212 RECENZJE
cie z tej rozmowy, przechowywanym w Archiwum Pan´stwowym w Lublinie, który jest zamieszczony w ksi azce jako aneks IV.
To takze stanowi o wartos´ci publikacji, która ujmuje nie tylko nowe i szerokie pola badawcze, ale takze pokazuje sposoby popularyzacji historii, sposoby zachecania modziezy, aby zainteresowaa sie swoj a przeszos´ci a, przeszos´ci a swojego regionu i kraju oraz dostrzega, ze nauki historyczne nie s a tylko dla wielkich uczonych, lecz wszystkim umozliwiaj a podjecie wasnych poszukiwan´ przeszos´ci. W czasach spy-chania na margines humanistyki podtrzymywanie zainteresowania histori a jest warto-s´ci a sam a w sobie, a czesto wystarczy jedynie inspiracja, aby pobudzic´ „dusze od-krywcy” w modym czowieku. Warto wiec, aby po recenzowan a ksi azke siegali nie tylko badacze i zainteresowani powstaniem listopadowym, ale takze wszyscy, którym na sercu lezy popularyzacja historii.
Ewa M. Zióek Katedra Historii XIX Wieku KUL
Jerzy H o l z e r, Europa zimnej wojny, Kraków: Wydawnictwo Znak, Insty-tut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk 2012, ss. 1075+11.
W dorobku naukowym prof. Jerzego Holzera jest wiele cennych prac pos´wieco-nych historii najnowszej Polski i s´wiata. Pomimo upywu trzydziestu lat, nadal cenn a i aktualn a pozostaje, wydana w podziemiu w 1983 r., praca pos´wiecona genezie i dziaalnos´ci NSZZ „Solidarnos´c´” w latach 1980-1981. Obok kilkudziesieciu artyku-ów dotycz acych relacji Polski i Niemiec w XX wieku, prof. Holzer opublikowa kilka syntez pos´wieconych historii Europy: Komunizm w Europie (2000), Europejska tragedia XX wieku. II wojna s´wiatowa (2005), Europa wojen 1914-1945 (2008). Z duzym zaciekawieniem siegneam wiec po wydane w 2012 r. obszerne dzieo Europa zimnej wojny, za które autor otrzyma w 2012 r. nagrode Klio.
Na wstepie nalezy powiedziec´, ze nie jest to klasyczna synteza czy podrecznik akademicki, ale jak napisano w recenzji wydawniczej „pasjonuj aca historia powojennej Europy”. Jerzy Holzer na ponad tysi acu stronach przedstawi dzieje caego podzielonego zelazn a kurtyn a kontynentu. Autor nie skupi sie wy acznie na zagadnieniach historii politycznej, porusza takze kwestie gospodarcze, spoeczne i kulturalne.
To monumentalne dzieo skada sie z 55. rozdziaów, wykazu literatury oraz indeksu nazwisk i map. Autor we wstepie informuje, ze stara sie równomiernie opisac´ regiony Europy oraz uwzglednic´ jej podzia, który utrzymywa sie na konty-nencie przez niemal pó wieku. Prace rozpoczyna rozdzia pt. „Porz adek
213 RECENZJE
poczdamski”, lecz Autor genezy „zimnej wojny” dopatruje sie nieco wczes´niej, wraz z zajmowaniem przez ZSRR krajów Europy Wschodniej. Zatrzymuje sie tez nad sa-mym pojeciem „zimnej wojny”, zastanawia sie, czy by to konflikt dwóch ideologii czy walka polityczna o dominacje w Europie. Stawia tez pytanie o odpowiedzialnos´c´ za wybuch tego konfliktu. Czy za wybuch „zimnej wojny” odpowiaday Stany Zjed-noczone, które pierwsze uzyy broni nuklearnej w Japonii, czy tez do tego konfliktu doprowadzia polityka ekspansjonizmu ZSRR? Autor oferuje czytelnikowi rozleg a panorame dziejów powojennej Europy, która staa sie swoistym frontem walki pomie-dzy Kremlem a Biaym Domem, pokazuje straty gospodarcze i ludnos´ciowe po II wojnie s´wiatowej, opisuje proces najwiekszej w dziejach wedrówki ludów, upadek i rozkwit Europy, procesy integracyjne i erozje, terroryzm i dziaania pokojowe, Europe demokracji i dyktatury, strefe praw czowieka i strefe bezprawia. Dokonano takze dogebnej analizy procesów, ktore doprowadziy do kryzysu i upadku komu-nizmu w Europie. Autor zastrzega jednak, ze koniec „zimnej wojny” nie oznacza wcale pocz atku okresu spokoju i stabilizacji, w jego ocenie nie istnieje bezkonflikto-wy rozwój historyczny.
W pracy odwoano sie do prac wielu polskich, ale, przede wszystkim, zagranicz-nych historyków. Korzystano z prac anglojezyczzagranicz-nych, literatury niemieckiej, rosyj-skiej i francurosyj-skiej, a takze publikacji w jezyku czeskim. Autor obszernie cytuje fragmenty prac innych badaczy, komentuje je i polemizuje z postawionymi tezami. Dzieki temu zabiegowi czytelnik czuje sie, jakby uczestniczy w seminarium na uniwersytecie. Byc´ moze dla osoby niebed acej historykiem jest to trudna formua, jednakze dzieki niej Autor pokazuje, ze nie lekcewazy czytelnika i nie narzuca mu swojej wizji dziejów Europy po II wojnie s´wiatowej. Opisuje fakty z przeszos´ci, podaje nastepnie szereg opinii: wasnych i innych historyków, przez co uruchamia w czytelniku samodzielne mys´lenie, zmusza do refleksji. Autor przywi azuje szczegól-n a wage do faktów. Podstawow a zalet a pracy jest skrupulatnos´c´ opisu, a takze do-kadnos´c´ w podawaniu danych liczbowych.
Ksi azka Jerzego Holzera jest sum a historii kilkudziesieciu pan´stw. Autor nie eksponuje dziejów ojczystych, ale tez ich nie pomija. Dzieki takiemu równolegemu opisowi mozemy porównac´ dos´wiadczenia wielu narodów Europy. Prace te powinien przeczytac´ kazdy, kto interesuje sie czasem wspóczesnym, bowiem aby zrozumiec´ wspóczesn a Europe, trzeba poznac´ przede wszystkim jej XX-wieczne dzieje. Korze-nie wspóczesnos´ci, co udowadnia prof. Jerzy Holzer, tkwi a w historii.
Ewa Rzeczkowska Katedra Historii Najnowszej KUL
