Medycyna Wet. 2007, 63 (8) 887
Artyku³ przegl¹dowy Review
Hormony tarczycy oddzia³ywuj¹ na ka¿d¹ tkankê or-ganizmu, poniewa¿ spe³niaj¹ one funkcjê katalizatora reakcji utleniania i g³ównego regulatora przemian meta-bolicznych ustroju. Hormony tarczycy oddzia³ywuj¹ na serce i uk³ad naczyniowy poprzez receptory b-adrener-giczne i dzia³aj¹ synergistycznie z aminami katecholo-wymi (6). Zarówno nadmiar, jak i niedobór hormonów tarczycy w ustroju, powoduje zaburzenia w funkcjono-waniu uk³adu sercowo-naczyniowego. Zaburzenia te, manifestuj¹ siê ze silnymi i dokuczliwymi objawami u zwierz¹t i ludzi zarówno z nadczynnoci¹, jak i niedo-czynnoci¹ tarczycy. Zaburzenia funkcji serca spowodo-wane nadmiarem hormonów tarczycy mog¹ prowadziæ do niewydolnoci serca (6, 18). Opisano zmiany martwicze w przebiegu d³ugotrwa³ego skurczu niezmienionych na-czyñ wieñcowych u pacjentki z nadczynnoci¹ tarczycy (6). W przebiegu nadczynnoci tarczycy mo¿e dojæ do rozwoju zastoinowej niewydolnoci serca (Congestive Heart Failure CHF). Wiadomo, ¿e CHF wywo³ano dowiadczalnie u zdrowego psa podaj¹c jednorazowo tyroksynê (T4) (6). Opisano równie¿ rozwój CHF u ludzi jako nastêpstwo przewlek³ej tachykardii w nadczynnoci tarczycy (33). Rozwój niewydolnoci serca w przebiegu nadczynnoci tarczycy jest zwi¹zany z wielokierunkowy-mi zwielokierunkowy-mianawielokierunkowy-mi zachodz¹cywielokierunkowy-mi pod wp³ywem zwiêkszone-go stê¿enia hormonów tarczycy.
Wp³yw hormonów tarczycy na parametry
hemodynamiczne uk³adu sercowo-naczyniowego
Pod wp³ywem nadmiaru hormonów tarczycy dochodzi do wzrostu objêtoci minutowej i wyrzutowej serca (5,
6). Wzrost objêtoci wyrzutowej serca spowodowany jest: spadkiem oporu naczyniowego, wzrostem spoczynkowej czêstoci skurczów serca (tachykardia), wzrostem kurcz-liwoci miêni komór i wzrostem rozkurczowej relaksa-cji miênia sercowego (5, 6, 18).
Hormony tarczycy zwiêkszaj¹ ekspresjê genu dla ³añ-cucha ciê¿kiego a-miozyny, za zmniejszaj¹ dla ³añcu-cha ciê¿kiego b-miozyny. Powoduje to wzrost iloci izo-formy V1, za spadek izoformy V3 miozyny, co przejawia siê wzrostem kurczliwoci i wzrostem cinienia têtnicze-go (18). Wzrost relaksacji miênia sercowetêtnicze-go jest zwi¹-zany ze zwiêkszeniem ekspresji genu dla ATP-azy Ca+
--zale¿nej pod wp³ywem trójjodotyroniny (T3). ATP-aza Ca+-zale¿na jest enzymem bior¹cym udzia³ w relaksacji
miênia sercowego (6, 8). Efekt ten, zosta³ potwierdzony w badaniach na hodowli komórkowej kardiomiocytów, gdzie po dodaniu T3 do hodowli komórkowej nast¹pi³ wzrost transkrypcji genu dla Ca++ ATP-azy (18).
Dostêp-noæ Ca++ w siateczce wewn¹trzplazmatycznej jest
krytyczn¹ determinant¹ funkcji skurczowej i relaksacji rozkurczowej miênia serca, a wzrost dostêpnoci we-wn¹trzkomórkowego Ca++ podczas skurczu powoduje
wzrost kurczliwoci serca w nadczynnoci tarczycy (6, 8).
Wp³yw hormonów tarczycy na czêstoæ akcji serca
Nastêpuje równie¿ wzrost nap³ywu Ca++ z przestrzeni
zewn¹trzkomórkowej do wnêtrza komórek, co ma wp³yw na szybkoæ depolaryzacji komórek rozrusznikowych, g³ównie wêz³a przedsionkowo-komorowego (atrioventri-cular node AV), która jest zale¿na od nap³ywu jonów Ca++ przez wolne kana³y wapniowe (18). Powoduje to
Wp³yw nadmiaru hormonów tarczycy
na uk³ad sercowo-naczyniowy
AGNIESZKA NOSZCZYK-NOWAK, URSZULA PAS£AWSKA, JÓZEF NICPOÑ, KAMILA GLIÑSKA
Katedra Chorób Wewnêtrznych i Paso¿ytniczych z Klinik¹ Chorób Koni, Psów i Kotów Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 47, 50-366 Wroc³aw
Noszczyk-Nowak A., Pas³awska U., Nicpoñ J., Gliñska K.
Influence of excessive thyroid hormones on the cardiovascular system
SummaryThyroid hormones have an effect on every tissue of the organism because they carry out the functions of a catalyst of the oxidize reaction and the main regulator of metabolism. The thyroid hormones have an effect on the heart and cardiovascular system through b-receptors and they are synergistic with catecholamine. The excess and the deficiency of thyroid hormones in an organism is a cause of disorders in the cardiovascular system. These disorders are demonstrated as strong and nagging signs in animals and humans with hyperthyroidism and hypothyroidism. The disorders of heart functioning in hyperthyroidism may result in congestive heart failure (CHF). The development of heart failure in hyperthyroidism is connected with multidirectional changes in the cardiovascular system.
Medycyna Wet. 2007, 63 (8) 888
wzrost spoczynkowej czêstoci akcji serca. Tachykardia zatokowa jest równie¿ zwi¹zana ze wzrost gês-toci receptorów b1-adrenergicznych w sercu pod wp³y-wem hormonów tarczycy. Powoduje to wzrost wra¿li-woci komórek na aminy katecholowe, choæ ich stê¿enie w osoczu nie zwiêksza siê, a nawet maleje (2, 15, 18). Przyczyn¹ tego zjawiska jest wzrost syntezy mRNA dla tych receptorów pod wp³ywem T3. Efekt stymulacji trans-krypcji genu dla receptora b1-adrenergicznego pod wp³y-wem T3 jest widoczny ju¿ po 30 min. od podania T3 do hodowli kardiomiocytów, a swój szczyt osi¹ga po 72 godz. (18). Zjawisko to dotyczy w szczególnoci wzrostu syn-tezy mRNA dla b1-receptora adrenergicznego, który jest receptorem dominuj¹cym w komórkach wêz³a zatokowe-go. Receptor b1 w kardiomiocytach tego wêz³a stanowi 75% wszystkich receptorów adrenergicznych. Poziom katecholamin zarówno u ludzi, jak i u zwierz¹t z nad-czynnoci¹ tarczycy nie ulega zmianie lub nawet obni¿a siê (15, 16).
Hormony tarczycy oddzia³ywuj¹ na serce równie¿ po-przez j¹drowe receptory TRa (dominuj¹cy w sercu) i TRb. Myszy pozbawione receptora TRa wykazywa³y znaczn¹ bradykardiê, a podanie T3 myszom pozbawionym recep-tora TRa powodowa³o wzrost czêstoci rytmu serca. Ob-serwacje te wskazuj¹ na udzia³ tego receptora w regulacji czêstoci rytmu serca, a tak¿e na obecnoæ receptora TRb w miocytach wêz³a zatokowo-przedsionkowego. U tych myszy zaobserwowano równie¿ zmniejszon¹ kurczliwoæ miênia sercowego, co wskazuje na udzia³ receptorów j¹-drowych dla hormonów tarczycy w regulacji si³y skurczu serca, a tak¿e jego udzia³ w rozwoju przerostu miê-nia sercowego (18).
Wystêpuj¹ca w stanie hipertyreozy tachykardia skraca okres rozkurczu serca i czas przep³ywu wieñcowego, co powoduje spadek iloci dostarczanego tlenu do kardio-miocytów, przy zwiêkszonym zapotrzebowaniu na niego, wynikaj¹cym ze zwiêkszonego metabolizmu ustroju. Metabolizm komórek jest zwiêkszany poprzez wp³yw hormonów tarczycy na aktywnoæ enzymów oksydacyj-nych i ³añcuch oddechowy, co objawia siê wzrostem ilo-ci i wielkoilo-ci mitochondriów (18). W zwi¹zku ze zwiêk-szonym zapotrzebowaniem komórek na glukozê, w wy-niku wzrostu metabolizmu, nastêpuje wzrost ekspresji genu transportera dla glukozy GLUT 4 (6).
Wp³yw hormonów tarczycy
na przewodnictwo wewn¹trzsercowe
Wp³yw hormonów tarczycy na syntezê kana³ów jono-wych oraz czynnoæ pompy sodowo-potasowej we w³ók-nach miêniowych i komórkach uk³adu bodco-przewo-dz¹cego jest przyczyn¹ zaburzeñ rytmu serca (6, 8, 28). Najczêciej spotykan¹ arytmi¹ w przebiegu hipertyreozy jest tachykardia zatokowa. Wystêpuje ona u 60% pacjen-tów z nadczynnoci¹ tarczycy. Czêsto rejestrowane jest napadowe, utrwalone lub przetrwa³e migotanie przedsion-ków (atrial fibryllation AF) (45% pacjentów); skurcze dodatkowe przedsionkowe (extrasystole supraventricular ESV) (88% pacjentów); komorowe zaburzenia rytmu serca, w tym czêstoskurcz komorowy (ventricular tachy-kardia VT) (do 30% pacjentów) (18). Wystêpowanie tachykardii zatokowej jest zwi¹zane z wy¿sz¹ aktyw-noci¹ orodków bodcotwórczych, uwra¿liwieniem na
katecholaminy tych orodków przez hormony tarczycy, wystêpowaniem automatyzmu wyzwalanego wczesnymi potencja³ami nastêpczymi w wêle zatokowo-przedsion-kowym (sinoatrial node SA) (2, 5-7, 13-16, 29), zmian¹ w³aciwoci elektrofizjologicznych kardiomiocytów oraz zmian¹ szybkoci przewodzenia w miêniu sercowym (4, 10). Petretta i wsp. (29) stwierdzili wy¿sz¹ redni¹ dobow¹ czêstoæ akcji serca i znaczne zmniejszenie dzien-nej i nocdzien-nej zmiennoci w analizie dobowej rytmu serca u pacjentów z nadczynnoci¹ tarczycy w czasie 24 godz. badania EKG metod¹ Holtera. Zanik zmiennoci rytmu dobowego czêstoci akcji serca jest zwi¹zany ze zmniej-szeniem napiêcia czêci parasympatycznej autonomicz-nego uk³adu nerwowego i wzrostem napiêcia czêci sym-patycznej tego uk³adu (7). Ten brak równowagi pomiê-dzy czêci¹ wspó³czuln¹ i przywspó³czuln¹ jest zwi¹za-ny z uwra¿liwieniem przez hormozwi¹za-ny tarczycy komórek organizmu na aminy katecholowe (2, 5-7, 13-16, 29). Obserwacje te potwierdzaj¹ badanie Olshausen i wsp. (26). Opisali oni ni¿sz¹ czêstoæ rytmu serca u zwierz¹t po tyreoidektomii ni¿ u zwierz¹t po chemicznej sympatekto-mii serca. Podaj¹c T3 zaobserwowali wzrost czêstoci akcji serca w obu grupach, co wskazuje na chronotropowo-dodatni wp³yw T3, nawet przy braku wp³ywu sympatycz-nego uk³adu nerwowego na serce (26). Tachykardia w stanie hipertyreozy jest wypadkow¹ zwiêkszenia szyb-koci depolaryzacji i skrócenia siê czasu trwania poten-cja³u czynnociowego w komórkach wêz³a zatokowego (10, 13). T3 zwiêksza szybkoæ depolaryzacji i repolary-zacji, skraca czas trwania potencja³u czynnociowego, skraca okres refrakcji miokardium przedsionków, wêz³a SA i AV (21, 26).
Mechanizm dzia³ania T3, indukuj¹cy zmiany elektro-fizjologiczne, jest oparty na wzrocie syntezy bia³ek trans-portowych i ATP-azy tworz¹cych kana³ pompy sodowej w b³onie komórkowej kardiomiocytów i zmianach prze-puszczalnoci b³ony dla Na+ i K+. Hormony tarczycy
po-woduj¹ stopniowy wzrost aktywacji inaktywowanych kana³ów sodowych. Pod wp³ywem T3 dochodzi do wzros-tu ekspresji genów dla bia³ek wchodz¹cych w sk³ad ka-na³u sodowego, zw³aszcza w komórkach wêz³a zatoko-wego. Nasila to dokomórkowy przep³yw Na+ i
rozrusz-nikowy pr¹d sodowy (If), co wraz z innymi, opisanymi wczeniej zmianami wywo³uje wczeniejsz¹ i szybsz¹ de-polaryzacjê komórek wêz³a zatokowo-przedsionkowego wraz z nastêpcz¹ tachykardi¹. Tachykardia mo¿e utrzy-mywaæ siê jeszcze po powrocie stê¿enia hormonów tar-czycy do normy, co jest zwi¹zane ze zmian¹ ekspresji genów dla kana³ów jonowych pod wp³ywem hormonów tarczycy (30, 31).
Zachodz¹ równie¿ zmiany czynnoci kana³ów potaso-wych i wapniopotaso-wych (30, 31). T3 indukuje wzrost aktyw-noci Na+/K+ ATP-azy i reguluje przep³yw K+ przez kana³
potasowy, poprzez zwiêkszenie ekspresji genów koduj¹-cych bia³ka tego kana³u (8, 30, 31). Wszystkie zmiany, dotycz¹ce kana³ów jonowych w b³onie kardiomiocytów, s¹ odpowiedzialne za zmiany elektrofizjologicznych w³a-ciwoci tych komórek, co w konsekwencji powoduje zmiany szybkoci przewodnictwa i podatnoæ na arytmie. Skrócenie okresów efektywnej refrakcji przedsionka (atrial effective refraction period AERP) i efektywnej refrakcji ³¹cza przedsionkowo-komorowego
(atrioventri-Medycyna Wet. 2007, 63 (8) 889 cular node effective refroction period AVNERP)
obser-wowali ró¿ni autorzy w badaniach przeprowadzonych na izolowanych sercach zwierzêcych oraz na zwierzêtach z eksperymentalnie wywo³an¹ nadczynnoci¹ tarczycy (18, 27). Obserwowano skrócenie redniego efektywne-go okresu refrakcji przedsionków, w porównaniu do zwie-rz¹t eutyreotycznych (26). Komyja i wsp. (21) w prze-zprze³ykowym badaniu elektrofizjologicznym (transeso-phagal electrophisiological study TEP) stwierdzili istot-nie krótszy AERP u pacjentów z nadczynnoci¹ tarczycy i napadowym migotaniem przedsionków. Badali oni tak-¿e ludzi zdrowych i pacjentów z nadczynnoci¹ tarczycy bez napadów migotania przedsionków. Czas refrakcji przedsionka by³ najd³u¿szy w grupie pacjentów bez nad-czynnoci tarczycy, krótszy w grupie z hipertyreoz¹ bez napadowego migotania przedsionków, a najkrótszy u pa-cjentów z nadczynnoci¹ tarczycy i napadowym migota-niem przedsionków. Obserwowana przez wielu autorów sk³onnoæ do rozwoju migotania przedsionków u chorych z nadczynnoci¹ tarczycy (1, 3, 4, 10, 11, 17, 21, 23, 26) mo¿e byæ zale¿na od wystêpuj¹cego skrócenia okresu refrakcji w komórkach przedsionka (21, 23, 26). Biondi i wsp. (4) stwierdzili podczas TEP skrócenie okresu efek-tywnej refrakcji ³¹cza przedsionkowo-komorowego i ob-ni¿enie punktu Wenckebacha u kobiet podczas stosowa-nia hormonów tarczycy. Skrócenie AERP oraz AVNERP obserwowano w dowiadczalnej nadczynnoci u wiñ (23). Skrócenie AVNERP i obni¿enie punktu Wencke-bacha, pod wp³ywem stosowanej L-tyroksyny, stwarza warunki do przewodzenia do komór szybkiego rytmu za-tokowego lub AF w stosunku 1 : 1 i wyst¹pienia tachy-arytmii np. AF z szybk¹ akcj¹ komór (23).
W stanie hipertyreozy dochodzi do powstawania wzmo-¿onej aktywnoci orodków ektopowych, co przejawia siê wystêpuj¹cymi przedwczesnymi pobudzeniami przedsion-kowymi (1, 4). Aktywnoæ ognisk ektopowych jest czês-to czynnikiem zapocz¹tkowuj¹cym napadowe, przetrwa-³e i utrwalone migotanie przedsionków (1, 12, 23). U cho-rych z nadczynnoci¹ tarczycy stwierdzano nasilenie au-tomatyzmu ektopowego w miocytach ¿y³ p³ucnych i po-³¹czeñ przedsionkowo-p³ucnych (9). Obszar ten jest czês-to ród³em pobudzeñ ekczês-topowych, które inicjuj¹ AF, ale mechanizm powstawania pobudzeñ w tym rejonie nie jest w pe³ni poznany. Wspó³istnienie zwiêkszenia dyspersji refrakcji, skrócenia okresu refrakcji przedsionka i wêz³a AV oraz uwra¿liwienia na katecholaminy przez hormony tarczycy jest stanem stwarzaj¹cym odpowiednie warunki do wyst¹pienia arytmii w mechanizmie okrê¿nego ruchu fali pobudzenia (mechanizm re-entry) (4).
Wp³yw hormonów tarczycy na przerost
kardiomiocytów, rozwój kardiomiopatii
przerostowej i niewydolnoci serca
Wielu autorów opisuje rozwój kardiomiopatii przeros-towej, a tak¿e niewydolnoci serca w przebiegu nadczyn-noci tarczycy (6, 13, 25, 33). Kuncova i Slavikova (22) w dowiadczeniach nad nadczynnoci¹ tarczycy w okre-sie noworodkowym u szczurów uzyska³y przerost serca na drodze hiperplazji, która dotyczy³a g³ównie przedsion-ków. U doros³ych szczurów masa miênia zwiêkszy³a siê na drodze hipertrofii i dotyczy³a g³ównie komór (22). Petretta i wsp. (29) stwierdzili istotny wzrost masy lewej
komory (left ventricular mass LVM) obliczony na pod-stawie parametrów echokardiograficznych u pacjentów z jawn¹ nadczynnoci¹ tarczycy. Gruboæ ciany wolnej lewej komory i przegrody miêdzykomorowej równie¿ by³a najwiêksza u tych pacjentów. Obserwowano przy¿ycio-wo i pomiertnie przerost miênia sercowego wyzprzy¿ycio-wolony doustnym podawaniem L-tyroksyny u wiñ (25). Prze-rost miênia lewej komory jest niezale¿nym czynnikiem ryzyka nag³ej mierci sercowej u ludzi (27), za hipertro-fia miênia sercowego nale¿y do czynników zwiêkszaj¹-cych dyspersjê refrakcji (18). Wzrost masy lewej komory poprzez wzrost masy komórki jest spowodowany wp³y-wem hormonów tarczycy na syntezê bia³ek aparatu kurcz-liwego kardiomiocytów (6, 18). Wzrost, kurczliwoci jest zwi¹zany ze wzrost iloci izoformy V1 oraz spadkiem izo-formy V3 miozyny, poniewa¿ hormony tarczycy zwiêk-szaj¹ ekspresjê genu dla ³añcucha ciê¿kiego a-miozyny, za zmniejszaj¹ dla ³añcucha ciê¿kiego b-miozyny (6, 18). T4 wywiera efekt inotropowo-dodatni, co klinicznie manifestuje siê wzrostem cinienia skurczowego, spad-kiem rozkurczowego i zwiêkszonym ukrwieniem tkanek. Hormony tarczycy wyranie zwiêkszaj¹ ekspresjê genu dla troponiny I, bia³ka, które jest wczesnym markerem uszkodzenia miênia sercowego. Kardiomiocyty zawie-raj¹ 2/3 ca³kowitej iloci bia³ek serca, mimo ¿e stanowi¹ tylko 1/3 komórek serca. Fibroblasty, które stanowi¹ 2/3 komórek serca, posiadaj¹ tylko 1/10 sumy receptorów dla hormonów tarczycy wystêpuj¹cych w sercu. Dlatego do-datek T3 do hodowli komórkowej kardiomiocytów skut-kuje wzrostem syntezy bia³ek o ok. 30%, czego nie ob-serwuje siê w hodowlach fibroblastów (18). Wzrost syn-tezy bia³ek pod wp³ywem hormonów w kardiomiocytach, skutkuje wzrostem ich masy i redniego stopnia prze-rostem koncentrycznym, przebiegaj¹cym ze wzprze-rostem kurczliwoci (25). W przerocie serca przy nadmiarze hor-monów tarczycy fibroblasty partycypuj¹ w nieznacznym stopniu i obserwuje siê niewielki wzrost iloci w³ókien kolagenowych. Konsekwencj¹ wzrostu masy lewej ko-mory jest pogorszenie jej nape³niania i jeli towarzyszy temu migotanie przedsionków, to mo¿e to doprowadziæ do rozwoju wtórnej kardiomiopatii przerostowej, a na-wet do niewydolnoci rozkurczowej serca. Wraz ze wzros-tem gruboci cian serca spada efektywnoæ jego ukrwie-nia i utlenowaukrwie-nia komórek, co dodatkowo przy krótkim okresie rozkurczu, obni¿a jeszcze zdolnoæ perfuzji, co mo¿e prowadziæ do niedokrwienia i ogniskowej martwi-cy. Rozwój tkanki bliznowatej mo¿e sprzyjaæ rozwojowi arytmii w mechanizmie re-entry, zw³aszcza przy wspó³-istnieniu zwiêkszonej dyspersji i skrócenia okresów efek-tywnej refrakcji komór. Przerost lewej komory wraz ze wspó³istniej¹c¹ zwiêkszon¹ dyspersj¹ repolaryzacji ko-reluje z wysokim ryzykiem arytmii komorowych, w tym czêstoskurczu typu Torsade de Pointes (32). Przerost le-wej komory silnie koreluje ze wzrostem ryzyka powik³añ sercowo-naczyniowych i mierci, pomimo ¿e u osobni-ków doros³ych indukowany przez T3 przerost miênia ser-cowego jest odwracalny wraz z przywróceniem stanu eu-tyreozy (6).
Komplikacje zwi¹zane z systemem sercowo-naczynio-wym, wynikaj¹ce z nadmiaru hormonów tarczycy, s¹ wynikiem przewlek³ych tachyarytmii (12, 33), powik³añ zatorowo-zakrzepowych (11, 17) i niewydolnoci serca.
Medycyna Wet. 2007, 63 (8) 890
Szybki i nieregularny rytm serca wystêpuj¹cy przy AF istotnie zwiêksza ryzyko formowania zakrzepu w jamach serca, który mo¿e ulec oderwaniu i przemieszczeniu, wywo³uj¹c zator. Powik³anie to jest przyczyn¹ zgonu u 15% pacjentów z leczon¹ nadczynnoci¹ tarczycy w okresie 10-letniej obserwacji (27).
Wzrost masy lewej komory i jej koncentryczny prze-rost jest wynikiem wielu wspó³istniej¹cych procesów, w tym przeci¹¿enia hemodynamicznego (6) zwi¹zanego ze wzrostem kurczliwoci miênia sercowego w stanie hipertyroksemii (5, 6, 18) oraz przeci¹¿enia zwi¹zanego z aktywacj¹ uk³adu renina-angiotensyna (14, 19, 20, 31). Foley i wsp. (14) stwierdzili wzrost redniego cinienia têtniczego krwi u szczurów z nadczynnoci¹ tarczycy. W dowiadczeniach przeprowadzonych na szczurach stwierdzono 3-krotny wzrost aktywnoci reninowej oso-cza w stanie przewlek³ej hipertyreozy, któremu towarzy-szy³ istotny wzrost cinienia têtniczego krwi. W dowiad-czeniu tym stwierdzono równie¿, ¿e zastosowanie anta-gonisty receptora dla angiotensyny I (valsartan) obni¿a skutecznie cinienie têtnicze krwi w stanie nadczynnoci tarczycy (18). Kobori i wsp. (19) stwierdzili, ¿e podsta-wow¹ rolê w indukcji hipertrofii miênia sercowego in vivo u szczura odgrywa aktywacja przez hormony tarczy-cy uk³adu renina-angiotensyna oraz ¿e hormony tarczytarczy-cy stymuluj¹ aktywnoæ regionu promotorowego genu dla reniny w hodowli komórkowej Calu-6. Efektem tego jest wzrost ekspresji mRNA dla reniny (20).
Du¿a aktywnoæ T3 i T4 pobudza rozpad bia³ek, g³ów-nie w miêniach, prowadz¹c do zwiêkszonego wydalania kreatyniny z moczem i os³abienia miêni (myopathia thy-reotoxica) (24). Zaburzenia metabolizmu kreatyniny i jej pochodnych oraz obni¿enie stê¿enia wewn¹trzkomórko-wego potasu powoduj¹ toksyczne uszkodzenie miêni szkieletowych oraz miênia sercowego (6), w przebie-gu którego dochodziæ mo¿e do miertelnych zaburzeñ rytmu.
Zmiany morfologii miênia sercowego w hipertyreozie, a co za tym idzie, tak¿e jego funkcjonowania, s¹ zwi¹za-ne ze wzrostem czêstoci rytmu serca (tachykardia zato-kowa), wzrostem masy lewej komory, wzrostem kurczli-woci miênia sercowego oraz w dalszej kolejnoci roz-wojem dysfunkcji rozkurczowej i zaburzeniami rytmu (23-25). Efektem tych zmian jest wzrost ryzyka powik³añ sercowo-naczyniowych jeszcze przez wiele lat po sku-tecznie leczonym epizodzie nadczynnoci tarczycy (3).
Pimiennictwo
1.Allessie M., Boyden P., Camm A., Kleber A., Lab M., Legato M., Rosen M., Schwartz P., Spooner P., van Wagoner D., Waldo A.: Pathophysiology and prevention of atrial fibrillation. Circulation 2001, 103, 769-777.
2.Bahouth S. W.: Thyroid hormones transcriptionally regulatr the b-1 adrenergic receptor gene in cultured ventricular myocyte. J. Biol. Chem. 1991, 266, 15863--15869.
3.Biondi B.: Mortality in elderly patients with subclinical hyperthyroidism. Lancet 2002, 359, 799-800.
4.Biondi B., Fazio S., Coltroti F., Palmieri E., Carella C., Lombardi G., Sacca L.: Reentrant atrioventricular nadal tachycardia induced by levothyroxine. J. Clin. Endocrin. Metab. 1998, 83, 2643-2645.
5.Biondi B., Palmieri E., Lombardi G., Fazio S.: Effects of thyroid hormone on cardiac function: the relative importance of heart rate, loading conditions, and myocardial contractility in regulation cardiac performance in human hyper-thyroidism. J. Clin. Endocrin. Metab. 2002, 87, 968-974.
6.Braunwald E., Zipes D., Libby P.: Heart Disease. Saunders W. B. Co., New York 2001, 659-774, 815-889, 2151-2171.
7.Burggraaf J., Tulen J., Lalezari S., Schoemaker R., de Meyer P., Meinders A., Cohen A., Pijl H.: Sympathovagal imbalance in hyperthyroidism. Am. J. Phy-siol. Endocrinol. Metab. 2001, 281, E190-E195.
8.Cernohorsky J., Pelouch V., Korecky B., Vetter R.: Thyroid control of sercolem-mal Na+/Ca+ exchanger and SR Ca 2+ - ATPase in developing rat heart. Am.
J. Physiol. 1998, 275, 264-273.
9.Chen Y. C., Chen S. A., Chen Y. J., Chang M. S., Chan P., Lin C. I.: Effects of thyroid hormone on the arrhythmogenic activity of pulmonary vein cardio-myocytes. J. Am. Coll. Cardiol. 2002, 39, 366-372.
10.Colzani R. M., Emdin M., Conforti F., Passino C., Scarlattini M., Iervasi G.: Hyperthyroidism is associated with lengthening of ventricular repolarization. Clin. Endocrinol. 2001, 55, 27-32.
11.Erem C. i wsp.: Blood coagulation and fibrinolysis in patients with hyper-thyroidism. J. Endocrinol. Invest. 2002, 25, 345-350.
12.Fenelon G., Wijns W., Andries E.: Tachycardiomyopathy: mechanisma and clinical implications. Pacing. Clin. Elactrophysiol. 1996, 19, 95-106. 13.Franklyn J. A., Gammage M. D.: Thyroid hormones and the heart: biology and
clinical implications of hyperthyroidism and its treatment. Curr. Opin. Endo-crinol. Diabetes 2000, 7, 275-300.
14.Foley C., McAllister R., Hasser E.: Thyroid status influences baroreflax function and autonomic contributions to arterial pressure and heart rate. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 2001, 280, H2061-H2068.
15.Gajek J., Ziêba I., Zyko D.: Studies on the relationship between beta-adrener-gic receptor density on cell wall lymphocytes, total serum catecholamine level and heart rate in patients with hyperthyroidism. Pol. Merkuriusz Lek. 2000, 9, 541-543.
16.Hammond H., White F., Buxton I., Saltzstein P., Brunton L., Longhurst J.: Incre-ased myocardial b-receptors and adrenergic responses in hyperthyroid pigs. Am. J. Physiol. 1987, 252, H283-H290.
17.Hurley D., Hunter A., Hewett M., Stockigt J.: Atrial fibrillation and arterial embolism in hyperthyroidism. Aust. N. Z. Med. 1981, 11, 391-393.
18.Kahaly G. J., Dillmann W. H.: Thyroid hormone action in the heart. Endocrine Rev. 2005, 4, 1-47.
19.Kobori H., Ichihara A., Miyashita Y., Hayashi M., Saruta T.: Local renin-angio-tensin system contributes to hyperthyroidism-induced cardiac hypertrophy. J. Endocrinol. 1999, 160, 43-47.
20.Kobori H., Hayashi M., Saruta T.: Thyroid hormone stimulates renin gen expres-sion throught the thyroid hormone response element. Hypertenexpres-sion 2001, 37, 99-110.
21.Komyja N., Isomoto S., Nakao K., Hayano M., Yano K.: Electrophysiological abnormalities of the atrial muscle in patients with paroxysmal atrial fibrillation associated with hyperthyroidism. Clin. Endocrinol. 2002, 56, 39-44. 22.Kuncova J., Slavikova J.: Vasoactive intestinal polypeptide in rat atria: the
effect of hyperthyroidism. Physiol. Res. 2000, 49, 427-434.
23.Noszczyk-Nowak A.: Badanie elektrofizjologiczne serca u wiñ w eksperymen-talnej hipertyroksynemii. Medycyna Wet. (w druku).
24.Noszczyk-Nowak A., Pas³awska U., Skrzypczak P., Nicpoñ J., Gajek J., Zyko D.: Objawy kliniczne, parametry hematologiczne i biochemiczne krwi u wiñ w przebiegu eksperymentalnej nadczynnoci tarczycy. Medycyna Wet. (w druku).
25.Noszczyk-Nowak A., Pas³awska U., Zyko D., Gajek J., Nicpoñ J., Rabczyñ-ski J., Skrzypczak P.: Przerost miênia sercowego indukowany podawanie L-tyroksyny per os u rosn¹cych wiñ. Medycyna Wet. 2007, 63, 113-117. 26.Olshausen K., Bischoff S., Kahaly G.: Cardiac arrhythmias and heart rate in
hyperthyroidism. Am. J. Cardiol. 1989, 63, 930-935.
27.Osman F., Gammage M., Franklyn J.: Hyperthyroidism and cardiovascular morbidity and mortality. Thyroid 2002, 12, 483-487.
28.Pachucki J., Burmeister L. A., Larsen P. R.: Thyroid hormone regulates hyper-polarization-activated cyclic nucleotide-gated channel (NCN2) mRNA in the rat heart. Circ. Res. 1999, 85, 498-503.
29.Petretta M., Bonaduce D., Spinelli L., Vicario M., Nuzzo V., Marciano F., Camuso P., Sanctis V., Lupoli G.: Cardiovascular haemodynamics and cardiac autonomic control in patients with subclinical and overt hyperthyroidism. Eur. J. Endocrinol. 2001, 145, 691-966.
30.Sakaguchi Y., Cui G., Sen.: Acute effects of thyroid hormone on inward rectifier potassium chanel current in guinea pig ventricular myocytes. Endocrinol. 1996, 137, 4744-4751.
31.Shimoni Y., Severson D. L.: Thyroid status and potassium currentsin rat ventri-cular myocyte. Am. J. Phisiol. 1995, 268, H 576-583.
32.Vos M., de Groot S., Verduyn S., van der Zande J., Leunissen H., Cleutjens J., van Bilsen M., Daemen M., Schreuder J., Allessie M., Wellens H.: Enhanced susceptibility for acquired torsade de pointes arrhythmias in the dog with chronic, complete AV block in related to cardiac hypertrophy and electrical remodeling. Circulation 1998, 98, 1125-1135.
33.Yu Y., Bilezikian J.: Tachycardia-induced cardiomiopathy secundary to thyro-toxicosis: a young man with previously unrecognized Graves disease. Thyroid 2000, 10, 923-992.
