Nowe stanowisko bononu na Kujawach oraz uwagi zależności poszukiwań surowców od badań podstawowych

JiEmy ZNOSKO

.

NÓWE

·

STAN·

OWISKO BONONU '

NA

~

~UjAWACH

.

. ' ' . . . . . . ,ORAZ .. . ; : . ' . ". '. .' UWAGI O ZALEŻNOŚCI .P~SZUKIWAN SUR<?WCOWYC~ OD

BADAN

PODSTAWOWYCH '

'

w

OsTATNICH LATACH geologia

pOlska

· . prowadzi na Niżu. ·Poilskim mtensywne .... ptace· bad.awcw-posm.ikiIwaWJC;Ze~ SIłtąpe

mate-.l1fały i ~QmOki o budowie' geologiOC2illej • pó.łnDc:nej Pdlskl powodują, te· bardzo częsfn

geo1o~albo . staJą w oblimu niespodzia-nek, albo też nie w.ryskują ~ewanYiCh W$~' nintów. To 'ostatnie odnosi się S7JCZególnie. do 'prac poisztiadwawczydl BUTO~ I jedno, i d,rugię wiąże się ścdśle ze słabym stopniem rnznan~ litoWgii, stratygnl!fdi, tełdx>il.ik.i i

pa-leogeografii N'ir!u PolSkiego;. OstaIt;niie. !lata · przy:n.klsły wyTaźllą :anianę w·tej spraWie. . . 'PIt!owarlzone bardzo i;ntensywnie prace

bad8lw-· . cze· pozwolą Zaa>eWOO :już w niecQugim czasie dać pierwszy, choćby ogólny .- .aJ1.e Q ile bar-dziej. 2JbUŻO!ny do prawdy: -- zaryB g~

.ni-·

m...

którego brak tak SiLnie ooCZUlWa .geologia

. surowcowa.

.' :' P.rrz;y l:icznych i.intensywnyclt prataCh

wiert-

· .

· n:iczyxfu, . prow~yCh pod

!llajr67i1.orodniej-'

.

'

SzYmi

~ stale :i. z . reguły otmymtljje 'Się' nowe dane rozjaśniaDąCe w wielU" przy-o

padkach w.sposób Wy!i:Qźny myJne poglądy '

· geolog.i.czn.e. INiektóre . z nich były spowodo- . wane fałszywą interpretacją faktów

geolo-g.icznych.. . ' .

. . Ze względów wyżej wym.ien.ionydb.

Wsk.aza-,

ne jeSt, "aby' nowe: fakty. geciOOgicrme . o . .istOt-: _3~O

· nY\t1l znaczeni'll 'jak na.jprędzej .były tPOdawane do . wiadomoScl ' SpołeCze~mva geologiczn~.

Pl'IZyczyn;i .. się .to 'do' d()kładDięjazeg;o '" i. pew- . .

niej8ZegoO akreś1ania zadań. Jbadawczych i ~

mruk:iwawczytCh, a . także. 'do illiew$pliwego · -zmniejszęnia . arosztów~ które sąnadmietne,

gdy prace, . 1lIP. wiel'ltn~e.· prowadzone są _ _ ... l_.U .

po,,~\.&. . . ' . .

.

ni-tigD

ważnym

momentem, ktWy

należało.;.

-by UJWypuklić, jest prablem Zależności osiąg~ cięć surowoowydlod prawidłowo prowadzo-. nydl' badań podstawowycil., a szćzególnie za .... ··

· leżność "Cż.asow1a" ~ wzajemny związek

ba-· dań

iurowC<iwym

_- i . badań IJ.lOdataw~h. _{' . . .}

. . KonieCZność SZYlbk.iego ~~eni.8· baży'.

suroW'ClOwej ~pańfńv;ra. pęwoduje to,. że

badania

surowoowe

niekiedy, ~e··. wy:" prżecbają badania podstawowe,

a

zdalm . się

nawet i

.

tak.

że zakłady surowcowe wkraczają · naoowe tereny, ~ których nied~onano

w: .

ogóle . 'badań pó&tawowych .. T~ prowadzo" . nepraice wyróżniają się oczywistąprzypad!or- ,

'. WDścią.' Jeżeii fak~ystan rzeCzy

m nowym

terenie .})ęjdzie ~lci, iebadania ~we Ibę-. · clą się mogły rozwJdać da[ej . korzystnie i nar-· stąpfnp. od.'kli-ycie ~o. złW.a, ;to właściwie.

We mOźnia mówić' o. stratach "geolo@crzm:ychu • · Pomstanl.e . ,jedynie . du.vestia lP1'Zepro'wad:zeriia

. . . ' J . . 1 ~ --:::-:: ... :::::-:-::::~:: __

=

.

• ' . . . , " .

~~

G'

_"~1

'

.

....

--RVc. . l - ;. Q

4-

.

T. 2 ..

Wed~,

'

.~. ~1'

.

bek,4;

.

B~

S. KłmeT.1ld. gr., fi. Ki~~d .. 41., 1.· Wł8rcę"nłe;

. . ' . r • • '

i

i

.: .•.

'.

FaUinęa

'

si~~afiezne

stanowdskQ

ria~

·

..

oo.nyUl warstw ·pr2edstawia następudący .~.

· ~krofauny i ~Gfauny: .

.

' OtWór

S 18· .

. AulacostephanuB ci .. eupalus d'O rb.

(od-cisk) . .

Ammon.iteB indeIt.

ProotrgatiteB . ąp. ~. ułamek ~ju.

Ptnn.a. sp; .

Trigon.ia bronU Ag.

'Ańattna sp. ' . ' .

Serpul.a. 71Qtundoquadm:ta . K r a UB e

· Serpula 1i!P •. (dość 1dct.ne ułamki i odciski)

LamelUbr. indet. .

btwói-

S 16·

a)'. m8kl'Olfamla . .

AuZaoostephanus 'eudoxu8 .d'O rb~ - 2t

. ' -~zy , .

Aul<tqostephantis pseudomu.tabUis "d e

· . L o r.: (Aulac08tephanu8 ~ muta.bilts

d'O rb.) -- 5 okazóW'.

.. Ammontte8 . .indet. - 1 okaż.

· E:X:Ógyra. sp; (et .MuntrutaME t

a

I1ll.) .'

Astarte

BP ..

Ludna !ił> •. div. - 3 OkaZY. .

· .Thra.cia Ell- (7gnfeclony duży:firagment)

.. Placun!)psis ~.(cf .. pa.teUtformis . ,KI!,8 u'" .

s-e) ' ..

Anomia. dnesestriata. K 11' a u s e

·

Gastropodum.

imdet. (?Ha.~O(1~ sp.)

· Cerithium

sp. -:-

3: małe tokazy;

Ib) ril.i.1ó.'ofauna . . .

.-

Eptstomina

steUicOBtata B ie l. et· P o: Ż.

": - o !nIleOWO ,;". . . . .

Epis'tóm.i,fu,.

BtellicOiStata

""

var. gTil.nuZ084 .

~ót';S.l5-·.. .

~l

.

maIklofaun.a

..

AulaCOBtephanU8ef.eUpalus . (iiO··r

b. -

.

uł.a.mek. . zwoju..- .

'. Ostrea sp. (d. . Alectryon.ia. pultige14

Gildf.) - fr8łPent .

h) mikrofauna

LenticuUna subcJlata (iR. e u s 9) - .

lnie-.Hemeo o T7'OChoUnasp. . Otw6rS 19 a) m.akJrof,auna ". ;

Aula.coBtephanm

ennus

d'O 11' b.

AuIa.costephan'UB eupa1tiB d'Ol' b.

Ammonites . indet. '. (d. Mi.rbphinCtes .

-Au!QQostephanus emmelus d'O r b.

Ammonttes indet.

?EXQgyra. ~ (dolina skorupka); .

;))) mikrofłi,UDa .

LenticuUna suoolata . (iR e u s s)~ ~

.~. . .

. Lenticulina . munsteri (R o e m)" -:-. n~lic?Jl\&.

.

.'~ Ź rozenia otwo~ S 24 uzyakanoprzez sŻk·

iOOwa~ie n.adzwyezaj obfite OII~akody ;:0 ge- .

tuJnlru Cypridea d. ooldemi.9 (F i ~ t o n),

. : które

masowym

wystQWwariiem wskazuj, 'na

. wea1deński wiek o przewierConYch W8Il"stw. ·Ot;.

. '.'wwy S .21 i S 22 ~więrały.C'haIraktery~

.

.

"

dJIi

O$adów pl.trbec1cich BJare, ~dsteo

wa ...

pienie oolitowe'· z aiftrakOl!;l·am,i i ~

ZnalfSiony

w

;rdzemu

.·

wIerinitczym·

otwotil

S 18Prootrgo.t;i.tetl sp~o ~e 'na .~

wiek <;' pllZewderconycll' utworów. .Pozosł;ałe

otwory S 16, S 17, S 15, S 19; jak tO.wynika .

z makrn- i mikrofauny, nawiereiiłyosady ki;'.

B i e l. et P

o

Ż. - masowo .

·t.,enticUtiM Bubq.zQ.ta. (R e ~

s

s) - dość

'. merydU °C/petrz stratygr.ticzne ·zesta~ , ... .

iiczne . o

Lef,ł-tłc'ulina' n}i1.nsteri '(~ o e m).

";"'po-. . jedy.ncze . ". . '. ..

..

Lenttcuilltna.

primq. o (d'OIl' h). - pojedyncze

'

.

'Otwar S 17 \ .

J

. a)! ~~ ,o . . 0 • • • • • • • • • ' 0

Belemmti8

sp. - mały ułamek.. pnekJr~j

.'~y.:: . · LemeUib,; .indet.

'0 h) .

mdJk.rofaJima

· Lenticulina subaJ.citó.(R

'

e

u" B '8), -.:.:

poje-.

dynme

.,

.

.

.

· LenttcuUna miin8teri (R I() e 'm.) -

pode-'dyncze . .

~

. Aulclcostephanus. ef. elipezlJl8 d' O rb. .

. Au*oatęphGl'1U8 f!JldO:tUł cl', O r b ~ . .

Aub.:OłlęphaTJIlI PleudomlUtlbllll . d e L p r,

AurIU!O$t~phtmU8 ęJ'inw d' O rb.· '.

MUisphmctes 1. Aul4C08tąha1QU 'JI1Iłelru d' O r b ;

". . makrofauny - taJbl. I l n!lkrofauny . tabl. 11).. . ... .

. BiałoszaJre margle wapnlste wo

otworze S ·14' ..

. nie ąostarczyły. ŻIldnych.'skamieniałd;c.i. Za1i~ '.

'. czone zos~ły do doillnego'(lkd.merydu na

pOdsta-wie normalnegonastępńwa warstw od

weaJ.-du.do g~egO kiDlerydu

w

.omawianym

prze-·krojJl" o.ra-z: lila podstawde .analogi:l..W' wykształ·

ceniu liitologjcmym Itycll ~ zmnycl1 łer~

nów, gdzie madą one . ~ datow'airle

.

_.

stra~afi:cz.ne

_go

i gdzie są zaliCzane' do

ddl.ne--.kdinerydu. . . . .

'

W

~ stanie r7S:!Zy' obraż tektooilezny m1f;-'

drzy Szubinam ,a Gruiewtkowerri może być

wy-rażony tyJ4ro ·dwd.ema nwtiiwo.ścdaml: ,albo

między ebUlbinelll

a

Gniewkowem isłmie:Je

pb-

.

I ' Tabela 1 ·· K i m e or y d

.

wJmllowy

Bo_· pterocęrowY cU. Il'. ','

4:

_l

+

₊

+

+

+

+. . , :

+

.'

_

.. .

_.

I

_tart

AS-\

Kimeryd dl. Lenticulina subalala (R e u s s )1

+

Lenticulina miin.sleTi (R o e ID )

+

+

Lenliculina 1mma (d' O r b i s j )'

+ +

Trocholina sp. . ;-

+

Epislomina' slellicoslala B l e l. et P o Ż •

Epistomina slellicoslala veT. granulo a

B i e I. e l P o Ż.

Gypridea d. valden.sis (F i t o n)ł

Oznaczema mIkrofauny zawdzH~czam mgr W.

BIe-leckiej

1 masowym występowaniem cechuje bonon.

2 głównie występuje w kimerydzie górnym.

3 występuje 'W purbeku środkowym nielicznie;

w purbeku górnym i wealdzie roasowo.

przeczmy rów tektoniczny (oryc. 2), albo' też

mamy do czynienia z poprzeczną depresją

(ryc. 3) w obrębie antytkHnorium

kujaw-skiego. NW S,ulin *.--~~==~=====T====~==~ G"I,wkd» SE

Q.,

0011" Q'CI",,,,,,4 ,. 'ft'tJ'lltl Ryc. 2. NW Slubin C8bittyn 'n,.-M" SE q., Oogi" liii Ryc. 3.

Nalleży zaznaczyć, że w porzypa-dku rowu

tektonńcznego allljIYlituda zrzutów między

Szu-binem a Łabiszynem musiałaby wynosić nie: mniej niż 800 m, a między Łatbiszynem i G.niewkowem nie mniej niż 300 m.

W roku bieżącym wykonano w . okolicy Gniewkowa klilka otworów wiertniczych, z któryoh jeden, a mianowi'Cie otwór Ostrowo

w odległości co najwyżej killku-dziesięoiu

me-trów o:d wytkonanego (plI'Zed laty, a opisanego pra:ez G. Maasa (te.) :otwOiI'U Wierzcl1osławi­ ce. Wiercenie wierzohosławidkie nawierciło pod c~walI'torzędem ~ .trzeciorzędem. lJ,twory

"dagrgersKJe". (Otwór qpisany !przez G. Maasa

miał 135,00 m głębokości, utwory doggeru

wy-stępowałY na głębokości od 120,00 m do

135,00 m).

Wieorcenia obecnie przeprowadzone dały

zu-pełnie nieoczekliwany wynik P<>d utw«,ami

CtLwarrtorzędu i. trzeciorzędu -

IPrawdopodob-nie z iłami toruńsktimi - neokomu (?),

P\llI'-beku(?) występują utwory bononu wytksz1ał­

cone jako mułowce ilasto-piaszczyste, szare

i ciemnoszare z muskowitem, iły i łupki ó.laste czarne 2 wkładkami piaSkow.ca.

Z .głębokości 210,70 m do 211,50 m uzy

-skano · jeden okaz· amOlDita Euvirgatites sp.

(ryc. 4, 5, 6) a z głębokości 210,00 m jeden

okaz amonita Haploce1,'as ~.

I

gr.

+

+

+

.

+

+

I

Bonon

I

dl.

I

Śr.

_I

_.

gr. dl.

+ + +

+ +

+

+

+

+

+

Purbek

I

śr.

'

1

'

1

₊

T b 1 II a e a

I

weald gr.

+

+

Ryc. 4. Euvirgatites sp. -odcisk 7JI"'-' " Ryc. 5. Euvirgatites sp.

-strona !prawa

'Uwo-_ ... - - ju.

Ryc. 6.

Euvirgatites sp:

-strona lewa

zwo-1u:

Z powy.ższ-ego wynika, że sbwierozony !przez

G. Maasa "dogger" powstał z niewłaśCliwegó

oznoozenia faUlIly. Uwagi G. Maasa CQ do Sita

-nu zachow.ania fauny i wY'ksz.tałcenia facjalne

-go utwOll'ÓW są ~godne r.z naszymi

obserwacja-mi i nie może ulęgać wątpLiwości, że m,iał on

do czynieni~ w xdzeniu z tym samym osadem,

'

kIt.6ry;.

naiPotkano

w'"

wietlcei1liu ,'

09ł.rowo' w.

: 'par.tii rdzenia od .13~.8() m ,do 167,10 ~,fi ~ó-:,

:~y wec;łług ,wsze1!klego pra~poOObieństwa " reprezenfuje osad oneako:mski. Trzeba przyznac,

;że Mtologicznie przypomina on 'barozoiły i

mu-' ~wce środkowo-doggerskie. W kamyni razie

" utwary opisallle przez

q.

~asa nie tylko ,nie

'Są doggerskie, ale są' młodsze ,od tbooońskiJch., ' ,

p ~ świadczywys:tę;powanie

w

:ą~ższej czę­

, :ści rdEeirla' przewodniego amooitaz rodzaju

" Eu'Vi1'gatites' sp. ' . , , ,

W świetle ' poWy7Jszych wyp,.óW hudówa , tektonicznaodcill'ka pomiędzy.:'Si'ilbinem, Ła­

biSzynem i Q-niewkowem, nie

mot.e

być

traktO-, wami, j8łk to prżed$a,wiOlOO na

ryc.

2:i 3. ~ ,

,

, szar

ęzubina jest pqpl'"T.eczną elew~ją, Od

k1tó-, $'fęp:uje :zanurzen4.e., 1 :przejście ' w;dePr~ę :

pQ-: przeczną. Schematycznie !PIl'zedstawd.one jest to

n,a r~. 7. T~n, styl tektoniczny jest .zgodny; 'z obrazem' ,grawimE$'yczp~ . tego, obsz8J'u

(St. PaWłowSki) '" .

'. ~

~ ' SE'