Badania podstawowe Niżu Polskiego w poszukiwaniach ropy i gazu ziemnego

doprowadziliśmy d'o znacmego rozwoju badań· straty-wr.aficmycil całego profiLu strrutYII§l'a:fiaznego, ze S'ZL'!l.egóilinym uwrz.gilęd•nieniem k:aor:bOOliU, ~chs2'Jtynu, •triasu, diury, kredy i it.nl.eciOI'Izęd u, ńlzm. :tYICh iws'Zyst-· lciich formac,j!i., ;z kltólrymi w Polsce wiążą się główne ilości sull'OIWICów mllner.a:linych i kltÓTie s'twatrzają pell"S-pelktYJWY dalg.ze~ ich IWYISiępowamta. ·

iPoowaldz.i.my .badanlia. lllliiikTopalietointtol~e w za-klr:esie ma.k:ropaleolllltO'logii mezoooi~ i rtlrzool!Orz.ędu. OdC7Juwamy ·bralk [praiC w !Zakresie

miilm'opaleonltotlo-~ n!Je!krtórych E!jpok paleozoiku.

,P;nqw.aJdzlimy w dooć dużym rzJak.res:ie ,badania paloeo-bo'ta•n.ilc7Jrie (IS'zczególtJli.e ~"\PYlikowe) niema•! 'WISIZysbkilch tych olm'.esów, \które na ml!SZY'Ch ziemiach

z~czyły się sedymMtaCiją Illitworów looinjtymenJtal-nych, rtlzn. ~arlbonu, iltajp!rlll. liasu, :br.zieciomędu

i CfDWI~Ill. N.aj,siiJlnlieti ll'o7JWiiilięte są (pa•leobdta-ni~ne lba.diainia lkM~bdnu d trzeciorzędu - nas.zych formac,ji węgloooŚIIl!y/Cih.

Nie mamy datychiczas

JW'Y'Sitall'czad

ą'CyC'h ;podStaw do ustatlenia srtmaJtygra:llid IIllieildóryiCh profilów ikattnlbru,

dol.nego dewonu i d•ollmie'j kredy.

Prowaldtz.imy dalsze roZIW'iijatjąoe s[ę prace, choć olbeonie . jES7A!!Ze ru~'l'czająJCe, W zakreiSiie pe'tl-0-gtr'af.iJi. skał osadowych i !Złóż kqpa.l:in pochodzelnia o

sa-dowego IÓl'.a'Z seoyl'm!łllJta<:Ó1 ~ Węglonośnych ł rod-nych, Plrace ,te .zoslbały !Zillczęte dQPiero w ciągu os'tat-nich S-6 ·lat i obelclllie mamy dopiero llich ptea:wsze WY\IJ.iki. Oboonie !I.'OZS~Y zalklre; ~łdzdałania

z tymi badand.a.inli metoid. geoohettn:iezm.ych i lliceymy na :to, !!e rW !ten S(pOSób IU!chwydmy nowe pmesłamlki

dla p<muk.Jiwań 'Złóż 'bi1rumdnów, .złóż soli pptasowylch, rud melta:li 1Ilfieżela21n.ych, pier!wiaS1ków ll'Zadlkicll i pro-rnile:nliObwórtczych.

Dobrze l'IOI:lW'ij.a~ ą się

u ms

ll'ówndeti: stoSII.tilllrowo

i:lłiedaw.no zaozęte badania w !liakre'Sie patrogirafii sikał

mag:mpwych., Ultwar'óW ~wych 1 skał meta-morliezmych, 'Il!ieodlww!ne pil'IZY Olbe•cmde ~d!zonych, n&zis"OOTZa.j ą'Cytch się :posZUik::iwalndach i'iUd i.lelaza li. llll-nych meitalli, 17JW'i.ązanych ze sikałami krystaliicznymL

Mamy zaJ!Il.iall' róW!nlieiŻ rw nieda:Lekieij . pr<zys.złości wś!l.'ód !badań geodhemi'Ci'ZJnych uruoboondć u n~ ba-dania rw :zaikJres'ie /OikD:Ielśłanlla wieku bezwzględnego a taikże baldania rw 'ZlaikJresje geoili:zytkl :jąldrołw~.

Dobrz.e ;roz;wd.jają się u ;nas prace IPOOIW.adząre do uogólimeń · paU!eogoogra!flLc(lJnycll i if.ekrtxmiC'lJllyiCh po-soozagólnych r:e.gio.nów d calego · obszaru Pol&ki.

Liozne z tyoh !badań zakończOlliO IP\.IIbli:lmcjamJ., z lktórych .sz.er.eg ma cha<raiklter IDOIIlQgJrafbny i syn-te'tyt:.zny.

WŁADYSŁAW POURYSKI

Instytut Geolog!K:my

BADANIA PODSTAWOWE

NIŻU

POLSKIEGO W POSZUKIWANIACH

ROPY I GAZU ZIEMNEGO

B

ADANIA GEOLOGICZNE prowadzione 1t1a llliżu

w celu damia podstaw pracom posrzrukilwaJWOZym 01bejm.u1ją obsrmcy pol!oiżdne na ;póm01e od swych gór: Suide:tów i Gór Swięllokrizyskiich ora'Z. malsYfW'U górno-śląskliego. Tereny badame cechują się stos1.llll!lrowo s·ŁaJbym zdysłolroiwaniem oraz na ogół znaC'Zlllym za-myciem pr.zez gruibą w!U"ssbwę osadów lodow1clowych.

'.l'lr.zecliorlzęd na tym terenie

1.est

Slto::mnikmviO cienki.

Mią.imość je®O d1ochodrz.i do 400 m, !J.)l'ZeW'ażnie jednak wyllliOSi oik. 100 m li jest llltwor'LOil'ly z os·adów morskich i .ląd!QWY'Ch :z dlużymi lukami sltraltYI~atfi~ymi Ra-zem z C7JWarrtnrzędem jest on 1lrak'to.wamy jako nie-peii'Spektywny dla posZUik:iwań złóż rQPy naftowej, taik rże badaniami objęte jeSit jedytnie (llodł<YŻJe

pod-trrz.eciomędawe. ·

BokD:Y!Wa osadiowa roezl07J0iku i paleo.miku ma miąż­ szość na•jmnieds.zą rw pó.łnoono-IW'S!dboidl!lil.ej i rwschod-nd.e!j Plolls.ce (me mniej niż 300 m). Jest to obsz"ar platformowy. Je~ (pOwier7lClmia obniża się stopruowo ku SW osdąga.j ąc na linii Kosza1Ln - G:nuld!7Jiądz -Wa.r!SIZatw.a - Chelun głębollrość mędu 5000 m. Daled na S.W od tej linii miąrższ,ość pokry;wy OSiadiCXWej jest paroknioltnie wdękSza, otak że do 'głębdkośoi 3000 m rwiea:1oenia .na ogół nLe przebiły osSIKiów

merzJOI'llOtcz-'nycll :z pemnettn rwłącmie.

T,aki układ warunków geologicznych ~oił

na-s't®udący sposób ll)ll'IOWadze'llli.a badań.

l. Ka!l."towan:ie gooiiJogilczne ·poiw'łemchmowe nie zo-sltało rz~astosowa:ne lWIOhec szeoogólnego prrzyk!rycia nadkŁadem ·warstw l!l.i.epempeklty,wio:z.nych ICZW'all'\torzę­ dowy:ch i trzecioll'zędowych.

. 2. Melbdy goofdzy<C'me ms.lto\sow;a.ne rzJOIStały ~e '\Wiz.ystkim i rw d!u7.ej d.ch il"ÓŻił101'0dności, a mianowicie:

metoda ,gra~W.ime!try1Czna d•la USitaJenda ·~ównych b]oków na abszarze płytbko 1leżącego podł'Oiża

krysta-ltcme~ ~ d•La IWY.ln'ylCILa .a.ntykl1!.n i d'i<II.Pirów sol-nyich ~ olbszall'ern pla'tfOr.my;

metoda Zldjęcia magiietycznego dla ustalienia głę­ bo/kości zalegania :watr!S:tw magnety:cr.znie •C'Ly1rmych na .platfumnie;

metoda s.ejsmie:zma reflekSyjna w 'foor:mie prowa-dtz.en.ia długich IP~Difilów r.egidnalnytch dlla ustalelllda i s'Cihamakteryz.owa.n:ia :t~oznego głównych · jeid.no -Sitek geologicznych caŁego niim;

metoda se.j,smi!cZJna :re!f.rakcy}jna jaiko metoda po-mk>cmdeza dJla profili .regtanaillnych ł dla :zadań meWdy ma~~yl~. Przez wyik:OIII.iaTile siatk!i. sondowań re,. fr~kCYIJIIl~iCh .~ (pl~mie ZOlstały fWYrllnai07JOOJ.e po-Wler7JC'hn·le rOZinych prędikości sejsmiJoznytCh.

3. Me'tlody wiertmclze.

. Wiercenia opOrowe. Głębokie .w.lereenia pr2'Jebd!ja-Ją~ !Caly plaiszc.z osadowy iaS!tooowmo na p.!Śltfor.,. nue. Na bll'z:e!?JU plaJtformy \Wiereenia 1te do osiągalnej

g~ębokości 3000 m pr'Zelbijały mammik i kończyły

s1ę rw tPa'leOIZdiku, nde osiągając

1ego

S(pągu, Wobec ·tego w Po!Jsoe zacholdniej i środkowej 17JI'ez~ano

na ogół :z wi.ereeń oporowy-ch.

Wiercenia oporowo-stratygraficzne zaSitosowano

na

ty1eh terenach, gdzie płaszcz osadowy jest 121namnie grubszy IIliż 3000 m. Są to IW'.ierceenia średJn;ielj głębo­ koś.ci (jpr'zeciętni.e 1500 m) II'O!Zillli.es2'JC2lO!Ile tak, żeby

w:

sumie osią~ć informacje o calym profi!lu stra-tygrafkznym,

Wiercenia strukturalne. Pe:wlną iliość tW.iiereeń ~brze­ ba !było pastarwić .nie lty.lilro

n:a

Zibadame profilu

sbra-t~$a:fiiC:z.nego, ale głÓWlnie d:l.a :z:in~ wy-ników geofiz.yc2'lnyeh. Są ,to wliereenia płY!bkie średni~

i głęookie. ' ·

Wiercenia kartujące. Zastoo10waru> de jeldyiil.ie na antyklinorium, .gdyż nadkłiad trzeci<n"Zędu d czwa.rto-~ j~ tam .nieldul!y a powierzchnia poidł!aża s.U-me. .7ll'ozruoowaJIJJa. W zasad'Zie ten <tytp wiienceń jest p!IVJeiWid.ziany do dalsrzego S7JC'Zelgórowe~ eta1pu badań. W ten spasó.b pnzepro.wadZ'Oill.e· pr.zez LrulltY'tlllt Geo-Jogiczny Pl.'IZY ~ółpracy Przemy'Sihl Naftowego ba-da.nia mają IChair>aktter ogólnego ~ li noszą nam.rę badail I etalpll. Głównym ich celem j.elslt ogól-ne li6wnomiienogól-ne i1.1azpoznanie podłoża nil!u dlla us:ta-lenia perspektyw roponośności i gazonośności araz wy-.tyczen'ie kierullllków, to zm.alOZy .rejonfza.cję i sposób prowald!zenLa właśc'iiwych poszuk!irw.ań.

W obecnym momencie llJimOO I etapu są na Uikoń­

c?.einiu. W ciąg,u diwóch, trzech W damy całlrowtte loch opmc.o;wamie. Dopr'.owadzi.ły <me do nlie1.1Wyiltle

dn-tell'eSIUijąJCych rwy.n'ików. Okazało IS.ię, że obrllieżenie pla,tfiOirrny ws:eh'Od:nio-eurqpejskiej lsltalniawi w Pollsce r.odzajj rz.apad·Lilsika ibrz.eżnego 101k!obo 1(}0 k!m •SIZI€Q.'!Okiego obejmu1ą1Cego j·ednostiki strukrturalne typu a.ntY'kli~

nalawgo- (Góry SwiętokTzyskie i 3!lltykilinorium

ku-jlatwskQ-IPOillOrsilde) oraz synildLnalnego (nieCka

sze!Ze-oiń•slm, mogileńslko-łódizka ·i miechowslka). Jeslt

to

ro-dzaj nietypowej geosynkliny zwanej geosynkliną

duńsk.o1P01ską. WypeŁniają je osady

ki:l.k'Unastokilo-metrowej miążsZIOŚICi, w 'kltócylch caErowi.lty 1pr'ofil sa-mego merzJO.ZOiilw dochodrzJ. do 10 km. W <jtwze i

lm"e-dizlie · utiW!O'l"zyiŁo się przy krawędzli 1Pla1lfo:riny dbu-gie antyklinOO:ium, a po zewnętrznej poludlniowo-zachod-nie·j s-troiil'ie anty.kilinoriurm iPIO!WSitało sytt&lliJnoo.i:um

Szczecin - Łódź - Miechów. Wskutek podniesienia

się antytkilioorourm na brzegu platfoomy pawiStała syn-klina, naZw-ana synlldi!ną brzeiŻ!lą .

.Przy faMowaniu geooyinikliJny .lll'lalk jest pr31W1i~

zu-peł;nie :naslllil'ięć i :flałdów obalKmy•ch, by)lo to więc słiaJbe fałdowanie IZ l.iJCznyml dY'Sloka•C!jami

tY!P'u

flek-surillwego, przy WY'birtnym IUditale ltakitotn:ilm solnej.

Miało tu mie•jsce nakłada.nie ·się kierunków fałdowań

młods-zych na starsiLe i ktrz~imie s:ię strtukltrw: ~róż­

ne~ 1\V'ieiłru.

Fal!dowan[e pa·leozoilczne I częśdow'o s!tarls~· mi.ały

lciemmelk W-E do WNW-ESE. iBie~gły wlięc s'roOIŚn:ie do osi. -meoozoic:zmyTcob jed:m)stelk brzeż.nych, IW'klr:a'emjąc

na blrmg pla1lf.orlrny w okolircy L'llbUna i

ddSitos.owli-jąc :tam gwój ikieruineik do klerunku klra.wędzi. W pół,.

noonej. Pols·ce ibrak e~alkow'ticie kiemtiilików . iWYlŻej po-damych. Na1:Jomiastt Clb~terylSityJC'lmy

.tu

j€1S<t

kleru-nek NNW-SSE najiW)'raźniej się z~ozający :na

od-cilnlkiU Kjołobrlzeg - Po:zmań, gidzie !priZeltiiega

rw

pod-loi:im !l"Odm.j :blcmstu. Jest on ,w prze!dłur!en·ilu, ,grzbietu

Kjraków - Wicluń - P'orzmań.

Te wy.ra:hne wpływy głębsZJego [JIO!dłoża w Polsce

półnoonej jak ·równfue,ż burloiWa geologiczna Danii

i Sikanii &kłain:bają do !Pf'ZYjęcia ·poglądu o iprzedłuża­

niiu mę platforlmy w:scholdnio~euNJI!)ejskiej daJlelka na za.chód .w •czasaiCh !I)O."'elkambryjrskiiC'h. ·

Z p~tu widzenia pos!Zu:k:iwań na:ftiowYJCh badania

z.Wiraocają UJwagę na IIllaSitępudące. •oochy bud10rwy.

Ba-dane są s:rezegółow!o zmieilliiloścli facjaline piOISzczegól-nycb formacji. Jednym tz;_ baii'dz.ie-j iinlberesujących jest

w 'tym pmypadlklu perm górny. stwierozono

zmiaiiJ.ę. facji w· obrębde tej fOII!!Illac!]i na br:zei~

plat-furmy. Facja salinarma iku w:schodawii jeisjb oosit~­

waina facją !ila8to-węgl31Ilową. Ama!liogi-cme 1Jllliany

wykazuje ordowik. Z wielką uwagą śledzone są

for-my struktura!Lne. Zlwlraca się przy rt;ym ,uwagę na cha.ralkter wyiklinOJWań \P()ISZCzegóhlJ~C'h furmacji

i W!lirs'bw •na 1brz.egu jp].atfo:rmy oraJZ na stl'll.llkmury ty-pu an.tykllinalnego. Panuje ltu wielika rÓIŻniOrodlrrość, ·

gdy,ż IWY!l"óż.niono aż 5 .pięter 'ilelktan:i.Cizny!Ch mogą­

cych tworzyć struktury perspektywne·. W całej

g-eosynklinie na lll.itiJu są na(j,lrozrueósze s1lr1ull.®ucy

!Wie-ku d:aramdjsk:iego. Natomia:st na terleinie sytnJklJi,ny

brneŻ!neg ,w lt'eljonie Lubl!bna stwierdzono fałdy wielru

hercyńsikie'go znane z reóiOirliU Lwowa.

Do,tycłmzas :na rmu silwiierdZIO.'liO dkoŁo 80 s!IIDuiktur

p,rzy slllO!Stliilkowto madkiej Sliec'i robót geoLogi!cznych.

W piOłąjCIZeniu z faJciem IS!twierdzenia ~YICh ślarlów

biltumiinqw na rwszys1llticb stM"Szych od klredy gÓII'nej :llormacjaieh diaje

w

podstawy d1a liin.t.ensyw!n,e®o TłOZ­

szerzenia PII'!liC maj ącycb za ~Zadanie !Wytkcycie •złóż

r:opy i gazu ziemnegO l!lla niżu.

ZBIG!NIEW OBUCHOWICZ

PP. •POS7Jilkl.wanila Naftowe

WYNIKI

POSZUKIWAŃ Zł..ÓŻ

ROPY I GAZU

ORAZ PERSPEKTYWY NOWYCH

ODKRYĆ

NA TERENIE POLSKI

P

OLSKI PRZEMYSŁ NAFTOWY ma sta.rą łlrady­

. c~ę i2lWią~ą z 'reQOnem Karpat, rejonem o

skom-'pli!kowanej budowie geologilc:?Jnej. TII'adycja ta prócz dOibcych stron, a to wyszilrolenia dolbrych fachowców,

Wlpl:ynęła również ujemnie na metodykę jprac posrLu-kiwawczych i jpOdeljście do ro21Wiązywam.ia .proiblennów na iNli.~ Pol.skia.n.

Pooząwszy od 1946 II'. .roz;poozęto W~S·~ne prace

poszulkilwawcze na N~ Polskilrn. iPIQd!kreślić należY

duri;ą rolę Pmedsięlbiorstwa GooLizycmego

Pr7lemy-słu · Naftowego, ~óre wnoilliwiło lll\OWOIC:zesne

po_::-de'jśde do ~wiąZJania problemów piolsi2:U~w.aw.ozycb.

W ootattn:l:ch ilatach :pr-owaJdzi w szeTokirrn rzakresię

prace I eltCl!Pu Instytut Geo10®iezny. SkoordyniQ!Wia'nie pnc Lnstytutu Geologicznego i Przemy•situ Naftowego

jest zasBnigą wi!cemliJnis'tra :rn,gir inż. F. J1opka.

- Zalkres prac wiero1miczo-posa.ukilwaw<:zytch Wizrósł

blisko 5-lkr·ot:n:ie między ro~iem 1947 a 1959, a zakr~

prac gelofizye~:zmy,ch w osilaltnicll tlatach jest jes·zcze macmie WYŻS'Ly i IW n[eilclórycb S\Pe<Cjalnoocialcb na~

wet 10-'krotny.

WY.n:iki.IP'l"ac pos:zuildwawczych miniOnego olm"lelsu ,pod

względem priZ'alllY'S~owym moima podzielić na dwa

etajpy, 1k!tóre ll"OZgraJn-i·cza 1955/56 r.

W pierwszym okresie pra·ce . poSIZu~woze były

prowad?JOne na wielu dedoosiflk:ach :te<ktoniomych ze

s'Z.Ic~ólinym UiWZJględnien·iem KaT!Palt, g)dzie odkryto

kiJłka niedUIŻyTch ,złóż r-opy i garzu i dJWóch małych złóż

na Plrzedgórzu. W drugim okrelsi:e ,główne. Rraoe po-szukiiWlarwc:?Je 1były sik!oln-cenltirorwane na Przedgórzu Kiarpat, gdzie odkryto' 8 złóż •ga:?JDJWycb {·z cze~ jedno o piOiwlari:.nym znaczeniu pi:,zemy-s~owym) oraz jeid1110

małe :zboże ropille. Wspomniallle złOIŻa są rooneJgo ty:pu, pflzy ceym głÓIWtrlie p.rneWaża typ złoża s1matygraficz-nego, ·w :JrtórYiffi ekranem zamykającym są waxostwy

~laJSite miocenu (ltortom.u) nie~ dnie !Przykrywające

osady mez'O-i paloozoiiczne, a hiOry:?Jon'ty ga7.'0We i

rop-516

ne WY'St~Wują w osadach mezoZiOiC'Zllyeb, począml'!zy

od triasu do :kredy górnej zarórwno w piaslrowwch jalk i wapieniach. !Próc.z tego rw tym akresie piOWii.ęk~

SZOilliO zasoby na trzech z1łlożach ropnyTCb w Ka!I'Ipatacb.

Do odik:rycia WYiżej wymienionych złóż Pl'IZY•CIZy'n-ił

się między innymi zmięksoony zaikires

OP!I'óboiwyiwa-ma. oowlientóiw, w C'zytm dużą . zasługę ima ÓWIC'Zesriy

dYireiklfjor P. N. mgr :ilnZ. M. Krygowski. .

W astatn1m okresie rwycik:i prac gelolfizycznych

·szczególnie se(jsmiCIZnY'Ch łąoznie z 'badaniami straty-grafieznymi. J. sedymentologi<."mlymi pOZWIOliły na częścioWe odtworzenie hiStorii ge011Qgicznej posZJCze-góainych ba:senów sedymentacydnycb na terenie całej

Plohslki. Wymiea:done prą.oe dały .równtież obraz budo-wy lteik'tonicz:nej s.zeregu Sltr.uktur WY'ŻJSI.z.eg!O T'Zędu na

te!l"enłe Niżu Folsikiego i Przedgórza Karpat.

Należy podikroeślić, że w 'ootatn!im Olkrasie prace

I etapu .prorwad'ZJOttle przez InstyM GeologiC2Jily łącz­

nie z lrone$jami 'W)'ISuwanymi przez geoliOigóW I:nsty .. tutu, a to W. Pożaryskiego,. S. Tyskiego i innych,

odegrały bardrze pow~ną rolę w ustalal!liu metodyki

l kieruników dalszych polliZuki.wań, s'ZC!Zególnie na

Ni-żu Poliskim.

.Pirzyroot zalsiQlbów !Wyraż·nie zaznaczył się . w ga1Lie.

Wzrosły arie IW 1956 r. o lOOOfo, a w 1959 r. o 2300/1 w oonie>iel!li:u do zasobów z 1950 ;r.

Broporcja otworów pozytywnych do wszystkich

UJk!ońooonycb obs,zarów pos71Uk.iJwaw.C!zych w os'ta:tlnich latareb !Wyraża się lioZibą 53~/o dla Przedgórza i 350/o

dla całego obszaru Folski

Perospek.ty!Wy odkirycia nOIWych zitóż .ropy i gazu są

prawie na całym terenie Plolsik::i, a to:

l) dla wa.Iislbw dohto'-i śll"'OidkO!WOpaleo2loicznych naj-ba!I'dzie1 perspektyTWny dast obsza.r .półn-oCIOO-<W5chod­ nrej iP'Oilsiki. Dla ni7Jszych ogniw ,główinJ.e na Oibnz,eże­

niu wyn:iesienia maz:ursikiegp, depresji biaŁostoc'k:ie'j