ɉɊɈɒɅɈȿ ɂ ɋɈȼɊȿɆȿɇɇɈɋɌɖ ȼ ɌȼɈɊɑȿɋɌȼȿ ɂɊɂɇɕ ɊȺɌɍɒɂɇɋɄɈɃ
PAST AND CONTEMPORANEOUSNESS IN IRINA RATUSHINSKAYA’S OUTPUT
ɂɊȿɇȺ ɊɍȾɁȿȼɂɑ
ABSTRACT. Russian poet Irina Ratushinskaya’s poetic output was presented in the article by paying attention to two aspects in her creativeness. The subject of the past is connected with Polish roots, Polish subject matter, religion and faith. Elements of contemporaneousness ɚre found in works about constraint, persecution, the fight for democracy and freedom, and describing the lack of agreement to restrict an individual`s freedom.
Irena Rudziewicz, Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski, Olsztyn – Polska.
Ʌɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɟ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɨ ɂɪɢɧɵ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ ɜ ɨɮɢɰɢɚɥɶɧɨɣ ɪɭɫɫɤɨɣ ɩɟɱɚɬɢ ɩɨɹɜɢɥɨɫɶ ɜ 1990 ɝɨɞɭ, ɜɥɢɜɚɹɫɶ ɜ ɲɢɪɨɤɢɣ ɩɨɬɨɤ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɪɭɫ-ɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ1 . ɉɨɫɥɟ ɦɧɨɝɢɯ ɥɟɬ ɩɪɟɫɥɟɞɨɜɚɧɢɣ, ɪɟɩɪɟɫɫɢɣ, ɨɛɵɫɤɨɜ, ɞɨ-ɩɪɨɫɨɜ, ɚɪɟɫɬɨɜ ɢ ɩɪɢɫɭɠɞɟɧɢɹ ɤ ɫɟɦɢ ɝɨɞɚɦ ɥɚɝɟɪɟɣ ɢ ɩɹɬɢ ɝɨɞɚɦ ɫɫɵɥɤɢ ɡɚ ɚɧɬɢɫɨɜɟɬɫɤɭɸ ɩɪɨɩɚɝɚɧɞɭ ɢ ɚɧɬɢɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜɟɧɧɭɸ ɚɝɢɬɚɰɢɸ, Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ, ɛɥɚɝɨɞɚɪɹ ɧɚɬɢɫɤɚɦ ɨɛɳɟɫɬɜɟɧɧɨɫɬɢ, ɜ ɞɟɤɚɛɪɟ 1986 ɝɨɞɚ ɜɦɟɫɬɟ ɫ ɦɭɠɟɦ ɨɫɬɚɜɥɹɟɬ ɋɨɜɟɬɫɤɢɣ ɋɨɸɡ ɢ ɭɟɡɠɚɟɬ ɜ Ʌɨɧɞɨɧ, ɝɞɟ ɠɢɜɟɬ ɞɨ ɫɢɯ ɩɨɪ, ɩɢɲɟɬ ɫɬɢɯɢ, ɢɡɞɚɟɬ ɫɛɨɪɧɢɤɢ, ɩɟɱɚɬɚɟɬ ɜɨɫɩɨɦɢɧɚɧɢɹ, ɷɫɫɟ ɢ ɤɧɢɝɢ. ȼ 1989 ɝɨɞɭ ɩɨɹɜɢɥɢɫɶ ɟɟ ɥɚɝɟɪɧɵɟ ɜɨɫɩɨɦɢɧɚɧɢɹ ɋɟɪɵɣ ɰɜɟɬ ɧɚɞɟɠɞɵ, ɤɨɬɨɪɵɟ ɫɬɚɥɢ ɨɱɟɧɶ ɩɨɩɭɥɹɪɧɵɦɢ, ɛɵɥɢ ɩɟɪɟɜɟɞɟɧɵ ɧɚ ɦɧɨɝɢɟ ɹɡɵɤɢ ɦɢɪɚ ɢ, ɤɚɤ ɝɨɜɨɪɢɬ ɜ ɢɧɬɟɪɜɶɸ ɩɨɷɬɟɫɫɚ, „moja ksiąĪka Szara barwa nadziei stała siĊ bestsellerem w trzech krajach, zaĞ wydano ją ogółem w 17 jĊzykach”2.
Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɪɨɞɢɥɚɫɶ 4 ɦɚɪɬɚ 1954 ɝɨɞɚ ɜ Ɉɞɟɫɫɟ, ɜ ɫɟɦɶɟ ɩɨɥɶɫɤɨɝɨ ɩɪɨ-ɢɫɯɨɠɞɟɧɢɹ. ɍɱɢɥɚɫɶ ɜ ɲɤɨɥɟ, ɨɤɨɧɱɢɥɚ ɮɚɤɭɥɶɬɟɬ ɮɢɡɢɤɢ ɜ Ɉɞɟɫɫɤɨɦ ɭɧɢ-________________ 1ɋɦ. ɂ. Ɋ ɚ ɬ ɭ ɲ ɢ ɧ ɫ ɤ ɚ ɹ, ɋɬɢɯɢ, „Ⱦɪɭɠɛɚ ɧɚɪɨɞɨɜ” 1990, ʋ 1, ɫ. 130–133; „Ɂɧɚɦɹ” 1990, ʋ 1, ɫ. 74–82; „Ʌɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɟ oɛɨɡɪɟɧɢɟ” 1991, ʋ 12, ɫ. 7–14 ɢ ɞɪ. 2
Wiersze są jak koty, [rozm. z I. RatuszyĔską], „Tygodnik «SolidarnoĞü»” 1990, nr 49, c. 16. Inne wywiady i rozmowy zob. m.in.: Wywiad z Iriną RatuszyĔską, „Kultura NiezaleĪna” 1988, nr 40, c. 24–34; Szczyt Gorbiego, [z I. RatuszyĔską rozm. M. Cichocki], „Opinia” 1990, nr 35, c. 8–9; Nigdy nie wierzyłam w Gorbaczowa, [z I. RatuszyĔską rozmawiają M. Cichocki i T. Merta], „Fortuna” 1991, nr 2, c. 29.
ɜɟɪɫɢɬɟɬɟ, ɪɚɛɨɬɚɥɚ, ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɹ ɦɚɬɟɦɚɬɢɤɭ ɢ ɮɢɡɢɤɭ ɜ ɲɤɨɥɟ. ɇɟɤɨɬɨɪɨɟ ɜɪɟ-ɦɹ ɛɵɥɚ ɚɫɫɢɫɬɟɧɬɤɨɣ ɜ ɉɟɞɚɝɨɝɢɱɟɫɤɨɦ ɢɧɫɬɢɬɭɬɟ, ɨɬɤɭɞɚ ɭɲɥɚ, ɧɟ ɫɨɝɥɚɲɚ-ɹɫɶ ɫ ɬɪɚɤɬɨɜɤɨɣ ɦɨɥɨɞɵɯ ɟɜɪɟɟɜ, ɩɨɫɬɭɩɚɸɳɢɯ ɜ ɜɭɡɵ. ȼ 1979 ɝɨɞɭ ɭɟɡɠɚɟɬ ɜɦɟɫɬɟ ɫ ɦɭɠɟɦ ɜ Ʉɢɟɜ ɢ ɬɚɦ ɧɚɱɢɧɚɟɬ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɭɸ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɶ, ɫɨɡɞɚɜɚɹ ɤɪɢɬɢɱɟɫɤɢɟ ɢ ɫɚɬɢɪɢɱɟɫɤɢɟ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɹ, ɤɨɬɨɪɵɟ ɢɡɞɚɜɚɥɢɫɶ ɧɟɥɟɝɚɥɶɧɨ, ɩɟɱɚɬɚɥɢɫɶ ɩɨɞɩɨɥɶɧɨ, ɜ ɫɚɦɢɡɞɚɬɚɯ, ɩɨɹɜɥɹɥɢɫɶ ɜ ɪɭɤɨɩɢɫɹɯ ɢɥɢ ɜ ɷɦɢɝɪɚ-ɰɢɨɧɧɵɯ ɪɭɫɫɤɨɹɡɵɱɧɵɯ ɠɭɪɧɚɥɚɯ, ɝɚɡɟɬɚɯ, ɢɡɞɚɬɟɥɶɫɬɜɚɯ. ȼɦɟɫɬɟ ɫ ɦɭɠɟɦ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɩɪɢɧɢɦɚɥɚ ɭɱɚɫɬɢɟ ɜɨ ɜɫɟɜɨɡɦɨɠɧɵɯ ɮɨɪ-ɦɚɯ ɨɛɳɟɫɬɜɟɧɧɨɝɨ ɩɪɨɬɟɫɬɚ ɩɪɨɬɢɜ ɫɭɳɟɫɬɜɭɸɳɢɯ ɬɨɝɞɚ ɧɨɪɦ, ɡɚɤɨɧɨɜ ɢ ɩɨ-ɪɹɞɤɨɜ, ɜɵɪɚɠɚɥɚ ɫɜɨɟ ɩɪɹɦɨɟ ɫɨɩɪɨɬɢɜɥɟɧɢɟ ɪɟɠɢɦɭ ɢ ɜɥɚɫɬɢ, ɩɵɬɚɹɫɶ ɭɟɯɚɬɶ ɢɡ ɋɨɸɡɚ. ɋɭɩɪɭɝɢ, ɨɞɧɚɤɨ, ɧɟ ɩɨɥɭɱɚɥɢ ɩɚɫɩɨɪɬɨɜ, ɢɯ ɫɬɚɥɢ ɩɪɟɫɥɟɞɨɜɚɬɶ, ɨɧɢ ɧɟ ɦɨɝɥɢ ɞɨɫɬɚɬɶ ɩɨɫɬɨɹɧɧɭɸ ɪɚɛɨɬɭ, ɦɧɨɝɨɤɪɚɬɧɨ ɩɨɞɜɟɪɝɚɥɢɫɶ ɡɚɞɟɪɠ-ɤɚɦ, ɞɨɩɪɨɫɚɦ ɢ ɨɛɵɫɤɚɦ. ɇɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɷɬɨ, ɨɧɢ ɩɢɫɚɥɢ ɜɨɡɡɜɚɧɢɹ ɢ ɨɛɪɚ-ɳɟɧɢɹ, ɩɪɨɬɟɫɬɵ ɢ ɩɪɢɡɵɜɵ, ɤɨɬɨɪɵɟ ɩɟɱɚɬɚɥɢ ɜ ɧɟɥɟɝɚɥɶɧɵɯ ɢɡɞɚɬɟɥɶɫɬɜɚɯ, ɪɟɞɚɤɬɢɪɨɜɚɥɢ ɢ ɪɚɫɩɪɨɫɬɪɚɧɹɥɢ ɩɨɞɩɨɥɶɧɭɸ ɢ ɷɦɢɝɪɚɰɢɨɧɧɭɸ ɩɪɟɫɫɭ, ɧɟɥɟ-ɝɚɥɶɧɭɸ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɭ. ȼ ɩɪɨɛɥɟɦɚɬɢɤɟ ɩɨɷɡɢɢ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ, ɧɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɟɟ ɬɟɦɚɬɢɱɟɫɤɨɟ ɢ ɫɬɢ-ɥɢɫɬɢɱɟɫɤɨɟ ɪɚɡɧɨɨɛɪɚɡɢɟ, ɱɟɬɤɨ ɩɪɨɫɦɚɬɪɢɜɚɸɬɫɹ, ɤɚɤ ɧɚɦ ɤɚɠɟɬɫɹ, ɞɜɟ ɥɢ-ɧɢɢ, ɝɞɟ ɫɨɱɟɬɚɟɬɫɹ ɩɪɨɲɥɨɟ ɢ ɧɚɫɬɨɹɳɟɟ, ɛɵɜɲɢɟ ɫɨɛɵɬɢɹ ɢ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɚɹ ɞɟɣɫɬɜɢɬɟɥɶɧɨɫɬɶ. ɉɪɨɲɥɨɟ, ɧɚɯɨɞɹɳɟɟ ɫɜɨɢ ɨɬɝɨɥɨɫɤɢ ɜ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɟ ɢ ɜɵ-ɫɤɚɡɵɜɚɧɢɹɯ ɩɨɷɬɟɫɫɵ, ɫɜɹɡɚɧɨ ɩɪɟɠɞɟ ɜɫɟɝɨ ɫ ɩɨɥɶɫɤɢɦ ɩɪɨɢɫɯɨɠɞɟɧɢɟɦ, ɫ ɩɨɥɶɫɤɢɦ ɧɚɰɢɨɧɚɥɶɧɵɦ ɫɨɡɧɚɧɢɟɦ, ɫ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɵɦɢ ɦɨɬɢɜɚɦɢ ɢ ɷɥɟɦɟɧ-ɬɚɦɢ ɜɟɪɵ. ȼ ɲɤɨɥɟ, ɢɧɫɬɢɬɭɬɟ, ɧɚ ɪɚɛɨɬɟ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɩɨɥɶɡɨɜɚɥɚɫɶ ɪɭɫɫɤɢɦ ɢ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɦ ɹɡɵɤɨɦ. Ⱦɨɦɚ, ɜ ɪɨɞɧɨɣ ɨɛɫɬɚɧɨɜɤɟ, ɫɥɵɲɚɥɚ ɩɨɥɶɫɤɢɣ ɹɡɵɤ, ɧɚ ɤɨɬɨɪɨɦ ɪɚɡɝɨɜɚɪɢɜɚɥɢ ɢ ɪɭɝɚɥɢɫɶ ɞɟɞɭɲɤɚ ɫ ɛɚɛɭɲɤɨɣ, ɱɬɨɛɵ ɢɯ ɧɟ ɩɨɧɢ-ɦɚɥɢ ɞɟɬɢ.
I mowa polska w rodzinie – ani mru-mru! – została wypleniona. A i tak babciĊ, głĊboko wie-rzącą katoliczkĊ, ile razy ciągniĊto do KGB za chodzenie do koĞcioła!3
– ɜɫɩɨɦɢɧɚɟɬ ɩɨɷɬɟɫɫɚ. ɂ ɞɨɛɚɜɥɹɟɬ, ɱɬɨ:
zostałam ochrzczona przez babciĊ i dziadka w tajemnicy przed rodzicami i dowiedziałam siĊ o tym równieĪ w tajemnicy na łoĪu Ğmierci babci. Poczułam siĊ jednak chrzeĞcijanką w wieku 23 lat i wówczas zaczĊłam siĊ poczuwaü do odpowiedzialnoĞci za moje pokolenie4.
ɉɪɚɞɟɞ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ, ɩɨɥɹɤ, ɩɨɝɢɛ ɜɨ ɜɪɟɦɹ ɜɨɫɫɬɚɧɢɹ 1863 ɝɨɞɚ. ȼ ɧɚɤɚ-ɡɚɧɢɟ ɟɝɨ ɢɦɟɧɢɟ ɛɵɥɨ ɤɨɧɮɢɫɤɨɜɚɧɨ, ɚ ɫɟɦɶɹ ɩɟɪɟɟɯɚɥɚ ɜ Ɉɞɟɫɫɭ. ɉɪɚɞɟɞɭ ɩɨɷɬɟɫɫɚ ɩɨɫɜɹɬɢɥɚ ɨɞɧɨ ɢɡ ɦɧɨɝɢɯ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɟɧɢɣ, ɜ ɤɨɬɨɪɵɯ ɫɥɵɲɚɬɫɹ ɩɨɥɶ-ɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ: ________________ 3
I. R a t u s z y Ĕ s k a, Moja ojczyzna, [ɜ:] ɟɟ ɠɟ, Mój kraju znienawidzony, wybrał i przeł. W. Woroszylski, Londyn 1987, c. 67.
4
Ɇɨɟɦɭ ɛɟɫɩɪɚɜɧɨɦɭ ɩɪɚɞɟɞɭ – ɩɨɞɩɨɪɭɱɢɤɭ ɝɪɚɠɞɚɧɫɤɨɣ ɜɨɣɧɵ. Dwie wiorsty od DĨwiny –
z kulą w gardle, w ostatniej mĊce,
poĞrodku swojej wojny czarnej białosiny
ty na wieku rozpostarłeĞ rĊce. Na jasnym rubaszki krzyĪu jest krew dziwo, czy nie błĊkitna? …
Twoja burza, Ğcichła w długiej nocy. A za nami
haĔba stąpa w słuĪalczych pochodach. Lecz nadane mi zostały twoje oczy jako przekleĔstwo i jak nagroda5. Ɉɬɝɨɥɨɫɤɢ ɩɨɥɶɫɤɨɝɨ ɩɪɨɢɫɯɨɠɞɟɧɢɹ ɫɥɵɲɧɵ ɜɨ ɦɧɨɝɢɯ ɥɢɪɢɱɟɫɤɢɯ ɫɬɢ-ɯɨɬɜɨɪɟɧɢɹɯ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ. Ⱦɚɠɟ ɜ ɬɸɪɶɦɚɯ ɢ ɥɚɝɟɪɹɯ ɦɵɫɥɶ ɨɛ ɢɡɜɟɱɧɨɣ ɧɟɩɨ-ɤɨɪɧɨɫɬɢ ɩɨɥɶɫɤɨɝɨ ɧɚɪɨɞɚ, ɨɛ ɟɝɨ ɜɟɤɨɜɨɣ ɛɨɪɶɛɟ ɢ ɝɟɪɨɢɱɟɫɤɢɯ ɫɪɚɠɟɧɢɹɯ ɡɚ ɫɜɨɛɨɞɭ ɢ ɧɟɡɚɜɢɫɢɦɨɫɬɶ ɩɨɦɨɝɚɥɚ ɟɣ ɦɭɠɟɫɬɜɟɧɧɨ ɩɟɪɟɧɨɫɢɬɶ ɜɫɟ ɢɫɩɵɬɚ-ɧɢɹ, ɜɵɩɚɜɲɢɟ ɧɚ ɟɟ ɞɨɥɸ, ɧɟ ɫɞɚɜɚɬɶɫɹ, ɧɟ ɩɚɞɚɬɶ ɞɭɯɨɦ ɢ ɧɟ ɢɞɬɢ ɧɚ ɭɫɬɭɩ-ɤɢ. „I wszystko nałoĪyło siĊ na buntownicze porywy, jakie tkwiły we mnie zawsze, jak długo siebie pamiĊtam. Czy to polskie geny szaleją?”6, – ɪɚɡɞɭɦɵɜɚɥɚ ɦɧɨɝɨ-ɤɪɚɬɧɨ ɩɨɷɬɟɫɫɚ. Ɉɬɡɜɭɤɢ ɛɵɜɲɢɯ ɫɪɚɠɟɧɢɣ ɞɨɯɨɞɹɬ ɞɨ ɧɟɟ ɢ ɫɤɜɨɡɶ ɥɚɝɟɪɧɵɟ ɢ ɬɸɪɟɦɧɵɟ ɫɬɟɧɵ, ɜɵɡɵɜɚɹ ɭɜɟɪɟɧɧɨɫɬɶ ɜ ɬɨɦ, ɱɬɨ ɧɭɠɧɨ ɩɨɫɬɨɹɧɧɨ ɩɪɨɹɜɥɹɬɶ ɫɢɥɭ ɞɭɯɚ, ɨɤɚɡɵɜɚɬɶ ɫɨɩɪɨɬɢɜɥɟɧɢɟ, ɜɵɪɚɠɚɬɶ ɧɟɫɨɝɥɚɫɢɟ ɫ ɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜɟɧɧɨɣ ɫɢɫɬɟɦɨɣ ɢ ɩɨɪɹɞɤɚɦɢ ɬɨɬɚɥɢɬɚɪɧɨɝɨ ɫɬɪɨɹ, ɱɚɫɬɶɸ ɢ ɫɢɦɜɨɥɨɦ ɤɨɬɨɪɨɝɨ ɹɜɥɹɸɬɫɹ ɥɚ-ɝɟɪɹ. ________________ 5
I. R a t u s z y Ĕ s k a, Dwie wiorsty od DĨwiny…, tł. Ingratus; ɫɦ.: T. P a t r z a ł e k, Mój ty kraju znienawidzony (O poezji Iriny RatuszyĔskiej), [ɜ:] Glosariusz. Od Młodej Polski do współczesnoĞci, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, c. 393–394. O twórczoĞci poetki zob. m.in.: I. R u d z i e w i c z, Wątki polskie w twórczoĞci Iriny RatuszyĔskiej, „Przegląd Wschodni” 1992– 1993, t. II, z. 4 (8), c. 947–951; ɨɧɚ ɠɟ, Ʌɚɝɟɪɧɵɟ ɢ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɵɟ ɦɨɬɢɜɵ ɜ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɦ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɟ ɪɭɫɫɤɨɣ ɷɦɢɝɪɚɰɢɨɧɧɨɣ ɩɨɷɬɟɫɫɵ ɂɪɢɧɵ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ, [ɜ:] ɂɫɬɨɪɢɹ ɢ ɫɨɜɪɟ-ɦɟɧɧɨɫɬɶ ɜ ɪɭɫɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɟ, pod red. K. Prusa, Rzeszów 1999, c. 225–237; ɨɧɚ ɠɟ, Ɋɟɥɢ-ɝɢɨɡɧɵɟ ɢ ɩɨɥɶɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ ɜ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɦ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɟ ɂɪɢɧɵ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ, [ɜ:] Ⱥɤɬɭ-ɚɥɶɧɵɟ ɩɪɨɛɥɟɦɵ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ: ɤɨɦɦɟɧɬɚɪɢɣ ɤ ɏɏ ɜɟɤɭ, Ʉɚɥɢɧɢɧɝɪɚɞ 2001, c. 205–217; I. T a r k o w s k a, Motywy twórczoĞci Ireny RatuszyĔskiej, „Przegląd Rusycystyczny” 1994, nr 3–4, c. 173–186; ɨɧɚ ɠɟ, Motywy twórczoĞci Ireny RatuszyĔskiej, „Studia Literaria Polono-Slavica”, Warszawa 1996, t. 2, c. 93–103.
ȼ ɧɟɥɟɩɨɦ ɦɭɧɞɢɪɟ ɫɬɚɪɢɧɧɵɯ ɜɨɣɫɤ ɉɪɨɦɱɚɥ ɩɨ ɦɟɪɡɥɵɦ ɩɨɥɹɦ. […] ɂ ɡɚɩɟɥɢ ɬɪɭɛɵ ɛɵɥɵɯ ɩɨɥɤɨɜ ɋɦɟɪɬɶɸ ɢ ɫɟɪɟɛɪɨɦ […] ɂ ɱɬɨ ɬɚɦ ɦɨɝɥɨ ɬɚɤ ɫɬɪɚɧɧɨ ɡɜɟɧɟɬɶ – Ɇɧɟ ɛɵɥɨ ɧɟ ɪɚɡɥɢɱɢɬɶ. ɇɨ ɪɜɚɧɭɥɨ ɫɟɪɞɰɟ ɧɚ ɷɬɨɬ ɡɜɨɧ, ɂ ɭɫɬɚɥɨɫɬɶ ɤɪɵɥɨɦ ɫɦɟɥɨ7 . ɉɨɷɬɟɫɫɚ ɩɨɫɬɨɹɧɧɨ ɩɨɞɱɟɪɤɢɜɚɟɬ, ɱɬɨ ɜ ɦɢɪɟ ɜɫɟ ɜɡɚɢɦɨɫɜɹɡɚɧɨ ɢ ɩɨɷɬɨ-ɦɭ ɞɥɹ ɱɟɥɨɜɟɤɚ ɟɫɬɟɫɬɜɟɧɧɨ ɢɫɤɚɬɶ ɫɜɨɣ ɪɨɞ, ɫɜɨɢ ɤɨɪɧɢ, ɪɨɞɫɬɜɟɧɧɵɟ ɫɜɹɡɢ. ɉɨɷɬɟɫɫɚ ɦɧɨɝɨɤɪɚɬɧɨ ɜɨɡɜɪɚɳɚɟɬɫɹ ɤ ɢɫɬɨɪɢɢ ɫɟɦɶɢ, ɤ ɩɪɨɲɥɨɦɭ, ɤ ɫɜɹɡɹɦ ɫ ɉɨɥɶɲɟɣ, ɟɟ ɤɭɥɶɬɭɪɨɣ, ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɨɣ, ɢɫɬɨɪɢɟɣ, ɹɡɵɤɨɦ ɢ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɵɦɢ ɫɨɛɵɬɢɹɦɢ. ɉɨɥɶɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ ɭ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ ɨɱɟɧɶ ɪɚɡɧɨɨɛɪɚɡɧɵ. ɂɧɨɝɞɚ ɨɧɢ ɜɵɫɬɭɩɚɸɬ ɜ ɮɨɪɦɟ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɵɯ ɧɚɦɟɤɨɜ, ɜɨɫɩɨɦɢɧɚɧɢɣ ɨ ɞɟɬɫɬɜɟ ɢɥɢ ɨɬɤɥɢɤɨɜ ɧɚ ɚɤɬɭɚɥɶɧɵɟ, ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɵɟ ɫɨɛɵɬɢɹ ɜ ɉɨɥɶɲɟ. ȼ ɢɸɥɟ 1982 ɝɨɞɚ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɩɢɲɟɬ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɟɧɢɟ, ɜ ɤɨɬɨɪɨɦ ɥɢɱɧɵɟ, ɥɢɪɢɱɟɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ ɬɟɫɧɨ ɩɟɪɟɩɥɟɬɟɧɵ ɫ ɩɨɥɢɬɢɱɟɫɤɢɦɢ. ɇɚ ɮɨɧɟ ɧɨɱɧɨɣ ɩɚ-ɧɨɪɚɦɵ Ƚɞɚɧɶɫɤɚ, ɩɨɫɥɟ ɜɜɟɞɟɧɢɹ ɜ ɉɨɥɶɲɟ ɜɨɟɧɧɨɝɨ ɩɨɥɨɠɟɧɢɹ ɩɨɷɬɟɫɫɚ ɪɚɡɦɵɲɥɹɟɬ ɨ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨɫɬɢ ɩɨɥɧɨɣ ɫɜɨɛɨɞɵ, ɞɥɹ ɤɚɠɞɨɣ ɥɢɱɧɨɫɬɢ, ɨ ɮɨɪ-ɦɚɯ ɫɨɩɪɨɬɢɜɥɟɧɢɹ ɢ ɩɪɨɬɟɫɬɚ ɫɨ ɫɬɨɪɨɧɵ ɢɧɞɢɜɢɞɭɚɥɶɧɨɝɨ ɱɟɥɨɜɟɤɚ ɢ ɨɛɳɟ-ɫɬɜɚ, ɨ ɧɟɢɡɛɟɠɧɨɫɬɢ ɦɧɨɝɢɯ ɩɨɬɟɪɶ, ɢ ɞɚɠɟ ɠɟɪɬɜ, ɜɨ ɜɪɟɦɹ ɷɬɨɝɨ ɩɪɨɬɟɫɬɚ. ȼ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɟɧɢɢ ɞɚɟɬɫɹ ɨɪɢɝɢɧɚɥɶɧɚɹ ɯɚɪɚɤɬɟɪɢɫɬɢɤɚ ɧɚɲɟɣ ɫɬɪɚɧɵ, ɫɜɨɟɨɛ-ɪɚɡɧɵɯ ɱɟɪɬ ɧɚɪɨɞɚ. Ɋɟɚɥɢɫɬɢɱɟɫɤɢɣ ɨɛɪɚɡ ɧɨɱɧɨɝɨ ɝɨɪɨɞɚ ɢ ɩɨɥɶɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ ɫɬɚɧɨɜɹɬɫɹ ɩɨ-ɜɨɞɨɦ ɞɥɹ ɫɟɪɶɟɡɧɵɯ ɨɛɨɛɳɟɧɢɣ, ɞɥɹ ɪɚɡɞɭɦɢɣ ɨ ɬɪɭɞɧɵɯ, ɩɨɪɨɣ ɬɪɚɝɢɱɟɫɤɢɯ ɫɭɞɶɛɚɯ. Ʉɚɪɬɢɧɵ ɩɨɜɫɟɞɧɟɜɧɨɣ ɠɢɡɧɢ ɜ ɭɫɥɨɜɢɹɯ ɜɨɟɧɧɨɝɨ ɩɨɥɨɠɟɧɢɹ ɩɨ-ɛɭɠɞɚɸɬ ɩɨɷɬɟɫɫɭ ɤ ɩɫɢɯɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɦ ɢ ɮɢɥɨɫɨɮɫɤɢɦ ɪɚɡɦɵɲɥɟɧɢɹɦ, ɤ ɦɨ-ɪɚɥɶɧɨ-ɷɬɢɱɟɫɤɨɦɭ ɫɢɧɬɟɡɭ.
Nie przeĞliznĊ siĊ przez sito patroli, Nocnym GdaĔskiem, przez wiatru łopot. Jak zraniony pies, serce wlecze siĊ, boli – Gdyby znaü to potrzebne słowo! Polskie słowo
Daruje wolnoĞü i Īycie!
Wszystkie pieĞni bez Īalu oddam Byle resztkĊ tchu, na koniec wykrzyczeü TĊ podniebną odĊ!8
________________
7ɂ. Ɋ ɚ ɬ ɭ ɲ ɢ ɧ ɫ ɤ ɚ ɹ, Ⱥ ɜ ɷɬɨɦ ɝɨɞɭ ɩɨɞɭɥɨ ɜɟɫɧɨɣ..., „Ɂɧɚɦɹ” 1990, ʋ 1, ɫ. 81. 8 I. R a t u s z y Ĕ s k a, Mój ty kraj…, ɭɤɚɡ. ɫɨɱ., c. 46.
ȼɨɡɜɪɚɳɟɧɢɟ ɜ ɩɪɨɲɥɨɟ, ɩɨɥɶɫɤɢɟ ɦɨɬɢɜɵ, ɜɧɨɜɶ ɢ ɜɧɨɜɶ ɜ ɪɚɡɧɵɟ ɝɨɞɵ ɩɨɜɬɨɪɹɸɳɢɟɫɹ ɜ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɟ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ, ɜɵɡɜɚɧɵ ɬɨɠɟ ɢ ɟɟ ɫɢɦɩɚɬɢɟɣ ɤ ɧɚɲɟɣ ɫɬɪɚɧɟ, ɭɜɥɟɱɟɧɢɟɦ ɤɭɥɶɬɭɪɨɣ ɢ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɨɣ ɉɨɥɶɲɢ, ɯɨɬɹ
[…] polskiego uczyłam siĊ juĪ z ksiąĪek, a literaturĊ polską czytałam w wymiarach do-puszczonych przez sowiecką cenzurĊ, pierwsze zaĞ wyobraĪenie o polskim charakterze narodo-wym uzyskałam z dzieł zwiastuna rewolucji Maksyma Gorkiego, i były to brutalne narodo-wymyĞlenia, taktownie włoĪone w usta Cyganki (mimo wszystko prosta kobiecina, nie kształcona politycznie, nie zaĞ sam autor)9.
ȼ ɬɟɱɟɧɢɟ ɲɟɫɬɢ ɬɸɪɟɦɧɵɯ ɦɟɫɹɰɟɜ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɩɨ-ɧɚɫɬɨɹɳɟɦɭ ɩɨɡɧɚ-ɤɨɦɢɥɚɫɶ ɫ ɩɨɥɶɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɨɣ, ɤɨɬɨɪɚɹ ɧɟɢɡɜɟɫɬɧɨ ɤɚɤ ɢ ɩɨɱɟɦɭ ɧɚɯɨɞɢ-ɥɚɫɶ ɜ ɫɥɟɞɫɬɜɟɧɧɵɯ ɤɚɦɟɪɚɯ:
LiteraturĊ polską – ɝɨɜɨɪɢɬ ɜ ɢɧɬɟɪɜɶɸ ɩɨɥɶɫɤɨɣ ɩɪɟɫɫɟ ɩɨɷɬɟɫɫɚ – poznałam dziĊki po-mocy KGB. Gdy zostałam aresztowana, to przed rozprawą sądową trzymano mnie przez ponad szeĞü miesiĊcy w wiĊzieniu Ğledczym. Było tam sporo polskich ksiąĪek. PowieĞci Henryka Sien-kiewicza, były ksiąĪki Orzeszkowej, a nadto zabłąkał siĊ tam nie wiadomo w jaki sposób Król MaciuĞ I Janusza Korczaka, którego czytałam we wczesnym dzieciĔstwie w ukraiĔskim tłumacze-niu. Spotkałam wiĊc starego przyjaciela10.
ɑɭɜɫɬɜɨ ɧɚɰɢɨɧɚɥɶɧɵɯ ɤɨɪɧɟɣ, ɞɟɬɫɤɢɟ ɩɟɪɟɠɢɜɚɧɢɹ, ɩɪɨɲɥɵɟ ɜɨɫɩɨ-ɦɢɧɚɧɢɹ ɧɟɨɞɧɨɤɪɚɬɧɨ ɧɨɫɹɬ ɭ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɵɣ ɯɚɪɚɤɬɟɪ, ɯɨɬɹ, ɤɚɤ ɭɠɟ ɛɵɥɨ ɨɬɦɟɱɟɧɨ, ɨ ɪɟɥɢɝɢɢ ɩɨɷɬɟɫɫɚ ɭɡɧɚɥɚ ɩɨɡɞɧɨ, ɤɚɤ ɢ ɨ ɫɜɨɟɦ ɩɨɥɶ-ɫɤɨɦ ɩɪɨɢɫɯɨɠɞɟɧɢɢ. ɂ ɡɚɯɨɬɟɥɚ ɩɨɛɨɥɶɲɟ ɩɨɡɧɚɬɶ ɜɟɪɭ, Ȼɨɝɚ, ɨɳɭɬɢɬɶ ɫɢɥɭ ɜɟɪɭɸɳɢɯ, ɢɯ ɞɨɛɪɨɬɭ ɢ ɭɫɬɨɣɱɢɜɨɫɬɶ. ɂ ɷɬɨ ɫɬɪɟɦɥɟɧɢɟ ɩɟɪɟɥɢɥɨɫɶ ɜ ɪɚɡɝɨ-ɜɨɪ ɨ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɫɬɢ, ɨɛ ɚɤɬɭɚɥɶɧɵɯ ɱɭɜɫɬɜɚɯ, ɩɟɪɟɠɢɜɚɧɢɹɯ, ɫɨɦɧɟɧɢɹɯ ɢ ɜɨɩɪɨɫɚɯ.
U wezgłowia krzyĪyk prosty babcia moja kładła skrycie. Pewnie z góry juĪ wiedziała, Īe w piwnicach kagebowskich przyda mi siĊ czystoĞü ciała. Ile szeptów, znaków krzyĪa i zaszyü na ciepłej chustce, by mnie zima nie zagryzła tutaj, w cementowej pustce11.
ɉɨɦɧɹ ɨ ɛɚɛɭɲɤɟ, ɟɟ ɝɥɭɛɨɤɨɣ ɢ ɢɫɤɪɟɧɧɟɣ ɜɟɪɟ, ɱɚɫɬɵɯ ɩɨ-ɩɨɥɶɫɤɢ ɦɨ-ɥɢɬɜɚɯ ɢ ɩɨɫɟɳɟɧɢɹɯ ɤɨɫɬɟɥɨɜ, Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɫ ɛɨɥɶɸ, ɬɨɫɤɨɣ ɢ ɝɪɭɫɬɶɸ ɩɢ-________________ 9 I. R a t u s z y Ĕ s k a, Moja ojczyzna, ɭɤɚɡ. ɫɨɱ., c. 66. 10 Wiersze…, ɭɤɚɡ. ɫɨɱ., c. 16.
11 I. R a t u s z y Ĕ s k a, Wiersze, tł. Ingratus, „Kultura NiezaleĪna” 1987, nr 27,c. 68.
Tłu-maczenia innych utworów zob. m.in.: ɟɟ ɠɟ, Wiersze, tł. W. Woroszylski, „ObecnoĞü”, Wrocław 1986, nr 16, c. 11–13; „Kultura” (paryska) 1986, nr 7–8, c. 119–126; „Kultura NiezaleĪna” 1987, nr 28, c. 58–61; „Tygodnik Powszechny” 1990, nr 24, c. 14.
ɫɚɥɚ ɨ ɪɚɡɪɭɲɟɧɧɵɯ ɢ ɛɪɨɲɟɧɧɵɯ ɯɪɚɦɚɯ, ɪɚɡɛɢɬɵɯ ɚɥɬɚɪɹɯ ɢ ɢɤɨɧɚɯ, ɝɞɟ „Ȼɨɝɨɪɨɞɢɰɚ ɬɢɯɨ ɫɤɨɪɛɢɬ”, ɱɬɨ ɟɟ ɱɚɞɨ ɦɨɝɭɬ „ɢ ɜ ɷɬɨɦ ɧɚɪɨɞɟ – ɪɚɫɩɹɬɶ ...”. Ɇɨɬɢɜ ɩɨɪɭɝɚɧɢɹ, ɭɧɢɱɬɨɠɟɧɢɹ ɫɜɹɬɵɧɶ ɩɨɜɬɨɪɹɟɬɫɹ ɭ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ ɦɧɨɝɨ-ɤɪɚɬɧɨ, ɫɬɚɧɨɜɹɫɶ ɫɜɨɟɨɛɪɚɡɧɵɦ ɥɟɣɬɦɨɬɢɜɨɦ. ȼ ɫɬɢɯɚɯ ɨɧɚ ɱɚɫɬɨ ɡɚɞɚɟɬ ɜɨ-ɩɪɨɫ, ɤɨɝɞɚ Ȼɨɝ ɩɪɨɫɬɢɬ ɱɟɥɨɜɟɤɭ, ɨɛɳɟɫɬɜɭ ɢ ɧɚɪɨɞɭ ɨɫɤɜɟɪɧɟɧɢɟ ɫɜɹɬɵɧɶ ɢ ɯɪɚɦɨɜ, ɡɚɜɚɥɟɧɧɵɯ ɦɭɫɨɪɨɦ; ɜɵɪɚɠɚɟɬ ɩɨɧɢɦɚɧɢɟ ɩɟɪɜɨɨɫɧɨɜɚɬɟɥɶɧɨɫɬɢ ɩɪɨɛɥɟɦ ɜɟɪɵ, ɡɧɚɱɟɧɢɹ ɪɟɥɢɝɢɢ; ɩɨɤɚɡɵɜɚɟɬ ɞɪɚɦɚɬɢɱɧɨɫɬɶ ɩɨɥɨɠɟɧɢɹ ɜɟɪɭ-ɸɳɢɯ ɧɚ ɩɪɨɬɹɠɟɧɢɢ ɦɧɨɝɢɯ ɥɟɬ, ɭ ɤɨɬɨɪɵɯ, ɧɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɫɬɪɚɲɧɵɟ ɩɟɪɟɠɢ-ɜɚɧɢɹ, ɡɚɛɨɬɵ, ɩɪɟɫɥɟɞɨɩɟɪɟɠɢ-ɜɚɧɢɹ, ɨɬɫɭɬɫɬɜɭɟɬ ɡɥɨɛɚ, ɨɠɟɫɬɨɱɟɧɢɟ, ɥɢɱɧɚɹ ɢ ɨɛɳɟ-ɫɬɜɟɧɧɚɹ ɨɡɥɨɛɥɟɧɧɨɫɬɶ, ɚ ɱɭɜɫɬɜɭɟɬɫɹ ɜɟɪɚ ɜ ɩɨɛɟɞɭ ɞɨɛɪɚ ɢ ɫɩɪɚɜɟɞɥɢɜɨɫɬɢ, ɜɟɪɚ ɜ ɥɭɱɲɢɟ ɜɪɟɦɟɧɚ ɢ ɥɭɱɲɭɸ ɠɢɡɧɶ. ɋɤɨɥɶɤɨ ɧɚɦ ɨɬɦɵɜɚɬɶ ɷɬɭ ɡɟɦɥɸ Ɉɬ ɧɚɫɢɥɶɹ ɢ ɨɬ ɥɠɢ? ȼɧɟɦɥɟɲɶ, Ƚɨɫɩɨɞɢ? ȿɫɥɢ ɜɧɟɦɥɟɲɶ, Ⱦɚɣ ɧɚɦ ɫɢɥɵ, ɱɬɨɛ ɟɣ ɫɥɭɠɢɬɶ12. ɉɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɹ, ɤɚɫɚɸɳɢɟɫɹ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɨɣ ɬɟɦɚɬɢɤɢ, ɧɚɩɢɫɚɧɵ ɱɚɳɟ ɜɫɟɝɨ ɜ ɮɨɪɦɟ ɝɢɦɧɚ, ɦɨɥɢɬɜɵ, ɨɛɪɚɳɟɧɢɹ ɤ Ȼɨɝɭ ɫ ɩɪɨɫɶɛɨɣ ɞɚɬɶ ɫɢɥɭ, ɜɵɞɟɪɠɤɭ ɧɟ ɬɨɥɶɤɨ ɨɬɞɟɥɶɧɵɦ ɥɸɞɹɦ, ɧɨ ɢ ɜɫɟɦɭ ɧɚɪɨɞɭ, ɪɨɞɢɧɟ, ɫɬɪɚɧɟ ɜ ɛɨɪɶɛɟ ɫ ɫɭ-ɳɟɫɬɜɭɸɳɢɦɢ ɩɨɪɹɞɤɚɦɢ ɬɨɬɚɥɢɬɚɪɧɨɝɨ ɝɨɫɭɞɚɪɫɬɜɚ. ȼ ɷɬɢɯ ɫɬɢɯɚɯ ɥɢɱɧɨɝɨ ɩɥɚɧɚ ɧɚɱɢɧɚɟɬ ɩɪɟɨɛɥɚɞɚɬɶ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɚɹ ɥɢɧɢɹ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɚ ɩɨɷɬɟɫɫɵ. Ʌɚɝɟɪ-ɧɵɟ ɢɫɩɵɬɚɧɢɹ, ɜɵɩɚɜɲɢɟ ɧɚ ɟɟ ɞɨɥɸ, Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɚɹ ɫɬɚɪɚɟɬɫɹ ɩɟɪɟɧɨɫɢɬɶ ɦɭɠɟɫɬɜɟɧɧɨ, ɧɟ ɫɞɚɜɚɬɶɫɹ, ɧɟ ɩɚɞɚɬɶ ɞɭɯɨɦ, ɧɟ ɫɨɝɥɚɲɚɬɶɫɹ ɢ ɧɟ ɢɞɬɢ ɧɚ ɭɫɬɭɩɤɢ, ɧɟɫɦɨɬɪɹ ɧɚ ɜɫɟ ɧɨɜɵɟ ɧɚɤɚɡɚɧɢɹ ɢ ɞɨɛɚɜɨɱɧɵɟ ɪɟɩɪɟɫɫɢɢ. ȿɟ ɛɢɥɢ, ɫɚɠɚɥɢ ɜ ɤɚɪɰɟɪ (ɩɨɷɬɟɫɫɚ ɩɪɨɜɟɥɚ ɬɚɦ 138 ɞɧɟɣ), ɦɨɪɢɥɢ ɝɨɥɨɞɨɦ, ɧɟ ɪɚɡɪɟ-ɲɚɥɢ ɩɢɫɚɬɶ, ɜɫɬɪɟɱɚɬɶɫɹ ɫ ɛɥɢɡɤɢɦɢ, ɩɪɟɫɥɟɞɨɜɚɥɢ. Ɉɧɚ ɱɚɫɬɨ ɛɨɥɟɥɚ, ɩɟɪɟ-ɠɢɥɚ ɫɨɬɪɹɫɟɧɢɟ ɦɨɡɝɚ, ɝɪɢɛɤɨɜɵɟ ɡɚɛɨɥɟɜɚɧɢɹ, ɫɵɩɧɨɣ ɬɢɮ, ɧɨ ɧɟ ɫɞɚɥɚɫɶ ɢ ɧɟ ɧɚɩɢɫɚɥɚ ɧɢ ɨɞɧɨɣ ɠɚɥɨɛɵ ɢɥɢ ɩɪɨɫɶɛɵ. Ɉɧɚ ɜɟɪɢɥɚ, ɱɬɨ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨ ɩɪɨɹɜɥɹɬɶ ɩɨɫɬɨɹɧɧɭɸ ɫɢɥɭ ɞɭɯɚ, ɩɪɟɫɬɭɩɚɹ ɜɫɟ ɭɫɬɚɧɨɜɥɟɧɧɵɟ ɜ ɥɚɝɟɪɟ ɧɨɪ-ɦɵ, ɩɨɪɹɞɤɢ, ɡɚɤɨɧɵ, ɜɵɪɚɠɚɹ ɷɬɢɦ ɫɨɩɪɨɬɢɜɥɟɧɢɟ, ɧɟɫɨɝɥɚɫɢɟ ɫɨ ɜɫɟɣ ɝɨɫɭ-ɞɚɪɫɬɜɟɧɧɨɣ ɫɢɫɬɟɦɨɣ, ɤɨɬɨɪɨɣ ɥɚɝɟɪɶ ɹɜɥɹɟɬɫɹ ɜɵɪɚɠɟɧɢɟɦ. ɇɨɜɵɟ ɠɢɡɧɟɧɧɵɟ ɢɫɩɵɬɚɧɢɹ, ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɵɣ ɦɚɬɟɪɢɚɥ, ɩɨɥɧɵɣ ɞɪɚɦɚ-ɬɢɡɦɚ ɢ ɬɪɚɝɟɞɢɣɧɨɫɬɢ ɛɵɬɢɹ, ɬɸɪɟɦɧɵɟ, ɥɚɝɟɪɧɵɟ, ɷɦɢɝɪɚɰɢɨɧɧɵɟ ɩɟɪɟɠɢ-ɜɚɧɢɹ ɩɨɡɜɨɥɹɸɬ ɩɨɷɬɟɫɫɟ ɹɫɧɟɟ ɭɜɢɞɟɬɶ ɢ ɝɥɭɛɠɟ ɨɰɟɧɢɬɶ ɨɛɳɟɱɟɥɨɜɟɱɟɫɤɢɟ ɰɟɧɧɨɫɬɢ, ɡɚɤɨɧɵ ɢ ɧɨɪɦɵ, ɞɭɯɨɜɧɵɟ ɢ ɤɭɥɶɬɭɪɧɵɟ ɞɨɫɬɢɠɟɧɢɹ ɏɏ ɜɟɤɚ, ɛɨɥɟɟ ɜɧɢɦɚɬɟɥɶɧɨ ɜɝɥɹɞɟɬɶɫɹ ɜ ɫɭɞɶɛɭ ɥɢɱɧɨɫɬɢ, ɪɨɞɢɧɵ, ɦɢɪɚ, ɜ ɰɟɧɧɨɫɬɢ ɠɢɡɧɢ ɧɚ ɡɟɦɥɟ ɢ ɡɚɞɭɦɚɬɶɫɹ ɧɚɞ „ɜɟɱɧɵɦɢ” ɜɨɩɪɨɫɚɦɢ ɫɭɳɟɫɬɜɨɜɚɧɢɹ ɱɟɥɨ-ɜɟɱɟɫɬɜɚ. ɋɨɜɪɟɦɟɧɧɚɹ ɨɛɳɟɫɬɜɟɧɧɚɹ ɩɪɨɛɥɟɦɚɬɢɤɚ ɫɨɟɞɢɧɹɟɬɫɹ ɜ ɟɟ ɩɨɷɡɢɢ ɫ ɠɟɥɚɧɢɟɦ ɨɫɦɵɫɥɢɬɶ ɜɪɟɦɹ ɢ ɫɭɞɶɛɭ ɱɟɥɨɜɟɤɚ ɜ ɧɟɦ, ɫ ɩɨɢɫɤɨɦ ɨɬɜɟɬɨɜ ɧɚ ________________ 12ɂ. Ɋ ɚ ɬ ɭ ɲ ɢ ɧ ɫ ɤ ɚ ɹ, ɉɨɦɧɸ ɛɪɨɲɟɧɧɵɣ ɯɪɚɦ ɩɨɞ Ɇɨɫɤɜɨɸ..., „Ⱦɪɭɠɛɚ ɧɚɪɨɞɨɜ” 1990, ʋ 1, ɫ. 132.
ɝɥɭɛɢɧɧɵɟ, ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɵɟ, ɦɭɱɢɬɟɥɶɧɵɟ ɢ ɬɪɟɜɨɠɧɵɟ ɜɨɩɪɨɫɵ, ɤɨɬɨɪɵɟ ɩɨɷ-ɬɟɫɫɚ ɡɚɞɚɟɬ ɫɟɛɟ, ɜɪɟɦɟɧɢ, ɪɨɞɢɧɟ, ɜɥɚɫɬɢ, ɠɢɡɧɢ. ȼ ɟɟ ɨɬɞɟɥɶɧɵɯ ɫɬɢɯɚɯ ɫɥɢɜɚɟɬɫɹ ɩɨɥɢɬɢɱɟɫɤɢɣ ɢ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɵɣ, ɨɛɳɟɫɬ-ɜɟɧɧɵɣ ɢ ɧɚɰɢɨɧɚɥɶɧɵɣ ɩɚɮɨɫ, ɫɨɟɞɢɧɹɸɬɫɹ ɦɨɬɢɜɵ ɨɛɳɟɱɟɥɨɜɟɱɟɫɤɢɟ ɢ ɚɜ-ɬɨɛɢɨɝɪɚɮɢɱɟɫɤɢɟ, ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɵɟ ɢ ɢɫɩɨɜɟɞɚɥɶɧɵɟ, ɩɪɨɲɥɵɟ. ȼ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢ-ɹɯ Ɋɚɬɭɲɢɧɫɤɨɣ ɫɬɪɚɞɚɧɢɹ ɦɧɨɠɟɫɬɜɚ ɨɬɞɟɥɶɧɵɯ ɥɸɞɟɣ ɫɥɢɜɚɸɬɫɹ ɜ ɟɞɢɧɭɸ ɨɛɳɭɸ ɛɨɥɶ, ɢɡ ɤɨɬɨɪɨɣ ɜɵɪɚɫɬɚɸɬ ɜɨɩɪɨɫɵ – ɨɛɜɢɧɟɧɢɹ ɩɨ ɨɬɧɨɲɟɧɢɸ ɤ ɪɨ-ɞɢɧɟ, ɜɥɚɫɬɢ, ɜɫɟɣ Ɋɨɫɫɢɢ, ɝɞɟ ɥɸɛɹɬ, ɰɟɧɹɬ ɢ ɩɨɞɞɟɪɠɢɜɚɸɬ ɩɨɞɥɟɰɨɜ, ɩɪɟɞɚ-ɬɟɥɟɣ, ɚ ɩɪɟɫɥɟɞɭɸɬ ɜɟɪɧɵɯ ɢ ɥɸɛɹɳɢɯ, ɩɪɟɞɚɧɧɵɯ ɢ ɜɟɥɢɤɨɞɭɲɧɵɯ: Mój ty kraju znienawidzony! HaĔbo nocy, przybyszu znikąd. MiałeĞ szczĊĞcie
Do nawiedzonych,
Do oprawców i niewolników! Ziemio, która rodzisz poddanych, A gorliwie gubisz i trzebisz Nie kupionych i nie sprzedanych, Lecz skazanych, by kochaü ciebie!
[…]
JuĪ niedługo
tym samym szlakiem Za przeklĊtą, za bliską –
sami
Na mĊczeĔstwo pójdziemy takie! Z twoich dróg najstraszniejszą drogą – MiĊdzy
nienawidzĊ
i kocham – Nasza upodlona, uboga, Pobłogosław, matko, macocho!13
ɉɟɪɟɠɢɜɚɹ ɫɜɨɸ ɢɧɞɢɜɢɞɭɚɥɶɧɭɸ ɫɥɨɠɧɭɸ ɢ ɬɪɭɞɧɭɸ ɫɭɞɶɛɭ, Ɋɚɬɭɲɢɧ-ɫɤɚɹ ɱɭɜɫɬɜɭɟɬ ɢ ɩɨɞɞɟɪɠɢɜɚɟɬ ɨɛɳɧɨɫɬɶ ɫɨ ɫɜɨɢɦ ɩɨɤɨɥɟɧɢɟɦ, ɫ ɨɛɳɟɫɬɜɨɦ, ɫ ɤɭɥɶɬɭɪɨɣ ɢ ɜɫɟɦ ɧɚɪɨɞɨɦ. Ɋɚɡɞɭɦɵɜɚɹ ɨ ɜɪɟɦɟɧɢ, ɨɛ ɢɫɬɨɪɢɢ, ɨ ɩɪɨɲɥɨɦ ɢ ɨ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɢɤɚɯ, ɨɧɚ ɜ ɫɜɨɢɯ ɫɬɢɯɚɯ ɪɢɫɭɟɬ ɧɟɩɨɜɬɨɪɢɦɭɸ ɢ ɧɟɡɚɛɵɜɚɟɦɭɸ ɤɚɪɬɢɧɭ ɥɸɞɟɣ ɢ ɨɛɳɟɫɬɜɚ, ɨɬɞɟɥɶɧɨɣ ɥɢɱɧɨɫɬɢ ɢ ɜɫɟɣ ɧɚɰɢɢ ɢ ɜɵɪɚɠɚɟɬ ɧɚɞɟɠɞɭ, ɱɬɨ ɩɪɢɞɟɬ ɜɪɟɦɹ, ɤɨɝɞɚ ɦɨɠɧɨ ɛɭɞɟɬ ɫɦɟɥɨ ɫɬɚɜɢɬɶ ɜɫɟ ɦɭɱɢɜɲɢɟ ɟɟ ɜɨɩɪɨɫɵ, ɱɭɜɫɬɜɨɜɚɬɶ ɫɟɛɹ ɫɩɨɤɨɣɧɨ ɢ ɛɟɡɨɩɚɫɧɨ. ɉɚɦɹɬɶ ɨ ɩɪɨɲɥɨɦ ɧɟ ɫɧɢɠɚɟɬ ɭ ɩɨɷɬɟɫɫɵ ɜɟɪɵ ɜ ɛɭɞɭɳɟɟ, ɩɨɬɨɦɭ ɱɬɨ ɜɫɟ ɦɵ ɠɢɜɟɦ ɧɟ ɬɨɥɶɤɨ ɞɥɹ ɫɟɛɹ ɢ ɪɚɞɢ ɫɟɛɹ, ɧɨ ɢ ɞɥɹ ɜɫɟɝɨ ɠɢɜɨɝɨ ɢ ɧɟɠɢɜɨɝɨ ɜɨɤɪɭɝ ɧɚɫ. ɉɪɨɠɢɜɚɹ ɢɧ-ɞɢɜɢɞɭɚɥɶɧɭɸ ɫɭɞɶɛɭ, ɜɚɠɧɨ ɫɨɯɪɚɧɢɬɶ ɱɭɜɫɬɜɨ ɨɛɳɧɨɫɬɢ ɫɨ ɜɫɟɦɢ ɩɨɤɨɥɟ-ɧɢɹɦɢ, ɪɨɞɧɵɦɢ ɢ ɛɥɢɡɤɢɦɢ, ɫɬɪɚɧɨɣ ɢ ɩɪɢɪɨɞɨɣ, ɩɪɢɱɚɫɬɧɨɫɬɶ ɤ ɟɞɢɧɨɣ ________________ 13 I. R a t u s z y Ĕ s k a, Mój ty kraj…, ɭɤɚɡ. ɫɨɱ., c. 14.
ɢɫɬɨɪɢɢ, ɤɭɥɶɬɭɪɟ ɢ ɪɟɥɢɝɢɢ, ɜɟɞɶ ɜɫɟ ɦɵ ɫɨɟɞɢɧɟɧɵ ɜ ɟɞɢɧɨɦ ȼɪɟɦɟɧɢ, ɫɪɟ-ɞɢ ɨɛɳɟɣ ɜɫɟɦ ɉɪɢɪɨɞɵ, ɜ ɧɟɨɛɴɹɬɧɨɣ ȼɫɟɥɟɧɧɨɣ.
NapiszĊ o ludziach, smutnych cieniach, Którzy zostali tam, na brzegu.
O zasądzonych na milczenie napiszĊ. I spalĊ. Tak trzeba14. ________________
14
