dokonywanych dla potrzeb polskiego legislatora. Na kształt i tempo działań dostosowawczych w dużym stopniu wpłynęły także zobowiązania Polski wynikające z członkostwa w innych organizacjach międzynarodowych (RE, OECD i WTO). Po wejściu do UE Polska może powoływać się na odpowiednie wyłączenia przysługujące państwom członkowskim tego ugrupowania. W przyszłości KRRiT, oprócz likwidacji zidentyfikowanych wyżej „braków” w procesie implementacji omawianej dyrektywy, powinna rozważyć możliwość nowelizacji u.r.t.v. w kierunku zliberalizowania przepisów zaostrzających standardy minimalne. Rozliczane kwartalnie „kwoty produkcji europejskiej”, zakaz reklamy napojów alkoholowych (z wyjątkiem piwa), gier losowych i zakładów wzajemnych z wyjątkiem liczbowych i loterii pieniężnych bądź fantowych, czy rozbudowany system podmiotowych ograniczeń sponsorowania mogą znacznie osłabić pozycję konkurencyjną polskich nadawców. Wydaje się, że nieco pochopnie legislator polski w swych projektach dostosowawczych naśladuje wzorce francuskie, istniejące przecież na znacznie bardziej doświadczonym i rozwiniętym produkcyjnie rynku44. The Law on Radio and Television Broadcasting and the European Union Directive “Television Without Frontiers” – A Comparative Analysis in Light of Harmonisation Processes The fundamental obligation of Polish legislators resulting from the need to adjust Polish law to Community standards in audiovisual policy is implementation of Council Directive 89/552, amended by Parliament and Council Directive 97/36, on the coordination of certain provisions laid down by law, regulation or administrative action in Member States concerning the pursuit of. 43 44. Dz.U. 2004, nr 82, poz. 765.. Choć ostatnio naśladuje Francuzów w zakresie dość liberalnej regulacji, tj. wyłączenia spod zakazu reklamy alkoholu – wina..

(18) 98. Katarzyna Cira. television broadcasting activities, implemented in essence in the passage of the Act of 29 December 1992 on radio and television broadcasting. The author’s comparative analysis of the Community directive and the Polish act is an attempt to determine precisely how advanced is the process of implementing Community regulations and to what extent Polish legislators have implemented them. Identifying the “critical areas” provides the basis for formulating a strategy for further legislative change..

(19)