Evaluation of perceived climate in north-eastern Poland on the basis of temperature of effective radiation (TRE)

Pełen tekst

(1)Acta Agrophysica, 2007, 10(1), 19-29. OCENA KLIMATU ODCZUWALNEGO -WSCHODNIEJ NA PODSTAWIE TEMPERATURY RADIACYJNO-EFEKTYWNEJ (TRE). :32/6&(3Ïà12&12. Marek Chabior1%R*HQD0LFKDOVND2 1. .DWHGUD(NRORJLL0RU]DL2FKURQ\. URGRZLVND$NDGHPLD5ROQLF]D. ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin e-mail: marekchabior@fish.ar.szczecin.pl 2 Katedra Meteorologii i Klimatologii, Akademia Rolnicza XO3DSLH*D3DZáD9,-459 Szczecin. S t r e s z c z e n i e . Do wykonania niniejszej pracy wykorzystano dane otrzymane z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie jak: temperatura efektywna (TE

(2) RUD] VWRSLH ]aFKPXU]HQLDSU]H]FKPXU\SL WUDQLVNLHJR &L

(3) L UHGQLHJR &M

(4) ]SRPLQL FLHPFKPXUSL WUDZ\VoNLHJR

(5) 'DQH WH SRFKRG]Lá\ ] 13 stacji meteorologicznych z godziny 12 UTC, z okresu 1971-2000. 7HPSHUDWXU HIHNW\ZQ TE

(6) SRWU]HEQ GR Z\]QDF]HQLD WHPSHUDWXU\ UDGLDF\MQR-efektywnej obliF]RQRQDSRGVWDZLHZ]RUX0LVVHQDUGD'RRFHQ\RGF]XZDOQRFLWHUPLF]QHM]DVWRVRZDQR]DSURSoQRZDQ SU]H]%DUDQRZVNVNDO RGF]XZDOQRFLWHUPLF]QHMNWyUDREHMPXMHVLHGHPRGF]XüWHUPLFzQ\FK EDUG]R JRUFR JRUFR FLHSáR NRPIRUW FKáRGQR ]LPQR L EDUG]R ]LPQR :DUXQNL ELRNOLPaW\F]QH3ROVNLSyáQRFQR-ZVFKRGQLHMRFHQLRQRQDSRGVWDZLH UHGQLHMPLHVL F]QHMLVH]RQRZHMZDUWoFL temperatury radiacyjno-HIHNW\ZQHM RUD] MHM ]PLHQQRFL Z ZLHOROHFLX -2000. OkreORQR WH*. . . F] VWR ü Z\VW SRZDQLD ]JUXSRZDQ\FK RGF]Xü FLHSOQ\FK X]QDM F ]D NRU]\VWQH RGF]XFLD WHUPLF]QH. – ]H Z]JO GX Qa dyskomfort zimna, odF]XFLD]LPQRLEDUG]R]LPQRD]HZ]JO GXQDG\VNRPIRUWJRUFD –JRUFRLEDUG]RJRUFR:\MtNRZR GX* ERG(FRZoFL ] XZDJL QD Z\VW SRZDQLH VNUDMQ\FK RGF]Xü FLHSOQ\FK RG]QDF]D VL 1L]LQD 3yáQRFQR-3RGODVND L ZVFKRGQLD F] ü 3RMH]LHUza Mazurskiego, a najkorzystniejsze warunki. RG FKáRGQR SRSU]H] NRPIRUW GR FLHSáR D ]D QLHNRU]\VWQH. . ELRWHUPLF]QH SDQXM Z ]DFKRGQLHM F]. * i. FL. . UHJLRQX 6SR UyG ZV]\VWNLFK DQDOL]RZDQ\FK RNUHVyZ. QDMZL NV]H SU]HVWU]HQQH ]Uy Q FRZDQLH NOLPDWX RGF]XZDOQHJR Z\VW SXMH Z SyáURF]X FKáRGQ\P. . optymalQ\PL ZDUXQNDPL ELRWHUPLF]Q\PL Z\VW SXMH MHVLHQL – od GRLZLRVQ– od 56 do 64 wzrastaMF]HZVFKRGXQD]DFKyG. ]ZáDV]F]D ]LP 1DMZL FHM GQL ]. (. 6 á R Z D N O X F ] R Z H ZVND QLNLELRPHWHRURORJLF]QHZDUXQNLELRWHUPLF]QHNOLPDWRGF]XZDOQ\.

(7) M. CHABIOR, B. MICHALSKA. 20. :67. -. 3. . *. . y-. 3ROVN SyáQRFQR ZVFKRGQL FKDUDNWHU\]XMH EDUG]R GX D DWUDNF\MQR ü WXU. VW\F]QD G]L NL ZDORURP NUDMREUD]X QDWXUDOQHJR 5HJLRQ WHQ MHVW SRVWU]HJDQ\. przez turystów jako obszar z QLHQDUXV]RQ SU]\URG F]\VW\P SRZLHWU]HP L F]y ystyki. %DGDQ\REV]DUZ\]QDF]RQ\MHVWSU]H]QDWXUDOQHJUDQLFH:LVá\L%XJXRUD]JUDQiVW\PL ZRGDPL 6 WR ZDUXQNL VSU]\MDM FH UR]ZRMRZL WXU\VW\NL L DJURWXU. FDPL3ROVNLRGSyáQRF\LZVFKRGX. URGRZLVND SU]\URGQLF]HJR VWG PR*OLZRFLUR]ZRMXWXU\VW\NL,QIRUPDFMHRNOLPDFLHWHJRUHJLRQXPR*QD]QDOH(ü 6SHF\ILF]Q\ NOLPDW VWDQRZL LVWRWQ\ DVSHNW. . URVQ FH]DLQWHUHVRZDQLHQLPMDNRF]\QQLNLHPVSU]\MDM F\PDOHLRJUDQLF]DM F\P. m.in. w pracach: Hohendorfer (1956), Olszewski (1973), Boryczka (1998), Górniak (2000), Szwejkowski i in. (2002). 5RVQFH ]DLQWHUHVRZDQLH ELRNOLPDWRORJL VSU]yja powstawaniu nowych prac w tym zakresie. Brak jest bowiem prac o charakterze regionalnym. Informacje na WHPDW ELRNOLPDWX 3ROVNL SyáQRFQR-ZVFKRGQLHM PR*QD ]QDOH(ü MHG\QLH Z RSUDFoZDQLDFK ELRNOLPDWX 3ROVNL .R]áRZVND-6]F] VQD %áD*HMF]\N .UDZF]\N.R]áRZVND-6]F] VQDLLQ

(8) DOHZ\NRQDQRMHJáywnie na materiale obserwacyjnym z okresu 1961-70. =RSUDFRZDELRNOLPDWXZ\EUDQ\FKPLHMVFRZRFLQDOH*\Z\PLHQLüPRQRJUaIL $XJXVWRZD %áD*HMF]\N

(9) L 6XSUDOD .R]áRZVND-6]F] VQD i in. 1995), a RGF]XZDOQRü WHUPLF]Q 2OV]W\QD QD SRGVWDZLH WHPSHUDWXU\ HIHNW\ZQHM

(10) przedVWDZLOL'UDJDVNDLLQ

(11) DOHW\ONR]-letniego okresu 1998-2000. 2GF]XZDOQRüFLHSOQDF]áRZLHNDPDSRGVWDZRZH]QDF]HQLHZRFHQLHZDUXnków bioklimatycznych. DH )UHLWDV QD SRGVWDZLH VZRLFK EDGD

(12) QDG RFHQ . . ZDUXQNyZSRJRGRZ\FKGODSRWU]HEUHNUHDFMLLWXU\VW\NLRNUH OLáZDUWR FLZDJRZH SRV]F]HJyOQ\FK FHFK NOLPDWX GOD VNáDGRZHM FLHSOQHM . - wizualnej (este-. tycznej) i 0,1 – fizycznego stanu atmosfery. . * i-wschodniej na podstawie temperatury radiacyjno-efektywnej, oparta na najnowszym 30-letnim materiale obserwacyjnym. Przedstawione wyniki bDGD VWDQRZL ZVW S GR RSUDFRZDQLD warunków bioklimatycznych tego regionu. &HOHP EDGD MHVW SUyED SU]HGVWDZLHQLD SU]HVWU]HQQHJR L F]DVRZHJR ]Uy Q. FRZDQLD ZDUXQNyZ ELRWHUPLF]Q\FK 3ROVNL SyáQRFQR. 0$7(5,$à,0(72'$. 2FHQ ZDUXQNyZ ELRNOLPDW\F]Q\FK 3ROVNL SyáQRFQR-wschodniej przedstawiono na podstawie temperatury radiacyjno-efektywnej (TRE) obliczonej dla 13 stacji meteorologicznych z okresu 1971- Z W\P ] XZ]JO GQLHQLHP VWDFML VSR]DREV]DUXEDGDMDN:DUV]DZD6LHGOFHL7HUHVSRO:QLQLHMV]HMSUDF\Z\NorzystaQR ZDUWRFL WHPSHUDWXU\ HIHNW\ZQHM TE

(13) RUD] VWRSLH ]DFKPXU]HQLD SU]H].

(14) 2&(1$./,0$782'&=8:$/1(*2:32/6&(3Ïà12&12. -WSCHODNIEJ. 21. CL

(15) LUHGQLHJR CM

(16) ]SRPLQL FLHPFKPXUSL WUDZ\Vokiego), które uzyskano z Centralnej Bazy Danych Meteorologicznych IMGW w Warszawie. Dane te pochodziá\]JRG]LQ\87&JG\*]GDQLHP.R]áRZVNLHM6]F] VQHM L LQ

(17) RUD] %DUDQRZVNLHM L LQ

(18) SRáXGQLRZ\ WHUPLQ RbserwaF\MQ\ QDMOHSLHM FKDUDNWHU\]XMH ZDUXQNL SRJRGRZH SDQXMFH ZFLJXGQLDLMHVW]DUa]HPSRUGQLDRQDMZL NV]HMDNW\ZQRFLUXFKRZHMF]áowieka. 7HPSHUDWXU HIHNW\ZQ TE

(19) SRWU]HEQ GR Z\]QDF]HQLD WHPSHUDWXU\ UDGLacyjno-efektywnej (TRE), obliczono na SRGVWDZLHZ]RUX0LVVHQDUGD]D.R]áRwVN-6]F] VQLLQ

(20) FKPXU\SL WUDQLVNLHJR. −1.   1  − 0,29⋅ t ⋅ (1 − 0,01⋅ f ) (1) TE = 37,0 − (37,0 − t )⋅  0,68 − 0,0014⋅ f + 0,75  1,76 + 1,4 ⋅ v   gdzie: t – temperatura powietrza w oC, f –ZLOJRWQRüZ]JO GQDSRZLHWU]DZ v –SU GNRüZLDWUXQDZ\VRNRFLPQDGSRZLHU]FKQLJUXQWXZP.s-1.. . . 3U GNR ü ZLDWUX VSURZDG]RQR GR NODV\ V]RUVWNR FL Ä´ NWyUD ZJ /RUHQF. (. . .

(21) R]QDF]DWHUHQROX QHM]DEXGRZLH=DQDMPQLHMV] SU GNR üZLDWUXZW\P. -1. Z]RU]H SU]\M WR PÂV. *. *H UXFK SRZLHWU]D SRQL*HM. %áD HMF]\N

(22) X]QDM F. . WHMSU GNR FLMHVWRGF]XZDQ\SU]H]F]áRZLHNDMDNRFLV]D. =H Z]JO GX QD WR. *H QLH G\VSRQRZDQR GDQ\PL GRW\F]F\PL QDW *HQLD FDá. Kglob), do jego obliczenia wykorzystano ]DFKPXU]HQLH SU]H] FKPXU\ SL WUD QLVNLHJR CL

(23) L UHGQLHJR CM

(24) VWRVXMF ]Podyfikowany wzór Holstaga i van 8OGHQD ]D%XU]\VNLP

(25) NRZLWHJR SURPLHQLRZDQLD VáRQHF]QHJR . . N K glob = (990 ⋅ sin (h ) − 30 ) ⋅ 1 − 0,75   8. 3, 4.    . (2).  gdzie: h –NWSDGDQLDSURPLHQLVáRQHF]Q\FK N –]DFKPXU]HQLHSU]H]FKPXU\SL WUDQLVNLHJR CL

(26) LUHGQLHJR CM). . *HQLDSURPLHQLRZDQLDVáRQHF]QHJR TRE) NRU]\VWDMF ]H Z]RUX %áD*Hj-. 1DSRGVWDZLHWDNREOLF]RQHMZLHONR FLQDW. -. REOLF]RQR WHPSHUDWXU UDGLDF\MQR HIHNW\ZQ . czyka (2004): TRE = TE + (1 − 0,01 ⋅ ac ) ⋅ K glob ⋅ (0,0112 − 0,00014 ⋅ TE ) gdzie: ac –DOEHGRVNyU\LRG]LH*\F]áRZLHNDSU]\M WH]D Kglob –QDW *HQLHFDáNRZLWHJRSURPLHQLRZDQLDVáRQHcznego. . (3). . ao-. 'R RFHQ\ RGF]XZDOQR FL WHUPLF]QHM ]DVWRVRZDQR ]DSURSRQRZDQ SU]H] %DU. . . QRZVN L LQ

(27) VNDO RGF]XZDOQR FL WHUPLF]QHM NWyUD RSUDFRZDQD ]RVWDáD Z. . oFL RG]LH*\ L SU]\VWRVRZDQLD RUJDQL]PX GR Uy*Q\FK ZDUXQNyZ DWPRVIHU\F]Q\FK QD REV]DU]H 3Rl-. SDUFLXREDGDQLDSU]HSURZDG]RQHQDREV]DU]H3ROVNLSU]H],0*:']L NLWHPXVNDOD. WD XZ]JO GQLD ZSá\Z ]PLHQLDM FHM VL Z FL JX URNX WHUPRL]RODF\MQ.

(28) 22. M. CHABIOR, B. MICHALSKA. PolVNL%DUDQRZVNDLLQ

(29) Z\G]LHOLáDQDSRGVWDZLHUHGQLHMURF]QHMWHPSHUDWXU\ powietrza trzy grupy stacji: A, B i &:L NV]RüVWDFMLSRáR*RQ\FKZ 3ROVFHSyáQRcno-ZVFKRGQLHMXZ]JO GQLRQ\FKZQLQLHMV]HMSUDF\]QDOD]áDVL Z grupie B –RUHdQLHM ZLHOROHWQLHM WHPSHUDWXU]H SRZLHWU]D PL G]\ D 8 C, a 6XZDáNL L %LDá\VWRN Z grupie C –RWHPSHUDWXU]HSRQL*HMoC. Zastosowana w niniejszym opracowaniu skala REHMPXMHVLHGHPRGF]XüWHUPLF]Q\FKEDUG]RJRUFRJRUFRFLHSáRNRPIRUWFKáRdno, zimno i bardzo zimno (Baranowska i in. 1986). :DUXQNL ELRNOLPDW\F]QH 3ROVNL SyáQRFQR-wschodniej oceniono na podstawie UHGQLHM PLHVL F]QHM L VH]RQRZHM ZDUWRFL WHPSHUDWXU\ UDGLDF\MQR-efektywnej, RUD]MHM]PLHQQRFLZZLHOROHFLX-2NUHORQRWH*F] VWRüZ\VW SRZa* UHGQLHM MHVW F] VWRü Z\VW SRZDQLD NRU]\Vt-. QLD ]JUXSRZDQ\FK RGF]Xü FLHSOQ\FK SRQLHZD ] SXQNWX ZLG]HQLD WXU\VW\ OXE. *. . UHNUHDQWD ZD QLHMV]D RG ZDUWR FL. nych lub niekorzystnych warunków biotermicznych. : QLQLHMV]HM SUDF\ ]JUXSRZDQR RGF]XFLDELRWHUPLF]QHX]QDMF]DNRU]\VWQHRdczucia WHUPLF]QH RG FKáRGQR SRSU]H] NRPIRUW GR FLHSáR D ]D QLHNRU]\VWQH – odczucia zimno i bardzo zimno –]HZ]JO GXQDG\VNRPIRUW]LPQDRUD]RGF]XFLD JRUFRLEDUG]RJRUFR – zeZ]JO GXQDG\VNRPIRUWJRUFD&] VWRüWDN]JUXSRZaQ\FKRGF]XüFLHSOQ\FKZ\UD*RQR UHGQLOLF]EGQLLFKZ\VW SRZDQLDZSRV]F]HJylQ\FK PLHVLFDFK RUD] SRUDFK URNX SU]\MPXMF dla wiosny okres III-V, lata VI-VIII, jesieni IX-XI i zimy XII-,,=DSyáURF]HFLHSáHSU]\M WRRNUHV9-;DFKáRGQH;,-IV.. WYNIKI : RNUHVLH ZLRVQ\ SU]HFL WQH ZDUWRFL WHPSHUDWXU\ UDGLDF\MQR-efektywnej TREQLHRVLJDMoC na Pojezierzu Suwalskim, a przeNUDF]DMo&QD0L G]yU]HF]XàRP*\VNLP U\V

(30) : URGNRZHMLSRáXGQLRZHMF] FL3ROVNLSyáQRFQRZVFKRGQLHM]Uy*QLFRZDQLHTRE jest niewielkie. o 3RGREQ\ XNáDG L]DU\WP REVHUZXMH VL ODWHP 1DMFKáRGQLHM RNRáR C) jest o w RNROLF\ 6XZDáN D QDMFLHSOHM SRnad 19 &

(31) Z RNROLF\ 2VWURá NL NWyUD – ze Z]JO GX QD VSHF\ILF]QH SRáR*HQLH Z GROLQLH 1DUZL – Z\Uy*QLD VL Z\*V]\PL wartoFLDPL TRE. /DWHP Z ZL NV]RFL VWDFML QDMZ\*V] WHPSHUDWXU QRWXMH VL w lipcu – RG SRQL*HM o& GR SRZ\*HM oC, a najcieplej jest na Nizinie Podla-. FL3RMH]LHU]D&KHáPLVNLHJR U\V

(32) * * eratura radiacyjno-HIHNW\ZQD MHVW SU]HFL WQLH QL*V]D R oC. Najcieplejsza jest zao FKRGQLDF] üUHJLRQXRUD]RNROLFHàRP*\ SRZ\*HM C). o :RNUHVLH]LP\]Uy*QLFRZDQLHTRE MHVWQDMZL NV]HLZDKDVL RGRNRáR–8 C o o GRRNRáR –12 &1DMZL NV]\JUDGLHQWWHPSHUDWXU\ RN &

(33) Z\VW SXMHZSyáQRcno-ZVFKRGQLHMF] FLUHJLRQX U\V

(34) 6SRUyGPLHVL F\]LPRZ\FKQDMFKáRGQiejV]\P MHVW VW\F]H 3U]HVWU]HQQ\ UR]NáDG L]DU\WP WHJR PLHVLFD ]EOL*RQ\ MHVW GR o L]DU\WP]LP\DOHZDUWRFLTREVSU]HFL WQLHQL*V]HR C. VNLHMLZ]DFKRGQLHMF]. . -HVLH MHVWFKáRGQLHMV]DRGZLRVQ\JG\ QDZ\ HMRSLVDQ\FKWHUHQDFKWHPS.

(35) 2&(1$./,0$782'&=8:$/1(*2:32/6&(3Ïà12&12. Wiosna - Spring. -WSCHODNIEJ. Lato - Summer 17. 5 6. 7. 23. 18. 7. -HVLH. 19. - Autumn. Zima - Winter -12 -11 -10. 3 4. -9 -8. -8. 5 5. -9 Stycze - January. Lipiec - July -13 -12 -11. 18. 19 -9. 19. -10. XI-IV. V-X. -7 -6. 13 14. -5 14. -4. 15 15. -4. Rys. 1. UHGQLHZDUWRFLWHPSHUDWXU\UDGLDF\MQR - efektywnej (TRE) w o&GODSyUURNXPLHVL F\R skrajnych wartRFLDFKRUD]SyáURF]DFLHSáHJRLFKáRGQHJRZ3ROVFHSyáQRFQR-wschodniej w latach 1971-2000 Fig. 1. Mean values of temperature of effective radiation (TRE; oC) for seasons, months of extreme values, and warm and cold half-years, in north-east Poland from 1971-2000.

(36) 24. M. CHABIOR, B. MICHALSKA. : SyáURF]X FLHSá\P 9-;

(37) ZDUWRFL WHPSHUDWXU\ UDGLDF\MQR-efektywnej (TRE

(38) Z\QRV]RGRNRáRoGRRNRáRo& U\V

(39) 1DMQL*V]DWHPSHUDWXUDUDGLacyjno-HIHNW\ZQD SRQL*HM o& Z\VW SXMH W\ONR QD 3RMH]LHU]X 6XZDOVNLP 3oGREQLH Z SyáURF]X FKáRGQ\P (XI-,9

(40) QDMQL*V]D TRE Z\VW SXMH Z WHM F] FL Ueo JLRQX SRQL*HM –7 &

(41) Z]UDVWDMF Z NLHUXQNX SRáXGQLRZR-]DFKRGQLP GR ZDUWRFL o SRZ\*HM–4 C.. Lato - Summer. Wiosna - Spring 20 16. +. 12. 2 8. 2. 8 -HVLH. - Autumn. Zima - Winter 40 36 32 28. 20 16 8. 20 12. 12. 20 24. 24. Rys. 2. rednia liczba dni z odczuciem cieplnym zimno i bardzo zimno, dla pór roku w Polsce SyáQRFQR-wschodniej w latach 1971-2000 Fig. 2. The mean number of days with thermal perception of cold and very cold by seasons in north-east Poland from 1971-2000. /LF]E GQL ] RGF]XFLHP FLHSOQ\P ]LPQR L EDUG]R ]LPQR Z F]WHUHFK SRUDFK. . . odobny.. URNXSU]HGVWDZLDU\VXQHN:LRVQ LMHVLHQL XNáDGL]DU\WPMHVWEDUG]RS. -. FL. 2EVHUZXMH VL Z]URVW OLF]E\ GQL ] SRáXGQLRZR ]DFKRGQLHM L ]DFKRGQLHM F]. -. UHJLRQXZNLHUXQNXSyáQRFQR ZVFKRGQLPRGRNRáRGRSRQDGGQL. . . /DWR FKDUDNWHU\]XMH VL QLHZLHON OLF]E GQL ] G\VNRPIRUWHP ]LPQD. . – nie o-. SU]HNUDF]DM F GQLDUHMRQ\EDUG]LHMXSU]\ZLOHMRZDQHWR]DFKRGQLDLSRáXGQL. wo-ZVFKRGQLD F] ü UHJLRQX - SRQL*HM GQL 1DMZL FHM GQL VLOQLH REFL*DMF\FK. rG]R GX*\P SU]HVWU]HQQ\P ]Uy*QLFRZDQLHP : ]DFKRGQLHM F] FL UHJLonu i w RUJDQL]P F]áRZLHND ]H Z]JO GX QD G\VNRPIRUW ]LPQD Z\VW SXMH Z ]LPLH ] ED. *. UHMRQLH2VWURá NLSU]HFL WQLHQRWXMHVL SRQL HMGQLDQD3RMH]LHU]X6XZDOVNLP.

(42) 2&(1$./,0$782'&=8:$/1(*2:32/6&(3Ïà12&12. -WSCHODNIEJ. 25. - GZXNURWQLH ZL FHM 1DMZL NV]\ JUDGLHQW OLF]E\ GQL ]LPQ\FK L EDUG]R ]LPQ\FK. FL3RMH]LHU]D0D]XUVNLHJR U\V

(43) . Z\VW SXMHZSyáQRFQHMF]. Wiosna - Spring. Lato - Summer 48. 56. 44. 64. 40. 60 -HVLH. - Autumn. Zima - Winter 52 56 60. 64. 76. 68. 64 68 72. 68. 72. 68. 64. Rys. 3. rednia liczba dni ] RGF]XFLHP FLHSOQ\P FKáRGQR NRPIRUW L FLHSáR GOD SyU URNX Z 3ROVFH -wschodniej w latach 1971-2000 Fig. 3. The mean number of days with thermal perception of cool, comfortable and warm by seasons in north-east Poland from 1971-2000 SyáQRFQR. . . 5R]NáDG SU]HVWU]HQQ\ OLF]E\ GQL ] RGF]XZDOQR FL FLHSOQ FKáRGQR NRPIRUW. *. *. . OXE FLHSáR NWyUH PR QD WH RNUH OLü MDNR RSW\PDOQH ELRWHUPLF]QLH SU]HGVWDZLD. rysunek 3. Podczas wiosny liczba tych dni wahD VL RG GR Z]UDVWDMF ]H ZVFKRGXQD]DFKyG/DWRFKDUDNWHU\]XMHVL QDMPQLHMV]OLF]EGQL]W\PLRGF]uciami cieplnymi –RGGRDWDN*HRGPLHQQ\PUyZQROH*QLNRZ\PUR]NáDGHP SU]HVWU]HQQ\P 1DMZL FHM GQL ] RGF]XZDOQRFL FKáRGQR NRPIRUW OXE FLHSáR RbVHUZXMHVL MHVLHQL –RGGRDQDMZL NV]DSU]HVWU]HQQD]PLHQQRüDQDOL]oZDQ\FK GQL Z\VW SXMH SRGF]DV ]LP\ : F] FL SyáQRFQR-wschodniej badanego UHJLRQXQRWXMHVL RGGRGQLDZMHJRF] FL]DFKRGQLHM–SRZ\*HMGQL . – od 64 do 76 dni.. . 6SR UyG ZV]\VWNLFK SyU URNX QDMZL FHM GQL ] RGF]XZDOQR FL RG FKáRGQR GR. FLHSáRREVHUZXMHVL MHVLHQL .

(44) 26. M. CHABIOR, B. MICHALSKA. Wiosna - Spring. Lato - Summer 42 44 46 48. 18 20. 20. 50. 22. 52. - Autumn. -HVLH. 6 8. 10 10. Rys. 4. rednia liczba dni ] RGF]XFLHP FLHSOQ\P JRUFR L EDUG]R JRUFR GOD SyU URNX Z 3ROVFH SyáQRFQR-wschodniej w latach 1971-2000 Fig. 4. The mean number of days with thermal perception of hot and very hot by seasons in north-east Poland from 1971-2000. . . . *. . 'QL ] RGF]XZDOQR FL JRU FR L EDUG]R JRU FR NWyUH PR QD RNUH OLü MDNR GQL. z G\VNRPIRUWHPJRUFDZ\VW SXMZWU]HFKSRUDFKURNXSR]D]LP U\s. 4). W okreVLH ZLRVQ\ OLF]ED GQL ] G\VNRPIRUWHP JRUFD ZDKD VL RG SRQL*HM – w SyáQRFQHM F] FLUHJLRQX-GRSRZ\*HMZF] FLSRáXGQLRZR-ZVFKRGQLHM1DMZL FHMGQL] dyVNRPIRUWHP JRUFD Z\VW SXMH Z RNUHVLH ODWD – SRQL*HM GQL Z SyáQRFQHM F] FL i SRZ\*HM GQL Z RNROLFDFK 2VWURá NL D QDMZL NV]H SU]HVWU]HQQH ]Uy*QLFRZDQLH . URGNRZHM. FL3RMH]LHU]D0D]XUVNLHJR-HVLHQLGQLJRUF\FKLEDUG]RJRUF\FKMHVWQDMPQLHM UHGQLRRGGRGQLLMHVWWRRGGZyFKGRWU]HFKUD]\PQLHMQL*ZLRVQ =DVWRVRZDQD Z SUDF\ VNDOD RGF]XZDOQRFL FLHSOQHM %DUDQRZVNLHM GOD TRE, RSDUWD QD WHUPLQRZ\FK ZDUWRFLDFK HOHPHQWyZ PHWHRURORJLF]Q\FK GRVWDUF]\áD LQIRUPDFML R ]QDF]HQLX SR]QDZF]\P RNUHODMFELRWHUPLF]QHZDUXQNLSyáQRFQROLF]E\ GQL JRU F\FK L EDUG]R JRU F\FK Z\VW SXMH Z WHM SRU]H URNX Z F]. wschodniej Polski. -. :H ZV]\VWNLFK DQDOL]RZDQ\FK RNUHVDFK QDMFKáRGQLHMV]D MHVW SyáQRFQR. üEDGDQHJRUHJLRQXQDWRPLDVWZSyáURF]XFKáRGQ\PQDMFLHSOHMV]D MHVW ]DFKRGQLD D Z SyáURF]X FLHSá\P – SRáXGQLRZD F] ü UHJLRQX 1DMZL NV]\. ZVFKRGQLDF].

(45) 2&(1$./,0$782'&=8:$/1(*2:32/6&(3Ïà12&12. -WSCHODNIEJ. 27. gradient temperatury radiacyjno-HIHNW\ZQHM REVHUZXMH VL Z PLHVLFDFK ]LPo. Z\FKDQDMPQLHMV]\ZPLHVL FDFKOHWQLFK : SyáQRFQR-ZVFKRGQLHM 3ROVFH Z\VW SXMH VWRVXQNRZR GX*H ]Uy*QLFRZDQLH warunków biotermicznych. We wszystkich analizowanych RNUHVDFK QDMQL*V]D TREZ\VW SXMHZSyáQRFQR-ZVFKRGQLPVNUDMXUHJLRQX-HVLHQLRUD]ZVW\F]QLXL Z SyáURF]X FKáRGQ\P ]DFKRGQL F] ü UHJLRQX FKDUDNWHU\]XMH QDMZ\*V]D TRE,. . G]L NLRFLHSODM FHPXZSá\ZRZL2FHDQX$WODQW\FNLHJRL0RU]D%DáW\FNLHJR. Analiza warXQNyZRGF]XZDOQ\FKGRNRQDQDQDSRGVWDZLHSU]HFL WQ\FKZDrWRFL TREGODSyáURF]\ZVND]XMHQD]PQLHMV]DQLHNRQWUDVWRZRFLZDUXQNyZELoNOLPDW\F]Q\FK Z 3ROVFH SyáQRFQR-ZVFKRGQLHM JG\* Z FLHSáHM SRU]H URNX ZDUWoo FL TREVZZLHOROHFLX-QL*V]HRRNRáR &DZFKáRGQHMSRU]HZ\* sze od 2-3o& RG W\FK NWyUH REVHUZRZDáD .UDZF]\N .R]áRZVND-6]F] VQD L LQ 1997) w dekadzie lat 60-tych. 3RGREQHUR]NáDG\SU]HVWU]HQQHWHPSHUDWXU\UDGLDF\MQR-efektywnej dla dwóch PLHVL F\ R VNUDMQ\FK ZDUWRFLDFK VW\F]H OLSiec), do przedstawionych w pracy, X]\VNDáD .UDZF]\N .R]áRZVND-6]F] VQD L LQ

(46) MHGQDN WHPSHUDWXUD RGF]uZDOQDZEDGDQ\PSU]H]DXWRUN ZLHOROHFLX-E\áDZ3ROVFHSyáQRFQRo o ZVFKRGQLHM QL*V]D Z VW\F]QLX R C, a w lipcu o 1 C, od obliczonej TRE w niniejszej pracy. 3yáQRFQR-ZVFKRGQL F] ü UHJLRQX Z\Uy*QLD QDMZL NV]D F] VWRü Z\VW So. *. . ZDQLDGQL]SRJRG ]G\VNRPIRUWHP]LPQDF]\OL]RGF]XZDOQR FL FLHSOQ ]LPQR. . *. L EDUG]R ]LPQR 'QL ] G\VNRPIRUWHP ]LPQD Z\VW SXM UyZQLH ODWHP DOH MX . sporadycznie. . FLHM Z\VW SXM MHVLHQL D QDMU]DG]LHM ODWHP 1DMZL FHM WDNLFK GQL Z\VW SXMHZSyáQRFQR-]DFKRGQLHML]DFKRGQLHMF] FLUHJLRQX 'QL ] RGF]XZDOQRFL FLHSOQ JRUFR L EDUG]R JRUFR F]\OL ] G\VNRPIRUWHP JRUFD Z\VW SXM Z SyáQRFQR-ZVFKRGQLHM 3ROVFH ]QDF]QLH F] FLHM QL* QS QD 3RPRU]XLMHVWLFKQDEDGDQ\PREV]DU]HRGSRQL*HMGRSRQDGSRGF]DVJG\ 2SW\PDOQH ZDUXQNL ELRWHUPLF]QH ] RGF]XZDOQR FL FLHSOQ RG FKáRGQR GR. FLHSáR QDMF]. na Pomorzu takich dni jest zaledwie od 12 do 24 dni (Chabior, 2006). WNIOSKI. 1. Zastosowana w pracy temperatura radiacyjno-efektywna, do oceny wa*. * znych PolVNLSyáQRFQR-wschodniej. 2. UHGQLD URF]QD DPSOLWXGD WHPSHUDWXU\ UDGLDF\MQR-efektywnej przekracza na badanym terenie 32oC – QDMZ\*V]D SRQDG oC) jest w lipcu na Nizinie Podo ODVNLHMDQDMQL*V]D SRQL*HM–13 C) – w styczniu na Pojezierzu Suwalskim. UXQNyZ RGF]XZDOQ\FK XPR OLZLáD RFHQ ]Uy QLFRZDQLD ZDUXQNyZ ELRWHUPLF.

(47) 28. M. CHABIOR, B. MICHALSKA. 3. :LRVQD FKDUDNWHU\]XMH VL SU]HFL WQLH R o& Z\*V] WHPSHUDWXU UDGLacyjno-HIHNW\ZQRGMHVLHQLDQDMFLHSOHM w obydwu porach roku jest na Pojezierzu àRP*\VNLPLZ]DFKRGQLHMF] FL3ROVNLSyáQRcno-wschodniej. 4. :\MWNRZR GX*D ERG(FRZRü ] XZDJL QD Z\VW SRZDQLH VNUDMQ\FK RdF]Xü FLHSOQ\FK FKDUDNWHU\]XMH 1L]LQ 3yáQRFQR-3RGODVN L ZVFKRGQL F] ü 3ojezierza Mazurskiego, a najkorzystniejsze warunNL ELRWHUPLF]QH Z\VW SXM Z zachodQLHMF] FLEDGDQHJRUHJLRQX 5. 1DMZL FHM RGGR

(48) GQL]RSW\PDOQ\PLZDUXQNDPLELRWHUPLFznymi – FKáRGQR NRPIRUW OXE FLHSáR – QRWXMH VL Z RNUHVLH MHVLHQL D QDMPQLHM RG GR 48) w podczas lata. 6. 6SRUyG ZV]\VWNLFK DQDOL]RZDQ\FK RNUHVyZ QDMZL NV]H SU]HVWU]HQQH ]Uy*QLFRZDQLHNOLPDWXRGF]XZDOQHJR–RGFLHSáRD*SREDUG]R]LPQR-Z\VW SXMH ZRNUHVLH]LP\DJRUFRLEDUG]RJRUFR– w okresie lata.. 0,(11,&7:2. 3,. Baranowska M., Boniecka-)yáFLN$*XUED+:HU\ILNDFMDVNDOLNOLPDWXRGF]XZDOQHJRGOD Polski. Przegl. Geof., 1, 27-40. *. %áD HMF]\N . :DUXQNL ELRNOLPDW\F]QH SODQRZDQHM G]LHOQLF\ X]GURZLVNRZHM Z $XJXVWRZLH. Probl. Uzdrow., 1/6, 17-45. * na analiza warunków pogodowych w Polsce. Zesz. IGiPZ PAN, 8. %áD*HMF]\N . Bioklimatyczne uwarunkowania rekreacji i turystyki w Polsce. Prace Geogr.,. %áD HMF]\N.%LRNOLPDW\F]. IGiPZ PAN, 192. Boryczka J., 1998, Zmiany klimatu Ziemi, Wyd. Dialog, Warszawa. %XU]\VNL - :LHONRü ]DFKPXU]HQLD – jej rola w zbiorach danych meteorologicznych i nieNWyUHSUREOHP\]ZL]DQH]DXWRPDW\]DFMSRPLDUyZ:LDG,0*:-78. Chabior M., 2006. Wybrane aspekty bioklimatu Pomorza. Baln. Pol., 2, 128-132. 'UDJD. VND ( 6]ZHMNRZVNL = &\PHV , 6DáDFNL 0 &] VWRü Z\VW SRZDQLD RNUHORQ\FK -2000. Zesz. Probl. Post. Nauk. V\WXDFML RGF]XZDOQR FL WHUPLF]QHM Z 2OV]W\QLH Z ODWDFK . Roln., 505, 101-106. Freitas C. R. de, 2003, Tourism climatology: evaluating environmental information for decision making and business planning in the recreation and tourism sector. Int. J. Biometeorol., 48, 45-54. Górniak$.OLPDWZRMHZyG]WZDSRGODVNLHJR,0*:Z%LDá\PVWRNX Hohendorfer E., 1956. Klimat Pojezierza Mazurskiego a potrzeby rolnictwa. Zesz. Naukowe WSR w Olsztynie, 1, 55-88. .R]áRZVND-6]F] VQD7$QWURSRNOLPDW3ROVNL 3UyEDV\QWH]\

(49) =HV],*L3=3$1:DUV]awa, 1. .R]áRZVND-6]F] VQD 7 %áD*HMF]\N . .UDZF]\N % :DUXQNL ELRNOLPDW\F]QH 6XSUDOD Zeszyty IGiPZ PAN, 33. .R]áRZVND-6]F] VQD 7 %áD*HMF]\N . .UDZF]\N % %LRNOLPDWRORJLD F]áRZLHND 0HWRG\ ich zastosowania w badaniach bioklimatu Polski. Monografie IGIPZ PAN, Warszawa, 1. .UDZF]\N % %LRNOLPDW 3ROVNL D PR*OLZRFL NOLPDWRWHUDSLL UHNUHDFML L SUDF\ na wolnym powietrzu. Przegl. Geogr., 1-2, 29-44. .UDZF]\N%6WUHVFLHSáD– cecha bioklimatu Polski. Prace Geograficzne, 188, 283-294. Lorenc H., 1996. Struktura i zasoby wiatru w Polsce. Seria: Meteorologia 25, IMGW Warszawa..

(50) 2&(1$./,0$782'&=8:$/1(*2:32/6&(3Ïà12&12. -WSCHODNIEJ. 29. Olszewski J.L., 1973. .OLPDW SyáQRFQR-ZVFKRGQLHM 3ROVNL Z XM FLX NRPSOHNVRZ\P 3UDFH L 6WXGLD IG UW, 11, Klimatologia, 6, 135-161. 6]ZHMNRZVNL = 1RZLFND $'UDJDVND(.OLPDW3RMH]LHU]D0D]XUVNLHJR&],WHPSHUatura i opady atmosferyczne w okresie 45-lecia 1951-1995, Fragmenta Agronomica, XVIX, 2 (74), 285-295.. EVALUATION OF PERCEIVED CLIMATE IN NORTH-EASTERN POLAND ON THE BASIS OF TEMPERATURE OF EFFECTIVE RADIATION (TRE) Marek Chabior1%R*HQD0LFKDOVND2 1. Department of Marine Ecology and Environmental Protection, Agricultural University ul. Kazimierza Królewicza 4, 71-550 Szczecin e-mail: marekchabior@fish.ar.szczecin.pl 2 Departament of Meteorology and Climatology, Agricultural University XO3DSLH*D3DZáD9,-459 Szczecin. A b s t r a c t . The paper is based on data obtained from the Institute of Meteorology and Water Management in Warsaw, concerning effective temperature (TE) and degree of cloudiness by low(CL) and intermediate-altitude clouds (CM) (disregarding the high-altitude clouds). The data had been collected at 13 meteorological stations in 1971-2000 at 12:00 hours UTC. The effective temperature (TE) necessary to determine the temperature of effective radiation was calculated from the Missenard formula. Evaluation of temperature perception was based on the scale of thermal perception proposed by Baranowska. The scale consists of 7 thermal perception grades: very hot, hot, warm, comfortable, cool, cold, and very cold. Bioclimatic conditions of North-Eastern Poland were evaluated from mean monthly and mean seasonal temperatures of effective radiation and their variability in 1971-2000. Frequency of grouped thermal perceptions was determined: favourable perceptions were those graded from cool to comfortable to warm; unfavourable perceptions were those graded cold and very cold (cold discomfort) as well as hot and very hot (hot discomfort). The Northern Podlasie Lowland and the eastern part of the Masurian Lake District show a particularly high stimulation potential due to the occurrence of extreme thermal perceptions; the most favourable biothermal conditions prevail in the western part of the region studied. Of all the periods analysed, the highest spatial variability of perceived climate occurs in the cold half-year, particularly in winter. The highest number of days with the biothermal optimum occurs in autumn and spring i.e. from 64 to 76, and from 56 to 64 respectively, increasing from east to west. K e y w o r d s : biothermal conditions, perceived climate, biometeorological indices.

(51)