analiza zaburzeń funkcji seksualnych
u pacjentów z cukrzycą typu 2
– badanie pilotowe
Analysis of sexual dysfunction in patients with type 2 diabetes – pilot study
dr n. med. Krzysztof Dęmbe, dr n. med. Przemysław Krasnodębski,
prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Warszawski Uniwersytet MedycznyKierownik Kliniki: prof. dr hab. n. med. Leszek Czupryniak
Wstęp
Zaburzenia seksualne u chorych na cukrzycę mogą obej-mować różne sfery reakcji seksualnej, a mianowicie do-tyczyć popędu seksualnego (libido), zaburzeń erekcji, or-gazmu, ejakulacji; wpływają one bardzo negatywnie na jakość życia. Najbardziej spektakularnym zaburzeniem seksualnym, a zarazem mającym największy wpływ na pacjenta z cukrzycą, są zaburzenia erekcji. Określa się je jako „powikłanie milczące” (silent complication), po-nieważ wielu pacjentów nie zgłasza tego problemu le-karzowi, kierując się fałszywie rozumianym wstydem, brakiem wiary w możliwość skutecznej terapii. Tymcza-sem wpływają one na obniżenie samooceny, bywają też źródłem reakcji depresyjnych i zaburzeń relacji partner-skich. Na związek między cukrzycą a zaburzeniami sek-sualnymi zwracał uwagę już Awicenna (960–1037). Jos-lin nie poruszał tematu impotencji w swoim podręcz-niku o cukrzycy aż do 1946 r., natomiast gdy to zrobił, określił ją jako „rzadką dolegliwość, którą najlepiej ce-lowo zlekceważyć, ponieważ może zniknąć przy ogólnej poprawie terapii, a jeśli nie, to im mniej uwagi pacjenta zwraca się na ten problem, to tym lepiej” [1].
Szacuje się, że zaburzenia erekcji mogą dotyczyć ok. 30 milionów mężczyzn w Stanach Zjednoczonych,
czyli blisko 10% populacji. Massachusetts Male Ageing Study (MMAS), badanie przeprowadzone przez Feld-mana w okresie od 1987 r. do 1989 r., obejmowało 1709 mężczyzn w wieku 40–70 lat (przy czym pełne dane uzyskano od 1209 osób) i wykazało, że zaburzenia erek-cji o różnym stopniu nasilenia wystąpiły u 52% męż-czyzn, a całkowita niezdolność do osiągnięcia wzwo-du – u 10%. Częstość zaburzeń erekcji wzrastała wraz z wiekiem: w 5. dekadzie życia cierpiało na nie 40% męż-czyzn, a w 7. dekadzie tylko 33% mężczyzn nie miało zaburzeń erekcji [2, 3]. We własnych badaniach ankie-towych przeprowadzonych w Katedrze i Klinice Gastro-enterologii i Chorób Przemiany Materii Akademii Me-dycznej w Warszawie, obejmujących 6670 mężczyzn (39 nie wyraziło zgody na udział w badaniu) w wieku od 18 do 91 lat, zaburzenia erekcji występowały u 4637 z nich, co stanowiło 69,52% całej grupy [4]. Ogólnie przyjmuje się, że dotyczą one od 25% do 75% pacjentów z wielo-letnią cukrzycą [3]. U chorych na cukrzycę częściej niż w populacji ogólnej występują zaburzenia wytrysku pod postacią wytrysku wstecznego do pęcherza moczowego, co może prowadzić do bezpłodności. Brak dokładnych danych dotyczących częstości tego zaburzenia. Podno-szona jest także kwestia obniżenia popędu seksualnego
(libido), które może wynikać z wielu nakładających się czynników psychogennych i organicznych.
Cel badania
Celem badania było porównanie funkcji seksualnych, obejmujących erekcję, popęd seksualny, osiąganie orga-zmu oraz ogólną satysfakcję seksualną, między mężczy-znami z cukrzycą typu 2 a grupą kontrolną mężczyzn bez cukrzycy.
Ponadto w pracy oceniono stopień zaburzeń wzwodu, mierzony za pomocą Międzynarodowego Kwestionariu-sza Oceny Wzwodu (IIEF, International Index of Erectile Function) oraz stopień zaburzeń ejakulacji u chorych na cukrzycę typu 2 i przeanalizowano korelację występowa-nia zaburzeń erekcji z wybranymi parametrami.
Materiał i Metody
Do badania włączono 46 mężczyzn z cukrzycą typu 2 (średni wiek 57 ± 11 lat) oraz 20 mężczyzn bez cukrzycy (wiek 54 ± 12 lat) stanowiących grupę kontrolną.
Wszyst-kie osoby wypełniły Międzynarodowy Kwestionariusz Oceny Wzwodu (IIEF) oraz oceniono wybrane parame-try, takie jak: BMI (body-mass index), ciśnienie tętnicze, wskaźnik WHR (waist-hip ratio) oraz czynność serca. Charakterystykę badanych grup przedstawia tabela 1. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu pol-skiej wersji pakietu oprogramowania Statistica 7.1.340.0 firmy StatSoft Inc. na licencji akademickiej dla War-szawskiego Uniwersytetu Medycznego. Podczas analizy statystycznej zmiennych ilościowych zastosowano test U Manna–Whitneya. Do oceny różnic między zmienny-mi o charakterze jakościowym wykorzystano test χ2 oraz
jednostronny test Fishera. Próg istotności statystycznej przyjęto na poziomie 5%.
Wyniki badania
Mężczyźni z cukrzycą typu 2 nie różnili się istotnie sta-tystycznie od mężczyzn z grupy kontrolnej w zakresie wieku, masy ciała, BMI i WHR. Natomiast obserwowa-no u nich wyższe ciśnienie tętnicze oraz szybszą spo-czynkową czynność serca. Zaburzenia erekcji u chorych
tabela 1. Charakterystyka mężczyzn zakwalifikowanych do badania (n = 66).
Mężczyźni bez cukrzycy
(n = 20) Mężczyźni z cukrzycą(n = 46) p Wiek (lata) 54,2 ± 12,2 57,08 ± 11,17 0,4 Masa ciała (kg) 82,7 ± 11,6 87,14 ± 17,71 0,3 BMI (kg/m2) 27,03 ± 4,5 28,49 ± 5,25 0,5 Obwód talii (cm) 82,95 ± 11,9 96,07 ± 12,17 < 0,01 Obwód bioder (cm) 84,15 ± 8,7 96,16 ± 9,9 < 0,01 WHR 0,98 ± 0,09 0,99 ± 0,07 0,5
Skurczowe ciśnienie krwi (mmHg) 122,75 ± 8,02 131,13 ± 14,9 0,01 Spoczynkowa czynność serca (ud./min) 68,45 ± 6,5 76,67 ± 8,8 < 0,01
Zaburzenia erekcji (n [%]) 5 (25%) 28 (60,8%) 0,007 niepełne wzwody 4 16 NS brak wzwodu 1 12 Zaburzenia ejakulacji 4 (20%) 21 (45,6%) 0,04 wytrysk przedwczesny 1 3 NS brak wytrysku 3 16 wytrysk wsteczny 0 1 wytrysk opóźniony 0 1
na cukrzycę występowały istotnie częściej niż w grupie kontrolnej (60% vs 25%; p = 0,007). Nie obserwowano natomiast istotnej statystycznie różnicy w zakresie ro-dzaju zaburzeń erekcji (tab. 1). Zaburzenia erekcji wystę-powały u 28 mężczyzn chorych na cukrzycę, z których 12 zgłaszało całkowity brak wzwodu, a 16 pozostałych – niepełne wzwody. U chorych na cukrzycę z zaburzenia-mi erekcji stwierdzono większą wartość WHR (p < 0,01). Natomiast porównawszy chorych z cukrzycą typu 2 i zaburzeniami erekcji z chorymi na cukrzycę typu 2 bez tych zaburzeń, nie zaobserwowano istotnych różnic do-tyczących występowania powikłań o charakterze
makro-angiopatii, retinopatii czy nefropatii. Grupy te nie różni-ły się także pod względem wieku, BMI czy czasu trwania cukrzycy (tab. 2). U chorych z zaburzeniami erekcji czę-ściej obserwowano polineuropatię (64,2% vs 38,8%) i wi-sceropatię (50% vs 27,7%). Różnice te nie przekroczyły progu istotności statystycznej, co może jednak wynikać ze zbyt małej liczebności badanej grupy. Ponadto zwró-cono uwagę, iż chorzy na cukrzycę z zaburzeniami erek-cji preferowali siedzący tryb życia, natomiast chorzy bez zaburzeń erekcji – głównie zrównoważony. Pełną cha-rakterystykę obu badanych grup pacjentów przedstawia tabela 2.
tabela 2. Charakterystyka chorych na cukrzycę w zależności od występowania zaburzeń erekcji (n = 46).
Chorzy bez zaburzeń erekcji
(n = 18) Chorzy z zaburzeniami erekcji (n = 28) p
Wiek (lata) 58,11 ± 12,08 56,42 ± 10,72 0,7
Czas trwania cukrzycy typu 2 (lata) 10,75 ± 9,96 10,0 ± 7,36 0,9
Masa ciała (kg) 84,83 ± 19,55 88,62 ± 16,62 0,2
BMI (kg/m2) 27,63 ± 5,52 29,03 ± 5,1 0,3
Obwód talii (cm) 92,62 ± 12,41 98,19 ± 11,75 0,1
Obwód bioder (cm) 96,25 ± 12,42 96,11 ± 8,43 0,7
WHR 0,96 ± 0,05 1,02 ± 0,07 < 0,01
Skurczowe ciśnienie krwi (mmHg) 136,66 ± 13,54 128,48 ± 15,07 0,1
Tętno (ud./min) 76,66 ± 6,77 76,68 ± 9,78 0,9 Makroangiopatia 10 (55,5%) 13 (46,4%) NS Retinopatia 5 (27,7%) 7 (25%) NS Nefropatia 3 (16,6%) 8 (28,5%) NS Polineuropatia 7 (38,8%) 18 (64,2%) 0,08 Wisceropatia 5 (27,7%) 14 (50%) 0,1 zaburzenia potliwości 2 (11,1%) 9 (32,1%) 0,09 biegunki 3 (16,6%) 1 (3,5%) NS tachykardia 1 (5,5%) 3 (10,7%) hipotonia ortostatyczna 1 (5,5%) 5 (17,8%) Nadciśnienie tętnicze 12 (66,6%) 20 (71,4%) Wysiłek fizyczny 11 (61,1%) 9 (32,1%) 0,05 Tryb życia siedzący 2 (11,1%) 14 (50%) NS umiarkowany 14 (77,8%) 12 (42,9%) duża aktywność 2 (11,1%) 2 (7,1%)
Regularne spożywanie alkoholu 10 (55,5%) 17 (60,7%) NS
Palenie papierosów 10 (55,5%) 10 (35,7%) NS
Zwrócono także uwagę, iż 18,5% chorych z zaburzenia-mi erekcji odczuwało swoją seksualność jako obowiązek partnerski (małżeński), natomiast chorzy na cukrzycę bez zaburzeń erekcji w 100% określali swoją seksualność jako własną, wewnętrzną potrzebę.
Zaburzenia ejakulacji występowały istotnie częściej u chorych na cukrzycę typu 2 (45,6% vs 20%; p = 0,04) (tab. 1), przede wszystkim pod postacią braku wytrysku (16 chorych). U chorych z zaburzeniami ejakulacji czę-ściej obserwowano zaburzenia o charakterze wisceropa-tii, głównie jako zaburzenia potliwości i hipotonia orto-statyczna (tab. 3).
Średnia w domenie erekcyjnej oceniona za pomocą współczynnika IIEF była istotnie niższa u chorych na
cu-krzycę niż w grupie kontrolnej (14,4 ± 11,7 vs 23,7 ± 7,50; p = 0,002). Podobnie u chorych na cukrzycę obserwowa-no istotnie niższą średnią w domenie osiągania orgazmu (5,15 ± 4,3 vs 8,2 ± 2,2; p = 0,01), średnią w domenie po-pędu seksualnego (5,7 ± 2,8 vs 7,9 ± 1,9; p = 0,004) oraz średnią w domenie satysfakcji ze stosunku seksualnego (6,1 ± 5,3 vs 12,0 ± 2,9; p < 0,001) (tab. 4).
dyskusja
Zaburzenia erekcji tradycyjnie dzieli się na psychogen-ne i organiczpsychogen-ne. Uważa się, że cukrzyca stanowi jedną z najczęstszych przyczyn występowania tych na tle orga-nicznym. Zaburzenia erekcji występujące u chorych na cukrzycę mają złożoną patogenezę. Mogą się ujawniać okresowo w stanach złego wyrównania metabolicznego.
tabela 3. Charakterystyka chorych na cukrzycę w zależności od występowania zaburzeń ejakulacji (n = 46).
Chorzy bez zaburzeń ejakulacji
(n = 25) Chorzy z zaburzeniami ejakulacji (n = 21) p
Wiek (lata) 58,0 ± 11,05 55,95 ± 11,47 NS
Czas trwania cukrzycy typu 2 (lata) 8,34 ± 7,13 12,61 ± 9,29 0,08
Masa ciała (kg) 88,98 ± 19,82 84,95 ± 15 NS
BMI (kg/m2) 29,03 ± 5,84 27,83 ± 4,5 NS
Obwód talii (cm) 95,95 ± 12,86 96,21 ± 11,6 NS
Obwód bioder (cm) 97,17 ± 11,88 94,94 ± 7,19 NS
WHR 0,98 ± 0,06 1,01 ± 0,07 NS
Skurczowe ciśnienie krwi (mmHg) 135,22 ± 14,83 125,1 ± 13,31 0,04
Tętno (ud./min) 78,13 ± 8,4 74,5 ± 9,27 NS Wisceropatia 8 (32%) 11 (52,4%) 0,1 zaburzenia potliwości 4 (16%) 7 (33,3%) NS biegunki 3 (12%) 1 (4,7%) tachykardia 1 (4%) 3 (14,2%) hipotonia ortostatyczna 1 (4%) 5 (23,8%) Palenie papierosów 10 (40%) 10 (47,6%) NS
NS – nieznamienne statystycznie; WHR (waist-hip ratio) – współczynnik talia–biodra.
tabela 4. Ocena poszczególnych domen funkcji seksualnych według IIEF.
Mężczyźni bez cukrzycy
(n = 20) Mężczyźni z cukrzycą(n = 46) p
Domena erekcyjna 23,7 ± 7,5 14,4 ± 11,7 0,002
Domena orgiastyczna 8,2 ± 2,2 5,1 ± 4,3 0,01
Domena pożądania 7,9 ± 1,9 5,7 ± 2,8 0,004
Dominującą rolę odgrywają w nich: • dysfunkcja śródbłonka
• czynniki naczyniowe • czynniki neurogenne
• zaburzenia czynności mięśniówki gładkiej zatok ciał jamistych
• procesy glikacji kolagenu ciał jamistych.
Ważną funkcję pełni zmniejszona biodostępność tlenku azotu (NO), mogąca wynikać ze zmniejszonej ekspresji lub aktywności syntetazy tlenku azotu, jak również ze zwiększonej degradacji NO, w czym znaczącą rolę od-grywa stres oksydacyjny. U mężczyzn z cukrzycą stwier-dzono także zaburzenia relaksacji mięśniówki gładkiej prącia pod wpływem działania acetylocholiny [3, 5, 6, 8]. Podnoszona jest także rola niedoboru testosteronu (TDS, testosterone deficiency syndrome). Otyli mężczyźni chorzy na cukrzycę typu 2 są bardziej narażeni na hipogonadyzm, co może wynikać ze zwiększonego stęże-nia estradiolu wytwarzanego z androgenów przez aro-matazę syntetyzowaną w tkance tłuszczowej brzusznej. Opisywano również zmniejszenie stężenia hormonu lu-teinizującego (LH, luteinizing hormone) [9]. Także wiele leków stosowanych w cukrzycy może negatywnie wpły-wać na funkcje seksualne, np. [5, 10]:
• β-blokery
• diuretyki tiazydowe • spironolakton
• niektóre doustne leki hipoglikemizujące.
Istotną rolę w upośledzeniu funkcji seksualnych odgry-wają również czynniki psychogenne, takie jak:
• depresja
• lęk przed wystąpieniem powikłań cukrzycy • spożywanie alkoholu
• palenie papierosów • hiperlipidemia • otyłość
• mało aktywny tryb życia.
Wyniki wcześniejszych badań własnych dowodziły, że zaburzenia erekcji występujące u chorych na cukrzycę wykazują dodatnią korelację z powikłaniami cukrzycy typu makroangiopatia, mikroangiopatia, polineuropa-tia, oraz z wiekiem pacjentów, czasem trwania cukrzycy i nadciśnieniem tętniczym [2]. W badaniu przeprowa-dzonym obecnie stwierdzono znamienne statystycznie częstsze występowanie zaburzeń erekcji u pacjentów
z cukrzycą typu 2 i otyłością brzuszną, z cechami wi-sceropatii cukrzycowej oraz wykonujących mały wysi-łek fizyczny. W zakresie innych ocenianych parametrów (wiek, czas trwania cukrzycy, masa ciała, nadciśnienie tętnicze, palenie papierosów, powikłania cukrzycy o cha-rakterze makroangiopatii, mikroangiopatii) u pacjentów z cukrzycą nie występowały istotne statystycznie za-leżności, co mogło wynikać ze zbyt małej grupy bada-nych osób. Należy zauważyć, że u pacjentów z cukrzy-cą w porównaniu z osobami bez cukrzycy stwierdzono znamienne statystycznie obniżenie popędu seksualnego i satysfakcji seksualnej mierzonych za pomocą współ-czynnika IIEF w odpowiednich domenach. Obniżenie popędu seksualnego może być wtórne do zaburzeń erek-cji lub wynikać z wpływu wielu czynników, np. obniżo-nego stężenia testosteronu, niepożądaobniżo-nego działania niektórych leków, depresji. Na problem zmniejszonego libido u chorych na cukrzycę zwracali uwagę już inni au-torzy [11].
Istotny problem, któremu poświęcono mniej uwagi, sta-nowią zaburzenia ejakulacji. Uważa się, że w cukrzycy wytrysk wsteczny do pęcherza moczowego spowodo-wany uszkodzeniem autonomicznego układu nerwowe-go występuje znacznie częściej niż w ogólnej populacji. W obecnym badaniu stwierdzono znamienne statystycz-nie częstsze występowastatystycz-nie zaburzeń ejakulacji u pacjen-tów z cukrzycą niż w grupie kontrolnej (odpowiednio 60,8% vs 25%; p = 0,007). Chorzy zgłaszali przede wszyst-kim brak wytrysku, natomiast tylko jedna osoba podała występowanie wytrysku wstecznego. Interpretując te dane, można przyjąć, że część badanych nie potrafiła od-powiednio określić charakteru zaburzeń ejakulacji. Wyniki tych badań wskazują na istotny problem klinicz-ny dotyczący zaburzeń seksualklinicz-nych u chorych na cukrzy-cę i powinny się stać przyczynkiem do dalszej, pogłębio-nej analizy na większej grupie chorych oraz uwzględnie-nia wpływu testosteronu i stopuwzględnie-nia wyrównauwzględnie-nia choroby na różne aspekty seksualności.
Wnioski
Zaburzenia erekcji stanowią bardzo częste powikłanie cukrzycy typu 2, występują częściej u mężczyzn z otyło-ścią brzuszną, prowadzących mało aktywny tryb życia. U znacznej części z nich współistnieją również zaburze-nia ejakulacji.
streszCzenie
Cel badania: Porównanie funkcji seksualnych, obejmujących erekcję, popęd seksualny, osiąganie orgazmu oraz ogól-ną satysfakcję seksualogól-ną, między mężczyznami z cukrzycą typu 2 a grupą kontrologól-ną mężczyzn bez cukrzycy. Ponad-to w pracy oceniono sPonad-topień zaburzeń wzwodu, mierzony za pomocą Międzynarodowego Kwestionariusza Oceny Wzwodu (IIEF, International Index of Erectile Function), i stopień zaburzeń ejakulacji u chorych na cukrzycę typu 2 oraz przeanalizowano korelację występowania zaburzeń erekcji z wybranymi parametrami.
Materiał i metody: Do badania włączono 46 mężczyzn z cukrzycą typu 2 (średni wiek 57 ± 11 lat) oraz 20 mężczyzn bez cukrzycy (wiek 54 ± 12 lat) stanowiących grupę kontrolną. Wszyscy uczestnicy wypełnili Międzynarodowy Kwe-stionariusz Oceny Wzwodu (IIEF) oraz oceniono u nich wybrane parametry, takie jak: BMI, ciśnienie tętnicze, wskaźnik WHR oraz czynność serca. Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu polskiej wersji pakietu oprogramowania Statistica 7.1.340.0 firmy StatSoft Inc. na licencji akademickiej dla Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Podczas analizy statystycznej zmiennych ilościowych zastosowano test U Manna–Whitneya. Do oceny różnic między zmien-nymi o charakterze jakościowym wykorzystano test χ2 oraz jednostronny test Fishera. Próg istotności statystycznej
przyjęto na poziomie 5%.
Wyniki badań: Częstość zaburzeń erekcji u pacjentów z cukrzycą była znamiennie statystycznie większa niż w grupie kontrolnej (60% vs 25%; p = 0,007). Zaburzenia erekcji wystąpiły u 28 pacjentów z cukrzycą, przy czym u 12 stwier-dzono całkowity brak wzwodu, natomiast u 16 – częściowy brak erekcji. Między badanymi z cukrzycą i zaburzeniami erekcji a badanymi z cukrzycą bez tych zaburzeń nie stwierdzono różnic w zakresie częstości występowania makro-angiopatii, retinopatii oraz nefropatii. Natomiast polineuropatia i wisceropatia częściej występowały u osób z zabu-rzeniami erekcji (odpowiednio 64,2% vs 38,8% oraz 50% vs 27,7%). U pacjentów z zabuz zabu-rzeniami erekcji stwierdzono większą wartość WHR (p < 0,01). Zaburzenia ejakulacji, głównie pod postacią braku ejakulacji, występowały znamien-nie częściej u pacjentów z cukrzycą typu 2 niż w grupie kontrolnej (45,6% vs 20%; p < 0,04).
Wnioski: Zaburzenia erekcji stanowią bardzo częste powikłanie cukrzycy typu 2; występują one częściej u mężczyzn z otyłością brzuszną, prowadzących mało aktywny tryb życia. U znacznej liczby mężczyzn chorych na cukrzycę współ-istnieją również zaburzenia ejakulacji.
słowa kluczowe: cukrzyca, zaburzenia erekcji, zaburzenia ejakulacji
Wkład autorów/Authors’ contributions: Wszyscy autorzy w równym stopniu przyczynili się do powstania artykułu. Konflikt interesów/Conflict of interests: Nie występuje. Finansowanie/Financial support: Nie występuje.
Etyka/Ethics: Treści przedstawione w artykule są zgodne z zasadami Deklaracji Helsińskiej, dyrektywami EU oraz ujednoliconymi wymaganiami dla czasopism biomedycznych.
adres do korespondenCji
dr n. med. krzysztof dęmbe
Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny 02-097 Warszawa, ul. Banacha 1a tel.: (22) 599-28-37 e-mail: dembe@mp.pl
W cukrzycy typu 2 dochodzi do upośledzenia funkcji seksualnych obejmującego zarówno zaburzenia erekcji, jak i zmniejszenie siły popędu seksualnego (libido), sa-tysfakcji seksualnej czy zdolności do przeżywania orga-zmu, czemu towarzyszą zwiększona aktywność układu współczulnego oraz cechy otyłości brzusznej. Obniżona aktywność fizyczna u pacjentów z cukrzycą typu 2 wiąza-ła się także z większą częstością występowania zaburzeń erekcji.
piśmiennictwo:
1. Enzlin P., Mathieu Ch., Demytteaner K.: Zaburzenia seksualne u kobiet chorych na cukrzycę – aktualny stan wiedzy. Diabetologia po Dyplomie 2004; 1(1): 51-54.
2. Feldman H.A., Goldstein I., Hatzichristan D.G., McKinlay J.B.: Impotence and its medical and psychosocial correlates: results of the Massachusetts Male Aging Study. J. Urol. 1994; 151: 54-61.
3. Lew-Starowicz Z., Skrzypulec V.: Podstawy seksuologii. PZWL, Warszawa 2010.
4. Dęmbe K., Jasik M., Stawicki S., Karnafel W.: Patogeneza i częstość zaburzeń erekcji u chorych na cukrzycę. Seksuologia Polska 2004; 2(2): 51-54. 5. Carson C., Kirby R., Goldstein J.: Textbook of erectile dysfunction. Isis Medical Media, Oxford 1999.
6. De Tejada I., Goldstein J., Azadoi K. et al.: Impaired neurogenic and endothelium mediated relaxation of penile smooth muscle from diabetic men with impotence N. Engl. J. Med. 1989; 320: 1025-1030.
7. Hoffman F.: The molecular basis of second messenger system for regulation of smooth muscle contractility; state of the heart lecture. J. Hypertension 1985; 3: 53-58.
8. Musicki B., Burnett A.l.: Endothelial dysfunction in diabetic erectile dysfunction. Int. J. Impot. Res. 2007; 19: 129-138.
9. Kapor D., Aldred H., Clark S. et al.: Clinical and biochemical assessment of hypogonadism in men with type 2 diabetes. Diabetes Care 2007; 30(4): 911- -917.
10. Dęmbe K., Jasik M., Niebisz A., Karnafel W.: Wpływ niektórych leków na występowanie zaburzeń erekcji u pacjentów z cukrzycą. Seksuologia Polska 2010; 8(1): 20-25.
11. Nakanishi S., Yamane K., Kamei N. et al.: Erectile dysfunction is strongly linked with decreased libido in diabetic men. Aging Male 2004; 7(2): 113-119.
abstraCt
introduction: The objective of this study was to compare the degree of erection and ejaculation disorders in patients with type 2 diabetes to a control group of men without diabetes. A correlation analysis of the incidence of erection and ejaculation disorders with selected anthropometric and clinical parameters was also conducted.
Materials and methods: In this study, 46 men with type 2 diabetes (age 57 ± 11 years) were included as well as a control group composed of 20 men without diabetes (age 54 ± 12 years). Every subject filled out the International Index of Erectile Function questionnaire and had selected parameters measured, such as BMI, blood pressure, cardiac function, and WHR.
results: The rate of erection dysfunction in diabetic patients was significantly greater compared to the control group (60% vs. 25%; p = 0.007). Erection dysfunction was present in 28 men with diabetes, of which 12 men reported a com-plete inability to have an erection with the remaining 16 reporting incoma com-plete erections. In comparing the group with erection disorders to those without, significant differences related to the incidence of macroangiopathic, retino-pathic, or nephropathic complications were not observed. Polyneuropathy (64.2% vs. 38.8%) and visceropathy (50% vs. 27.7%) were more often observed in patients with erection dysfunction. Among diabetic patients with erection dysfunction, a greater WHR was found (p < 0.01). Ejaculation disorders occurred at a significantly greater rate in pa-tients with type 2 diabetes (45.6% vs. 20%; p < 0.04), mainly in the form in an inability to ejaculate (16 papa-tients). Conclusion: Erection dysfunction is very common complication of type 2 diabetes. It’s more common in men who are obese and lead sedentary lifestyles. Ejaculation disorders also affect a significant amount of diabetic men. key words: diabetes mellitus, erectile dysfunction, ejaculation disorders
