"Praxis des Glaubens. Geistliches Lesebuch", Karl Rahner, Zürich [etc.] 1982 : [recenzja]

Stefan Moysa

"Praxis des Glaubens. Geistliches

Lesebuch", Karl Rahner, Zürich [etc.]

1982 : [recenzja]

Collectanea Theologica 54/2, 188-189

R E C E N Z J E

n a k ż e — z d a n ie m a u to r a —' m g lis ty te iz m n ie m o że d a ć z a d o w a la ją c e j o d ­ p o w ie d z i n a p o s ta w io n e p rz e z a te iz m p y ta n ie . O d p o w ie d z i ta k ie j m o ż e u d z ie lić je d y n ie te o lo g ia B o g a je d y n e g o w T r ó jc y osób. W z w ią z k u z p y ta ­ n ie m ,o B o g a p o ru s z a a u to r p r o b le m te o lo g ii n a tu r a ln e j i a n a li z u je t r a d y ­ c y jn e d o w o d y n a is tn ie n ie B oga. P r z y z n a ją c im n a le ż n ą w a rto ś ć , z a s a d n ic z e ź ró d ło p o z n a n ia B o g a w id z i w w ie rz e ja k o w o p c ji, k tó r a n a k a z u je o d d a ­ n ie się ta je m n ic y w ra z z z e z w o le n ie m , b y k s z ta łto w a ła o n a ży cie lu d z k ie .

W d a ls z y m c ią g u m y ś lo w y m a u t o r p rz e c h o d z i do r o z w a ż a n ia p o s ła n ia J e z u s a C h r y s tu s a o B ogu, k tó r e je s t p o s ła n ie m o O jcu , S y n u i D u c h u Ś w ię ­ ty m . O b ra z B o g a ja k o O jc a p r z e d s ta w ia j ą z a ró w n o S ta r y , j a k i N o w y T e ­ s ta m e n t. Z n a jd u j e m y ta m r ó w n ie ż z a d a tk i d la o k r e ś le n ia b y tu Bożego· (p o r. K s. W j 3,14), a p rz e d e w s z y s tk im p o d s ta w y d la o k r e ś le n ia B o g a ja k o osoby. W y p o w ie d z i o S y n u tw o r z ą c h ry s to lo g ię N o w eg o T e s ta m e n tu , k tó r a sto i p o d z n a k ie m z b a w c z e g o d z ia ła n ia B oga. N o w e j a k tu a ln o ś c i n a b ie r a te ż te o lo g ia D u c h a Ś w ię te g o , g d y ż je s t o n a z w ią z a n a z d o ś w ia d c z e n ie m B oga, czego się d ziś sz c z e g ó ln ie in te n s y w n ie p o s z u k u je . W ie le u w a g i p o ś w ię c a a u to r p rz y te j o k a z ji r o z w a ż a n io m n a d s p r a w ą F ilio ą u e ja k o n a d je d n y m z p u n k ­ tó w s p o r n y c h m ię d z y te o lo g ią W sc h o d u i Z ac h o d u .

T rz e c ią część s w o ic h ro z w a ż a ń p o ś w ię c a K a s p e r ta j e m n i c y T ró jc y Ś w ię te j. D a n e N o w eg o T e s ta m e n tu a f i r m u j ą z a ró w n o ś c isły m o n o te iz m j a k i tr o is to ś ć o só b w B ogu. S p re c y z o w a n ie te j ta je m n ic y n a s tą p iło je d n a k w c ią ­ g u h is to rii, p rz y c z y m z a s a d n ic z y m k r o k ie m w ty m k ie r u n k u b y ł s o b ó r w N ic e i w r o k u 325. S p o ro u w a g i p o ś w ię c a K a s p e r te ż w s p ó łc z e s n y m d y ­ s k u s jo m n a d te o lo g ią T ró jc y Ś w ię te j, a p rz e d e w s z y s tk im tw ie r d z e n iu , k tó ­ r e p o s ta w ił R a h n e r , że T r ó jc a Ś w ię ta „ im m a n e n t n a ” je s t id e n ty c z n a z T r ó jc ą „ e k o n o m ic z n ą ” . I n n y m i s ło w a m i: z b a w c z e d z ia ła n ie B o g a je s t id e n ­ ty c z n e z J e g o is to tą . A u to r k o ń c z y s w o je r o z w a ż a n ia d o c ie k a n ia m i n a t e m a t z n a c z e n ia ta je m n ic y T ró jc y Ś w ię te j w ż y c iu c h rz e ś c ija ń s k im , k tó r e p o w in n o b y ć t r y n it a r n e . P o w r a c a te ż do p u n k tu w y jś c ia ; w o b e c r a d y k a ln e g o z a k w e ­ s t io n o w a n ia w ia r y c h r z e ś c ija ń s k ie j p rz e z w s p ó łc z e s n y a te iz m k o n ie c z n e j e s t ś w ia d e c tw o o B o g u żiywym, k tó r y się u d z ie la p rz e z J e z u s a C h ry s u s a w D u ­ c h u Ś w ię ty m . K s ią ż k a je s t b e z w ą tp ie n i a je d n ą z n a jle p s z y c h w sp ó łc z e s n y c h s y n te z d o ty c z ą c y c h te o lo g ii B oga. U m ie ję tn ie łą c z y w y m a g a n ia tr a d y c ji i w sp ó łc z e ­ sn o ści, z ro z u m ia ło ś ć ję z y k a z te o lo g ic z n ą g łę b ią , p o d e jś c ie b ib lijn e z a n a ­ liz ą o p a r t ą n a filo z o fii w s p ó łc z e s n e j. B ę d z ie n a p e w n o o d p o w ia d a ć a k t u a l ­ n ie z g ła s z a n y m z a p o tr z e b o w a n io m n ie ty lk o ze s tr o n y teo lo g ó w , a le te ż d u s z ­ p a s te r z y i lu d z i ś w ie c k ic h . ks. S te f a n M o y s a S J , W a r s z a w a K a r l R A H N E R , P r a x is d e s G la u b e n s. G e is tlic h e s L e s e b u c h , w y d . K a r l L e h ­ m a n n i A lb e r t R a f f e l t , Z ü r ic h - K o ln - F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1982, B e n z i- g e r V e rla g , V e rla g H e rd e r, s. 479. P r z e d k ilk u la t y z o s ta ł w y d a n y w y b ó r p e w n y c h w y ją tk ó w z z a s a d n i­ czy ch te o lo g ic z n y c h d z ie ł R a h n e r a , k tó r y m ia ł d a ć o b ra z je g o tw ó rc z o ś c i i u ła tw ić d o ta r c ie do w s z y s tk ic h p is m n ie m ie c k ie g o te o l o g a 1. R e c e n z o w a n a k s ią ż k a p o c h o d z i od ty c h s a m y c h w ydaw ców ? i z o s ta ła u tr z y m a n a w te j s a m e j k o n w e n c ji, p r z y czy m w y b ó r z o sta ł d o k o n a n y sp o ś ró d d z ie ł i a r t y k u ­ łó w d o ty c z ą c y c h p rz e d e w s z y s tk im p r a k t y k i ż y c ia c h rz e ś c ija ń s k ie g o . T e n ty p tw ó rc z o ś c i s ta n o w i d u ż ą i w a ż n ą część d o ro b k u R a h n e r a . W y ra z ił o n k ie d y ś

1 R e c h e n s c h a ft d e s G la u b e n s. K a r l R a h n e r -L e s e b u c h , w y d . K a r l L e h ­ m a n n i A l b e r t R a f f e l t , Z ü r ic h - K ö ln - F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1979, B e n - z ig e r V e rla g , V e rla g H e rd e r, p o r. C o lle c ta n e a T h e o lo g ic a 50(1950) z. 1, 196;— 197.

R E C E N Z J E 189 p o g lą d , ze sw o je p is m a d u c h o w n e u w a ż a p r z y n a j m n i e j za ró w n ie w a ż n e j a k p is m a ś c iś le te o lo g ic z n e i ż e tk w i w n ic h p r z y n a jm n ie j ty le sa m o z t r u ­ d e m p r z e p r a c o w a n e j te o lo g ii. J a k o z a s a d ę s y s te m a ty k i m a te r i a łu p rz y ję li w y d a w c y c n o ty te o lo g ia ln e w n a s tę p u ją c y m p o r z ą d k u : w ia r a , m iło ść i n a d z ie ja . O c z y w iśc ie w te g o ro ­ d z a ju w y b o rz e s y s te m a ty z a c ja n ie m o że by ć z b y t d a le k o p o s u n ię ta . W k a ż ­ d y m d z ia le z b io r u z n a jd z ie m y w ię c p rz y c z y n k i, k tó r e w p r o s t d o ty c z ą te m a ­ tu , j a k te ż i in n e m n ie j lu b b a r d z ie j ś c iśle z n im z w ią z a n e . W d z ia le o w ie rz e n a jc ie k a w s z y je s t p rz y c z y n e k d o ty c z ą c y je j p r o ­ s to ty . R a h n e r s tw ie r d z a tu , że n a jp r ę d z e j b ę d z ie d z is ia j p r z y j ę ta w ia r a p rz e d ­ s t a w i o n a w f o r m ie o d p o w ie d z i B o g a n a p y ta n ie , k tó r e s ta w ia c z ło w ie k p rz e z sa m o sw o je is tn ie n ie . T e o lo g ia m a p rz e d s o b ą o g ro m n e z a d a n ie do s p e łn ie ­ n ia , a b y t a k w ia r ę p r z e d s ta w ić . B r a te r s tw o , k tó r e p o w in n o c h a r a k te r y z o w a ć w y z n a n ie w ia ry , p o le g a m ię d z y in n y m i n a ty m , b y z ro z u m ie ć c z ło w ie k a , k tó ­ re g o d ro g a d o w ia r y je s t t r u d n a i u ła tw ić m u tę d ro g ę w y c h o d z ą c o d r z e ­ c z y w is to ś c i ś w ia ta . W k o n te k ś c ie w ia r y R a h n e r m ó w i te ż o n ie k tó r y c h s a k r a m e n t a c h ja k •chrzest, b ie r z m o w a n ie i p o k u ta , o d o ś w ia d c z e n iu B o g a — w sz czeg ó ln o ści d o ś w ia d c z e n iu D u c h a Ś w ię te g o , o m o d litw ie . C z ło w ie k d z is ie js z y o d c z u w a w n ie j d u ż e tr u d n o ś c i, g d y ż B ó g w y d a je się c z a s e m u k ry w a ć . N ie m n ie j s t a ­ le tr z e b a jp o d e jm o w a ć n a n o w o ry z y k o b e z p o ś re d n ie g o m ó w ie n ia do N iego.

W p o d s ta w o w y m p rz y c z y n k u d o ty c z ą c y m m iło ś c i R a h n e r p r z e d s ta w ia ją j a k o a k t c a łe j lu d z k ie j e g z y ste n c ji. B e z w a r u n k o w e z a a n g a ż o w a n ie się n a rz e c z b liź n ie g o je s t ró w n o c z e ś n ie a n o n im o w ą m iło ś c ią B o g a u ty c h , k tó r z y n ie są z d o ln i u k a z a ć m u m iło ś c i w y ra ź n e j. R a h n e r p o d tr z y m u je te z ę o z a ­ s a d n ic z e j je d n o ś c i, j a k a z a c h o d z i m ię d z y m iło ś c ią B o g a a b liź n ie g o . T e z a ta b y ła p r z e d m io te m w ie lu k o n tr o w e r s ji te o lo g ic z n y c h . W ty m d z ia le z n a jd z ie ­ m y te ż p ię k n e r o z w a ż a n ie o E u c h a ry s tii, o czci M a tk i B o żej, o u rz ę d z ie i d u c h o w o ś c i k a p ła ń s k ie j, o e ty c e z a w o d o w e j i in n e . S ą to n a p e w n o te m a ­ t y z w ią z a n e z m iło ś c ią , ch o ć te n z w ią z e k n ie z a w s z e je s t ś c iś le u k a z a n y .

T e o lo g ię c n o ty n a d z ie i o p ra c o w u je R a h n e r g ru n to w n ie o p ie r a ją c się n a te o lo g ii sc h o la s ty c z ń e j, a le te ż s ię g a ją c d a le k o p o z a n ią . M ó w i n a p rz y k ła d , ż e n a d z ie ja r e a l iz u j e n ie s ły c h a n ą p r e te n s ję c z ło w ie k a , a b y m ia n o w ic ie się g ­ n ą ć z g łę b in s w o je j z n ik o m o śc i d o B o g a, p rz y cz y m n ic go n ie m o że z a d o ­ w o lić p ró c z B o g a sa m e g o . S ta w ia te ż c ie k a w ą tezę , że n a d z ie ja je s t o ś ro d ­ k ie m c n ó t te o lo g a ln y c h . Z a w ie r a się b o w ie m z a ró w n o w w ie rz e , j a k i w m i­ łości. W 'w ie r z e — g d y ż je s t je j u k ie r u n k o w a n ie m n a p rz y sz ło ść , w m iło ­ śc i — g d y ż n ig d y n ie m o ż n a p o w ie d z ie ć , a b y m o g ła o n a B o g a c a łk o w ic ie p o sią ść . B óg b o w ie m je s t „ z a w s z e w ię k s z y ” i c z ło w ie k z a w s z e m o ż e G o b a r ­ d z ie j k o c h a ć ; j e s t w ię c m ie js c e n a p e w n e n ie s p e łn ie n ie , k tó r e g o n a d z ie ja je s t w y ra z e m .

K s ią ż k a R a h n e r a b ę d z ie n ie o c e n io n ą , c h o c ia ż t r u d n ą le k t u r ą d u c h o w ą . A u to r p r o w a d z i c z y te ln ik a p rz e z m e a n d r y s w o je j m y śli, a le te n t r u d so w ic ie się o p ła c a , g d y ż c z y te ln ik z n a jd u j e o d p o w ie d ź n a s w o je w ła s n e p y ta n ia . J e s t to p rz y ty m o d p o w ie d ź , k tó r a s k ła n ia d o d a ls z y c h p o s z u k iw a ń .

ks. S te f a n M o y s a S J , W a r s z a w a

J o s e f S U D B R A C K , A u f G o tt h in a u s g e s p a n n t. D er W e g d e s M e d itie r e n s , F r e ib u r g - B a s e l- W ie n 1983, V e rla g H e rd e r, s. 221.

O d ż y w a d z is ia j, z w ła sz c z a w k rę g a c h c h r z e ś c ija n n a Z a c h o d z ie , p o tr z e ­ b a r e lig ijn e j m e d y ta c ji. Z a w d z ię c z a ć j ą n a le ż y w d u ż e j m ie rz e in t e n s y w n ie j­ s z y m k o n ta k to m z r e lig ia m i n ie c h r z e ś c ija ń s k im i, z w ła s z c z a z b u d d y z m e m i h in d u iz m e m , w k tó r y c h m e d y ta c ja o d g r y w a d u ż ą ro lę . A u to r s t a r a s ię p o ­ tr z e b ie m e d y ta c ji w y jś ć n a p r z e c iw n ie ja k o n a d w ó c h d ro g a c h . W s k a z u je n a w a rto ś c i, k tó r e z a w ie r a w so b ie ro z m y ś la n ie w s c h o d n ie ta k , że m o ż e ono r e a ln ie w z b o g a c ić p o b o ż n o ść c h rz e ś c ija ń s k ą . Z d ru g ie j s tr o n y p o d k r e ś la też to ż s a m o ść c h r z e ś c ija ń s k ie j m e d y ta c ji i c z y n n ik i, k tó r e je j z a g ra ż a ją .