Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według Kodeksu spółek handlowych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr. 690. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2005. Piotr Kukuryk Katedra Prawa. Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według Kodeksu spółek handlowych 1. Uwagi wstępne Obowiązujący od dnia 1 stycznia 2001 r. Kodeks spółek handlowych w zasadniczy sposób zmienił dotychczas obowiązujące rozwiązania prawne regulujące problematykę przekształcania spółek handlowych. Zawarte w art. 551 k.s.h. przyzwolenie ustawodawcy na wszelkie możliwe konfiguracje przekształceń idzie w parze ze znaczącym rozbudowaniem samej procedury przekształceniowej. Regulacja ta została zawarta w przepisach art. 551–584 tytułu IV działu III k.s.h. Przekształcenie nie jest czynnością jednorazową. Składa się z szeregu powiązanych ze sobą czynności faktycznych i prawnych, doktrynalnie wyodrębnianych w tzw. fazy postępowania przekształceniowego (zob. art. 556 k.s.h.). Za najbardziej poprawny metodologicznie należy uznać podział zakładający wyodrębnienie trzech faz: czynności przygotowawczych (faza pierwsza), podejmowania uchwały przekształceniowej (faza druga) oraz autoryzacji i ogłoszenia przekształcenia (faza trzecia). Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie problematyki zaskarżania uchwały o przekształceniu spółki, a więc najistotniejszego elementu fazy drugiej procedury przekształceniowej, w kontekście art. 567 k.s.h. określającego przesłanki powództwa o uchylenie albo stwierdzenie nieważności takiej uchwały.. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. nr 94, poz. 1037, ze zm., dalej w tekście cytowany jako k.s.h. . Zn_690.indb 51. 1/30/08 1:23:08 PM.

(2) Piotr Kukuryk. 52. 2. Zaskarżanie uchwały o przekształceniu spółki według kodeksu handlowego z 1934 r. Poprzednio obowiązujący Kodeks handlowy nie zawierał żadnych szczególnych regulacji prawnych odnoszących się do kwestii zaskarżania uchwały o przekształceniu. Należy jednak mieć na uwadze, że sama instytucja przekształcenia jednego typu spółek w inny była w nim uregulowana w sposób bardzo szczątkowy. Kodeks handlowy dopuszczał bowiem jedynie przekształcenie spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiednio w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną (dział XIII księgi I k.h., art. 491–497 k.h.), a także specyficzny rodzaj przekształcenia, jakim było przekształcenie spółki jawnej w spółkę komandytową na wniosek spadkobiercy dotychczasowego wspólnika spółki jawnej (art. 114 § 1 k.h.). Abstrahując od tego ostatniego przypadku, zaskarżanie uchwały o przekształceniu w spółkach kapitałowych odbywało się przy spełnieniu ogólnych przesłanek odnoszących się do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 240–243 k.h.) i spółki akcyjnej (art. 413–417 k.h.). 3. Zaskarżenie uchwały o przekształceniu w ujęciu Kodeksu spółek handlowych 3.1. Metoda regulacji. Wśród przepisów zawartych w dziale III tytułu IV k.s.h. problematyce zaskarżenia uchwały o przekształceniu spółki poświęcono art. 567 k.s.h. Kluczowe znaczenie dla określenia zastosowanej metody regulacji ma przede wszystkim § 1 tego artykułu. Zgodnie z nim „do uchylenia uchwały o przekształceniu spółki osobowej bądź spółki kapitałowej albo stwierdzenia nieważności tej uchwały stosuje się odpowiednio przepisy art. 422–427”. Z przytoczonego przepisu wynika szereg doniosłych konsekwencji prawnych. Przede wszystkim należy stwierdzić, że Kodeks spółek handlowych nie ustanawia żadnej autonomicznej procedury odnoszącej się do zaskarżenia uchwały o przekształceniu. Nakazuje w tym zakresie odpowiednio stosować przepisy art. 422–427 k.s.h., które regulują problematykę zaskarżania uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej. Bez względu zatem na konfigurację przekształcenia – na mocy art. 567 § 1 k.s.h. – przepisy te znajdą zastosowanie w każdym przypadku zaskarżenia uchwały o przekształceniu. Jest to szczególnie ważne w wypadku przekształceń spółek osobowych, w których uchwały wspólników nie Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy, Dz.U. nr 57, poz. 502, ze zm., dalej w tekście cytowany jako k.h. . Zn_690.indb 52. 1/30/08 1:23:08 PM.

(3) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 53. podlegają w ogóle kontroli sądowej w następstwie wniesienia powództwa o uchylenie bądź stwierdzenie ich nieważności. W zamyśle twórców Kodeksu spółek handlowych wprowadzenie możliwości zaskarżenia każdej uchwały o przekształceniu miało na celu wyrównanie poziomu ochrony wspólnika przekształcanej spółki bez względu na jej charakter prawny (typ). Skoro art. 422–427 k.s.h. mają znaleźć zastosowanie w każdej konfiguracji przekształcenia, odnosi się to także do przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Pomimo zatem znacznego podobieństwa przepisów art. 249–252 k.s.h. regulujących problematykę zaskarżenia uchwały zgromadzenia wspólników spółki z o.o. do przepisów art. 422–427 k.s.h., te pierwsze nie znajdą w omawianym przypadku w ogóle zastosowania. Po drugie, należy zaznaczyć, że stosowanie przepisów o zaskarżeniu uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej w odniesieniu do uchwały o przekształceniu ma mieć charakter odpowiedni. Oznacza to, że pewne przepisy znajdą zastosowanie wprost, inne z niezbędnymi modyfikacjami, a jeszcze inne w ogóle nie znajdą zastosowania. Już sam art. 567 k.s.h. zawiera zresztą pewne różnice w stosunku do ogólnej regulacji zawartej w art. 422–427 k.s.h. I tak dla przykładu w art. 567 § 3 k.s.h. określono krótszy termin do wniesienia powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu, niż ma to miejsce w art. 424 i art. 425 § 2 i § 3 k.s.h. Zgodnie z zasadą lex specialis derogat legi generali, pierwszeństwo stosowania należy w takim przypadku przyznać regulacji szczególnej zawartej w art. 567 § 3 k.s.h. W praktyce jednak odpowiednie stosowanie tych przepisów może nasuwać daleko idące trudności. O ile bowiem Tak A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom IV. Komentarz do artykułów 459– 633, Warszawa 2004, s. 1131. Z powyższym stwierdzeniem nie zgadza się A. Witosz. Zdaniem tego autora przepis art. 567 § 1 k.s.h. „może znaleźć zastosowanie jedynie w tych sytuacjach, w których w podejmowaniu uchwał o przekształceniu obowiązuje zasada większości (…). Tym samym przepis ten jest bezprzedmiotowy w tych sytuacjach, w których dla przekształcenia wymagana jest jednomyślność wszystkich wspólników (…). Brak bowiem byłoby legitymacji formalnej do wystąpienia z takim powództwem, wobec pełnej zgody wszystkich wspólników (…). W takiej sytuacji nie może zajść ani jedna z przesłanek zakreślonych stosownym przepisem kodeksu”. Zob. A. Witosz, Komandytariusz w procesie łączenia albo przekształcenia spółki komandytowej, „Prawo Spółek” 2003, nr 4, s. 17. . Inaczej K. Kruczalak [w:] J. Frąckowiak, A. Kidyba, K. Kruczalak, W. Opalski, W. Popiołek, W. Pyzioł, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2001, s. 873. Zdaniem tego autora należy stosować także odpowiednio przepisy art. 249–254 k.s.h. Nie do końca jasne stanowisko zajmuje także M. Tarska, która zwraca uwagę, „że ze względu na duże podobieństwo tych przepisów (tj. art. 422–427 k.s.h.) do regulacji zaskarżania uchwał w spółce z o.o. (por. art. 248–254) oraz na analogiczne zastosowanie przepisów o organach spółki akcyjnej do spółki komandytowo-akcyjnej, odpowiednie stosowanie dotyczy pozostałych spółek osobowych, które nie posiadają organów; wspólników tych spółek obowiązuje z reguły zasada jednomyślności”. Zob. M. Tarska, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2002, s. 452. . Zn_690.indb 53. Por. A. Szumański, op. cit., s. 1132.. 1/30/08 1:23:08 PM.

(4) Piotr Kukuryk. 54. zachodzi duże podobieństwo typologiczne pomiędzy obiema spółkami kapitałowymi, tj. spółką akcyjną i spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, o tyle trudno mówić o takim podobieństwie wobec spółek osobowych, a w szczególności wobec spółki jawnej. 3.2. Rodzaje powództw 3.2.1. Uwagi ogólne. Ze sformułowania zawartego w art. 567 § 1 k.s.h. wynika, że uchwała o przekształceniu spółki handlowej może być zaskarżona do sądu bądź to w drodze powództwa o jej uchylenie, bądź też w drodze powództwa o stwierdzenie jej nieważności. W pierwszej kolejności należy zwięźle scharakteryzować przesłanki przedmiotowe, których wystąpienie jest koniecznym warunkiem zaskarżenia uchwały. 3.2.2. Powództwo o uchylenie uchwały o przekształceniu. Przesłanki przedmiotowe wymagane do zaskarżenia uchwały o przekształceniu spółki handlowej w drodze powództwa o uchylenie uchwały zostały wymienione w art. 422 § 1 k.s.h. Z brzmienia powyższego przepisu wynika, że aby takie powództwo było dopuszczalne, uchwała o przekształceniu musi być sprzeczna ze statutem bądź dobrymi obyczajami i godzić w interes spółki, lub mieć na celu pokrzywdzenie akcjonariusza. Pod pojęciem statutu (art. 130 k.s.h., 304 k.s.h.) należy rozumieć także umowę spółki (art. 25 k.s.h., 91 k.s.h., 105 k.s.h., 157 k.s.h.), podobnie jak pod pojęciem akcjonariusza – każdego wspólnika spółki. Analiza funktorów logicznych („i”, „lub”, „bądź”) użytych w art. 422 § 1 k.s.h. powadzi do wniosku, że żadna z wymienionych w nim przesłanek nie stanowi samodzielnej podstawy do uchylenia uchwały o przekształceniu. Dla dopuszczalności powództwa konieczne jest bowiem kumulatywne wystąpienie co najmniej dwóch przyczyn. Zdaniem J. Szwaii już z samej konstrukcji przepisu te pary wynikają „dosyć wyraźnie” . Uchylona może być zatem taka uchwała o przekształceniu, która jest jednocześnie: – sprzeczna ze statutem i godzi w interes spółki, – sprzeczna ze statutem i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika, – sprzeczna z dobrymi obyczajami i godzi w interes spółki, Zasadę tę podkreśla od dawna orzecznictwo sądowe. Z nowszych orzeczeń zob. wyrok SA w Gdańsku z 7 listopada 1993 r., sygn. akt I ACr 865/93, OSA 1994, nr 4, poz. 18. . Zob. J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom III. Komentarz do artykułów 301–458, Warszawa 2003, s. 991. . Zn_690.indb 54. 1/30/08 1:23:09 PM.

(5) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 55. – sprzeczna z dobrymi obyczajami i ma na celu pokrzywdzenie wspólnika. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której uchwała o przekształceniu będzie jednocześnie sprzeczna zarówno ze statutem, jak i z dobrymi obyczajami oraz godząc w interes spółki będzie miała na celu pokrzywdzenie wspólnika. Szczegółowa analiza przesłanek wymienionych w art. 422 § 1 k.s.h. powinna być przy tym dokonywana z uwzględnieniem treści art. 563 k.s.h. określającego minimalną treść uchwały o przekształceniu. W praktyce najczęstszym przypadkiem jej sprzeczności z postanowieniami statutu będzie naruszenie przepisów proceduralnych regulujących kwestię quorum oraz większości koniecznej do podjęcia uchwały o przekształceniu. Należy przy tym zwrócić uwagę, że w ramach poszczególnych konfiguracji przekształceń jedynie przepisy art. 581 k.s.h. i częściowo art. 571 k.s.h. (w odniesieniu do spółki jawnej i partnerskiej) mają charakter bezwzględnie obowiązujący, wymagając zgody wszystkich wspólników przekształcanej spółki osobowej. W pozostałych przypadkach postanowienia statutu lub umowy spółki przekształcanej mogą przewidywać surowsze wymagania niż te, które zostały określone przez przepisy Kodeksu (zob. art. 571 k.s.h. in fine, art. 575 k.s.h., art. 577 § 1 pkt 1 k.s.h.). W sytuacji zatem, gdy uchwała o przekształceniu spółki zostanie podjęta przez wspólników z naruszeniem zasad określonych w statucie lub umowie spółki przekształcanej, nawet zachowanie wymogów proceduralnych określonych przez przepisy Kodeksu nie uniemożliwi wytoczenia powództwa o jej uchylenie przez sąd (oczywiście w sytuacji współwystępowania drugiej z przesłanek określonych w art. 422 § 1 k.s.h.)10. Sprzeczność uchwały o przekształceniu z postanowieniami statutu (umowy spółki) może zachodzić ponadto w wypadku pojęcia powyższej uchwały w głosowaniu jawnym, podczas gdy postanowienia statutu (umowy spółki) przewidują obligatoryjny wymóg głosowania tajnego. Nie ma także przeszkód, by wśród przepisów statutu lub umowy spółki przekształcanej znalazły się postanowienia wyłączające dopuszczalność jej przekształcenia. Powzięcie w takim przypadku uchwały o przekształceniu bez uprzedniej zmiany statutu (umowy spółki) również będzie wyczerpywało powyższą przesłankę. . Ibidem.. Zwraca na to uwagę m.in. W. Popiołek, który do czterech wymienionych powyżej konfiguracji przyczyn zaskarżenia uchwały dodaje dwie nowe, a mianowicie gdy uchwała jest sprzeczna ze statutem, godzi w interes spółki i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza (wspólnika) oraz gdy uchwała jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, godzi w interes spółki i ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza (wspólnika). Zob. W. Popiołek, [w:] J.A. Strzępka, E. Zielińska, W. Popiołek, P. Pinior, H. Urbańczyk, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Orzecznictwo, Warszawa 2003, s. 1217. . Zob. A. Witosz, Przekształcenia spółek w Kodeksie spółek handlowych, Bydgoszcz–Katowice 2001, s. 53. 10. Zn_690.indb 55. 1/30/08 1:23:09 PM.

(6) Piotr Kukuryk. 56. O ile ustalenie sprzeczności uchwały o przekształceniu ze statutem (umową) spółki jest w okolicznościach konkretnego przypadku stosunkowo łatwe, o tyle trudno sobie wyobrazić przypadek, w którym uchwała o przekształceniu byłaby sprzeczna z dobrymi obyczajami. Kodeks nie wyjaśnia zresztą, jak należy rozumieć to pojęcie i czy chodzi w tym przypadku o dobre obyczaje w ogóle, czy też o dobre obyczaje kupieckie11. Również poglądy doktryny w tej materii nie są zgodne12. Należy przyjąć, że ta przesłanka nie będzie w omawianym przypadku miała zastosowania13. Problemy interpretacyjne pojawiają się także w odniesieniu do dwóch pozostałych przesłanek wymienionych w art. 422 § 1 k.s.h., tj. „godzenia w interesy spółki” oraz „działania w celu pokrzywdzenia akcjonariusza (wspólnika)”. W klasycznym ujęciu godzenie w interesy spółki polega na podejmowaniu działań powodujących uszczuplenie jej majątku, ograniczających zysk, naruszających jej pozycję i renomę na rynku (goodwill), chroniących interesy osób trzecich (w tym akcjonariuszy) kosztem interesów spółki14. Jest to pojęcie bardzo szerokie, obejmujące całokształt działań wpływających w negatywny sposób na sferę jej interesów. Zarysowany powyżej sposób interpretacji tego pojęcia nie może jednak zostać automatycznie przeniesiony na grunt przepisów o przekształceniu spółek. Sama uchwała o przekształceniu jest w zasadzie „neutralna” z punktu widzenia interesów spółki15. Z istoty przekształcenia wynika bowiem, iż prowadzi ono jedynie do modyfikacji typu spółki („szaty prawnej”) przy zachowaniu tożsamości podmiotu przekształcanego i przekształconego (zasada kontynuacji art. 553 § 1 k.s.h.). Z uwagi na brzmienie art. 563 pkt 3 k.s.h. należy w szczególności przyjąć, że nie będzie „godzeniem w interesy spółki” wyrażona w uchwale o przekształceniu zgoda wspólników na uszczuplenie majątku spółki przekształcanej w kwocie nie przekraczającej 10% wartości bilansowej tego majątku. Zgodnie z art. 565 § 1 k.s.h. wspólnikowi, który nie złożył oświadczenia o uczestnictwie w spółce przekształconej, przysługuje bowiem roszczenie o wypłatę kwoty odpowiadającej Sprzeczność z „dobrymi obyczajami kupieckimi” stanowiła zgodnie z art. 414 k.h. jedną z przesłanek zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej. 11. 12 Zwięzły przegląd stanowisk przedstawia J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom III…, s. 995–997. 13. Tak A. Witosz, Przekształcenia spółek…, s. 53.. Tak A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Tom II, seria – komentarze Zakamycza, Zakamycze, Kraków 2002, s. 503–504. 14. 15 Możliwe jest jednak wyrządzenie spółce szkody spowodowanej naruszeniem prawa lub umowy albo statutu spółki przekształcanej, w trakcie jej przekształcania przez osoby działające za spółkę przekształcaną lub biegłego rewidenta (zob. art. 568 k.s.h.).. Zn_690.indb 56. 1/30/08 1:23:09 PM.

(7) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 57. wartości jego udziałów albo akcji w spółce przekształcanej, zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia. Skutkiem przekształcenia, wynikającym ze zmiany formy organizacyjnoprawnej podmiotu, może być także ograniczenie możliwości pozyskiwania przez spółkę przekształconą kapitału pochodzącego ze źródeł zewnętrznych, np. w drodze emisji obligacji16. Również w tym przypadku uchwała o przekształceniu nie może zostać uznana za „godzącą w interesy spółki”. Analogiczne trudności interpretacyjne pojawiają się przy interpretacji ostatniej z przesłanek przedmiotowych wymienionych w art. 422 § 1 k.s.h. występującej wówczas, gdy podjęta uchwała o przekształceniu ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza (wspólnika) spółki przekształcanej. Słusznie zwraca uwagę A. Kidyba, że ze względu na sposób sformułowania powyższego przepisu wola pokrzywdzenia wspólnika musi mieć w omawianym przypadku charakter wyraźny, intencjonalny (świadczy o tym użycie przez Kodeks wyrażenia „w celu”), a nie jedynie przypadkowy17. Z uwagi na cele przekształcenia – uwzględniając treść art. 563 k.s.h. – trzeba stwierdzić, że realizacja tej przesłanki należeć będzie do rzadkości. Konsekwencją przekształcenia może być zmiana dotychczasowego statusu przez wspólnika w spółce przekształconej. Uwzględniając ilość możliwych konfiguracji przekształceń zmiana ta może polegać w szczególności na pozbawieniu wspólnika prawa do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji (np. w przypadku przekształcenia spółki osobowej w spółkę kapitałową, gdy wspólnik nie został wybrany do zarządu spółki przekształcanej; analogiczna sytuacja może wystąpić także w przypadku przekształcenia spółki jawnej w spółkę partnerską, w której powołano zarząd), na nałożeniu obowiązku prowadzenia spraw spółki i jej reprezentacji, powstaniu osobistej odpowiedzialności wspólnika za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (w przypadku odwrotnej konfiguracji przekształcenia, tj. ze spółki kapitałowej w spółkę osobową). Powyższe zmiany w statusie wspólnika wynikają jednak immanentnie z istoty przekształcenia i nie mogą być zasadniczo uznane za mające na celu jego pokrzywdzenie szczególnie wówczas, gdy w analogicznej sytuacji znaleźli się także inni wspólnicy. 16 Zob. A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom IV…, s. 1137.. A. Kidyba, op. cit., s. 501. Na marginesie należy zaznaczyć, że w następnym zdaniu autor sam sobie przeczy pisząc, że jeżeli uchwała nie została podjęta w celu pokrzywdzenia, ale pokrzywdzenie to jednak wystąpi, art. 422 k.s.h. ma zastosowanie. Por. także wyrok Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2000 r., sygn. akt I CKN 1137/98, OSNC 2002, nr 3, poz. 31, zgodnie z którym: „uchwała zgromadzenia wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być uznana za krzywdzącą tylko wtedy, gdy została podjęta z realnym zamiarem pokrzywdzenia (art. 240 § 2 k.h.)”. Z uwagi na sposób sformułowania przepisów powyższa teza znajduje pełne zastosowanie na gruncie art. 422 § 1 k.s.h.). 17. Zn_690.indb 57. 1/30/08 1:23:10 PM.

(8) Piotr Kukuryk. 58. Do ewentualnego pokrzywdzenia wspólnika może dojść natomiast w następstwie pozbawienia go w spółce przekształconej praw przyznanych osobiście, które mu dotychczas przysługiwały w spółce przekształcanej (zob. art. 159 k.s.h., art. 354 k.s.h. i art. 126 § 1 pkt 2 w zw. z art. 354 k.s.h.) albo też nieprzyznania mu takich praw, w sytuacji gdy otrzymali je inni wspólnicy. Chociaż o charakterze i zakresie takich praw przesądzać będzie umowa (statut) spółki przekształconej, tym niemniej muszą one zostać ujawnione także w treści uchwały o przekształceniu (zob. art. 563 pkt 4 k.s.h.). Wszelkie uogólnianie w tym zakresie jest jednak nieuprawnione i o tym, czy w rzeczywistości doszło do pokrzywdzenia wspólnika, należy rozstrzygać przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego wypadku. W wielu sytuacjach zachowanie przez wspólnika praw osobistych może zresztą okazać się niemożliwe, z uwagi na niewystępowanie tych praw w spółce przekształconej18. 3.2.3. Powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu. Uchwała o przekształceniu spółki może zostać zaskarżona w drodze powództwa o stwierdzenie jej nieważności. Zgodnie z art. 567 § 1 k.s.h. w zw. z art. 425 § 1 k.s.h. przyczyną wadliwości uchwały i podstawą wniesienia powództwa ma być w omawianym przypadku jej sprzeczność z ustawą. Pomimo użytej w art. 425 § 1 k.s.h. formuły „uchwała sprzeczna z ustawą”, nie chodzi tu przy tym jedynie o sprzeczność samej treści uchwały o przekształceniu z ustawą, ale także o naruszenie przepisów odnoszących się do zagadnień proceduralnych, regulujących kwestie zwoływania i przebiegu walnego zgromadzenia (zgromadzenia wspólników)19. W odniesieniu do uchwały o przekształceniu spółki szeroko rozumiana „sprzeczność” z ustawą zachodzić będzie między innymi w następujących wypadkach: – naruszenia przez spółkę przekształcaną przepisów proceduralnych regulujących zwoływanie zgromadzenia (walnego zgromadzenia, posiedzenia) wspólników, w tym w szczególności art. 560 k.s.h.; – niedopełnienia wobec wspólników obowiązków informacyjnych określonych w art. 561 k.s.h.; – nieprawidłowości w procedowaniu zgromadzenia wspólników, polegających na podjęciu uchwały o przekształceniu z naruszeniem przepisów imperatywnych. Zob. A. Witosz, Przekształcenia spółek…, s. 54.. 18. Zob. J.P. Naworski [w:] J.P. Naworski, K. Strzelczyk, J. Raglewski, T. Siemiątkowski, R. Potrzeszcz, Komentarz do Kodeksu spółek handlowych. Spółka akcyjna i przepisy karne. Tom 1, Warszawa 2003, s. 804–805. 19. Zn_690.indb 58. 1/30/08 1:23:10 PM.

(9) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 59. i semiimperatywnych regulujących kwestie quorum oraz minimalnej większości koniecznej do skutecznego podjęcia takiej uchwały; – niezaprotokołowania uchwały o przekształceniu przez notariusza. Interpretując przesłanki przedmiotowe warunkujące wytoczenie powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu należy uwzględnić ponadto brzmienie art. 567 § 2 k.s.h., wykluczającego możliwość zaskarżenia powyższych uchwał jedynie ze względu na zastrzeżenia wspólnika dotyczące rzetelności wyceny wartości udziałów albo akcji spółki przekształcanej, przyjętej w planie przekształcenia. Powyższe ograniczenie ma szczególnie istotne znaczenie przy badaniu, czy celem podjętej uchwały było w okolicznościach konkretnego wypadku pokrzywdzenie wspólnika. W razie zaskarżenia uchwały o przekształceniu z naruszeniem zakazu zawartego w art. 567 § 2 k.s.h. sąd powinien oddalić powództwo. Nie oznacza to jednak, że wspólnik mający zastrzeżenia co do rzetelności dokonanej wyceny wartości udziałów albo akcji został przez Kodeks pozbawiony możliwości dokonania jej weryfikacji. Zgodnie z art. 566 § 1 in fine k.s.h. powinien on w takim wypadku zgłosić, najpóźniej w dniu powzięcia uchwały o przekształceniu, żądanie ponownej wyceny wartości bilansowej jego udziałów albo akcji. W razie zaś nieuwzględnienia przez spółkę przekształcaną powyższego żądania w terminie dwóch miesięcy od dnia jego wniesienia, wspólnik ma prawo wnieść powództwo do sądu gospodarczego o ustalenie wartości jego udziałów albo akcji. 3.3. Problem legitymacji procesowej w toku postępowania przed sądem gospodarczym. Powództwo o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu należy wnieść przeciwko spółce. Wniosek taki wynika expressis verbis z art. 422 § 1 k.s.h. i art. 425 § 1 k.s.h. w zw. z art. 567 § 1 k.s.h. W wypadku wniesienia powództwa przeciwko pozostałym wspólnikom głosującym nad uchwałą, powództwo powinno zostać przez sąd oddalone ze względu na brak legitymacji biernej20. Z uwagi na sposób sformułowania art. 567 § 3 k.s.h. dopuszczalne jest przy tym wytoczenie powództwa po dniu przekształcenia, tj. po wpisie spółki przekształconej do rejestru (zob. art. 552 k.s.h.). Oznacza to, że jeżeli powództwo zostanie wytoczone przed dniem przekształcenia, podmiotem legitymowanym biernie będzie spółka przekształcana, natomiast jeżeli powództwo zostanie wytoczone po tym dniu, stroną pozwaną będzie spółka przekształcona. Ponieważ zgodnie z odpowiednio stosowanym przepisem art. 423 § 1 k.s.h. zaskarżenie uchwały o przekształceniu nie musi skutkować zawieszeniem postępowania rejestrowego, Zob. S. Kowalski, Przekształcenie spółki jawnej w spółkę z o.o. – cz. I, „Monitor Prawniczy” 2003, nr 17, s. 786. 20. Zn_690.indb 59. 1/30/08 1:23:10 PM.

(10) Piotr Kukuryk. 60. nie można wykluczyć sytuacji, w której do zmiany typu pozwanej spółki dojdzie w toku postępowania sądowego. Mając na uwadze istotę przekształcenia będzie to jednak zawsze powództwo skierowane przeciwko tej samej spółce21. Modyfikacja formy organizacyjno-prawnej strony pozwanej w toku postępowania może wywołać w konsekwencji zmiany w sposobie jej reprezentacji. Zgodnie z mającym odpowiednie zastosowanie art. 426 § 1 k.s.h. w sporze dotyczącym uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały o przekształceniu pozwaną spółkę reprezentuje zarząd, jeżeli na mocy uchwały walnego zgromadzenia nie został ustanowiony w tym celu specjalny pełnomocnik. Oczywiście reprezentacja przez zarząd dotyczy tylko takich spółek (przekształcanych bądź przekształconych), w których ten organ występuje. W razie jego braku, podmiotem uprawnionym są – co do zasady – wszyscy wspólnicy mający prawo do reprezentowania spółki. Ustanowienie specjalnego pełnomocnika, którego zadaniem będzie reprezentacja pozwanej spółki w toku postępowania sądowego, może nastąpić, zależnie od okoliczności, bądź to bezpośrednio po powzięciu uchwały o przekształceniu jeszcze na tym samym posiedzeniu wspólników, bądź też w terminie późniejszym, nawet po rozpoczęciu postępowania przed sądem 22. Jeżeli zarząd nie może działać za spółkę, a brak jest ustanowionego pełnomocnika, sąd właściwy do rozstrzygnięcia powództwa wyznaczy dla spółki kuratora zgodnie z art. 426 § 2 k.s.h. Utrata przez zarząd kompetencji do reprezentowania spółki wystąpi wówczas, gdy on sam bądź którykolwiek z jego członków zaskarży uchwałę o przekształceniu23. Na zasadzie analogii należy wykluczyć powyższe uprawnienie także względem skarżącego wspólnika spółki osobowej. Ustanowiony przez sąd kurator powinien postarać się o zapewnienie pozwanej spółce należytej reprezentacji, przede wszystkim w osobie pełnomocnika. Nie jest przy tym wykluczone, z uwagi na szczególny charakter art. 426 § 2 k.s.h., ustanowienie takiego kuratora dla pozwanej spółki osobowej. Krąg podmiotów legitymowanych czynnie do zaskarżenia uchwały o przekształceniu należy ustalić w konkretnym przypadku odpowiednio stosując art. 422 § 2 k.s.h. Zgodnie z nim, prawo do zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia spółki akcyjnej w drodze powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności przysługuje: – zarządowi, radzie nadzorczej oraz poszczególnym członkom tych organów (art. 422 § 2 pkt 1 k.s.h.),. 21 Tak. A. Witosz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz z orzecznictwem, red. J.A. Strzępka, Warszawa 2001, s. 1255. 22 J. Szwaja [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom III…, s. 1046–1047.. Ibidem, s. 1049.. 23. Zn_690.indb 60. 1/30/08 1:23:10 PM.

(11) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 61. – akcjonariuszowi, który głosował przeciwko uchwale, a po jej powzięciu zażądał zaprotokołowania sprzeciwu; wymóg głosowania nie dotyczy akcjonariusza akcji niemej (art. 422 § 2 pkt 2 k.s.h.), – akcjonariuszowi bezzasadnie niedopuszczonemu do udziału w walnym zgromadzeniu (art. 422 § 2 pkt 3 k.s.h.), – akcjonariuszom, którzy nie byli obecni na walnym zgromadzeniu, jedynie w przypadku wadliwego zwołania walnego zgromadzenia lub też powzięcia uchwały w sprawie nieobjętej porządkiem obrad (art. 422 § 2 pkt 4 k.s.h.). Wskazany powyżej krąg podmiotów uprawnionych do zaskarżenia uchwały podlegać będzie zmianom w zależności od konkretnej konfiguracji przekształcenia i typu spółki przekształcanej. Dotyczy to w szczególności podmiotów wymienionych w art. 422 § 2 pkt 1 k.s.h. Przekształcane spółki osobowe nie posiadają w zasadzie organów, a uprawnienie do ich reprezentacji przysługuje wszystkim wspólnikom, chyba że umowa spółki, prawomocne orzeczenie sądu bądź przepis ustawy prawo to wyłącza lub ogranicza (por. art. 30 k.s.h., 91 k.s.h., 117 k.s.h., 137 § 1 k.s.h.). Jedynie w spółce partnerskiej może pojawić się zarząd (art. 97 § 1 k.s.h.), a w spółce komandytowo-akcyjnej rada nadzorcza24, które będą uprawnione (wraz z ich członkami) do zaskarżenia uchwały o przekształceniu25. Legitymację czynną należy ponadto przyznać komisji rewizyjnej oraz poszczególnym jej członkom w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością26. Prima facie należy wyłączyć zastosowanie art. 422 § 2 pkt 2 k.s.h. w takich przypadkach przekształcenia osobowej spółki handlowej, w których do podjęcia stosownej uchwały wymagana jest jednomyślność wszystkich wspólników (zob. art. 571 k.s.h. i 581 k.s.h.). Nad przebiegiem posiedzenia wspólników powinien czuwać notariusz, który co prawda nie wnika w merytoryczną treść podejmowanych uchwał, powinien je jednak oceniać z formalnego punktu widzenia, bacząc w szczególności, by nie naruszały one rażąco norm prawnych 27. Gdyby jednak okazało się, że uchwała podjęta niejednomyślnie została zaprotokołowana przez notariusza i stała się następnie podstawą wniosku o wpis spółki przekształconej. Nie każda spółka komandytowo-akcyjna posiada radę nadzorczą. Radę nadzorczą obowiązkowo powinna posiadać spółka komandytowo-akcyjna, której liczba akcjonariuszy przekracza 25 osób (142 § 1 k.s.h.), w pozostałych przypadkach powołanie takiej rady jest fakultatywne. 24. Wątpliwości co do zasadności przyznania zarządowi i radzie nadzorczej uprawnienia do zaskarżenia uchwały o przekształceniu w drodze powództwa o jej uchylenie zgłasza A. Witosz, Przekształcenia spółek…, s. 55. 25. Tak A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom IV…, s. 1135. 26. R. Sztyk, Czynności notarialne w Kodeksie spółek handlowych [w:] Kodeks spółek handlowych. Studia i materiały, Poznań–Kluczbork 2001, s. 746. 27. Zn_690.indb 61. 1/30/08 1:23:11 PM.

(12) Piotr Kukuryk. 62. do rejestru, należy dopuścić możliwość jej zaskarżenia przez głosującego przeciw jej podjęciu wspólnika spółki osobowej. 3.4. Termin wytoczenia powództwa, właściwość sądu. Kodeks spółek handlowych regulując kwestię zaskarżalności uchwały o przekształceniu w autonomiczny sposób określił termin do wniesienia powództw o uchylenie lub o stwierdzenie nieważności takiej uchwały. Wyłączone jest w tym zakresie stosowanie art. 424 k.s.h. i art. 425 § 2 i 3 k.s.h. Bez znaczenia pozostaje przy tym, czy zaskarżona uchwała pochodzi od spółki publicznej. Zgodnie z art. 567 § 3 k.s.h. stosowne powództwo należy wnieść w terminie miesiąca od dnia otrzymania wiadomości o uchwale, nie później jednak niż w terminie trzech miesięcy od dnia powzięcia uchwały. Określone w powyższym przepisie terminy są terminami zawitymi (prekluzyjnymi) prawa materialnego. Ich upływ powoduje wygaśnięcie uprawnienia do zaskarżenia uchwały przez podmiot legitymowany czynnie i w konsekwencji niedopuszczalność uwzględnienia powództwa skutkującą jego oddaleniem przez sąd procesowy28. Postępowanie sądowe wszczęte w wyniku zaskarżenia uchwały o przekształceniu jest „sprawą gospodarczą” w rozumieniu art. 479 § 2 pkt 1 k.p.c. rozpoznawaną w postępowaniu odrębnym przez sądy gospodarcze właściwe miejscowo ze względu na siedzibę spółki29. Ustalając właściwość rzeczową sądu gospodarczego należy uwzględnić w szczególności brzmienie art. 4793 § 1 pkt 1 k.p.c. Jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza trzydziestu tysięcy złotych, sprawę rozpozna sąd rejonowy. W pozostałych wypadkach właściwy będzie sąd okręgowy. Między innymi z uwagi na ustalenie właściwego rzeczowo sądu gospodarczego, istotne znaczenie ma prawidłowe oznaczenie przez powoda w pozwie wartości przedmiotu sporu (zob. art. 19 § 2 k.p.c.). Trudności w tym zakresie wynikają z faktu, że ani Kodeks spółek handlowych, ani tym bardziej Kodeks postępowania cywilnego nie wskazują na żadne kryteria pomocne w ustaleniu tej wartości. Co więcej, część doktryny i orzecznictwa kwestionuje w ogóle majątkowy charakter spraw wszczętych w wyniku zaskarżenia uchwały o przekształceniu. Zdaniem A. Szumańskiego ustalając w omawianym przypadku wartość przedmiotu sporu należy wziąć pod uwagę „wartość interesu, który wspólnik, akcjonariusz czy. 28 Por. Wyrok Sądu Najwyższego z 4 lutego 1999 r., sygn. akt II CKN 804/98, OSNC 1999, nr 10, poz. 171. Upływ terminu określonego w art. 567 § 3 k.s.h. nie wyłącza jednak możliwości późniejszego podniesienia zarzutu nieważności uchwały (art. 425 § 4 k.s.h.).. Inaczej A. Witosz, według którego postępowanie to prowadzi sąd rejestrowy. A. Witosz, Przekształcenia…, s. 56. 29. Zn_690.indb 62. 1/30/08 1:23:11 PM.

(13) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 63. członek organu spółki posiada w związku z uchyleniem tej uchwały bądź stwierdzeniem jej nieważności”30. 3.5. Wpływ postępowania przed sądem gospodarczym na postępowanie rejestrowe. Wpływ postępowania wszczętego wskutek zaskarżenia uchwały o przekształceniu na bieg postępowania rejestrowego uzależniony jest od szeregu okoliczności, wśród których szczególną uwagę należy zwrócić na: – moment wytoczenia powództwa, – moment wydania wyroku przez sąd gospodarczy, – rodzaj skargi (o uchylenie, czy o stwierdzenie nieważności uchwały). Jak wykazano powyżej, legitymowane podmioty mają uprawnienie do zaskarżenia uchwały o przekształceniu zarówno przed dniem przekształcenia (art. 552 k.s.h.), jak i po tym dniu. Kodeks wymaga jedynie, by stosowne powództwo zostało wniesione w terminie określonym w art. 567 § 3 k.s.h. Wytoczenie powództwa o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały przed dniem przekształcenia nie wstrzymuje automatycznie postępowania rejestrowego. Zgodnie z art. 423 § 1 k.s.h. w zw. z art. 567 § 1 k.s.h. sąd rejestrowy jest wówczas uprawniony do zawieszenia, po przeprowadzeniu rozprawy, toczącego się przed nim postępowania do czasu merytorycznego rozpatrzenia powództwa przez właściwy rzeczowo sąd gospodarczy. Jeżeli sąd rejestrowy nie zawiesi postępowania i zdecyduje się na jego kontynuowanie, nie może następnie samodzielnie ustalić, czy zachodzą przesłanki uzasadniające wydanie orzeczenia uchylającego uchwałę o przekształceniu. Kompetencję taką posiada natomiast w razie stwierdzenia w toku postępowania rejestrowego, że dołączona do wniosku o wpis przekształcenia uchwała o przekształceniu jest sprzeczna z ustawą. Wynika to expressis verbis z art. 23 ust. 1 KRSU31 zgodnie z którym, obowiązkiem sądu rejestrowego jest zbadanie, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Stwierdzenie sprzeczności uchwały o przekształceniu z ustawą może w konsekwencji doprowadzić do wydania postanowienia oddalającego wniosek o wpis przekształcenia do rejestru. Szczególne trudności powstaną jednak w przypadku, gdy już po wydaniu powyższego postanowienia sąd gospodarczy oddali powództwo o stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu. Oba postępowania mogą się bowiem toczyć równolegle, przy. A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom IV…, s. 1142. 30. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, tekst jednolity Dz.U. 2001, nr 17, poz. 209, ze zm., dalej w tekście cytowana jako KRSU. 31. Zn_690.indb 63. 1/30/08 1:23:11 PM.

(14) Piotr Kukuryk. 64. czym wydane w toku postępowania rejestrowego postanowienie nie wiąże sądu procesowego rozpoznającego kwestię ważności uchwały. Jeżeli prawomocny wyrok 32 uwzględniający powództwo o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu zapadł przed wpisem przekształcenia do rejestru, sąd rejestrowy powinien odmówić dokonania wpisu z uwagi na brak ważnej uchwały o przekształceniu (art. 556 pkt 2 k.s.h.). W tym zakresie jest on związany prawomocnym wyrokiem sądu gospodarczego (zob. art. 365 § 1 k.p.c.)33. O wiele większe trudności powstają w wypadku, gdy prawomocny wyrok uchylający lub stwierdzający nieważność uchwały został wydany po dniu przekształcenia. Należy przypomnieć, że z chwilą wpisu do rejestru spółka przekształcana staje się spółką przekształconą (por. art. 552 k.s.h.)34, a dotychczasowi wspólnicy, którzy złożyli stosowne oświadczenia o uczestnictwie w trybie art. 564 k.s.h., stają się wspólnikami spółki przekształconej (art. 553 § 3 k.s.h.). Według najbardziej rozpowszechnionego w doktrynie poglądu, w razie uchylenia lub stwierdzenia nieważności uchwały sąd rejestrowy powinien z urzędu dokonać wykreślenia wpisu spółki przekształconej, ponownie wpisując do rejestru spółkę przekształcaną. Skuteczne wzruszenie wyrokiem sądu procesowego uchwały o przekształceniu skutkować ma nieważnością przekształcenia, powodującą w konsekwencji powrót do stanu sprzed jego dokonania (restitutio in integrum)35. Przeciwko słuszności powyższej koncepcji przemawiają względy zarówno prawne, jak i praktyczne. Przede wszystkim należy zauważyć, że uchyleniu lub stwierdzeniu nieważności przez sąd gospodarczy podlega uchwała o przekształ32 Należy podkreślić, że mimo wyrażonego w art. 427 § 4 k.s.h. nakazu odpowiedniego stosowania do wyroku, który zapadł w wyniku powództwa o stwierdzenie nieważności uchwały przepisów art. 427 § 1–3 k.s.h., określających skutki prawomocnego wyroku uchylającego uchwałę, pomiędzy tymi orzeczeniami zachodzą daleko idące różnice. Wyrok uchylający uchwałę ma charakter prawokształtujący (konstytutywny) i retroaktywny (działa ex tunc). Jednolite stanowisko w tym zakresie zajmuje orzecznictwo sądowe (zob. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z 17 września 1993 r., sygn. akt II CRN 96/93, OSNC 1994, nr 9, poz. 180) i większość doktryny. Taki charakter powyższego orzeczenia wynika z faktu, że aż do czasu jej uchylenia zaskarżona uchwała powinna być traktowana jako ważna i skuteczna. Z kolei wyrok stwierdzający nieważność uchwały ma charakter deklaratoryjny – sprzeczność uchwały z prawem skutkuje jej nieważnością od samego początku, tyle tylko że jest to nieważność względna, wymagająca stwierdzenia orzeczeniem sądu.. Tak w szczególności G. Miś, Konstrukcja przekształcania spółek handlowych, Maszynopis rozprawy doktorskiej przygotowanej pod kier. prof. dr hab. B. Gneli, Kraków 2003, s. 147. 33. 34 Jednocześnie sąd rejestrowy z urzędu wykreśla z rejestru spółkę przekształcaną (art. 552 zd. 2 k.s.h.).. 35 Tak. A. Witosz, Przekształcenia spółek…, s. 56; M. Litwińska, Kodeks spółek handlowych, Warszawa 2002, s. 1125; A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Tom IV…, s. 1142.. Zn_690.indb 64. 1/30/08 1:23:12 PM.

(15) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 65. ceniu, a nie postanowienie sądu rejestrowego stanowiące zgodnie z art. 694 § 15 k.p.c. podstawę wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Po wtóre, z art. 12 ust. 1 KRSU jednoznacznie wynika, że dane zawarte w rejestrze nie mogą być z niego usunięte bez wyraźniej podstawy zawartej w ustawie. Taka podstawa zaś w omawianym przypadku nie występuje36. Koncepcja restitutio in integrum niesie także za sobą poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu gospodarczego. Wyrok uchylający lub stwierdzający nieważność uchwały o przekształceniu może zostać wydany nawet po kilku latach od wpisu spółki przekształconej do rejestru. W tym czasie jako podmiot stosunków prawnych występuje spółka przekształcona. Forma organizacyjno-prawna, w jakiej prowadzi ona swoją działalność, ma często dla jej kontrahentów istotne znaczenie, chociażby z uwagi na zakres osobistej odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki, kwestię podmiotów uprawnionych do jej reprezentacji itp. Powyższego niebezpieczeństwa nie usuwa w pełni postulowana przez niektórych autorów możliwość odpowiedniego zastosowania art. 427 § 2 k.s.h. zgodnie z którym, uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwały o przekształceniu nie ma wpływu na ważność czynności prawnych dokonanych przez spółkę z osobami trzecimi działającymi w dobrej wierze37. Nieważność przekształcenia skutkująca automatycznym wykreśleniem spółki przekształconej z rejestru osłabia także domniemanie prawdziwości danych wpisanych do rejestru statuowane w art. 17 ust. 1 KRSU. Zasygnalizowane powyżej wątpliwości przemawiają więc za odrzuceniem tej koncepcji. Rozwiązania postawionego problemu należy w odniesieniu do przekształconych spółek kapitałowych poszukiwać przede wszystkim w mających na podstawie art. 555 k.s.h. odpowiednie zastosowanie przepisach art. 172 k.s.h. i art. 327 k.s.h., określających tryb usuwania braków ujawnionych po dokonanym wpisie nowo utworzonej spółki do rejestru. Ponadto w odniesieniu do przekształconej spółki kapitałowej pełne zastosowanie znajdzie art. 21 k.s.h., uprawniający sąd rejestrowy do wydania postanowienia o rozwiązaniu spółki. W razie stwierdzenia braków określonych w art. 21 § 1 k.s.h. sąd rejestrowy wszczyna tzw. postępowanie sanacyjne mające na celu doprowadzenie do usunięcia istniejących braków. Dopiero w razie stwierdzenia, że braki te nie zostały usunięte, sąd rejestrowy orzeka postanowieniem (fakultatywnie – w sytuacji przewidzianej w § 2 lub obligatoryjnie – w sytuacji przewidzianej w § 3) o rozwiązaniu spółki kapitałowej. Zgodnie z § 4 konwalidacja wadliwego. 36. Zob. obszernie G. Miś, op. cit., s. 173 i nast.. Tak M. Litwińska, op. cit., s. 1125. Możliwość tę wyłącza natomiast A. Witosz, Przekształcenia spółek…, s. 56. 37. Zn_690.indb 65. 1/30/08 1:23:12 PM.

(16) Piotr Kukuryk. 66. wpisu skutkująca brakiem możliwości rozwiązania spółki następuje po upływie pięciu lat od jej wpisu do rejestru38. Wobec wszystkich spółek przekształconych, bez względu na ich typ, zastosowanie może znaleźć natomiast postępowanie naprawcze przewidziane w art. 24 i nast. KRSU. Także jego następstwem może być orzeczenie sądu rejestrowego o rozwiązaniu spółki oraz ustanowieniu dla niej likwidatora (zob. art. 25 KRSU i art. 29 ust. 1 KRSU). Reasumując należy opowiedzieć się za nieodwracalnością procesu przekształcenia po wpisie spółki przekształconej do rejestru, skutkującą brakiem możliwości automatycznego powrotu do stanu sprzed dokonania wpisu. W razie nieskuteczności podejmowanych przez sąd rejestrowy działań naprawczych wobec spółki przekształconej powinna ona ulec likwidacji na zasadach ogólnych39. 4. Wnioski końcowe Przeprowadzona powyżej szczegółowa analiza przepisów regulujących procedurę zaskarżenia uchwały o przekształceniu wskazuje na liczne wątpliwości mogące powstać w trakcie ich interpretacji i stosowania. Wiele z nich jest konsekwencją zastosowanej przez ustawodawcę techniki legislacyjnej polegającej na odesłaniu do odpowiedniego stosowania przepisów regulujących zaskarżanie uchwał w spółce akcyjnej. W zamyśle jednego z twórców Kodeksu – A. Szumańskiego, taka metoda regulacji przekształcenia spółek miała na celu: „uniknięcie zbędnej kazuistyki, która przy odrębnej regulacji każdej grupy, a zwłaszcza każdej możliwej konfiguracji przekształceń, prowadziłaby do rozwlekłości przepisów, licznych powtórzeń bądź odesłań, co zmniejszałoby czytelność normy prawnej”40. Należy zgłosić poważne wątpliwości, czy rzeczywiście twórcom Kodeksu spółek handlowych udało się zapobiec wskazanym powyżej niedogodnościom. Pierwszoplanową rolę w rozstrzyganiu istniejących kontrowersji powinno odgrywać orzecznictwo sądowe. Choć od wejścia w życie omawianej regulacji minęły trzy lata, dotychczas nie ukazały się żadne orzeczenia Sądu Najwyższego 38 Za możliwością zastosowania w omawianym przypadku wobec przekształconej spółki kapitałowej przepisów art. 172 k.s.h., 327 k.s.h. i art. 21 k.s.h. opowiedzieli się w literaturze m.in. G. Miś, op. cit., s. 175 i nast. oraz J. Jacyszyn [w:] J. Jacyszyn, K. Wręczycka, Transformacje spółek osobowych. Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę prawa handlowego. Porównanie spółek osobowych, Bielsko-Biała 2001, s. 201–202. 39. G. Miś, op. cit., s. 176.. A. Szumański [w:] W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Bydgoszcz–Kraków 2002, s. 890. 40. Zn_690.indb 66. 1/30/08 1:23:12 PM.

(17) Zaskarżenie uchwały o przekształceniu spółki według…. 67. czy też sądów apelacyjnych oparte wprost na art. 567 k.s.h. Powołując zaś tezy zawarte w orzeczeniach wydanych w sprawach o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwał walnego zgromadzenia spółki akcyjnej należy pamiętać, że nie wszystkie z wyrażonych w nich zapatrywań prawnych będą w omawianym zakresie adekwatne. Tytułem przykładu należy wskazać na odmienności w zakresie interpretacji przesłanek przedmiotowych powództwa o uchylenie uchwały o przekształceniu. Na zakończenie warto podkreślić, że wszelkie rozważania dotyczące wadliwości uchwały o przekształceniu i wynikających stąd skutków powinny zmierzać do takich rozwiązań praktycznych, które pozwolą na utrzymanie bytu prawnego raz wpisanej do rejestru spółki handlowej. Appeals against Resolutions on the Transformation of Companies According to the Commercial Companies Code In this article, the author discusses selected aspects of the issue of challenging a resolution on the transformation of a commercial company in court. Article 567 of the Commercial Companies Code addresses this issue. This is a new regulation without a direct equivalent in the Commercial Code that was in force up to 1 January 2001. Numerous questions of interpretation arise from the legislative technique applied by the legislature. Indeed, in accordance with article 567 § 1 of the Commercial Companies Code, in order to overturn or establish the invalidity of a resolution on the transformation of the company, it is necessary to apply the regulations on appealing a resolution of the general assembly of a joint-stock company contained in articles 422–427 of the Commercial Companies Code. This reference gives rise to a host of practical problems. In this article, the author analyses in detail the premises of this case, the existence of which is an essential condition for compliance with the claim to overturn or establish the invalidity of the resolution on transformation. The author also reviews court case issues relating to, among others, the right to bring action, the manner in which the respondent company is represented, the deadline for appealing the resolution, the jurisdiction of the court and the consequences of the issued ruling. This last issue is especially key given the possibility – envisaged under article 423 § 1 of the Commercial Companies Code – of separate but strictly interrelated proceedings taking place simultaneously: on overturning or establishing the invalidity of the resolution on transformation; and on entering the transformed company into the register. Due to the character and size of the study, not all questions could be discussed in requisite detail. Among others, one very interesting concept was not addressed, namely the so-called non-existent resolutions concept. The article ends with a presentation of the final conclusions.. Zn_690.indb 67. 1/30/08 1:23:12 PM.

(18)