• Nie Znaleziono Wyników

Ochrona obiektów kluczowych. Perspektywa bezpieczeństwa powszechnego · Biblioteka SGSP

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ochrona obiektów kluczowych. Perspektywa bezpieczeństwa powszechnego · Biblioteka SGSP"

Copied!
198
0
0

Pełen tekst

(1)

OCHRONA OBIEKTÓW KLUCZOWYCH.

PERSPEKTYWA

(2)
(3)

Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Cywilnego Szkoła Główna Służby Pożarniczej

OCHRONA OBIEKTÓW KLUCZOWYCH.

PERSPEKTYWA

BEZPIECZEŃSTWA POWSZECHNEGO

Paweł Gromek

Rafał Wróbel

(4)

kpt. dr inż. Paweł Gromek mł. ogn. dr inż. Rafał Wróbel Recenzja naukowa

dr hab. Agata Tyburska dr hab. Weronika Jakubczak Przygotowanie do druku Agnieszka Wójcik

Projekt okładki i łamanie Kamil Gorlicki

Zdjęcie na okładce

„Manhatan” at night by Maciek Lulko | www.flickr.com (CC BY 2.0)

Wydano na licencji Creative Commons:

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 3.0 Polska Wydanie pierwsze, Warszawa 2017

ISBN 978-83-88446-84-9 Wydawca

Szkoła Główna Służby Pożarniczej 01-629 Warszawa

e-mail: wydawnictwo@sgsp.edu.pl www.sgsp.edu.pl

tel. 22 561 73 83

(5)

Spis treści

Wstęp ... 7

Rozdział 1. Bezpieczeństwo powszechne – istota i założenia poznawcze ... 15

1.1. Bezpieczeństwo powszechne a bezpieczeństwo narodowe ... 15

1.2. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona ludności ... 19

1.3. Bezpieczeństwo powszechne a ratownictwo ... 25

Rozdział 2. System bezpieczeństwa powszechnego ... 31

2.1. Bezpieczeństwo powszechne – system i jego cele ... 31

2.2. Podmioty bezpieczeństwa powszechnego ... 36

2.3. Źródła relacji systemowych ... 51

Rozdział 3. Zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego ... 63

3.1. Jednokierunkowa analiza zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego ... 63

3.2. Dwukierunkowa analiza zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego ... 67

3.3. Zagrożenia jako determinant założeń poznawczych bezpieczeństwa powszechnego ... 70

Rozdział 4. Bezpieczeństwo powszechne a zagrożenia kryzysowe ... 77

4.1. Zagrożenia o potencjale kryzysowym ... 77

4.2. Zagrożenia kryzysowe w świetle bezpieczeństwa powszechnego ... 78

4.3. Kompetencje w zakresie zapewniania bezpieczeństwa powszechnego w obliczu zagrożeń kryzysowych ... 85

Rozdział 5. Znaczenie obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa ... 91

5.1. Charakterystyka obiektów kluczowych ... 91

5.2. Klasyfikacja obiektów kluczowych ... 96

Rozdział 6. Obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa a infrastruktura krytyczna ... 113

6.1. Ochrona infrastruktury krytycznej w koncepcji ochrony obiektów kluczowych .... 113

6.2. Elementy podlegające obowiązkowej ochronie ... 114

6.3. Elementy szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa ... 117

(6)

7.1. Kryteria źródeł zagrożeń dla obiektów kluczowych ... 137

7.2. Ochrona obiektów kluczowych w perspektywie ich wzajemnych powiązań ... 141

Rozdział 8. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona obiektów kluczowych ... 147

8.1. Idea ochrony obiektów kluczowych w perspektywie bezpieczeństwa powszechnego ... 147

8.2. Kierunki branżowe ochrony obiektów kluczowych ... 151

8.3. Zarządzanie kryzysowe a koncepcja ochrony obiektów kluczowych ...153

8.4. Zarządzanie ryzykiem a koncepcja ochrony obiektów kluczowych ... 157

8.5. Zarządzanie ciągłością działania a koncepcja ochrony obiektów kluczowych ...160

Zakończenie ...165

Bibliografia ...173

Spis rysunków ...183

(7)

Wstęp

Cytując klasyka, „bezpieczeństwo nie jest wszystkim, ale bez bezpieczeństwa wszystko jest niczym”1. W przytoczonej tezie ukazano istotność tego, co zda-niem R. Kuźniara jest „pierwotną egzystencjalną potrzebą jednostek, grup społecznych, wreszcie państw”2, czyli bezpieczeństwa.

Na przestrzeni lat wielokrotnie podejmowano próby opisu bezpieczeń-stwa rozumianego jako stan i/lub proces. W Polsce powiązana z tym akce-leracja wysiłku badawczego nastąpiła na początku drugiej dekady XXI w., z uwagi na pojawienie się na mapie rodzimej nauki dwóch nowych dyscyplin naukowych – nauk o bezpieczeństwie i nauk o obronności. Liczni teoretycy i praktycy dokonywali (i stale dokonują) eksploracji właściwych zagadnień, dostarczając nowej wiedzy na potrzeby opisu współczesnych systemów bez-pieczeństwa w wymiarach militarnym i niemilitarnym, a także ich funkcjo-nowania na różnych poziomach organizacyjnych3. I tak powstały liczne opra-cowania traktujące o bezpieczeństwie m.in. narodowym, międzynarodowym, państwa, wewnętrznym, zewnętrznym, militarnym, publicznym, kulturowym, społecznym, ekonomicznym, a także ich aspektach szczegółowych.

W toku analizy literatury przedmiotu napotkano jednak na stosunkowo słabo4 zagospodarowany merytorycznie obszar zagadnień, które odnoszącą

1 K. Naumann, były przewodniczący Komitetu Wojskowego NATO. 2 R. Kuźniar, Po pierwsze bezpieczeństwo, „Rzeczpospolita” 1996, 9 stycznia.

3 W. Kitler, A. Glen, Notatki z wykładów otwartych, materiały niepublikowane, War-szawa 2013.

4 Przykładowo, odnosząc się do bezpieczeństwa narodowego, militarnego, publicznego czy też społecznego.

(8)

się do kwestii zapewnienia bezpieczeństwa ludności cywilnej w rezultacie zor-ganizowanej ochrony ludzkiego życia i zdrowia, a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym. Mowa tu o bezpieczeństwie powszechnym, czyli ka-tegorii znaczeniowej nadrzędnej względem ochrony ludności. W ostatnich latach niewielu autorów traktowało o nim bezpośrednio i kompleksowo, w świetle dziedziny bezpieczeństwa narodowego5.

Problematyka bezpieczeństwa powszechnego jest istotna przede wszyst-kim z uwagi na swoją złożoność i możliwości poznawcze. Obejmuje zagadnie-nia mające umocowanie w różnorodnych sferach funkcjonowazagadnie-nia człowieka. Co więcej, spośród eksponowanych wartości chronionych na pierwszym miej-scu ukazuje się jednostka ludzka. Z tego punktu widzenia to jej życie i zdrowie są najważniejsze. Wspomniany potencjał poznawczy wynika natomiast z moż-liwości, a nawet zasadności dwojakiego podejścia badawczego. Z jednej strony mowa o badaniach nad zapewnianiem analizowanego rodzaju bezpieczeństwa przez liczne podmioty (państwowe, społeczne, prywatne itp.). Z drugiej strony podkreślana jest zasadność prowadzenia badań nad bezpieczeństwem tychże podmiotów, ponieważ spadek ich możliwości ochronnych może bezpośrednio bądź pośrednio rzutować na poziom wolności od zagrożeń i niezakłócalności rozwoju społeczności lokalnych, a nawet całych narodów.

Do podmiotów prowadzących działalność na rzecz zapewniania bez-pieczeństwa powszechnego, zobowiązanych z uwagi na interes publiczny (a nawet interesy narodowe) do dbałości o bezpieczeństwo własne, zalicza się m.in. właścicieli, operatorów i użytkowników obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa. Polskie dokumenty prawne nie precyzują tego terminu. Trzy-mając się ściśle litery prawa mowa tu o infrastrukturze krytycznej, obszarach, obiektach i urządzeniach ważnych dla obronności, interesu gospodarczego państwa, bezpieczeństwa publicznego i innych ważnych interesów państwa, a także obiektach szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności

5 Zob., W. Kitler, A. Skrabacz, Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja

i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, TWO, Warszawa 2010, W. Kitler, Bez-pieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie. Uwarunkowania. System, Wyd.

AON, Warszawa 2011, Aspekty prawne bezpieczeństwa narodowego RP, red. W. Kitler, M. Czuryk, M. Karpiuk, Wyd. AON, Warszawa 2013.

(9)

Wstęp 9

państwa. Każdy z wymienionych rodzajów obiektów kluczowych cechuje się właściwymi sobie kryteriami identyfikacyjnymi oraz wymaganiami ochron-nymi. W praktyce przedmiotu poznania nie napotkano na rozwiązania kon-ceptualne, które pozwoliły by połączyć właściwe podejścia w jedno wspólne i, co równie istotne, spójne ujęcie. Aktualnie obserwowane trendy rozwoju problematyki zarządzania kryzysowego, zarządzania ryzykiem i zarządzania ciągłością działania stwarzają ku temu stosowne możliwości.

Przedmiotem rozważań niniejszego opracowania jest przybliżenie prob-lematyki ochrony obiektów kluczowych w perspektywie bezpieczeństwa po-wszechnego. Autorzy podjęli trud udzielenia odpowiedzi na pytanie: W jaki

sposób chronić obiekty kluczowe w świetle zapewniania bezpieczeństwa po-wszechnego w Polsce? Sformułowanie jej wymagało uprzednich

scharakteryzo-wania problematyki bezpieczeństwa powszechnego, sformułoscharakteryzo-wania spójnego podejścia do identyfikacji obiektów kluczowych w Polsce, a także analizy współczesnych trendów rozwojowych w zakresie zarządzania kryzysowego, zarządzania ryzykiem i zarządzania ciągłością działania.

Monografia składa się z ośmiu rozdziałów. W rozdziale pierwszym dokonano teoretycznego nakreślenia tła dla przedmiotu dalszych rozważań. Polegało to na opisaniu istoty bezpieczeństwa powszechnego. Podkreślono fakt, iż stanowi ono jeden z wymiarów, dziedzinę bezpieczeństwa narodo-wego. W związku z powyższym to bezpieczeństwo narodowe potraktowa-no w świetle głównego determinanta istoty bezpieczeństwa powszechnego. Konkretyzując kwestie związane z ochroną obiektów kluczowych, zbadano także relacje zachodzące pomiędzy bezpieczeństwem powszechnym a kate-goriami znaczeniowymi niższych rzędów, mianowicie ochroną ludności oraz ratownictwem. Dokonano właściwej analizy porównawczej, skupiając uwagę na takich kategoriach analitycznych, jak relacja z bezpieczeństwem narodo-wym, charakter pojęciowy, cel nadrzędny działalności właściwych podmio-tów, przedmiot ochrony (wartości chronione), uwarunkowania prowadzenia działań ochronnych oraz charakterystyczne zagrożenia. Uzyskano dzięki temu obraz analizowanego rodzaju bezpieczeństwa wraz z odniesieniami do kluczowych zagadnień, z których się ono wywodzi oraz kwestii przez niego w zasadniczy sposób determinowanych.

Treści rozdziału drugiego stanowią wyniki analizy systemowej w kla-sycznym do niej podejściu. System bezpieczeństwa powszechnego został

(10)

w nim opisany za pomocą kwestii konstytutywnych systemu rozumianego w ujęciu syntetycznym. Mowa o celu wyodrębnienia go z otaczającej rzeczy-wistości, elementach systemowych (nazywanych podmiotami bezpieczeństwa powszechnego) oraz zależnościach zachodzących między tymi elementami. Rozważania wsparto na szeroko zakrojonym badaniu źródeł prawnych, uka-zując rozległość analizowanej problematyki z formalnego punktu widzenia, co znajduje swoje potwierdzenie także w praktyce przedmiotu rozważań. Na tej podstawie zaproponowano schemat systemowego ujęcia bezpieczeństwa powszechnego w Polsce, sformułowano na stosunkowo wysokim poziomie ogólności jego cele (misję i cele niższego rzędu określone w korespondencji z kryterium uwarunkowań funkcjonowania systemu, charakteru działań systemowych, rodzajów działań systemowych, rodzajów wartości chronio-nych, poziomu zarządzania bezpieczeństwem, zagrożeń inicjujących oraz prakseologicznego). Podmioty bezpieczeństwa powszechnego podzielono na te zarządcze i wykonawcze wraz z przedmiotową identyfikacją i opisem ogólnych funkcji. Z powodu niezwykłej różnorodności relacji systemowych, skupiono się na opisie wyłącznie ich źródeł, stanowionych przez akty prawne.

Rozdział trzeci poświęcono zagrożeniom bezpieczeństwa powszechnego. Zastosowano w tym przypadku dwojakie podejście. Po pierwsze skupiono się na zagrożeniach, które godzą w wartości chronione charakterystyczne dla omawianego rodzaju bezpieczeństwa. Taki, humano- i populocentryczny wzgląd poznawczy nazwano jednokierunkową analizą zagrożeń bezpieczeń-stwa powszechnego. Uzupełniono ją o jej dwukierunkowy odpowiednik, wspierając się na subiectocentrycznym względzie poznawczym. Zwrócono w ten sposób uwagę na fakt, że rozpatrywane zagrożenia rzutują na poziom bezpieczeństwa nie tylko społeczności lokalnych, społeczeństwa, państwa, narodu itp. Mogą mieć (i przeważnie mają) wpływ także na funkcjonowanie podmiotów właśnie bezpieczeństwa powszechnego. W tym miejscu doko-nano kolejnego istotnego nawiązania do problematyki ochrony obiektów kluczowych. Właściwi właściciele, zarządcy, operatorzy czy też użytkownicy mogą bowiem posiadać status podmiotów bezpieczeństwa powszechnego. Zagrożenia, przeciwko którym będą oni współpracować bądź współdziałać, mogą rzutować również na ich poziom wolności od zakłóceń funkcjonowania. Dwukierunkowość procesu analizy zagrożeń potraktowano jako główne uwarunkowanie założeń poznawczych bezpieczeństwa powszechnego

(11)

zre-Wstęp 11

latywizowanego z ochroną obiektów kluczowych. Podkreślono tym samym konieczność brania pod uwagę ochrony wartości zarówno na poziomie na-rodowym (głównie przetrwania i jakości życia obywateli państwa), jak też na poziomie podmiotów bezpieczeństwa powszechnego (głównie przetrwania i jakości funkcjonowania), konstytuując w ten sposób dwa podejścia badawcze, kolejno perspektywę odgórną (top-down) i perspektywę oddolną (bottom-up).

Przyjęcie dwóch perspektyw badawczych bezpieczeństwa powszechnego skutkowało koniecznością przeprowadzenia analizy pogłębionej zagrożeń ze zwróceniem szczególnej uwagi na te, które mogą prowadzić do sytuacji kryzysowych i kryzysów. W rozdziale czwartym uwypuklono fakt, że ich sekwencyjna materializacja może prowadzić w konsekwencji do powstawania efektu domina i jego pochodnych. Celem uporządkowania zakresów kompe-tencji poszczególnych podmiotów bezpieczeństwa powszechnego w obliczu wspomnianych okoliczności, zaproponowano wzorcowe, funkcjonalne siatki bezpieczeństwa dla poziomów zarządzania bezpieczeństwem centralnego, wo-jewódzkiego, powiatowego i gminnego. Ponownie podkreślono rolę ochronną operatorów obiektów kluczowych, egzemplifikując operatorów infrastruktury krytycznej. W wielu przypadkach pełnili oni bowiem rolę nie tyle wsparcia, lecz nawet wiodącą.

Rozdział piąty definiuje znaczenie obiektów kluczowych dla bezpieczeń-stwa. Zawarte w nim treści potwierdzają występowanie, zarówno w ujęciu te-oretycznym, jak również formalnym, funkcjonowanie różnorodnych określeń odnoszących się do elementów spełniających tożsame funkcje, związanych z szeroko rozumianym zapewnieniem bezpieczeństwa. Zidentyfikowane funkcje obiektów kluczowych pozwalają uznać za takowe infrastrukturę kry-tyczną, obszary, obiekty i urządzenia podlegające obowiązkowej ochronie, jak również obiekty szczególnie ważne dla bezpieczeństwa i obronności państwa. Zdefiniowane istota oraz znaczenie obiektów kluczowych dla bezpieczeństwa, nie tylko tych ważnych z punktu widzenia gospodarki, bezpieczeństwa pań-stwa, jego obywateli, ciągłości działania administracji publicznej, instytucji oraz przedsiębiorców zdefiniowanych w ustawie o zarządzaniu kryzysowym, pozwala na podjęcie próby ich klasyfikacji. Ta ostatnia stanowi przedmiot rozważań drugiej części rozdziału piątego i odnosi się do zróżnicowanych jakościowo kryteriów o charakterze praktycznym. Pośród licznych można wymienić tu chociażby kryterium kwalifikacyjne, środowiska czy sfery. Istota

(12)

funkcji spełnianej przez obiekty kluczowe dla bezpieczeństwa wymaga nie-wątpliwie uporządkowania elementów wzbudzających wątpliwości poznawcze. Odpowiedzią na różnorodność podejść w zakresie definiowania tego, co nale-ży uznać za kluczowe, jest zaprezentowana koncepcja ochrony infrastruktury bezpieczeństwa narodowego RP podzielona na cztery kategorie.

Rozdział szósty poświęcono charakterystyce obiektów, obszarów i urzą-dzeń obowiązkowo chronionych, jak również obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa i obronności. Nadmieniona charakterystyka uwzględnia nowelizację przepisów prawa z 2016 r. oraz zmianę ilościową kategorii obiek-tów w obydwu obszarach ochrony: obowiązkowej oraz szczególnej. Ponadto w dyskutowanym rozdziale zdefiniowano miejsce stanowiącej przedmiot szczególnego zainteresowania ostatnich lat infrastruktury krytycznej w ogól-nej koncepcji ochrony obiektów kluczowych. Całość rozważań zamyka zdefi-niowanie korelacji pomiędzy poszczególnymi kategoriami obiektów uznanych za obiekty kluczowe. W ramach dokonanej na nich analizy porównawczej uwzględnione zostały między innymi kryteria identyfikacji, podmioty od-powiedzialne za ich bezpieczeństwo, podejmowane przez nich działania ochronne o zróżnicowanym charakterze, a także elementy planów ochrony przygotowywanych w oparciu o odmienne podstawy prawne i wytyczne.

Rozdział siódmy poświęcono zagrożeniom (w tym zagrożeń bezpieczeń-stwa powszechnego) determinującym bezpieczeństwo oraz poziom zakłóceń funkcjonowania obiektów kluczowych. Zagrożenia, w zależności od przyjęte-go kryterium źródła zagrożeń lub funkcji spełnianej przez obiekty kluczowe, podzielono na dwie kategorie. Równocześnie omówiono wpływ wybranych zagrożeń zdefiniowanych w ujęciu klasycznym na możliwość występowania zakłóceń w procesach realizowanych przez obiekty kluczowe dla bezpieczeń-stwa. Istota ich służebnego oraz powszechnego charakteru wykorzystania skłania ku potrzebie zdefiniowania powiązań pomiędzy nimi. Powiązania w ujęciu proceduralnym, jak również systemowym stanowią przedmiot treści zawartych w końcowej części rozdziału, podobnie jak wymiary klasyfikacji zależności i współzależności infrastruktury krytycznej.

Rozdział ósmy stanowi bezpośredni wyraz relatywizacji problematyki ochrony obiektów kluczowych w optyce bezpieczeństwa powszechnego w Pol-sce. Dokonano w nim konceptualnego ujęcia właściwych kierunków branżo-wych, które w unikalny sposób zdają się łączyć teorię i praktykę zarządzania

(13)

Wstęp 13

bezpieczeństwem w skalach makro (społeczności lokalnej, społeczeństwa, narodu, państwa itp.) i mikro (obiektu kluczowego). W oparciu o wyniki analizy literatury przedmiotu, doświadczenia własne oraz zidentyfikowane trendy rozwoju teorii i praktyki zarządzania bezpieczeństwem państwa ziden-tyfikowano trzy kierunki branżowe: zarządzanie kryzysowe (wykraczające co do swojej istoty poza ramy formalnoprawne), zarządzanie ryzykiem oraz zarządzanie ciągłością działania. W każdym przypadku dokonano ogólnej charakterystyki kierunku ze wskazaniem pożądanej struktury procesu po-znania naukowego.

Biorąc pod uwagę wyniki analizy literatury przedmiotu, można dojść do przekonania, że w naukach o bezpieczeństwie dominuje trend badania właściwych systemów w wymiarze militarnym i niemilitarnym, a także ich funkcjonowania na różnych poziomach organizacyjnych, głównie państwa. Zdaje się sprowadzać to rozważania na grunt wyłącznie bezpieczeństwa gminy, powiatu, województwa, państwa i społeczności międzynarodowej. Marginalizuje się natomiast poziom lokalny, rozumiany w świetle zarzą-dzania bezpieczeństwem w przedsiębiorstwie szczególnie ważnym dla bez-pieczeństwa narodowego (np. operatora infrastruktury krytycznej). Za cel opracowania niniejszej monografii przyjęto wyjście naprzeciw zarysowanej powyżej kwestii.

Autorzy mają nadzieję, że przedkładana Czytelnikowi publikacja spotka się z życzliwym odbiorem ze strony przedstawicieli środowisk teoretyków i praktyków bezpieczeństwa powszechnego, ochrony infrastruktury krytycz-nej, zarządzania kryzysowego, zarządzania ryzykiem i zarządzania ciągłością działania. Jej opracowanie wydaje się być naturalną konsekwencją rozwoju nauk o bezpieczeństwie, w obrębie, których prowadzone są poszukiwania wielokierunkowych względów poznawczych i metod, czerpiąc nierzadko z do-robku innych dyscyplin naukowych. Rezultaty rozważań na temat ochrony obiektów kluczowych w perspektywie bezpieczeństwa powszechnego powin-ny również zainteresować studentów kierunków inżynieria bezpieczeństwa i bezpieczeństwo wewnętrzne. Niniejszą monografię można bowiem zaliczyć, zdaniem Autorów, do publikacji łączącej podejście zarządcze z podejściem inżynierskim. Taka perspektywa rozważań wydaje się być cenna nie tylko na płaszczyźnie ochrony obiektów kluczowych i bezpieczeństwa powszechnego, lecz szerzej, tj. w obszarze zainteresowania dyscypliny nauk o bezpieczeństwie.

(14)
(15)

Rozdział 1

Bezpieczeństwo powszechne – istota i założenia poznawcze

1.1. Bezpieczeństwo powszechne a bezpieczeństwo narodowe

Na przestrzeni lat sformułowano wiele definicji bezpieczeństwa. Wynika z nich, że jest ono różnie rozumiane i różnie interpretowane. Na najwyższym poziomie ogólności to naczelna potrzeba człowieka i grup społecznych. Wręcz ich najważniejszy cel6. Bez względu więc na okoliczności funkcjonowania jednostek, a także tworzonych przez nie układów, struktur, systemów, organi-zacji, społeczeństw, narodów i społeczności międzynarodowych, z założenia, zależy im, by być bezpiecznym. Oznacza to natomiast funkcjonowanie poza zasięgiem wszelkiego rodzaju zagrożeń, a jeśli jest to niemożliwe, to przy-najmniej zdolność (potencjał) do radzenia sobie z nimi na akceptowalnym przez właściwy ogół poziomie. Założenie to zdają się potwierdzać słowa J. Delumenau relatywizujące pojęcie bezpieczeństwa z7:

• wewnętrzną ufnością, pewnością i swoistym spokojem ducha w okolicz-nościach sprzyjających rodzeniu się niepokoju, obaw;

• przekonaniem o znajdowaniu się w stanie niezagrożenia pomimo doświad-czania różnego rodzaju wyzwań, zagrożeń itp.

Z powyższego podejścia wynika bardzo mocna relacja bezpieczeństwa z jednostką ludzką, która jest zdolna do odczuwania ufności, pewności i spoko-ju ducha. Należy przy tym pamiętać, że jednostka ta jest zdolna współtworzyć zbiorowości o wspólnych celach, interesach i przekonaniach warunkujących

6 Zob., J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, ISP PAN, Warszawa 1996, s. 18.

7 Por., J. Delumenau, Skrzydła anioła. Poczucie bezpieczeństwa w duchowości człowieka

(16)

również właściwe bezpieczeństwo. Nie bez powodu więc podmioty zdolne go doświadczać i/lub odczuwać można uporządkować w logiczny ciąg pojęć zobrazowanych na rysunku 1.

Osobną kwestią pozostają relacje współzależności znaczeniowych wy-stępujących pomiędzy poszczególnymi tak ukazanymi pojęciami. Może się bowiem okazać, że dana społeczność międzynarodowa jest konstytuowana przez narody jak również społeczeństwa (organizacje, systemy, struktury, układy) nie posiadające takiego statusu. Nie pozostawia jednak wątpliwości fakt zajmowania przez naród kluczowego, wręcz szczytowego miejsca w tej swoistej piramidzie podmiotowych perspektyw rozważań na temat bezpie-czeństwa.

Nawiązując do powyższego, nierzadko bezpieczeństwo narodowe jest kategorią pojęciową nadrzędną w stosunku do pozostałych perspektyw pro-wadzenia rozważań na temat bezpieczeństwa. Z oczywistych przyczyn nie należy go utożsamiać z, kolokwialnie ujmując, „workiem bez dna”, w któ-rym mieszczą się wszystkie rodzaje bezpieczeństwa, które może się przecież odnosić do człowieka jako jednostki ludzkiej, grup społecznych, organizacji (w tym instytucji), a także sformalizowanych i terytorialnie identyfikowal-nych struktur8.

Istotny wkład w  rozumienie bezpieczeństwa narodowego wniósł W. Kitler, który podchodząc holistycznie do tego zagadnienia, zdefiniował je jako najważniejszą wartość, potrzebę narodową i najwyższy cel działalności państwa, jednostek i grup społecznych. Skonstatował, że to również „proces obejmujący różnorodne środki, gwarantujące trwały, wolny od zakłóceń byt i rozwój narodowy (państwa), w tym ochronę i obronę państwa jako instytucji politycznej oraz ochronę jednostek i całego społeczeństwa, ich dóbr i środo-wiska naturalnego przed zagrożeniami, które w znaczący sposób ograniczają jego funkcjonowanie lub godzą w dobra podlegające szczególnej ochronie”9. Już pobieżna analiza przytoczonej definicji pozwala sformułować tezę, że bezpieczeństwo narodowe to niezwykle rozbudowany byt znaczeniowy, który stanowi fundament pod formułowanie bytów znaczeniowo

8 Szerzej, W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe RP. Podstawowe kategorie.

Uwarunko-wania. System, Wyd. AON, Warszawa 2011, s. 24–25.

(17)

1.1. Bezpieczeństwo powszechne a bezpieczeństwo narodowe 17

nych (szczegółowych). Sprzyjają temu liczne niedookreśloności obejmowa-nych przez bezpieczeństwo narodowe środków, zagrożeń je determinujących, sposobów ograniczających funkcjonowanie państwa, a także różnorodność podmiotów podlegających ochronie i/lub obronie.

Rysunek 1. Ciąg pojęć ukazujących główne podmiotowe perspektywy rozważań na temat bezpieczeństwa

Źródło: opracowanie własne.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na ostatnią, wymienioną powyżej kwestię, mianowicie rodzaje podmiotów podlegających ochronie i/lub obronie. W literaturze przedmiotu można wielokrotnie napotkać na ich zasadniczy podział, przyporządkowujący je do tych militarnych i niemilitarnych, od-powiednio niecywilnych i cywilnych. O ile podmioty militarne (niecywilne)

(18)

bezsprzecznie kojarzą się z działalnością na rzecz bezpieczeństwa, nie jest to już takie oczywiście w przypadku tych drugich. Więcej, można na tej podstawie wysnuć przypuszczenie10, że podmioty cywilne cechują się wyższą podatnoś-cią na zagrożenia, mniejszą natomiast na nie odpornośpodatnoś-cią. Jest ich ponadto zdecydowanie więcej w ujęciach zarówno jakościowym (zróżnicowaniu we-wnętrznym społeczeństwa), jak i ilościowym (liczbie ludzi niestanowiących militarnego komponentu społeczeństwa). Dlatego też bezpieczeństwo ludności cywilnej to jeden z najważniejszych aspektów bezpieczeństwa narodowego. Bezpośrednie ukierunkowanie na zapewnienia go znajduje swój wyraz w prob-lematyce bezpieczeństwa powszechnego.

W literaturze przedmiotu można napotkać liczne odniesienia do bezpie-czeństwa powszechnego rozumianego jako jeden z rodzajów bezpiebezpie-czeństwa narodowego. Zgodnie z popularną definicją, w niniejszym kontekście, to pro-ces, który obejmuje szereg różnych działań (m.in. w dziedzinach zdrowotnej, ekologicznej, edukacyjnej, społecznej, gospodarczej, prawnej, weterynaryjnej i sanitarnej), wspólnie zmierzających do osiągnięcia celu głównego – zapewnie-nia bezpieczeństwa ludności cywilnej. Ponadto, to stan uzyskany w rezultacie zorganizowanej ochrony ludzkiego życia i zdrowia, a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym. Dotyczy bezpośrednich zagrożeń wartości chronionych. Za ich źródła przyjmuje się oddziaływania sił natury lub działania człowieka przeciwko człowiekowi, co więcej, we wszystkich stanach i uwarunkowaniach funkcjonowania państwa11.

Zaprezentowane ujęcie znaczeniowe trafnie charakteryzuje istotę bez-pieczeństwa powszechnego. Przejawia się ona w:

• bezpośredniej relacji z bezpieczeństwem narodowym (bezpieczeństwo powszechne to jeden z rodzajów bezpieczeństwa narodowego),

• celu nadrzędnym, misji wszystkich podmiotów bezpieczeństwa po-wszechnego, którą jest zapewnianie bezpieczeństwa ludności cywilnej,

10 Nie jest ono nader odważne z powodu, chociażby, rażąco niskiej kultury bezpieczeństwa w Polsce w porównaniu do, przykładowo, Japonii czy Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

11 W. Kitler, Bezpieczeństwo powszechne [w:] Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie,

organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, W. Kitler, A. Skrabacz, Wyd.

(19)

1.2. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona ludności 19

• ochronnym charakterze działań na rzecz ludności cywilnej,

• przedmiocie ochrony (ludzkie życie i zdrowie, a także mienie i środo-wisko w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach bio-logicznym i bytowo-kulturowym),

• ukierunkowaniu na przeciwdziałanie niezwykle szerokiemu katalogowi zagrożeń, których źródła to siły natury oraz mniej bądź bardziej inten-cjonalne działania ludzkie,

• determinantach prowadzenia działań ochronnych na rzecz ludności cy-wilnej (wszystkich stanach i uwarunkowaniach funkcjonowania państwa). W konsekwencji, chcąc opisać bezpieczeństwo powszechne w kategoriach systemowych, będzie to skutkowało stwierdzeniem, że system omawianego rodzaju bezpieczeństwa jest systemem szczegółowych systemu bezpieczeń-stwa narodowego.

1.2. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona ludności

Kolejnym zagadnieniem zbliżonym znaczeniowo do bezpieczeństwa po-wszechnego jest ochrona ludności. Można mówić w tym przypadku o wielu spójnościach interpretacyjnych, które sprawiają, że brakuje jak dotąd jedno-znacznego wyjaśnienia relacji zachodzącej pomiędzy tymi dwoma pojęciami12. Na przestrzeni lat wielokrotnie podejmowano próby definiowania ochro-ny ludności, czego rezultaty można przedstawić za pomocą wybraochro-nych, po-pularnych określeń sprowadzających sposób jej rozumienia do:

• działalności polegającej na zapewnianiu bezpieczeństwa ludziom, mieniu i środowisku w okolicznościach wszelkiego rodzaju wypadków i klęsk13, • działalności profilaktycznej i operacyjnej ukierunkowanych na przeciw-działanie zagrożeniom pochodzenia naturalnego i antropogenicznego – zagrożeniom godzącym w takie wartości chronione jak życie i zdrowie ludzkie, a także mienie14,

12 Zob., W. Kitler, Ochrona ludności jako podstawowa misja bezpieczeństwa narodowego, [w:] Ochrona ludności w czasie pokoju, kryzysu i wojny, red. A. Skrabacz, Wyd. CBW, Warszawa 2010, s. 20.

13 Zob., M. Fleming, J. Gołębiewski, S. Olbryś, Ochrona ludności – wybrane zagadnienia, Wyd. Firex, Warszawa 1997, s. 7.

14 Zob., M. Baczyński, System ochrony ludności w powiecie, rozprawa doktorska, AON, Warszawa 2005, s. 28.

(20)

• jednego z zadań Obrony Cywilnej15,

• zintegrowanej działalności organów administracji publicznej właściwych w sprawach ochrony ludności oraz innych podmiotów realizujących przedmiotowe zadania służące ochronie życia i zdrowia ludności przeby-wającej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a także ochronę mienia, dziedzictwa kulturowego oraz środowiska naturalnego, w okolicznoś-ciach materializacji zagrożeń naturalnych lub tych spowodowanych przez człowieka16.

Prowadząc rozważania na stosunkowo wysokim poziomie ogólności, można skonstatować, że ochrona ludności to jedna z głównych misji (czyli celów nadrzędnych) realizowanych na rzecz bezpieczeństwa narodowego, tak więc również bezpieczeństwa powszechnego. Realizacja tejże misji wpisuje się w katalogi działań wielu zróżnicowanych podmiotów, nazywanych pod-miotami ochrony ludności. Do ich grona zalicza się przede wszystkim organy administracji publicznej, organizacje oraz instytucje państwowe (urzędy, służby, inspekcje, straże itp.), organizacje pozarządowe, przedsiębiorstwa, jak również obywateli i ich mniej bądź bardziej sformalizowane grupy. Nie sposób pominąć w tym miejscu sił zbrojnych, które stanowią nierzadko bardzo cenny zasób ochronny. „Poprzez ukierunkowanie ich [podmiotów ochrony ludności – P.G.] na ochronę ludzi (życia i zdrowia), a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia w wymiarach biolo-gicznym i bytowo-kulturowym, włączając tu udzielanie pomocy humanitar-nej i prawhumanitar-nej w czasie katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych, okupacji i bezpośrednio po nich, uzyskuje się zakres ochrony ludności, która nie ogranicza się jedynie do reagowania na zagrożenia, lecz obejmuje także zapobieganie im, przygotowanie na ich ewentualną materializację i przywra-canie stanu normalnego (a przynajmniej warunków biologicznych i bytowo--kulturowych na akceptowalnym poziomie)”17.

15 Zob., Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa 2002, s. 85.

16 Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (wersja z 14.12.2016 r.), art. 2 pkt 1.

17 Zob., P. Gromek, Ratownictwo w ochronie ludności. Istota. System. Kierunki rozwoju, Wyd. SGSP, Warszawa 2015 s. 44 [za:] A. Włodarski, Ochrona ludności w systemie

(21)

1.2. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona ludności 21

Rozpatrywanie domeny działań z zakresu ochrony ludności w świetle tylu różnych rodzajów podmiotów wynika z obszernego katalogu właściwych zadań. Istotny wkład w przedmiotowe rozważania wnoszą treści projek-tu z dnia 14 grudnia 2016 r. ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Za zasadnością ich przedstawienia przemawia to, że zdają się one nawiązywać do wszystkich zaprezentowanych powyżej, konceptualnych ujęć ochrony ludności w Polsce.

Tak więc zadania z zakresu ochrony ludności dzieli się na te związane z możliwością wystąpienia zagrożenia oraz te realizowane po jego wystąpieniu. W pierwszym przypadku wymienia się18:

• monitorowanie zagrożeń i szacowanie ryzyka ich wystąpienia, • przeciwdziałanie występowaniu zagrożeń,

• przygotowywanie organizacyjne oraz rzeczowe do reagowania na za-grożenia,

• przygotowywanie warunków na potrzeby ewakuacji ludności,

• przygotowywanie warunków do ochrony ludności, zabezpieczenia mie-nia i produktów żywnościowych, w tym budowanie i utrzymywaniu bu-dowli ochronnych oraz dostosowanie istniejących obiektów do pełnienia właściwych funkcji,

• organizowanie i prowadzenie działalności szkoleniowej na rzecz pod-miotów ochrony ludności,

• tworzenie rezerw zasobów na potrzeby ochrony ludności i obrony cy-wilnej,

• prowadzenie szeroko rozumianej19 edukacji społeczeństwa w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej,

o ochronie ludności i obronie cywilnej (wersja z 14.12.2016 r.), W. Kitler, Ochrona ludności

[w:] W. Kitler, A. Skrabacz, Bezpieczeństwo ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja

i za-dania w czasie pokoju, kryzysu i wojny, Wyd. TWO, Warszawa 2010, s. 67–68, ustawa

z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (tj. Dz.U. 2017 poz. 209), art. 25 ust. 2 i 3.

18 Zob., projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (wersja z 14.12.2016 r.), art. 4 ust. 1.

19 Wspomniany szeroki sposób rozumienia edukacji społeczeństwa oznacza wykraczanie poza ramy sformalizowanych sposobów edukacji dla bezpieczeństwa, przy równoczes-nym uwzględnianiu ich niesformalizowanych odpowiedników (np. akcji społecznych).

(22)

• planowanie i przygotowywanie procesu transformacji podmiotów ochro-ny ludności w podmioty obroochro-ny cywilnej.

W drugim przypadku bierze się pod uwagę20: • wykrywanie zagrożeń i ich rozpoznawanie,

• informowanie, ostrzeganie i alarmowanie ludności,

• wymianę i analizę informacji z systemów monitorowania sytuacji za-grożeń,

• reagowanie na zagrożenia przez podmioty ochrony ludności, w tym prowadzenie przez nie usług publicznych o charakterze ratowniczym, • wyznaczanie i oznaczanie stref zagrożeń,

• ewakuowanie ludności,

• wyznaczanie pomieszczeń tymczasowego zakwaterowania,

• zapewnianie warunków do funkcjonowania służb użyteczności publicz-nej na wymaganym poziomie jakościowym,

• zapewnianie bezpieczeństwa i porządku publicznego,

• zapewnianie ochrony przed oddziaływaniem zagrożeń chemicznych, biologicznych i radiacyjnych (z ang. Chemical, Biological, Radiological

and Nuclear; CBRN),

• likwidowanie skutków wystąpienia zagrożeń CBRN,

• zapewnianie pomocy doraźnej osobom poszkodowanym i/lub ewaku-owanym,

• udzielanie informacji dotyczących osób poszkodowanych członkom ich rodzin,

• tworzenie warunków i możliwości identyfikacji osób poszkodowanych, • organizowanie lub koordynowanie udzielania i przyjmowania pomocy

humanitarnej,

• doraźne grzebanie zmarłych,

• pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych do przetrwania ludności w wy-miarach biologicznym i bytowo-kulturowym (np. dóbr kultury, cennej aparatury, zwierząt gospodarskich),

• realizację innych działań niezbędnych do wypełnienia wyżej wymie-nionych zadań.

20 Zob., projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej (wersja z 14.12.2016 r.), art. 4 ust. 1.

(23)

1.2. Bezpieczeństwo powszechne a ochrona ludności 23

Przedstawione zestawienie utwierdza w przekonaniu o złożoności dome-ny działań z zakresu ochrodome-ny ludności. Nie bez powodu według niektórych interpretacji są one zbieżne z zadaniami realizowanymi w ramach obro-ny cywilnej21. Zgodnie z aktualnie i coraz szerzej prezentowaną koncepcją, ochrona ludności, jako kategoria pojęcia, ulega transformacji w obronę cy-wilną w okolicznościach stanu wojennego lub stanu wojny. Potwierdzają to rezultaty dotychczasowych prac nad wielokrotnie wspominanym projektem ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej22.

Porównując zakresy znaczeniowe bezpieczeństwa powszechnego i ochrony ludności (w tym obrony cywilnej), można podjąć próbę zbudowania poglądu na relacje je łączące oraz, co bardziej cenne poznawczo, odróżniające od siebie. Przejawia się on w:

• bezpośredniej relacji łączącej obydwa zagadnienia (ochrona ludności to kluczowa sfera realizacyjna bezpieczeństwa powszechnego),

• celu nadrzędnym, misji wszystkich podmiotów bezpieczeństwa powszech-nego, którą jest zapewnianie bezpieczeństwa ludności cywilnej, w tym jej ochrona,

• ochronnym charakterze działań na rzecz ludności cywilnej,

• przedmiocie ochrony (ludzkie życie i zdrowie, a także mienie i środowisko w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym),

• ukierunkowaniu na przeciwdziałanie niezwykle szerokiemu katalogowi zagrożeń, których źródła to siły natury oraz mniej bądź bardziej intencjo-nalne działania ludzkie, w przypadku ochrony ludności sprowadzające się konkretnie do katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i okupacji, • determinantach prowadzenia działań ochronnych na rzecz ludności cywilnej (wszystkich stanach i uwarunkowaniach funkcjonowania pań-stwa, z zaznaczeniem, że w stanie wojennym i stanie wojny działalność z zakresu ochrony ludności nosi miano działań obrony cywilnej). Tak więc nie jest odważnym stwierdzenie, że bezpieczeństwo powszechne charakteryzuje się szerszym zakresem znaczeniowym niż ochrona ludności.

21 Eksponując w tym miejscu podejście funkcjonalne do problematyki obrony cywilnej, marginalizując natomiast jego instytucjonalny odpowiednik.

(24)

Ta druga zdaje się operacjonalizować działalność na rzecz zapewniania bezpie-czeństwa powszechnego w okolicznościach konkretnie katastrof, klęsk żywio-łowych, konfliktów zbrojnych i okupacji. Ze spostrzeżeniem tym koresponduje stanowisko W. Kitlera, który ochronę ludności nazywa dziedziną (zakresem działalności w ramach) bezpieczeństwa powszechnego23. Potwierdza to również S. Górski, lokując działania z zakresu ochrony ludności w domenie działań na rzecz zapewniania bezpieczeństwa powszechnego24.

W tabeli 1 przedstawiono wyniki analizy porównawczej pojęć

bezpie-czeństwo powszechne i ochrona ludności, bazując na takich kategoriach

ana-litycznych, jak relacja z bezpieczeństwem narodowym, charakter pojęciowy, cel nadrzędny, przedmiot ochrony utożsamiany z wartościami chronionymi, determinanty prowadzenia działań ochronnych i charakterystyczne zagro-żenia. Zestawienie to pozwala jeszcze mocniej uwypuklić ich spójności oraz różnice interpretacyjne.

Tabela 1. Wyniki analizy porównawczej pojęć bezpieczeństwo powszechne i ochrona ludności Kategoria analizy

porównawczej Bezpieczeństwo powszechne Ochrona ludności

Relacja z bezpieczeństwem narodowym

Bezpieczeństwo powszechne to jeden z rodzajów bezpieczeństwa narodowego

Ochrona ludności to misja rea-lizowana na rzecz zapewniania bezpieczeństwa narodowego

Charakter pojęciowy Stan i/lub proces Misja (cel nadrzędny), rodzaj działalności

Cel nadrzędny

Zapewnienie bezpieczeństwa ludności cywilnej w każdych okolicznościach (ochrona ludności sensu largo), czyli rów-nież w odniesieniu do ochrony mienia i środowiska we właściwym zakresie

Przedmiot ochrony (wartości chronione)

Ludzkie życie i zdrowie, a także mienie i środowisko w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym

23 Zob., W. Kitler, Bezpieczeństwo narodowe…, s. 55.

24 S. Górski, Współczesna ochrona ludności (Aspekty prawne i organizacyjne), Wyd. SGSP, Warszawa 2016, s. 29.

(25)

1.3. Bezpieczeństwo powszechne a ratownictwo 25

cd. Tabeli 1

Kategoria analizy

porównawczej Bezpieczeństwo powszechne Ochrona ludności

Determinanty prowadzenia działań ochronnych Wszystkie stany i uwarunkowania funkcjonowania państwa Wszystkie stany i uwarunkowania funkcjonowania państwa* Charakterystyczne zagrożenia Zagrożenia powodowane siłami natury bądź działaniami człowieka

Katastrofy, klęski żywiołowe, konflikty zbrojne i okupacja * W stanie wojennym oraz stanie wojny ochrona ludności, jako kategoria pojęciowa, ulega

zamianie na obronę cywilną. Źródło: opracowanie własne

1.3. Bezpieczeństwo powszechne a ratownictwo

Na potrzeby poznania istoty bezpieczeństwa powszechnego warto dokonać analizy jego relacji konotacyjnej z kolejnym terminem, mianowicie ratow-nictwem. W niektórych dokumentach rangi strategicznej łączy się nawet te pojęcia w sposób pośredni, poprzez relatywizację ratownictwa z ochroną ludności25.

Opierając się na podejściu holistycznym, „ratownictwo to dziedzina bez-pieczeństwa powszechnego oznaczająca działalność operacyjną na wszystkich poziomach zarządzania bezpieczeństwem państwa, we wszystkich stanach jego funkcjonowania, ukierunkowaną na ochronę ludzi, a także mienia i śro-dowiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym, w okolicznościach lub w związku z okolicznościa-mi reagowania na zagrożenia w trybie niezwłocznym (natychz okolicznościa-miastowym, pilnym)”26.

25 Zob., Program Ratownictwa i Ochrony Ludności na lata 2014–2020 (Uchwała nr 59/2014 RM z dnia 29 kwietnia 2014 r.), Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego RP, BBN, Warszawa 2013, s. 218.

(26)

Z definicji tej wynikają cechy ukazujące istotę ratownictwa. Są to: • bezpośrednie powiązanie z bezpieczeństwem powszechnym i,

w konse-kwencji, z ochroną ludności,

• operacyjny charakter działań z zakresu ratownictwa, w związku z czym pomija się w tym kontekście działalność restrykcyjną, prewencyjną i lo-gistyczną27,

• odniesienie do wszystkich poziomów zarządzania bezpieczeństwem państwa, co znajduje swoje potwierdzenie z zróżnicowaniu podległości zarządczej podmiotów ratowniczych (wykonawczych)28,

• branie pod uwagę ciągłości działań z zakresu ratownictwa we wszystkich stanach funkcjonowania państwa,

• nawiązanie do wartości chronionych charakterystycznych dla bezpie-czeństwa powszechnego i ochrony ludności,

• niezwłoczność, pilność w realizowaniu działań z zakresu ratownictwa. Nie sposób wymienić w tym miejscu wszystkich zadań z zakresu ratowni-ctwa. Na najwyższym poziomie ogólności można je podzielić na te zarządcze (kierownicze) i wykonawcze (ratownicze). W obydwóch przypadkach będą one właściwe niezwłocznemu reagowaniu na zagrożenia powodowane siłami natury bądź działaniami człowieka, w tym m.in. katastrofy, klęski żywioło-we, pożary i inne miejscowe zagrożenia. Rodzaje wspomnianych zagrożeń determinują bodajże najbardziej popularny, branżowy (resortowy) podział ratownictwa według kryterium rodzajowego na29:

• ratownictwo pożarowe (związane z działaniami gaśniczymi), • ratownictwo techniczne,

27 Mimo iż podmioty powszechnie zwane jako podmioty ratownictwa prowadzą takową działalność (np. PSP). W tym rozumieniu przyjmuje się, że ich działania wpisują się w domenę ochrony ludności w zakresie niespełniającym przesłanek nagłości i pilnego trybu realizacji.

28 Przykładowo najniższym poziomem zarządzania bezpieczeństwem państwa właści-wym działalności podmiotów systemu Państwowe Ratownictwo Medyczne jest poziom wojewódzki, natomiast krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego poziom gminny (o realnym potencjale ratowniczym w tym przypadku można mówić przeważnie dopiero na poziomie powiatowym).

29 Szerzej, A. Skrabacz, Ratownictwo w III RP. Ogólna charakterystyka, Wyd. AON, Warszawa 2004, s. 12, P. Gromek, Ratownictwo w ochronie…, s. 26–30.

(27)

1.3. Bezpieczeństwo powszechne a ratownictwo 27 • ratownictwo chemiczne, • ratownictwo ekologiczne, • ratownictwo medyczne, • ratownictwo górnicze, • ratownictwo górskie, • ratownictwo wodne, • ratownictwo kolejowe, • ratownictwo radiologiczne, • ratownictwo lotnicze, • ratownictwo powodziowe.

Nadmienia się, że istotę ratownictwa warunkują również sposób finan-sowania działań (ratownictwo państwowe, ratownictwo społeczne, ratow-nictwo komercyjne), ich zasięg (ratowratow-nictwo lokalne, ratowratow-nictwo gminne, ratownictwo powiatowe, ratownictwo wojewódzkie, ratownictwo krajowe, ratownictwo międzynarodowe), a także cel (życie i zdrowie, dobra materialne i kulturowe, środowisko).

Już pobieżna analiza zakresów znaczeniowych bezpieczeństwa powszech-nego i ratownictwa pozwala na sformułowanie przesłanek świadczących o ich wzajemnych zależnościach, zwłaszcza:

• bezpośredniej relacji łączącej obydwa zagadnienia (ratownictwo to dzie-dzina bezpieczeństwa powszechnego),

• celu nadrzędnym, misji wszystkich podmiotów bezpieczeństwa po-wszechnego, którą jest zapewnianie bezpieczeństwa ludności cywilnej, w tym jej ochrona poprzez prowadzenie działań w trybie niezwłocznym (pilnym),

• utożsamianiu podmiotów ratownictwa z podmiotami bezpieczeństwa powszechnego (z uwagi na uwypukloną powyżej spójność celów), • ochronnym charakterze działań z zakresu ratownictwa,

• przedmiocie ochrony (ludzkie życie i zdrowie, a także mienie i środo-wisko w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach bio-logicznym i bytowo-kulturowym),

• ukierunkowaniu działań z zakresu ratownictwa na reagowanie w obliczu niezwykle zróżnicowanych zagrożeń, których źródła to siły natury oraz mniej bądź bardziej intencjonalne działania międzyludzkie, jednakże wyłącznie w trybie niezwłocznym, pilnym,

(28)

• determinantach prowadzenia działań ochronnych na rzecz ludności cywilnej (wszystkich stanach i uwarunkowaniach funkcjonowania pań-stwa, z uwzględnieniem różnych sposobów finansowania podmiotów ratownictwa, zasięgu właściwych działań i wartości chronionych). Bezpieczeństwo powszechne charakteryzuje się więc zdecydowanie szer-szym zakresem znaczeniowym niż ratownictwo. To drugie zdaje się operacjo-nalizować działalność na rzecz zapewniania bezpieczeństwa powszechnego jeszcze mocniej niż ochrona ludności.

W tabeli 2 przedstawiono wyniki analizy porównawczej pojęć

bezpie-czeństwo powszechne i ratownictwo, wspierając się na takich kategoriach

ana-litycznych, jak relacja z bezpieczeństwem narodowym, charakter pojęciowy, cel nadrzędny, przedmiot ochrony utożsamiany z wartościami chronionymi, determinanty prowadzenia działań ochronnych i charakterystyczne zagro-żenia. Zestawienie to pozwala podkreślić spójności i rozbieżności interpre-tacyjne obydwóch pojęć.

Tabela 2. Wyniki analizy porównawczej pojęć bezpieczeństwo powszechne i ratownictwo Kategoria analizy

porównawczej Bezpieczeństwo powszechne Ratownictwo

Relacja z bezpieczeństwem narodowym Bezpieczeństwo powszechne to jeden z rodzajów bezpieczeństwa narodowego Ratownictwo to jedna z dziedzin niższego rzędu bezpieczeństwa narodowego

Charakter pojęciowy Stan i/lub proces Rodzaj działalności

Tryb prowadzenia działań Pilny lub niepilny Pilny

Cel nadrzędny Zapewnienie bezpieczeń-stwa ludności cywilnej bez względu na okoliczności Zapewnienie bezpieczeństwa ludności cywilnej w okolicznościach prowadzenia działań niezwłocznych, pilnych

(29)

1.3. Bezpieczeństwo powszechne a ratownictwo 29

cd. Tabeli 2

Kategoria analizy

porównawczej Bezpieczeństwo powszechne Ratownictwo

Przedmiot ochrony (wartości chronione)

Ludzkie życie i zdrowie, a także mienie i środowisko w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym

Determinanty prowadzenia

działań ochronnych Wszystkie stany i uwarunkowania funkcjonowania państwa

Charakterystyczne zagrożenia Zagrożenia powodowane siłami natury bądź działaniami człowieka Zagrożenia powodowane siłami natury bądź działaniami człowieka, zwłaszcza katastrofy, klęski żywiołowe, pożary i inne miejscowe zagrożenia Źródło: opracowanie własne.

Podsumowując, ratownictwo jest bezsprzecznie powiązane z bezpieczeń-stwem powszechnym. Stanowi bodajże najbardziej spektakularny przejaw działalności prowadzonej na rzecz ochrony ludności cywilnej w analizowa-nym kontekście. Sformułowane stwierdzenie może prowadzić do stosunkowo mało oczywistych konsekwencji interpretacyjnych. Otóż z założenia działania z zakresu ratownictwa są realizowane w trybie pilnym, niezwłoczności, co najdobitniej stanowi o ich istocie i charakterze. Intuicyjnie sprowadzają się do ochrony zagrożonego życia ludzkiego, jako wartości najwyższego rzędu. Należy jednak pamiętać, że domenę działań na rzecz zapewniania bezpie-czeństwa powszechnego budują również te polegające na ochronie mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do przeżycia ludności w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym. Oznacza to, że podmioty ratownictwa (zwłaszcza podmioty ratownicze) mogą być dysponowane nie tylko do udzie-lania bezpośredniej pomocy ludziom. We wskazanym zakresie mogą one realizować również zadania ochronne względem właśnie mienia i środowiska. Podkreślają to chociażby zapisy dokumentu instrukcji Szefa Obrony Cywilnej

(30)

masowego zagrożenia30 oraz wyniki rozważań o charakterze naukowo--praktycznym31. W opracowaniach teoretycznych, jak też w praktyce przed-miotu poznania można więc napotkać na takie określenia, jak ratowanie mienia czy ratownictwo zwierząt. Nie powinno to dziwić właśnie z uwagi na niezwykle ścisłą relację zachodzącą pomiędzy ratownictwem a bezpie-czeństwem powszechnym.

30 Zob., Instrukcja Szefa Obrony Cywilnej Kraju z czerwca 2008 r. w sprawie zasad ewakuacji ludności, zwierząt i mienia na wypadek masowego zagrożenia.

(31)

Rozdział 2

System bezpieczeństwa powszechnego

2.1. Bezpieczeństwo powszechne – system i jego cele

Z dotychczasowych rozważań wynika, że zapewnienie bezpieczeństwa po-wszechnego wymaga realizacji bardzo rozbudowanych zadań ochronnych, w konsekwencji zaangażowania wielu zróżnicowanych podmiotów bezpie-czeństwa powszechnego (w tym podmiotów ochrony ludności i podmiotów ratownictwa). Oczywistym jest, że będą one miały nierzadko odmienne cha-rakter, umocowanie prawne, potencjał, a także relacje z innymi podmiotami na arenach krajowej i międzynarodowej. Budzi się w tym miejscu obawa o trudność w opisie całości działań w zakresie bezpieczeństwa powszechnego w Polsce. Warto tego dokonać chociażby z powodu uzyskania podstaw do ukazania współczesnego obrazu tak rozumianych stanu i procesu ochrony ludności cywilnej, optymalizacji zasilania finansowego na rzecz tejże ochrony, racjonalizacji ewentualnych prac legislacyjnych, budowania efektu synergii pły-nącej z normalizacji (ustalania zasad funkcjonowania nie ujętych w dokumen-tach o randze aktów prawnych) współdziałania podmiotów bezpieczeństwa powszechnego, w tym współpracy i współdziałania pomiędzy operatorami infrastruktury krytycznej i podmiotami państwowymi.

Biorąc po uwagę trendy rozwojowe nauk o bezpieczeństwie, warto w tym miejscu nawiązać do teorii systemów i teorii sieci. W pierwszym przypadku umożliwi to całościowy (holistyczny) opis działań stanowiących proces bez-pieczeństwa powszechnego. W drugim przypadku uwydatni się sieciowość – cechę charakterystyczną tak rozbudowanego systemu.

Należy nadmienić, że do systemowego opisu dowolnego fragmentu rze-czywistości należy uprzednio określić32:

32 Por. J. Habr, J. Veprek, Systemowa analiza i synteza, Nowoczesne podejście do zarządzania

(32)

1) cel tego systemu, 2) jego elementy,

3) zależności zachodzące pomiędzy wspomnianymi elementami.

Na podstawie wyników rozważań dotyczących istoty i założeń poznaw-czych bezpieczeństwa powszechnego, a także podstawowych aspektów jego systemowego ujęcia można podjąć się sformułowania definicji systemu bez-pieczeństwa powszechnego. Należy przy tym zadbać o ścisłą korespondencję definicji tego rodzaju bezpieczeństwa oraz kwestii opisujących system w ogóle. Konkludując, system bezpieczeństwa powszechnego to sieciowo ustruktu-ryzowany zbiór podmiotów bezpieczeństwa powszechnego (o charakterze kierowniczym oraz o charakterze wykonawczym) połączonych relacjami konstytuowanymi przez właściwe dokumenty normatywne, wyodrębniony z rzeczywistości z uwagi na realizowany cel – ochronę życia i zdrowia ludzi, a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia, w re-zultacie działalności na wszystkich poziomach zarządzania bezpieczeń-stwem państwa, we wszystkich stanach jego funkcjonowania, w obliczu zagrożeń powodowanych siłami natury i/lub wynikających z działania człowieka przeciwko człowiekowi godzących w wartości chronione z per-spektywy państwa i/lub właściwych podmiotów.

Na rysunku 2 przedstawiono schemat systemowego ujęcia bezpieczeń-stwa powszechnego w Polsce.

O ile wszystkie określone w definicji czynniki konstytutywne (elementy, cel i relacje) są wymagane z punktu widzenia zdefiniowania systemu bez-pieczeństwa powszechnego, jeden z nich zdaje się być szczególnie istotny na tle pozostałych. Mowa o głównym powodzie wydzielenia systemu z otacza-jącej rzeczywistości, czyli celu jego funkcjonowania. Jest to bardzo ważne, ponieważ system bezpieczeństwa powszechnego wyodrębnia się konceptu-alnie na bazie systemu bezpieczeństwa narodowego, który jest dystrybutyw-ny. Oznacza to, że w obrębie tego drugiego (pierwszego zresztą też) można

O problemach organizacji, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1970, s. 31, Zarządzanie. Teoria i praktyka, A.K. Koźmiński, W. Piotrowski (pod red.), WN PWN,

Warszawa 2000, s. 761, M. Paszynin, System ratownictwa medycznego [w:] Wybrane

zagadnienia zarządzania kryzysowego, red. G. Sobolewski, D. Majchrzak, Wyd. AON,

Warszawa 2012, s. 88 [za:] P. Sienkiewicz, Teoria efektywności systemów kierowania, t.1 – Wstęp do systematologii, rozprawa habilitacyjna, Warszawa 1979, s. 82.

(33)

2.1. Bezpieczeństwo powszechne – system i jego cele 33

zidentyfikować jeszcze wiele innych systemów szczegółowych, czyli systemów rozpiętych na tych samych zasobach. Tym, co będzie w zasadniczej mierze odróżniało je od siebie, to właśnie wspomniany cel wyodrębnienia z otacza-jącej rzeczywistości.

Rysunek 2. Schemat systemowego ujęcia bezpieczeństwa powszechnego w Polsce

Źródło: opracowanie własne.

Cel (systemowy) to inaczej przedmiot zamierzeń, antycypowany przyszły stan rzeczy, do którego zmierza się w działaniu33. W niniejszym kontekście może być także utożsamiany z powodem, dla którego cały system (system działań ludzkich) został wyodrębniony z otaczającej rzeczywistości. Cel sy-stemu bezpieczeństwa powszechnego został zawarty w jego definicji i wyraża ukierunkowanie przedmiotowych działań. Tak więc celem tym jest ochrona życia i zdrowia ludzi, a także mienia i środowiska w zakresie niezbędnym do ich przeżycia w obliczu zagrożeń powodowanych siłami natury i/lub wynikających z działania człowieka przeciwko człowiekowi, we wszystkich stanach funkcjonowania państwa.

Na podstawie celu głównego (nadrzędnego, misji) można przystąpić do identyfikacji celów niższego rzędu. Nie ma jednego wzorca właściwego podziału. Na stosunkowo wysokim poziomie ogólności można tego dokonać w następujący, przykładowy sposób:

33 Por., T. Pszczołowski, Zasady sprawnego działania, Wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1967, s. 136.

(34)

1. Na podstawie kryterium uwarunkowań funkcjonowania systemu: • Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej

w okolicznościach stanu normalnego funkcjonowania państwa.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej w okolicznościach sytuacji kryzysowej.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej w okolicznościach stanu klęski żywiołowej.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej w okolicznościach stanu wyjątkowego.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej w okolicznościach stanu wojennego.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej w okolicznościach stanu wojny.

2. Na podstawie kryterium charakteru działań systemowych:

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej o charakterze zarządczym we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Sprawna realizacja działań ochronnych względem ludności cywilnej o charakterze wykonawczym we wszelkich okolicznościach funkcjo-nowania państwa.

• Sprawna realizacja bezpośrednich działań ochronnych względem ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Sprawna realizacja pośrednich działań ochronnych (działań wsparcia) względem ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjono-wania państwa.

3. Na podstawie kryterium rodzajów działań systemowych:

• Sprawna realizacja operacyjnych działań ochronnych względem ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa. • Sprawna realizacja restrykcyjnych działań ochronnych względem

ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Sprawna realizacja prewencyjnych działań ochronnych względem lud-ności cywilnej we wszelkich okoliczlud-nościach funkcjonowania państwa. • Sprawna realizacja logistycznych działań ochronnych względem ludności

(35)

2.1. Bezpieczeństwo powszechne – system i jego cele 35

4. Na podstawie kryterium rodzajów wartości chronionych:

• Sprawna ochronna życia i zdrowia ludności cywilnej we wszelkich oko-licznościach funkcjonowania państwa.

• Sprawna ochronna mienia niezbędnego dla przetrwania ludności cy-wilnej w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Sprawna ochronna elementów środowiska niezbędnych dla przetrwania ludności cywilnej w wymiarach biologicznym i bytowo-kulturowym we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

5. Na podstawie kryterium poziomu zarządzania bezpieczeństwem: • Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie lokalnym zarządzania

bezpieczeństwem.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie gminnym zarządzania bezpieczeństwem.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie powiatowym zarzą-dzania bezpieczeństwem.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie wojewódzkim zarzą-dzania bezpieczeństwem.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie centralnym zarządza-nia bezpieczeństwem.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej na poziomie międzynarodowym zarządzania bezpieczeństwem.

6. Na podstawie kryterium zagrożeń inicjujących:

• Sprawna ochronna ludności cywilnej w obliczu zagrożeń pochodzenia naturalnego.

• Sprawna ochronna ludności cywilnej w obliczu zagrożeń pochodzenia antropogenicznego.

7. Na podstawie kryterium prakseologicznego:

• Skuteczna (efektywna) ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicz-nościach funkcjonowania państwa.

• Ekonomiczna ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Racjonalna ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

• Etyczna ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funk-cjonowania państwa.

(36)

• Ciągła ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funk-cjonowania państwa.

• Udatna ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funk-cjonowania państwa.

• Kompleksowa ochrona ludności cywilnej we wszelkich okolicznościach funkcjonowania państwa.

Nie bez powodu przy formułowaniu celów niższego rzędu nawiązano do aspektów prakseologicznych, odnosząc działania na rzecz zapewniania bezpieczeństwa powszechnego do kwestii sprawności. Z uwagi na swój zakres znaczeniowy, zdaje się ona być syntetycznym obszarem określania wymagań względem działań systemowych, poprzez identyfikowanie szczególnie istot-nych kwestii funkcjonowania systemu jako walorów praktyczistot-nych sprawnego działania (wskaźników sprawności).

Oczywiście zaproponowany podział jest dość ogólny. Chcąc dokonać bardziej precyzyjnej eksploracji celów systemowych, można łączyć ze sobą kryteria podziału celów w drodze relatywizacji morfologicznej. Oznacza to odnoszenie do siebie poszczególnych celów w ramach jednego kryterium podziału z poszczególnymi celami w ramach innego (innych) kryterium (kryteriów). Bazując tylko na tych wymienionych powyżej, daje to imponującą liczbę 24 192 możliwych kombinacji. Należy przy tym pamiętać, że każdy z ce-lów niższego rzędu może ulec podziałowi na cele jeszcze bardziej podrzędne, dochodząc w ten sposób do celów elementarnych, które są dedykowane reali-zacji przez poszczególne podmioty bezpieczeństwa powszechnego. Ukazuje to olbrzymią różnorodność celów systemowych. W niniejszym kontekście najważniejsza jest dbałość o zachowanie ich spójności z celem nadrzędnym, czyli misją systemu bezpieczeństwa powszechnego.

2.2. Podmioty bezpieczeństwa powszechnego

Elementami systemu bezpieczeństwa powszechnego są podmioty działające i/lub współdziałające na rzecz wypełniania systemowego celu. To organy, instytucje, organizacje, przedsiębiorstwa itp. określane mianem podmiotów bezpieczeństwa powszechnego, można podzielić na te kierownicze (zarządcze) i wykonawcze. W pierwszym przypadku mowa głównie o organach administracji publicznej, które w specyficznych warunkach pełnią rolę podmiotów zarządzania kryzyso-wego, centralnych organach administracji publicznej oraz kolegialnych organach

(37)

2.2. Podmioty bezpieczeństwa powszechnego 37

administracji samorządowej. Nawiązując natomiast do kwestii podmiotów wykonawczych, nie sposób tak naprawdę wymienić ich wszystkich rodzajów – z uwagi na olbrzymią liczbę. Warto natomiast skupić się na tych najistotniejszych z uwagi na swój potencjał i rolę ochronną w stosunku do ludności cywilnej. Są to przede wszystkim operatorzy infrastruktury krytycznej oraz systemów, obiek-tów i instalacji o analogicznej roli, lecz nie spełniających kryteriów sektorowych i przekrojowych, a także organy administracji publicznej, służby, inspekcje, straże, organizacje pozarządowe oraz służby komunalne.

Nieco bardziej szczegółowo zależności łączące ze sobą elementy systemu bezpieczeństwa powszechnego można wyrazić za pośrednictwem roli, któ-re wynikają z zadań prawnie przypisanych do poszczególnych podmiotów analizowanego rodzaju bezpieczeństwa. Pozwoli to na ukazanie zarówno ich katalogu, jak też miejsca w strukturach służących zapewnianiu bezpieczeństwa powszechnego w Polsce.

Role podmiotów o charakterze kierowniczym (zarządczym) systemu bezpieczeństwa powszechnego, które charakteryzują się relatywnie najwyż-szym potencjałem w zakresie zapewniania bezpieczeństwa ludności cywilnej w rozpatrywanym kontekście, można zestawić w następujący sposób34:

1. Rada Ministrów:

• Jako jeden z naczelnych organów kierowania bezpieczeństwem państwa odpowiada za zapewnienie go w wymiarach wewnętrznym i zewnętrz-nym, sprawując przy tym zarządzanie kryzysowe na terytorium Rzeczy-pospolitej Polskiej, regulując (w zakresie wykraczającym poza kompe-tencje poszczególnych ministrów i urzędów centralnych), koordynując, monitorując i kontrolując działania ukierunkowane na zapewnienie bezpieczeństwa powszechnego.

2. Rządowy Zespół Zarządzania Kryzysowego (RZZK):

• To organ opiniodawczo-doradczy Rady Ministrów w sprawach zarządza-nia kryzysowego, którego rola wyraża się w inicjowaniu i koordynowaniu wszelkich działań podejmowanych w zakresie zarządzania kryzysowego (w tym w odniesieniu do kwestii bezpieczeństwa powszechnego).

34 Por., Zadania w zakresie ochrony ludności [w:] W. Kitler, A. Skrabacz, Bezpieczeństwo

ludności cywilnej. Pojęcie, organizacja i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny,

Wyd. TWO, Warszawa 2010, s. 187–231, W. Kitler, B. Wiśniewski, J. Prońko, Wybrane

(38)

3. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB):

• Pełni rolę krajowego centrum zarządzania kryzysowego. Obsługuje przy tym w sprawach zarządzania kryzysowego wspomniany zespół (RZZK), Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów i ministra właściwego sprawom wewnętrznym.

4. Poszczególni ministrowie:

• Posiadają atrybuty władzy wykonawczej we właściwych sobie zakresach, a także sprawują w odniesieniu do nich najwyższe funkcje zarządcze (m.in. planistyczne, koordynacyjne i kontrolne).

5. Zespoły zarządzania kryzysowego ministrów kierujących działami administracji publicznej i kierowników urzędów centralnych: • Są organami opiniodawczo-doradczymi ministrów kierujących działami

administracji publicznej i kierowników urzędów centralnych w spra-wach zarządzania kryzysowego. Ich rola polega na wspieraniu procesu planowania cywilnego oraz wypracowywaniu wniosków i propozycji traktujących o zapobieganiu i przeciwdziałaniu zagrożeniom bezpie-czeństwa narodowego.

6. Główny Geodeta Kraju:

• Stanowi centralny organ administracji rządowej zajmujący się sprawa-mi geodezji i kartografii, realizując zadania o charakterze nadzorczym, inicjacyjnych (w stosunku do przedsięwzięć w niniejszym zakresie), koordynacyjnym i sprawozdawczym.

7. Główny Inspektor Ochrony Środowiska:

• Kierując Inspekcją Ochrony Środowiska, stanowi centralny organ admi-nistracji rządowej zajmujący się sprawami ochrony środowiska, realizując zadania o charakterze monitoringowym, nadzorczym, koordynacyjnym i sprawozdawczym. Jest przy tym organem właściwym realizacji zadań ministra odpowiadającego za sprawy przeciwdziałania poważnym awa-riom, transgranicznym skutkom awarii przemysłowych oraz awaryjnym zanieczyszczeniom wód granicznych.

8. Główny Inspektor Sanitarny:

• Podległy ministrowi do spraw zdrowia. kieruje Państwową Inspekcją Sanitarną jako centralny organ administracji rządowej. Kreuje przy tym właściwą politykę, a także wypełnia przedmiotowe zadania koordyna-cyjne, nadzorcze i informacyjne.

(39)

2.2. Podmioty bezpieczeństwa powszechnego 39

9. Główny Lekarz Weterynarii:

• Kieruje Inspekcją Weterynaryjną. Jako podmiot podległy ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa jest z jego ramienia centralnym organem administracji rządowej. W zakresie bezpieczeństwa sanitarno-epizootycz-nego pełni więc rolę normatywną, kontrolną, informacyjną i koordyna-cyjną na najwyższym poziomie zarządzania bezpieczeństwem w państwie. 10. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej (PSP):

• Umocowany w podległości względem ministra – kierownika resortu spraw wewnętrznych. Jest przełożonym wszystkich strażaków PSP od-powiadającym na centralnym poziomie zarządzania bezpieczeństwem państwa za sprawy organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) oraz ochrony przeciwpożarowej.

11. Komendant Główny Policji:

• Również podlega ministrowi właściwemu sprawom wewnętrznym. To przełożony wszystkich policjantów w Polsce. Stanowiąc centralny organ administracji publicznej odpowiada za sprawy ochrony bezpieczeństwa ludzi w kontekście zagrożeń bezpieczeństwa (w tym porządku) publicz-nego, pośrednio zaś zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego.

12. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej:

• Jeden z głównych (centralny organ administracji rządowej) organów właściwych w sprawach gospodarowania wodami. Podległy ministrowi odpowiedzialnemu za sprawy gospodarki wodnej jest organem wyż-szego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w przedmiotowym zakresie. Ponadto pełni rolę normatywną, kontrolną i informacyjną.

13. Prezes Państwowej Agencji Atomistyki:

• Będąc organem dozoru jądrowego, sprawuje nadzór i kontrolę nad prze-strzeganiem warunków bezpieczeństwa jądrowego i ochrony radiolo-gicznej. Pełni także funkcje normatywną, opiniodawczą, informacyjną i koordynacyjną w przedmiotowym zakresie.

14. Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego:

• Realizuje założenia polityki państwa w zakresie lotnictwa cywilnego. Jego rola przejawia się w działalności nadzorczej, koordynacyjnej i nor-matywnej w odniesieniu do kwestii m.in. ochrony lotnictwa cywilnego (lotnisk i firm z branży lotnictwa cywilnego).

Cytaty

Powiązane dokumenty

Są również zada- nia mniej związane z gospodarczymi i ekonomicznymi względami roz- wojowymi regionu (Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r. Strategia

I do- kładnie tak wygląda to w opisanych przez Choromańskiego przy- padkach: Rebeka trafia w końcu do szpitala celem planowej appendektomii, tam dolegliwości nasilają się, a w

Extension of the service life of concrete structures is another option to reduce the environmental impact of building activities.. It reduces the CO 2 emission in

Wizja europe­ izacji Warszawy zakładała również, poprzez inwestycje komunalne na przedmie­ ściach stolicy, przyspieszenie urbanistycznej integracji przedmieść z

Sobór określono „jako uroczysty i nadzwyczajny sposób” wykony­ w ania władzy przez kolegium biskupie.41 Tutaj też zamieszczono po raz pierwszy ważne

from the archaeological site of Pyrgos-Mavrorachi (Cyprus) (see p. 5 km na po³udniowy zachód od stanowiska Pyrgos-Mavrorachi), widok na staro¿ytn¹ agorê. 5 km southwest of

1. Data regarding the downtimes due to failure of the tested machines operating in the analyzed wall was completed. The data was assigned to specific machines, such as:

Each mode is identified by magnetic-field dispersion of ferromagnetic-resonance spectroscopy and coupling strength to the known field distribution of the microwave drive antenna..