Postępowanie z narzędziami w bloku operacyjnym

(1)

PRACA POGLĄDOWA

– PROPOZYCJA PROCEDUR

HANDLING OF SURGICAL INSTRUMENTS IN THE OPERATING THEATER

– SUGGESTED PROCEDURES

✎

JOANNA BORZĘCKA

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Instrumentariuszek

STRESZCZENIE:

Właściwe postępowanie z narzędziami w bloku operacyjnym odgrywa kluczową rolę w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego. Celem pracy jest przed-stawienie drogi narzędzi w bloku operacyjnym w formie procedur obejmujących czynności pielęgniarek operacyjnych w okresie przedoperacyjnym, śródopera-cyjnym i pooperaśródopera-cyjnym.

SŁOWA KLUCZOWE: pielęgniarka operacyjna, procedury, zakażenia miejsca operowanego, blok operacyjny

ABSTRACT:

Proper handling of instruments in the operating theater is crucial for preventing surgical site infections. The aim of the work is to show the path of tools in the operating theater in the form of procedures regarding the activities of operating nurses in the preoperative, intraoperative and postoperative period.

KEY WORDS: operating nurse, procedures, surgical site infections, operating theater

m

Joanna Borzęcka

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Instrumentariuszek

ul. Wyzwolenia 77 B, 20-368 Lublin Wpłynęło: 09.09.2019

Zaakceptowano: 07.10.2019 Opublikowano on-line: 20.12.2019

Cytowanie: Borzęcka J. Postępowanie z na-rzędziami w bloku operacyjnym – propozy-cja procedur.

Zakażenia XXI wieku 2019;2(6):273–278.

 10.31350/zakazenia/2019/6/Z2019031

Copyright by MAVIPURO Polska Sp. z o.o., Warszawa, 2019. Wszystkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być powielana i rozpowszechniana w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób bez zgody wydawcy.

Narzędzia chirurgiczne są wyrobem medycznym, w związ-ku z tym muszą być używane przez przeszkolony personel medyczny zgodnie ze przeznaczeniem. Właściwe postępo-wanie z narzędziami chirurgicznymi ogrywa kluczową rolę w zapobieganiu zakażeniom miejsca operowanego. Celem pracy jest przedstawienie drogi narzędzi w bloku operacyj-nym w formie propozycji procedur.

Droga narzędzi w bloku operacyjnym obejmuje następu-jące procesy:

• przyjęcie narzędzi z centralnej sterylizatorni do blo-ku operacyjnego i ich przechowywanie,

• postępowanie z narzędziami podczas zabiegów wy-konywanych w bloku operacyjnym,

• przekazanie narzędzi wielokrotnego użycia do sterylizacji.

PROCEDURA PRZYJĘCIA NARZĘDZI

CHIRURGICZNYCH DO BLOKU

OPERACYJNEGO PO STERYLIZACJI

Celem procedury jest określenie zasad przyjęcia do bloku operacyjnego narzędzi wielokrotnego użycia po procesie sterylizacji. Procedura ta dotyczy pracowni-ków sterylizacji, pielęgniarek operacyjnych, pielęgniarek anestezjologicznych.

(2)

274

Przez narzędzia chirurgiczne rozumie się wszystkie do-stępne w bloku operacyjnym narzędzia, przyrządy i inne wyroby medyczne używane do przecinania, preparowania i innych czynności wykonywanych podczas różnych zabie-gów operacyjnych i diagnostycznych.

Proces sterylizacji oznacza proces technologiczny, któ-rego celem jest zniszczenie wszystkich mikroorganizmów ze sporami bakterii włącznie. Przedmiot jest uznany za ste-rylny, jeżeli prawdopodobieństwo występowania na nim mikroorganizmu jest jak 1:1 000 000 [1], to znaczy, że użyt-kownik wyrobu sterylnego otrzymuje gwarancję jałowości na poziomie SAL=1×10-6_{; jałowość na tym poziomie}

ozna-cza możliwość przeżycia jednej komórki drobnoustroju na milion opakowań [2].

Poniżej wymieniono zasady przyjmowania narzędzi chi-rurgicznych po sterylizacji.

1. Jeśli szpital posiada własną centralną sterylizator-nię (CS), to narzędzia po sterylizacji są dostarczane do bloku operacyjnego zwykle przez pracownika CS lub przeszkolony personel transportu wewnętrzne-go. Narzędzia zazwyczaj są przewożone w specjalnej mobilnej szafie.

2. Jeśli narzędzia są sterylizowane przez podwykonaw-cę zewnętrznego (przywożone z zewnętrznej firmy), powinny być dostarczane na teren szpitala w wydzie-lonym do tego celu pomieszczeniu (punkt przekazu materiału do/z centralnej sterylizatorni), muszą być umieszczone w zamkniętych pojemnikach trans-portowych, zaplombowanych, bez możliwości ich otwarcia podczas transportu. W wymienionym po-mieszczeniu narzędzia powinny zostać przełożone do pojemników wewnątrzszpitalnego użycia/wóz-ków transportowych czystych i zdezynfekowanych, a dopiero stamtąd przekazane do odpowiednich ko-mórek organizacyjnych szpitala.

3. Jeżeli materiał jest dostarczany bezpośrednio do blo-ku operacyjnego, nie może być wprowadzany do stre-fy czystej bloku w opakowaniach transportowych, ponieważ te opakowania stanowią źródło zanieczysz-czeń środowiskowych; materiał powinien być odbie-rany w śluzie materiałowej bloku operacyjnego i tam rozdzielany do czystych pojemników/wózków trans-portowych używanych w bloku operacyjnym. W ślu-zie materiałowej narzędzia powinny być odbierane przez przeszkolony personel bloku operacyjnego. 4. Ze śluzy materiałowej materiał należy transportować

korytarzem czystym (jeśli nie ma takiego, to obo-wiązkowo w zamykanych pojemnikach/wózkach transportu wewnętrznego) do podręcznego ma-gazynu sprzętu sterylnego. W pomieszczeniu tym zestawy i pojedyncze narzędzia są układane w wy-znaczonych miejscach, po uprzednim sprawdzeniu, czy opakowanie nie jest uszkodzone. Prawidłowość

wybarwień wskaźników określających, czy pro-ces sterylizacji przebiegł prawidłowo, jest oceniana w centralnej sterylizatorni jako element procedury zwalniania wsadu, zawsze jednak trzeba zachować czujność i zwracać uwagę na barwę wskaźników. 5. Jeżeli opakowanie jest uszkodzone, wskaźnik jest

nieprzebarwiony, pakiet mokry, to taki materiał uznaje się za niesterylny i zwraca do ponownej stery-lizacji (brak sterylności oznacza się np. przez usunię-cie z pakietu nalepki potwierdzającej jego sterylność lub w inny sposób, ale musi być on określony w pro-cedurze). Ważne, by prowadzić rejestr zwrotów, uwzględniający przyczyny zwrotu – to podstawa do wprowadzenia działań korygujących w ramach usługi wewnątrzszpitalnej lub zewnatrzszpitalnej. 6. Rejestr zwrotów/rejestr usług niezgodnych może

być podstawą rozwiązania umowy z podwykonawcą (za każdy proces szpital płaci). Zatem w takim wy-padku sterylizacja powinna być wykonana w ramach reklamacji. W umowie na usługę zewnętrzną powin-na być zawarta informacja o możliwości wypowie-dzenia umowy z winy podwykonawcy, na przykład po przekroczeniu określonej liczby zwrotów pro-duktów wadliwych.

PRZECHOWYWANIE NARZĘDZI

CHIRURGICZNYCH W BLOKU

OPERACYJNYM

Sterylne wyroby medyczne powinny być przechowywane w magazynie sterylnych wyrobów medycznych lub podręcz-nych magazynkach sterylpodręcz-nych wyrobów medyczpodręcz-nych. W po-mieszczeniach tych powinien być odpowiedni mikroklimat (temp. 15–20°C, wilgotność 40–60%), ponadto powinny być one utrzymywane w bieżącej czystości, wolne od insektów i gryzoni, ściany i regały/szafy powinny być gładkie, zmy-walne i odporne na dezynfekcję, zleca się też, by dolna półka regału znajdowała się minimum 30 cm nad podłogą. Maga-zyn sterylnych wyrobów medycznych i podręczne magaMaga-zyn- magazyn-ki sterylnych wyrobów medycznych powinny być okresowo gruntownie sprzątane (np. raz w tygodniu, gdy nie odbywają się zabiegi planowe). Blok operacyjny powinien mieć opra-cowany odrębny plan higieny, określający sposób i często-tliwość sprzątania każdego pomieszczenia, jest to bowiem obszar wymagający szczególnego reżimu sanitarnego. Proces mycia i dezynfekcji szaf i półek w magazynkach, sprawdza-nie dat ważności pakietów i szczelności opakowań powinny być dokumentowane zgodnie z obowiązującą w tym zakresie procedurą. Materiał wielokrotnego użycia o przekroczonej dacie ważności należy przekazać do resterylizacji, a materiał jednorazowy wyrzucać zgodnie z wewnętrzną procedurą po-stępowania z odpadami medycznymi [3].

(3)

275

Przechowywanie wyrobów medycznych w salach opera-cyjnych powinno być ograniczone do minimum, ponadto należy je umieszczać w zamkniętych szafach lub szufladach. Sala operacyjna to nie miejsce magazynowania zapasu ma-teriału sterylnego!

Warto nadmienić, że jednorazowe sterylne wyroby me-dyczne po wyjęciu ich w śluzie materiałowej z zewnętrznych opakowań producenta (kartonów) powinny być przechowy-wane w oryginalnych opakowaniach jednostkowych, w hi-gienicznych warunkach, zabezpieczone przed zakurzeniem, zabrudzeniem, uszkodzeniem. Sposób układania narzędzi w magazynku materiałów sterylnych i magazynku podręcz-nym jest ujednolicony, pakiety z najdłuższą datą ważności należy układać głębiej. Obowiązuje też zasada: każda rzecz ma swoje miejsce, a każde miejsce – swoją rzecz. Oznacza to, że nie powinno się zmieniać raz ustalonego porządku układania narzędzi i pozostałych wyrobów medycznych. Częste zmiany dezorganizują przygotowywanie do zabie-gów, a w sytuacji śródoperacyjnej konieczności dobrania dodatkowego narzędzia niepotrzebnie utrudniają jego odszukanie, co wydłuża czas operacji. Jeśli jest konieczna zmiana ułożenia sprzętu, to cały zespół pielęgniarek musi być powiadomiony o wprowadzonych zmianach, ponad-to taka informacja powinna przez jakiś czas znajdować się na tablicy ogłoszeń.

PROCEDURA PRZYGOTOWANIA

NARZĘDZI DO ZABIEGU

OPERACYJNEGO LUB

DIAGNOSTYCZNEGO

WYKONYWANEGO W BLOKU

OPERACYJNYM

Celem procedury jest określenie zasad postępowania z narzędziami przed zabiegiem operacyjnym lub diagno-stycznym przeprowadzanym w warunkach sali operacyjnej. Dotyczy ona pielęgniarek operacyjnych (instrumentującej i pomagającej).

Przez zestawy narzędzi podstawowych rozumie się ściśle określone ilościowo i rodzajowo zbiory narzędzi uniwersal-nych występujących w różuniwersal-nych zestawach (np. kleszczyki Peana, pęsety, imadła, haki operacyjne, nożyczki itp.), uło-żonych w ujednolicony sposób, charakterystyczny dla dane-go typu zestawu.

Przez narzędzia specjalistyczne rozumie się wszyst-kie dostępne w bloku operacyjnym narzędzia i przyrządy będące wyrobami medycznymi, nienależące do standar-dowych zestawów, a używane do przecinania, preparowa-nia i innych manipulacji w czasie zabiegów operacyjnych i diagnostycznych.

Narzędzia znajdujące się w zestawach powinny być spi-sane. Jest to niezbędne do prawidłowego liczenia narzędzi.

Spis pojedynczych narzędzi oraz znajdujących się w zesta-wach musi być udostępniony zespołowi pielęgniarek opera-cyjnych oraz pracownikom centralnej sterylizatorni.

Do zabiegów operacyjnych i zabiegów diagnostycznych związanych z przerwaniem ciągłości skóry i/lub błon śluzo-wych należy używać wyłącznie sterylnych narzędzi.

ZADANIA PIELĘGNIARKI

OPERACYJNEJ INSTRUMENTUJĄCEJ

ORAZ POMAGAJĄCEJ PRZED

ROZPOCZĘCIEM ZABIEGU,

DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA

Z INSTRUMENTARIUM

I DODATKOWYM MATERIAŁEM

OPERACYJNYM

Wejście na salę operacyjną wymaga odpowiedniego przy-gotowania, to jest nałożenia ubrania operacyjnego, czapki, maski, ponadto na salę operacyjną należy wchodzić przez myjnię, po uprzednim zdezynfekowaniu rąk (tabela 1).

PROCEDURA POSTĘPOWANIA

Z NARZĘDZIAMI CHIRURGICZNYMI

PODCZAS ZABIEGU OPERACYJNEGO

Celem procedury jest określenie sposobu postępowa-nia z narzędziami chirurgicznymi, które są używane pod-czas zabiegów diagnostycznych i operacyjnych. Procedura ta dotyczy pielęgniarek operacyjnych i lekarzy specjalności zabiegowej.

Przez narzędzia chirurgiczne rozumie się wszystkie do-stępne w bloku operacyjnym narzędzia, przyrządy będące wyrobami medycznymi, używane do przecinania, preparo-wania i innych manipulacji na tkankach w czasie zabiegów operacyjnych i diagnostycznych.

Instrumentowanie to działania wykonywane przez pielęgniarki/położne operacyjne podczas zabiegów ope-racyjnych lub diagnostycznych przeprowadzanych w wa-runkach sali operacyjnej. Działania te są oparte na wie-dzy teoretycznej i praktycznej o przebiegu operacji oraz działaniach pielęgniarek/położnych operacyjnych, a także na wnioskach z własnych obserwacji. Instrumentowanie dotyczy:

• czynności mentalnych (analizowanie i wyciąganie wniosków z wypowiedzi operatora, jego asysty oraz innych członków zespołu operacyjnego),

• czynności manualnych (szybkie, celowe podawa-nie narzędzi i innych rzeczy potrzebnych w trakcie operacji [4].

(4)

276

Pielęgniarka operacyjna instrumentująca Pielęgniarka operacyjna pomagająca

Zapoznanie się z rodzajem zabiegu. Jeśli rozpoznanie przedoperacyjne jest niejasne, należy uzyskać od operatora lub asystenta informacje uzupełniające.

Ustalenie z pielęgniarką operacyjną instrumentu-jącą zasad współpracy.

Dobranie odpowiedniego zestawu narzędzi podstawowych oraz narzędzi specjalistycznych i pozostałych wyrobów medycznych. Przeniesienie wybranych pakietów na salę operacyjną i sprawdzenie ich pod kątem zachowania sterylności.

Przeprowadzenie procedury chirurgicznego mycia rąk (mycie + dezynfekcja), nałożenie

sterylnego fartucha operacyjnego i sterylnych jednorazowych rękawic chirurgicznych. Asystowanie w nakładaniu sterylnego fartucha.

Przygotowanie stolika dodatkowego i stolika Mayo. Otwieranie sterylnych pakietów zgodnie z

zasa-dami aseptyki. Jeżeli w pakietach znajdują się testy wieloparametrowe, sprawdzenie zabarwienia i

wyco-fanie zestawu w razie stwierdzenia jego niesterylności. Odniesienie zestawu wycofanego i przyniesienie innego zestawu. Liczenie narzędzi znajdujących się w zestawie na podstawie spisu narzędzi. Liczenie przed operacją powinny wykonywać obie pielęgniarki operacyjne (instrumentująca i pomagająca). W przypadku braków pielęgniarka operacyjna pomagająca odnotowuje ten fakt w sposób przyjęty w danym bloku operacyjnym (zgodnie z obowiązującymi procedurami).

Wybranie narzędzi potrzebnych do danego typu operacji i ich ułożenie na stoliku Mayo (w tym policzenie narzędzi); nie należy układać zbyt dużej liczby materiałów i narzędzi, tylko niezbędną, przewidywaną standardowo (nieużyty zapas nie nadaje się do wykorzy-stania w kolejnym zabiegu).

W

Tab. 1. Zadania pielęgniarki operacyjnej instrumentującej oraz pomagającej przed rozpoczęciem zabiegu, dotyczące

postępowa-nia z instrumentarium i dodatkowym materiałem operacyjnym.

Pielęgniarka operacyjna instrumentująca Pielęgniarka operacyjna pomagająca

Instrumentowanie do zabiegów, dostosowane do etapu i sytuacji

podczas zabiegu. Pomoc w zależności od okoliczności i etapu zabiegu, w tym pomoc w liczeniu.

Dobieranie brakującego materiału, narzędzi ze stolika pomocniczego na stolik MAYO za pomocą wydzielonego narzędzia (np. długiej pęsety).

Informowanie o oddawaniu zużytego materiału. Porządkowanie zużytych materiałów: serwet, chust i gazików.

Komunikacja z zespołem operacyjnym i anestezjologicznym. Wykonywanie poleceń pielęgniarki operacyjnej instrumentującej [www.medexpress].

Sprawdzanie kompletności zestawów narzędzi i materiału

jednorazo-wego przed zamknięciem jam ciała. Prowadzenie dokumentacji operacyjnej (protokół pielęgniarki opera-cyjnej).

Liczenie zużytego materiału opatrunkowego i narzędzi. W każdym bloku operacyjnym powinna być odrębna procedura dotycząca liczenia materiału opatrunkowego. Podczas liczenia nie mogą być wykonywane inne czynności.

W

Tab. 2. Zadania pielęgniarki instrumentującej oraz pomagającej w trakcie zabiegu, dotyczące postępowania z instrumentarium

i pozostałym materiałem.

ZADANIA PIELĘGNIARKI

INSTRUMENTUJĄCEJ ORAZ

POMAGAJĄCEJ W TRAKCIE ZABIEGU,

DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA

Z INSTRUMENTARIUM I POZOSTAŁYM

MATERIAŁEM

W tabeli 2 wskazano zadania pielęgniarki instrumentują-cej oraz pomagająinstrumentują-cej w trakcie zabiegu, dotyczące postępo-wania z instrumentarium i pozostałym materiałem.

INFORMACJE UZUPEŁNIAJĄCE

1. W razie zmiany zakresu operacji lub innej koniecz-ności dobierane dodatkowe narzędzia lub zestaw muszą zostać sprawdzone pod względem sprawności,

a w przypadku zestawu narzędzia wchodzące w jego skład muszą być policzone przez pielęgniarki ope-racyjne (pielęgniarka operacyjna pomagająca od-czytuje liczbę narzędzi, instrumentująca sprawdza zgodność liczby i rodzaju). Jeżeli liczenie elementów dodatkowego zestawu przed jego użyciem jest nie-możliwe z uwagi na trudną sytuację w polu opera-cyjnym, może zostać pominięte (w takim wypadku musi być odpowiednia procedura).

2. Pielęgniarka operacyjna instrumentująca dosto-sowuje – w miarę możliwości – dobór narzędzi do upodobań operatora.

3. Pielęgniarka operacyjna instrumentująca na bie-żąco kontroluje oddawane jej przez chirurgów na-rzędzia pod kątem ewentualnego uszkodzenia. Jeśli je stwierdzi, powiadamia o tym operatora, a uszko-dzone narzędzie przekazuje pielęgniarce operacyjnej

(5)

277

pomagającej (narzędzie musi być kompletne, np. ułamany element musi zostać odnaleziony). 4. Nie wolno używać narzędzi uszkodzonych.

5. Nie wolno używać narzędzi niezgodnie z ich przeznaczeniem [5].

6. Pielęgniarka operacyjna instrumentująca w trak-cie operacji powinna odkładać narzędzia zawsze na to samo miejsce (sposób układania narzędzi na stoliku Mayo jest ujednolicony).

7. Pielęgniarka operacyjna instrumentująca podaje chirurgowi narzędzie zapięte i czyste (bez resztek tkanek).

8. Lekarz operujący powinien się upewnić, że zestaw narzędzi i materiału jest kompletny, a liczba elemen-tów zestawu zgadza się ze stanem wyjściowym. Py-tanie o zgodność narzędzi i materiału jest zadawane również przez koordynatora Okołooperacyjnej Kar-ty Kontrolnej.

9. Pielęgniarka operacyjna instrumentująca przed za-mknięciem jam ciała liczy narzędzia, a w przypadku stwierdzenia braków powiadamia o tym operatora, który sprawdza ranę operacyjną pod kątem zosta-wienia w niej brakującego narzędzia, materiału, dopiero po ich odnalezieniu ranę operacyjną się zamyka.

10. W przypadku wymiany pielęgniarek operacyjnych w trakcie zabiegu pielęgniarka odchodząca od stołu ma obowiązek powiadomić nową pielęgniarkę ope-racyjną o etapie i rodzaju zabiegu, stanie i liczbie na-rzędzi. Fakt wymiany pielęgniarek operacyjnych in-strumentujących musi być odnotowany w protokole pielęgniarki operacyjnej.

11. Niedopuszczalne jest podawanie narzędzi ostrzem skierowanym w stronę osoby odbierającej oraz od-rzucanie narzędzi na podłogę.

PROCEDURA POSTĘPOWANIA

Z NARZĘDZIAMI W BLOKU

OPERACYJNYM PO ZABIEGU

OPERACYJNYM

Celem procedury jest odpowiednie przygotowanie na-rzędzi do procesu dezynfekcji i sterylizacji po zakończeniu zabiegu operacyjnego lub diagnostycznego oraz zapobiega-nie zakażeniom szpitalnym. Procedura dotyczy pielęgniarek operacyjnych [1].

Przez narzędzia chirurgiczne rozumie się wszystkie do-stępne w bloku operacyjnym narzędzia, przyrządy będące wyrobami medycznymi, używane do przecinania, preparo-wania i innych manipulacji przeprowadzanych podczas za-biegów operacyjnych i diagnostycznych.

ZADANIA PIELĘGNIARKI

INSTRUMENTUJĄCEJ

PO ZAKOŃCZENIU ZABIEGU,

DOTYCZĄCE POSTĘPOWANIA

Z INSTRUMENTARIUM [6]

1. Po zakończonym zabiegu operacyjnym pielęgniarka operacyjna instrumentująca, usuwając narzędzia, li-czy je, a ich liczba musi być zgodna ze stanem sprzed zabiegu, następnie dokumentuje ten fakt zgodnie z wewnętrzną procedurą.

2. Po zakończeniu czynności związanych z operacją instrumentarium należy umieścić w pojemniku do wstępnej dezynfekcji, zawierającym preparat de-zynfekcyjny o spektrum działania minimum bakte-rio-, grzybo- i wirusobójczym (skutecznym wobec wirusów osłonkowych, w tym krwiopochodnych). Umieszczone w pojemniku narzędzia wielokrotne-go użycia powinny być całkowicie zanurzone w roz-tworze dezynfekcyjnym, należy też odnotować czas umieszczenia w roztworze ostatniego narzędzia, od tego liczy się czas dezynfekcji. Przetrzymywanie narzędzi w roztworze dezynfekcyjnym przez czas dłuższy, niż wymaga tego producent preparatu, może skutkować szybszym niszczeniem narzędzi. Pojem-nik z płynem dezynfekcyjnym musi być prawidłowo opisany (konieczne dane to: rodzaj preparatu dezyn-fekcyjnego, jego stężenie, data i godzina przygotowa-nia, podpis osoby przygotowującej roztwór).

3. Dopuszcza się transport narzędzi do centralnej sterylizatorni bez dezynfekcji wstępnej w ciągu dwóch godzin, pod warunkiem że odbywa się on w zamkniętym pojemniku, zabezpieczonym przed przypadkowym otwarciem, gdyż narzędzia w nim umieszczone nie są bezpieczne mikrobiologicznie. Aby zapobiec zasychania białka (krew) na instru-mentarium, można zastosować do narzędzi prepa-raty enzymatyczne w postaci piany (o minimalnym spektrum bójczym), zapewniające wilgotne środo-wisko do czasu przekazania ich do centralnej steryli-zatorni. Nie jest to jednak proces zastępujący dezyn-fekcję wstępną!

4. Jeżeli dezynfekcję wstępną przeprowadza się w bloku operacyjnym, należy wykonywać ją w wydzielonym pomieszczeniu, znajdującym się w części brudnej bloku. Transport narzędzi skażonych powinien się odbywać korytarzem brudnym, a jeśli takie rozwią-zanie nie jest dostępne, to w zamykanych szczelnie pojemnikach transportowych.

5. Narzędzia modułowe przeznaczone do dezynfekcji muszą być całkowicie zdemontowane. Narzędzia lite muszą być otwarte (z wyjątkiem opinaków).

(6)

278

6. Nie wolno oddawać do CS wyrobów medycznych jednorazowego użycia. Narzędzia takie muszą zo-stać wyrzucone do worka z odpadami medycznymi zakaźnymi o kodzie 18 01 03*, a jeżeli mają ostre zakończenia – do pojemników twardościennych o takim samym kodzie. Zabrania się resterylizacji narzędzi jednorazowych.

7. Narzędzia uszkodzone zakwalifikowane do utylizacji należy potraktować jako odpad medyczny, ale muszą one być pozbawione właściwości chorobotwórczych w wyniku dezynfekcji preparatem o spektrum bak-terio-, grzybo-, prątko-, wirusobójczym (pełne spek-trum), w razie potrzeby również sporobójczym. 8. Po zakończeniu wymaganej dezynfekcji wstępnej

należy narzędzia przekazać do centralnej steryli-zatorni w zamykanym szczelnie pojemniku, odpo-wiednio opisanym („do sterylizacji”, nazwa komórki organizacyjnej, w razie potrzeby nazwa jednostki). Zlecenie do centralnej sterylizatorni musi być napi-sane czytelnie i muszą być wymienione w nim użyte zestawy (centralna sterylizatornia musi dysponować wykazem narzędzi wchodzących w skład danego ze-stawu) oraz wszystkie dodatkowo dobrane wyroby medyczne, a także data przekazania narzędzi, nazwa jednostki przekazującej narzędzia oraz inne infor-macje wymagane przez procedury wewnętrzne lub procedury podwykonawcy.

9. Wszystkie czynności związane z opracowaniem narzędzi skażonych należy wykonywać w odzieży ochronnej, a jej rodzaj określa producent preparatu dezynfekcyjnego.

10. Jeżeli instrumentarium przekazuje się bez dezyn-fekcji wstępnej, należy zabezpieczyć się przed kon-taktem z krwią i innym potencjalnie infekcyjnym materiałem (IPIM). Personel powinien znać proce-durę postępowania poekspozycyjnego i postępować zgodnie z jej zasadami.

PODSUMOWANIE

Należy zauważyć, że opracowanie zasad obiegu narzędzi w bloku operacyjnym w formie procedur ułatwia właściwe postępowanie z narzędziami, ogranicza błędy i uznanio-wość w tym zakresie oraz umożliwia udowodnienie przez personel szpitala prawidłowości postępowania w przypadku roszczeń o odszkodowanie związane z zakażeniem szpital-nym. Poza tym dobra procedura ułatwia pracę, zwłaszcza pracownikom zewnętrznym, nowo zatrudnionym, zapew-nia komfort i pewien poziom bezpieczeństwa, a także daje pewność, że postępuje się zgodnie z aktualną wiedzą me-dyczną. Z tego też względu nie należy zapominać o okre-sowym uaktualnianiu procedur postępowania oraz okreso-wych szkoleniach pracowników.

Narzędzia chirurgiczne po użyciu są źródłem zakażenia drobnoustrojami chorobotwórczymi, ponieważ mają bez-pośredni kontakt z krwią i IPIM. Właściwe obchodzenie się z instrumentami medycznymi, właściwie przeprowadzony proces ich dezynfekcji, sterylizacji, transportu i przechowy-wania to główne czynniki zapobiegania zakażeniom miejsca operowanego.

KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.

PIŚMIENNICTWO

1. Ciuruś M. Pielęgniarstwo operacyjne. MakMed, Lublin, 2018. 2. Włodarczyk-Rajska J. Praktyczne aspekty współpracy centralnej

sterylizatorni z blokiem operacyjnym. https://docplayer.pl/2359- 9948-Praktyczne-aspekty-wspolpracy-centralnej-sterylizatorni-z-blokiem-operacyjnym.html (dostęp 24.08.2019 r.).

3. Ogólne wytyczne dla wszystkich podmiotów wykonujących pro-cesy dekontaminacji dotyczące sterylizacji wyrobów medycznych i innych przedmiotów wielorazowego użytku wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych oraz innych czynności podczas których może dojść do przeniesienia choroby zakaźnej lub zakażenia. Opracował zespół ekspertów, Warszawa, 2017. 4. Załącznik nr 1 do Uchwały nr 277/VI/2014 Naczelnej Rady

Pielę-gniarek i Położnych z dnia 3 grudnia 2014 r.

5. Ustawa z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych. Dz. U. z 2010 r., nr 107 poz. 679.

6. https://www.medexpress.pl/kompetencje-pielegniarki-operacyj-nej-czesc-1/74049 (dostęp 19.06.2019)