Agnieszka Bartosik
Integracja w edukacji
wczesnoszkolnej : zajęcia
zintegrowane "Niebo nocą"
Nauczyciel i Szkoła 1-2 (10-11), 222-226
Integracja w edukacji wczesnoszkolnej —
zajęcia zintegrowane „Niebo nocą”
Termin „integracja” pochodzi z łacińskiego „integratio” i oznacza zespalanie się, scalanie, tw orzenie całości z części1.
N auczanie integralne zaś to „taka organizacja procesów edukacyjnych, która polega na stw arzaniu dziecku w arunków do w szechstronnej działalności, podpo rządkow anej określonym zadaniom , integrującym w sobie różne treści skupione we w spólnym bloku tem atycznym . Integracja polega tu na łączeniu celów, treści, form realizacyjnych, różnych dziedzin, form aktyw ności dzieci i nauczyciela w ra m ach w spólnych jednostek tem atycznych”2.
Idea integracji nie je st now a w koncepcjach edukacyjnych. N aw iązuje ona do stosow anej ju ż nauki całościow ej. Szczególny w pływ odegrały tu: m etoda ośrod ków zainteresow ań O. D ecroly’ego, nauczanie łączne K. Linkego, pedagogika M. M ontessori oraz techniki C. Freineta. W Polsce także pojaw iły się różne odm ia ny owej koncepcji. Je d n ą z nich opracow ała Ł. M uszyńska. Ona także w prow adzi ła pojęcie integralnej jednostki tem atycznej i sform ułow ała w iele jej założeń.
Teoretyczne podstaw y nauczania zinegrowanego opracow ał też brytyjski soc jo lo g Basil Bernstein. K oncepcję tę przeciw staw ił drugiem u typow i program u nau czania — kolekcji, w którym podobnie ja k było u nas do tej pory, treści kształcenia były oddzielone od siebie przedm iotam i nauczania.
W typie zintegrow anym treści te nie są w yraźnie od siebie oddzielone, pozo stają w relacji otw artej i przenikają się nawzajem . N auczyciel i uczniow ie m ogą sw obodnie dysponow ać czasem, tem pem przyswajania wiedzy, form am i i m etoda m i kształcenia3.
Istotą nauczania integralnego je s t w ięc postrzeganie dziecka jak o niepow ta rzalnej całości, respektowanie jego indyw idualnego tem pa rozw oju, poszanow anie
1 Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1972.
2 Sowińska H., Idee i założenia koncepcji nauczania integralnego w klasach I-III, [w:] Inte
gracja w pracy z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym, red. H. Sowińska, Poznań 1993.
Agnieszka Bartosik — Integracja w edukacji wczesnoszkolnej.
223
indyw idualności, nabyw anie kompetencji przez aktyw ne działanie, uczenie sią wszystkimi zmysłami, czyli doświadczanie tu i teraz. Inne założenia to przede wszyst kim nieprzeszkadzanie rozwojowi dziecka, a jedynie wspomaganie i w spieranie go, zachęcanie ucznia do działania i stwarzanie optym alnych warunków jeg o potencja łu rozw ojow ego. W całym procesie edukacyjnym należy więc w ychodzić od dziec ka i od jeg o potrzeb rozw ojow ych4.
D zieci spoglądają w niebo od najm łodszych lat swego życia. Zaciekaw ione są tym , co dzieje się „w górze” , ja k daleko je st „biały rogalik”, czy m ożna go dotknąć, czy m ożna dostać gw iazdkę z nieba. Często pytają o to rodziców.
Tajem niczy tem at dnia „N iebo nocą” — z entuzjazm em został przyjęty przez uczniów mojej klasy. Zajęcia zostały przeprow adzone na podstaw ie Programu
kształcenia zintegrow anego abc. Trw ały 180 minut. Podczas nich uczniow ie
m ogli zdobyć następujące umiejętności:
— Z apoznanie z wierszem Ewy Szelburg-Zarem biny Idzie niebo. — Przedstaw ienie w iersza z użyciem rekwizytów.
— Pisanie liter: „N, n”, spółgłoski zmiękczonej „ni” , rozpoznaw anie ich w mowie i w piśm ie.
— O pow iadanie snów, wypowiadanie się kilkom a spójnymi zdaniami.
— R ozkładanie liczby 7 na składniki, zapisyw anie rozkładu liczb za pom ącą do daw ania.
— Sym ulacyjne rozw iązyw anie prostych zadań tekstowych. — N auka słów i m elodii piosenki pt. Kołysanka.
— R ozróżnianie m elodii kołyszącej do snu oraz zapraszającej do zabawy. — Posługiw anie się farbam i dla przedstaw ienia sceny pt. N iebo nocą. W ykorzystałam następujące środki dydaktyczne:
podręcznik Janiny K oreańskiej i Renaty M reńcy Co czyta Figielek, s. 15, K ar ty pracy abc 1 nr 87 i 88, książka Niebo nocą, Jefrem Lewitan: H istorie niezwykłe
0 gw iazdach i planetach, m agnetofon, kaseta z nagraniam i piosenek: Idzie niebo, K ołysanka, m elodia zapraszająca do zabawy, odgłosy ptaków, rekwizyty: sylwety
gw iazd, ptaków , kota, blok, farby, podkładki do m alowania, ilustracja klowna 1 spokojnego morza.
4 Por. Misioma E., Integracja w edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Integracja w pracy z dziećmi
Przebieg zajęć:
Zajęcia rozpoczęłam od wprowadzenia.
„W czoraj przyszedł do m nie mój dobry znajom y — Skrzat Guzik. M a on niebieskie ubranko ozdobione gw iazdkam i, a w ręku czarodziejską, słoneczną pałeczkę. Skrzat G uzik bardzo lubi astronom ię — czyli naukę o W szechśw iecie, 0 Słońcu i gwiazdach. Guzik to praw dziw y skrzat astronom , lubi patrzeć w niebo” . Czy w iecie ju ż o czym będziem y rozm aw iać? „O niebie i o gw iazdach” — zgodnie odpow iedziały dzieci.
O pow iedziałam więc im o gw iazdach i K siężycu. Z dradziłam także w ielką tajem nicę Guzika. „Jeżeli będziem y obserwować niebo nocąbardzo dokładnie, m o żem y zobaczyć w iele rysunków, ułożonych z gw iazd” . D zieci były ich bardzo cie kawe. M iały okazję zobaczyć zdjęcia i rysunki różnych gw iazdozbiorów , D rogi M lecznej, W ielki i M ały W óz oraz księżyc z bliska. N ie m ogły w yjść z podziw u nad ich w ielkością i niesam ow itością.
Po zaspokojeniu pierw szej ciekaw ości zaprosiłam dzieci do posłuchania, jak niebo nocą opisała pisarka, pani Ew a Szelburg-Zarem bina. W skupieniu w ysłu chały w ersji muzycznej w iersza Idzie niebo, a potem odpow iedziały na pytania. Po krótkim om ów ieniu przyszła kolej na im prow izację w iersza z użyciem dostępnych rekw izytów. K ażdy chciał w ziąć udział w zabaw ie, być zarów no ptaszkiem , kot kiem , ja k i gw iazdką.
Sylwety ptaszków zostały wykorzystane do ćw iczeń w rozkładaniu liczny 7 na składniki. U czniow ie układali je w dwóch, a następnie trzech gniazdach, zapisując odpow iednie działania.
W czasie przerw y śródlekcyjnej w szystkie dzieci w cieliły się w ptaszki. Spały w gniazdach, a gdy zbudził je św iergot, w yfruw ały na łąkę, biegały po całej sali 1 m achały skrzydełkam i. Gdy śpiew ucichł, w racały do sw ych domków. Przy po mocy gw iazdek sym ulacyjnie rozw iązyw aliśm y zadania tekstow e. G w iazdki m ru gały, św ieciły się i gasły. N a zakończenie uczniow ie sam odzielnie układali historyj ki — zadania o gwiazdach.
K olejnym etapem pracy były ćw iczenia w pisaniu. N a podstaw ie w yrazu pod stawow ego „noc” w prow adziłam literę „N, n ”, zaś na podstaw ie w yrazu „niebo” spółgłoskę zm iękczoną „ni” . D zieci dzieliły w yrazy na sylaby, w yróżniały głoski, zaznaczały sam ogłoski i spółgłoski. N astępnie uczyły się pisać literkę „N, n” , zaczynając od w odzenia palcem po ław ce i w pow ietrzu, w rytm wierszyków, (E. Paw łow ska, K onspekty lekcji dla klasy I).
1 2 1 2
i n 2 Noc I noc J nocka | ju ż || I 2 1 2 w ięc mój I synku || oczka | zm ruż ||
Agnieszka Bartosik — Integracja w edukacji wczesnoszkolnej.
225
I 2 З N a [tal Ikall 2 I I II 1 N 3 1 2 3 N a I tal | ka|| 1 2 з dos I ta I ła|| i 2 з k a |n a r | ka||Potem pisząc na makulaturze, w karcie pracy, by stopniowo przejść do małego form atu w zeszycie, w trzy linie.
Przypom nieliśm y sobie także „bal sam ogłosek”, na którym „i” pełniło funkcję zmiękczenia. Dzieci zapisały sylaby: „nia, nio, nie, niu”, a także zdania: „Jest ciemna noc. N a niebie nie m a ***”., w których zaznaczyły now o poznaną literę.
Po ciężkiej pracy przyszedł czas na odpoczynek. D zieci w ysłuchały nastrojo wej kołysanki H. Bojarskiej, a następnie żywej, skocznej melodii. Ich zadaniem było odgadnąć, która m uzyka zaprasza nas do zabawy, a która kołysze do snu. O dgadły oczyw iście bezbłędnie. N astępnie dopasowaliśmy odpowiednie ilustracje do m uzyki, reagow aliśm y ruchem na określoną m elodię i ilustrację. D ziewczynki zaproponow ały nauczenie się kołysanki. „Przecież w nocy się śpi” — stwierdziły. N auczyliśm y się więc pierwszej zwrotki.
KOŁYSANKA Śpij siostrzyczko m oja mała,
czas na Ciebie już, ja C ię będę kołysała,
a Ty oczka zmruż. Luli, luli ju ż słoneczko, pożegnało dzień,
noc nadchodzi kochaneczko, w szędzie m rok i cień.
G dy dzieci um iały ju ż śpiewać, przystąpiliśm y do uzupełniania kart pracy. Jednak m elodia kołysanki pozostała na ustach dzieci ju ż do końca dnia.
U czniow ie zaczęli opow iadać o sw oich snach, zarów no tych kolorow ych, ja k i strasznych, i smutnych. K ażdy m iał okazję podzielić się z nam i swoim i w raże
niami.
D zień zakończyliśm y tw órczością artystyczną. Jak m ożna się domyślić, dzieci m alow ały niebo nocą. W pracach ujaw niła się nie tylko ogrom na, dziecięca fanta zja, ale także inform acje, które dzieci zapam iętały w ciągu dnia.
„Niebo nocą” to temat, który był strzałem w dziesiątkę. Dzieci były nim w prost zauroczone. W późniejszym czasie często w racały m yślam i do Skrzata Guzika, oglądały książki, encyklopedie, zadaw ały pytania. Do tem atu gw iazd, K siężyca, Słońca i całego K osm osu z p ew nościąjeszcze powrócimy.
