View of Economic Convergence in the Regions of the European Union Member States in East-Central Europe

BARTOSZ JÓWIK*

KONWERGENCJA GOSPODARCZA

W REGIONACH PASTW CZONKOWSKICH

UNII EUROPEJSKIEJ

Z EUROPY RODKOWO-WSCHODNIEJ

Zainteresowanie zagadnieniami konwergencji gospodarczej pastw czon-kowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej jest zwi zane z realizacj europejskiej polityki spójno ci w tym regionie w obecnej pers-pektywie finansowej, tj. w okresie 2007-2013. Poruszana problematyka jest interesuj ca i wana z praktycznego punktu widzenia, w szczególno ci poli-tyki regionalnej, bowiem analizowane pastwa regionu zostay objte celem Konwergencja, który ukierunkowany jest na przyspieszenie eliminowania ró-nic w rozwoju najsabiej rozwinitych pastw czonkowskich i regionów. Priorytety polityki spójno ci zostay szczegóowo okre lone w Komunikacie Komisji Europejskiej Polityka spójnoci wspierajca wzrost gospodarczy

i zatrudnienie: Strategiczne wytyczne wspólnotowe 2007-20131. Natomiast kryteria uzyskania przez poszczególne pastwa (dla Funduszu Spójno ci) oraz regiony (dla funduszy strukturalnych) finansowego wsparcia z funduszy okre- la Rozporz dzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustana-wiaj ce przepisy ogólne dotycz ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regio-nalnego, Europejskiego Funduszu Spoecznego oraz Funduszu Spójno ci i uchylaj ce rozporz dzenie (WE) nr 1260/1999. Regiony pastw czonkow-skich UE z Europy rodkowo-Wschodniej, zakwalifikowane do finansowania z funduszy strukturalnych w ramach celu Konwergencja, posiadaj produkt

Dr BARTOSZ JÓWIK – adiunkt Katedry Midzynarodowych Stosunków Gospodarczych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II; adres do korespondencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: bartosz.jozwik@kul.lublin.pl

1

krajowy brutto (PKB) na mieszkaca, mierzony parytetem siy nabywczej i obliczony na podstawie danych za okres 2000-2002, mniejszy ni 75 % red-niego PKB UE w skadzie 25 pastw czonkowskich (UE-25) w tym samym okresie odniesienia2.

Konwergencja gospodarcza regionów pastw czonkowskich Unii Europej-skiej z Europy rodkowo-Wschodniej jest realizowana poprzez popraw wa-runków wzrostu i zatrudnienia, a w szczególno ci zwikszenie inwestycji w kapita rzeczowy i ludzki, rozwój innowacyjno ci i spoeczestwa opartego na wiedzy, zdolno ci adaptacyjne do zmian gospodarczych i spoecznych, ochron i popraw rodowiska oraz zwikszenie efektywno ci administracji3. W szerszym ujciu konwergencja gospodarcza w pastwach i regionach Unii Europejskiej moe by rozpatrywana w dwóch aspektach: jako konwergencja nominalna oraz jako konwergencja realna. Konwergencja nominalna oceniana jest na podstawie kryterium stabilno ci cen, kryterium dugoterminowych stóp procentowych, kryterium fiskalnego oraz kryterium stabilno ci kursu waluto-wego. Konwergencja nominalna moe stopniowo prowadzi do konwergencji realnej, m.in. poprzez korzy ci ze stabilno ci makroekonomicznej, ogranicze-nie ryzyka kursu walutowego lub zmogranicze-niejszenia ogranicze-niepewno ci co do ksztatowa-nia si inflacji i (dugookresowych) stóp procentowych4. Natomiast wynikiem realnej konwergencji bdzie zbieno  realnych zmiennych ekonomicznych, m.in. takich jak produkcja, dochody, dochód per capita czy te bezrobocie. Ze wzgldu na przyjty w artykule cel badawczy analizie konwergencji zostanie poddany dochód przypadaj cy na jednego mieszkaca (PKB per capita).

Gównym celem artykuu jest odpowied na pytanie, czy w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej wystpuje konwergencja gospodarcza? Uszczegóowieniem tak postawionego celu ba-dawczego s kolejne kwestie do rozstrzygnicia: czy w pastwach czonkow-skich UE z Europy rodkowo-Wschodniej biedniejsze regiony wykazuj ten-dencj do szybszego wzrostu ni regiony bogate? W których regionach odno-towano najwiksze wzrosty PKB per capita? Jak zmiana PKB per capita

2

Art. 5, Rozporz dzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiaj ce przepisy ogólne dotycz ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Fun-duszu Spoecznego oraz FunFun-duszu Spójno ci i uchylaj ce rozporz dzenie (WE) nr 1260/1999.

3

Komentarz do aktów prawnych Wspólnot Europejskich w zakresie funduszy struk-turalnych i funduszu spójnoci na lata 2007-2013, red. H. Jahns, Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2006, s. 23.

4

E. M a r e l l i, Specialisation and Convergence of European Regions, “The European Journal of Comparative Economics” 4(2007), n. 2, s. 151.

w badanych regionach wpyna na konwergencj gospodarcz w pastwach czonkowskich UE z Europy rodkowo-Wschodniej? Jak zmiana PKB per ca-pita w badanych regionach wpyna na konwergencj gospodarcz w posz-czególnych pastwach czonkowskich UE z Europy rodkowo-Wschodniej? Na podstawie przegl du literatury zostaa sformuowana hipoteza badawcza nawi zuj ca do neoklasycznego modelu wzrostu gospodarczego: regiony bied-niejsze pastw czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschod-niej wykazuj tendencj do szybszego wzrostu ni regiony bogate, co w kon-sekwencji prowadzi do zbieno ci dochodów.

Praca obejmuje przegl d wyników bada z zakresu konwergencji gospo-darczej z ostatnich lat, gównie konwergencji w pastwach Unii Europejskiej, odnosz cych si do sformuowanej hipotezy badawczej. Nastpnie opisano przyjte w artykule gówne metody pomiaru zbieno ci: konwergencj typu sigma oraz konwergencj typu beta. S to dwie metody powszechnie stoso-wane w literaturze ekonomicznej do pomiaru zbieno ci dochodów. W trzeciej cz ci artykuu poddano analizie ksztatowanie si PKB per capita w regio-nach pastw UE z Europy rodkowo-Wschodniej, ich wielko ci oraz dynami-k w latach 1995-2009. W kolejnej cz ci artykuu do weryfikacji hipotezy badawczej przeprowadzono obliczenia i przedstawiono wyniki bada konwer-gencji PKB per capita regionów pastw UE z Europy rodkowo-Wschodniej. Wnioski z przeprowadzonego badania zostay zawarte w podsumowaniu.

1. KONWERGENCJA GOSPODARCZA REGIONÓW W DOTYCHCZASOWYCH BADANIACH

Badania konwergencji gospodarczej regionów rónych pastw i ugrupowa gospodarczych prowadzone byy przez wielu badaczy. Byy one zainicjowane wcze niejszymi pracami o konwergencji pastw, które prowadzili m.in. W.J. Baumola (1986), J.B. De Long (1988), N.G. Mankiw, D. Romer i D.N. Weil (1992). W latach dziewidziesi tych badania konwergencji regionów (na po-ziomie NUTS2) „starych” pastw Unii Europejskiej prowadzili m.in. H. Arm-strong (1995) oraz D. Neven i C. Gouyette (1995)5. W tym samym czasie ba-dania konwergencji regionów Stanów Zjednoczonych Ameryki, Japonii oraz

5

D. N e v e n, C. G o u y e t t e, Regional convergence in the European Community, “Journal of Common Market Studies” 33(1), s. 47-65.

Kanady prowadzili m.in. R.J. Barro oraz X. Sala-i-Martin (1998)6. Wspóczesne obszerne badania konwergencji gospodarczej regionów w 32 pastwach wiata, w tym regionów pastw Unii Europejskiej, Stanów Zjednoczonych i Chin, opu-blikowali A. Spilimbergo i Che N. Xingyuan (2012)7. Autorzy podjli w nich prób wykazania wpywu reform strukturalnych na szybko  konwergencji gos-podarczej. Wyniki bada wskazuj , e rozwój rynku finansowego, liberalizacja handlu, jako  infrastruktury instytucjonalnej oraz reformy rynku pracy maj wpyw na konwergencj, chocia jest on niejednoznaczny w wypadku regionów przygranicznych. Co ciekawe, zaznaczono e pastwa z wysz inflacj maj tendencj do szybszej konwergencji gospodarczej.

Badania konwergencji gospodarczej regionów pastw Unii Europejskiej mona wykorzysta do oceny realizacji europejskiej polityki spójno ci, nawet je li nie s one prowadzone wa nie w tym celu. Takiego zadania podjli si R. Esposti oraz S. Bussoletti (2008). Autorzy badali wpyw celu 1. funduszy strukturalnych na regiony Unii Europejskiej8. Wykorzystali w tym celu me-tod konwergencji warunkowej typu beta. Analizowali dane 206 regionów z pitnastu pastw UE, czyli UE15 sprzed 2004 r., w okresie od 1989 do 2000 r. Na podstawie przeprowadzonych bada stwierdzaj , e pomidzy obserwowa-nymi regionami zachodzia konwergencja, na któr miaa wpyw realizacja celu 1. Podobne wyniki uzyskali H. Eckey, Ch. Dreger, M. Türck (2009), któ-rzy prowadzili badania konwergencji w 23 pastwach UE, w których znajduj si 233 regiony NUTS2, w okresie 1995-2003. Autorzy stwierdzaj , e po-midzy badanymi regionami zachodzi proces konwergencji gospodarczej i prog-nozuj , e regiony w „nowych” pastwach UE mog j przyspieszy9.

Obszerne badania konwergencji gospodarczej regionów Unii Europejskiej przedstawi Ph. Monford (2009). Autor przeprowadzi wieloaspektow analiz dyspersji relacji wzrostu gospodarczego i PKB per capita pomidzy regionami. Wyniki bada wskazuj na wystpuj cy proces konwergencji w regionach za-równo UE27, jak i UE15. Autor jednocze nie podkre la, e nie ma powodów, aby twierdzi, e dojdzie do dywergencji w regionach „nowych” pastw

6

R. M a r t i n, P. S u n l e y, Slow Convergence?, “The New Endogenous Growth Theory and Regional Development, Economic Geography” 74(1998), No. 3 (Jul.), s. 205.

7

A. S p i l i m b e r g o, Che N. X i n g y u a n, Structural Reforms and Regional Conver-gence, IMF Working Paper, WP/12/106, International Monetary Fund 2012, s. 26.

8

Impact of Objective 1 Funds on Regional Growth Convergence in the European Union: A Panel-data Approach, “Regional Studies” 42(2008), Issue 2, s. 170.

9

Regional convergence in the enlarged European Union, “Applied Economics Letters” 16(2009), Issue 18, p. 1806.

czonkowskich UE (UE12), chocia zaznacza, e kilka wskaników wskazuje na rosn ce dysproporcje. Zjawisko to wynika z jednej strony z bardzo szyb-kiego wzrostu gospodarczego niewielkiej liczby regionów metropolitalnych, w których znajduj si stolice pastw, oraz tych, w których zlokalizowane s due o rodki miejskie, a z drugiej strony z wykluczenia z procesu szybkiego wzrostu regionów najbiedniejszych (peryferyjnych)10.

Inne wnioski wyci gaj G. Petrakos i P. Artelaris (2009), którzy prowadzili badania konwergencji regionów pastw UE w latach 1990-200011. Autorzy stwierdzaj , e otwarcie rynków wynikaj ce z europejskiej integracji gospodar-czej, a tym samym potgowanie na nich konkurencji moe prowadzi do zwik-szenia wewntrznych dysproporcji rozwoju. Autorzy podkre laj , e ich wyniki s zgodne z przewidywaniami wynikaj cymi z analizy modeli opracowanych zarówno w ramach „Nowej Geografii Ekonomicznej”, jak i teorii endogenicz-nego wzrostu gospodarczego. Powouj si równie na wyniki bada wielu uczonych, w których wykazano, e wystpuj ca konwergencja gospodarcza pastw UE moe „ukrywa” powstaj ce rozbieno ci wewn trz kadego kraju. Takie wyniki przedstawi Ph. Martin (2005), stwierdzaj c, e integracja euro-pejska prowadzi do konwergencji pastw, ale nie do konwergencji regionów wewn trz pastw12. Z tego wzgldu G. Petrakos, P. Artelaris podkre laj rol polityki regionalnej w obecnej perspektywie finansowej i okre laj j jako jedn z najwaniejszych polityk Unii Europejskiej w przewidywalnej przyszo ci. Autorzy przedstawili równie ciekawe porównania i wynikaj ce z nich wnioski dotycz ce sposobu pomiaru konwergencji absolutnej typu beta.

Podobne wnioski z przeprowadzonych bada konwergencji regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej uzyskali M. Smtkowski i P. Wójcik (2008)13. Autorzy, maj c na uwadze fakt, e na poziomie regional-nym zachodzi polaryzacja procesów rozwoju, co w najwikszym stopniu doty-czy wa nie „nowych” pastw czonkowskich UE, przeprowadzili badania procesów rozwoju regionalnego po wy czeniu regionów stoecznych, czyli wykorzystuj c dane agregowane na poziomie NUTS3. W badaniu procesów konwergencji dla lat 1998-2005 mierzonych PKB per capita wykorzystali

10

Regional Convergence, Growth and Interpersonal Inequalities across EU, “Working Paper, Directorate General Regional Policy. European Commission” January 2009, s. 39.

11

European Regional Convergence Revisited: A Weighted Least Squares Approach, “Growth & Change” 40(2009), No. 2, s. 327.

12

The geography of inequalities in Europe, “Swedish Economic Policy Review” 12, s. 83. 13

Regiony w Europie rodkowo-Wschodniej: tendencje i czynniki rozwojowe, Warszawa: Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytet Warszawski 2008.

m.in. metod konwergencji typu beta i sigma. Autorzy stwierdzaj , e w ba-danym obszarze mona byo obserwowa do  sab konwergencj regionaln , a w wikszo ci pastw wystpowaa niewielka tendencja do polaryzacji proce-sów rozwojowych, cho w mniejszych pastwach sytuacja bya pod tym wzgldem do  stabilna. Natomiast kluczowym czynnikiem wzrostu gospo-darczego okaza si wzrost wydajno ci pracy, szczególnie w sektorze przemy-sowym i usug rynkowych.

Kompleksowe badania rozwoju regionalnego w pastwach czonkowskich UE z Europy rodkowo-Wschodniej, na Cyprze i Malcie przeprowadzili E. a-niewska, T. Górecki i R. Chmielewski (2011). Z przeprowadzonych przez autorów analiz wynika m.in., e w badanym obszarze zachodzia konwe-rgencja, ale jednocze nie wzrosa wariancja PKB per capita, tzn. rozpito  pomidzy regionami o najniszym PKB per capita i najwyszym. Ponadto we wszystkich badanych pastwach dysproporcje pomidzy PKB per capita wzrosy, co moe wynika z czsto wystpuj cego zjawiska na wczesnym eta-pach rozwoju gospodarczego na poziomie krajowym, w których kilka regio-nów rdzeniowych napdza proces nadganiania w wyniku dziaania silnych efektów aglomeracyjnych14.

Przedstawione wyniki bada nie odnosz si do konwergencji gospodarczej w latach 2007-2009, a wic do okresu w którym na rozwój gospodarczy pastw i regionów mia wpyw kryzys gospodarczy. Przeprowadzona w arty-kule analiza oparta na najnowszych danych ksztatowania si PKB per capita umoliwia uwzgldnienie tego zjawiska. Przyjte metody analizy konwergen-cji zostan przedstawione w nastpnej cz ci artykuu.

2. PRZYJTA METODA ANALIZY KONWERGENCJI

W celu weryfikacji hipotezy badawczej przyjto powszechnie stosowane w literaturze przedmiotu dwie metody badania konwergencji gospodarczej: konwergencj typu sigma oraz konwergencj typu beta. Terminologi t jako pierwszy wprowadzi X. Sala-i-Martin w publikacji w roku 1990. Kryteria konwergencji gospodarczej typu sigma weryfikuje si, wykorzystuj c pomiar dyspersji realnych PKB per capita. Konwergencja gospodarcza typu sigma za-chodzi w grupie pastw, w ród których dyspersja ich realnych PKB per capita

14

Konwergencja regionalna, Pozna: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Pozna-niu 2011, s. 2004.

zmniejsza si w badanym przedziale czasowym. Powszechnie przyjt miar dyspersji PKB per capita w grupie pastw jest odchylenie standardowe loga-rytmów naturalnych PKB per capita15. St d te o konwergencji typu sigma mówimy wtedy, gdy wraz z upywem czasu odchylenie standardowe logaryt-mów naturalnych PKB per capita w pewnej grupie pastw wykazuje tendencj malej c , czyli16:

t T t

V





V

,

(1)

gdzie:

– odchylenie standardowe logarytmów naturalnych PKB per capita w grupie gospodarek w kocowym roku obserwacji,

– odchylenie standardowe logarytmów naturalnych PKB per capita w grupie gospodarek w pocz tkowym roku obserwacji.

Odchylenie standardowe logarytmów naturalnych PKB per capita w przyjtej grupie pastw w badanym roku obliczamy w sposób:





1 lny lny N t it i i

V

¦



,

(2)

By wykaza tendencje rozwojow odchylenia standardowego logarytmów na-turalnych PKB per capita, przyjmujemy nastpuj ce równanie trendu lino-wego17:

0 1

t M Mt

V 

,

(3)

gdzie:

t – odchylenie standardowe logarytmu naturalnego PKB per capita midzy

gospodarkami w roku t t – czas (t=1, 2, …).

15

K. M a l a g a, Konwergencja gospodarcza w krajach OECD w wietle zagregowanych modeli wzrostu, Pozna: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 2004, s. 170.

16

X. S a l a - i - M a r t i n , The Classical Approach to Convergence Analusis, “Economics Working Paper” 117 (1995), s. 3.

17

Metod t stosuj M. Próchniak i R. Rapacki (Konwergencja beta i sigma w krajach postsocjalistycznych w latach 1990-2005, „Bank i Kredyt” 2007, nr 8-9, s. 44).

t T

V



t

Z uwagi e jest to funkcja liniowa, jej parametry szacujemy Klasyczn Metod Najmniejszych Kwadratów (KMNK). Metoda ta generuje takie oceny parametrów, przy których warto ci teoretyczne trendu liniowego maj naj-mniejsze odchylenia od rzeczywistych warto ci odchyle standardowych loga-rytmów naturalnych PKB per capita midzy gospodarkami w analizowanym okresie. Konwergencja typu sigma wyst pi wtedy, gdy parametr 1 bdzie

ujemny. Niemniej jednak M. Próchniak i R. Rapacki (2007) zaznaczaj , e trend liniowy nie jest najlepsz metod weryfikacji konwergencji typu sigma. Po pierwsze, rónice midzy poziomami dochodów mog zmienia si nieli-niowo, a po drugie – metoda ta nie pozwala na odczytanie cz stkowej dyna-miki zmian zrónicowania dochodów w poszczególnych latach. Dlatego suge-ruj , aby ocen wystpowania konwergencji typu sigma przeprowadzi, anali-zuj c kierunki zmian odchylenia standardowego PKB per capita na podstawie wzrokowej oceny rozrzutu punktów empirycznych18.

Drugi z wymienionych sposobów okre lenia zbieno ci to konwergencja absolutna typu beta19, osadzona w ramach neoklasycznej teorii wzrostu z lat 50. i 60. XX w., w której podstawowym zaoeniem jest malej ca kracowa produktywno  kapitau per capita oraz egzogeniczny charakter postpu tech-nologicznego20. Konwergencja absolutna typu beta zachodzi wówczas, gdy biedne gospodarki rozwijaj si szybciej ni bogate. Jeeli przyjmiemy, e warto  PKB per capita odzwierciedla poziom rozwoju gospodarczego, to pastwa (b d regiony) o niszym poziomie PKB per capita powinny wyka-zywa szybsze tempo wzrostu gospodarczego ni gospodarki (b d regiony) o wyszym poziomie PKB per capita. Wyrónia si co najmniej trzy powody takiej konwergencji. Po pierwsze, rozwój kadej gospodarki wykazuje zbie-no  do cieki zrównowaonego wzrostu (steady-state), a wic mona ocze-kiwa, e biedniejsze gospodarki bd zblia si do bogatszych. Po drugie, stopa przychodu z kapitau jest nisza w gospodarkach z wikszym kapitaem na pracownika, co stwarza zacht do przepywu kapitau z gospodarek boga-tych do biednych i sprzyja zbieno ci midzy krajami. I po trzecie, rozpo-wszechnianie si wiedzy i technologii przebiega z opónieniami w czasie, co

18

Konwergencja beta i sigma w krajach postsocjalistycznych w latach 1990-2005, “Bank i Kredyt” 2007, nr 8-9, s. 44.

19

W literaturze przedmiotu wyrónia si dwa rodzaje konwergencji typu beta: bezwarun-kow (absolutn ) i warunbezwarun-kow . W artykule wykorzystano do oblicze jedynie konwergencj absolutn .

20

W. N o w a k, Konwergencja w modelach endogenicznego wzrostu gospodarczego, Wrocaw: Wyd. Kolonia 2007, s. 68.

wywouje rónice midzy dochodami, poniewa zawsze znajd si takie pa-stwa, które jeszcze nie stosuj najlepszych rozwi za. Rónice te mog zani-ka w miar, jak biedniejsze pastwa uzyskuj dostp do aktualnej wiedzy i technologii21. Pojawiaj si tu zjawiska charakterystyczne dla znanego w literaturze przedmiotu – procesu imitacji22.

W celu oceny wystpowania konwergencji absolutnej typu beta naley okre li relacj pomidzy tempem wzrostu PKB per capita badanych gospoda-rek (regionów) a poziomem ich rozwoju mierzonym PKB per capita. Tempo wzrostu PKB per capita w i-tej gospodarce w latach t – t+T okre lamy za po-moc wzoru (4.): , , , , , , 1 ln i t T i t T i t t T i t i t y y T y y J   {  § ·§ · ¨ ¸¨ ¸ ¨ ¸¨ ¸ © ¹© ¹ǡ  ሺͶሻ gdzie: , , i t t T

J

  ȂŽ‘‰ƒ”›– –‡’ƒ ™œ”‘•–—  ’‡” …ƒ’‹–ƒ ™‹Ǧ–‡Œ ‰‘•’‘†ƒ”…‡ ™Žƒ–ƒ…Š–Ȃ–൅ǡ , i t

y

– PKB per capita w i-tej gospodarce w roku pocz tkowym,

,

i t T

y

_ – PKB per capita w i-tej gospodarce w roku kocowym,

t – rok pocz tkowy obserwacji,

t+T – rok kocowy obserwacji,

Oszacowanie parametrów równanie regresji23:

J_{i t t T, ,} D E ln (

> @

y _{i t,} )_{i t,}

,

(5)

pozwoli nam na weryfikacj hipotezy o wystpowaniu konwergencji absolut-nej typu beta. Konwergencja absolutna typu beta wyst pi wtedy, gdy parametr

E bdzie ujemny. Ujemna warto  parametruE oznacza, e w gospodarkach

21

D. R o m e r, Makroekonomia dla zaawansowanych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000, s. 46.

22

K. K o p c z e w s k a, Renta geograficzna a rozwój spoeczno-gospodarczy, Warszawa: CeDeWu Sp. z o.o. 2008, s. 16.

23

X. S a l a - i - M a r t i n, The Classical Approach to Convergence Analusis, “Economics Working Paper” 117(1995), s. 3.

(regionach) o ni szym poziomie PKB per capita w momencie pocz tkowym wystpuje wysze tempo wzrostu PKB per capita ni w gospodarkach (regio-nach) o wyszym poziomie PKB per capita w momencie pocz tkowym. W nastpnej cz ci artykuu przeprowadzono analiz ksztatowania si PKB per capita z wykorzystaniem opisanych metod.

3. POZIOM DOCHODÓW I WZROST GOSPODARCZY W PASTWACH CZONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ

Z EUROPY RODKOWO-WSCHODNIEJ

Przed przyst pieniem do weryfikacji przyjtej w pracy hipotezy konwer-gencji gospodarczej wstpnie poddano analizie warto  i dynamik ksztato-wania si PKB per capita w poszczególnych regionach pastw UE z Europy rodkowo-Wschodniej. Wykorzystano w tym celu dane PKB per capita w ce-nach rynkowych w euro z bazy Eurostat. Dostpne w bazie dane regionów NUTS2 obejmuj lata 1995-2009. Analiz konwergencji regionów z pastw czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej przeprowa-dzono dla: Bugarii (podzielonej na 6 regionów NUTS2), Czech (8 regionów), Estonii (1 region), otwy (1 region), Litwy (1 region), Polski (16 regionów), Rumunii (8 regionów), Sowenii (2 regiony) oraz Sowacji (4 regiony). Ze wzgldu na brak porównywalnych danych PKB per capita z analizy wyklu-czono 7 regionów wgierskich.

W tabeli 1. pokazano PKB per capita dla poszczególnych regionów pastw czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej w stosunku do redniej UE dla 27 pastw w roku 1995 oraz 2009. Poziom dochodów w wymienionych regionach naley do najniszych w Unii Europejskiej. Zesta-wione dane umoliwiaj odpowied na pytanie, czy regiony biedniejsze wyka-zuj tendencj do szybszego wzrostu ni regiony bogate. Chocia wyniki po-równa nie s jednoznaczne, to w ród regionów najbiedniejszych w 1995 roku znajduj si te o najwikszym redniorocznym wzro cie PKB per capita. Bd to m.in. rumuskie Sud-Muntenia, Nord-Vest, Centru i Vest, z drugiej strony w ród regionów najbogatszych w roku 1995 znajduj si te o najwolniejszym redniorocznym wzro cie PKB per capita: Zahodna Slovenija, Vzhodna Slovenija, czeskie Severozápad, Jihozápad oraz Severovýchod.

Tabela 1. Relacja PKB per capita poszczególnych regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej w roku 1995 i 2009 oraz rednioroczny wzrost PKB per capita w latach 1995-2009. Region Kraj PKB per capita w stosunku do UE27 w 1995 r. PKB per capita w stosunku do UE27 w 2009 r. Średnioroczny wzrost PKB per capita w latach 1995-2009 1 2 3 4 5 Severozapaden (BG) 7,5 12,3 8,4 Severen Tsentralen (BG) 7,5 13,2 8,6 Severoiztochen (BG) 8,8 15,7 8,7 Yugoiztochen (BG) 7,5 16,2 10,2 Yugozapaden (BG) 10,2 33,6 13,1 Yuzhen Tsentralen (BG) 6,8 13,6 9,2 Praha (CZ) 49,0 122,6 10,7 Strední Cechy (CZ) 25,9 51,5 8,9 Jihozápad (CZ) 27,9 49,4 7,9 Severozápad (CZ) 27,9 46,8 7,5 Severovýchod (CZ) 26,5 46,4 7,9 Jihovýchod (CZ) 26,5 51,9 8,7 Strední Morava (CZ) 24,5 46,0 8,4 Moravskoslezsko (CZ) 25,9 47,2 8,3 Eesti (EE) 13,6 43,8 12,9 Latvija (LV) 10,2 34,9 13,6 Lithuania (LT) 9,5 34,0 14,0 Lódzkie (PL) 17,0 31,5 8,6 Mazowieckie (PL) 24,5 55,3 10,2 Malopolskie (PL) 16,3 29,8 8,4 Slaskie (PL) 22,4 37,0 7,6 Lubelskie (PL) 15,0 23,4 7,3 Podkarpackie (PL) 14,3 23,8 7,8 Swietokrzyskie (PL) 15,0 26,8 8,3 Podlaskie (PL) 14,3 25,5 8,4 Wielkopolskie (PL) 18,4 36,6 9,1 Zachodniopomorskie (PL) 19,7 30,2 7,2 Lubuskie (PL) 18,4 29,4 7,5 Dolnoslaskie (PL) 19,7 37,9 8,8 Opolskie (PL) 18,4 28,1 7,2 Kujawsko-Pomorskie (PL) 19,0 29,4 7,2 Warminsko-Mazurskie (PL) 15,0 25,5 7,9 Pomorskie (PL) 19,0 33,6 8,1 Nord-Vest (RO) 8,2 21,3 11,6

1 2 3 4 5

Centru (RO) 8,8 22,6 11,4

Nord-Est (RO) 6,8 14,5 9,8

Sud-Est (RO) 8,8 18,7 9,8

Sud – Muntenia (RO) 8,2 20,0 11,1

Bucuresti – Ilfov (RO) 12,2 55,3 16,5

Sud-Vest Oltenia (RO) 7,5 17,9 10,8

Vest (RO) 8,8 25,5 12,3

Vzhodna Slovenija (SI) 46,3 60,4 5,5

Zahodna Slovenija (SI) 65,3 88,1 5,7

Bratislavský kraj (SK) 40,8 120,9 12,0

Západné Slovensko (SK) 18,4 46,4 10,8

Stredné Slovensko (SK) 15,6 39,6 10,8

Východné Slovensko (SK) 14,3 33,2 10,1

ródo: obliczenia wasne na podstawie danych Eurostat.

Nie wszystkie biedne regiony charakteryzoway si relatywnie wysokim wzrostem gospodarczym, np. bugarskie Severozapaden, Severen Tsentralen i Severoiztochen. Podobnie nie wszystkie bogate regiony miay relatywnie wolny wzrost gospodarczy. W ród nich najwiksze wzrosty PKB per capita w latach 1995-2009 miay: sowacki Bratislavský kraj oraz czeska Praha. Na kolejnych miejscach znajdoway si: rumuski Bucuresti – Ilfov, polskie Ma-zowieckie oraz estoskie Eesti. We wszystkich wymienionych regionach znaj-duj si stolice pastw.

Osobnym zagadnieniem, na które zwracano uwag m.in. w pracy E. a-niewskiej, T. Góreckiego i R. Chmiellewskiego (2011), jest rosn ce zrónico-wanie regionalnego PKB per capita wewn trz pastw, co stwarza dodatkowe wyzwanie dla ich rz dów. Na przykad w Sowacji rónica pomidzy najbo-gatszym a najbiedniejszym regionem pod wzgldem PKB per capita w roku 1995 wynosia 3900 euro, a w roku 2009 ju 20 600 euro. Podobnie due zrónicowanie wystpowao w Czechach. W roku 1995 wynosio ono 3600 euro, a w roku 2009 a 1440 euro24. Warto podkre li, e zrónicowanie po-midzy najbiedniejszym a najbogatszym regionem w badanym okresie wzro-so we wszystkich analizowanych pastwach. W kolejnej cz ci artykuu prze-prowadzono analiz zmierzaj c do odpowiedzi na pytanie, czy przy rosn cym zrónicowaniu regionalnego PKB per capita w poszczególnych pastwach

24

czonkowskich UE z Europy rodkowo-Wschodniej wystpuje jednocze nie konwergencja dochodów w caym badanym obszarze.

4. KONWERGENCJA TYPU SIGMA I BETA

W REGIONACH PASTW CZONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ Z EUROPY RODKOWO-WSCHODNIEJ

W celu weryfikacji hipotezy konwergencji w tej cz ci artykuu przepro-wadzono obliczenia wedug dwóch wcze niej opisanych metod. Z uwagi, i interesuj nas jedynie ogólne prawidowo ci wystpowania procesu konwer-gencji, w obliczeniach nie uwzgldniono indywidualnych efektów specy-ficznych dla poszczególnych regionów oraz indywidualnych efektów czaso-wych dla poszczególnych lat próby. Pierwsza z opisanych wcze niej metod pomiaru zbieno ci – konwergencja typu sigma (odchylenie standardowe) – obrazuje ksztatowanie si dugookresowych tendencji w stopniu zrónicowa-nia poziomu bogactwa lub dochodów w grupie krajów (lub regionów). Na wy-kresie 1. przedstawiono warto ci odchyle standardowych logarytmów natural-nych PKB per capita regionów dziewiciu pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej (brak danych dla regionów bugarskich) w latach 1995-2009. Oszacowany parametr równania trendu linowego

1

M (-0,0074 przy stop-niu dopasowania 0,68) wskazuje na trend zmniejszaj cej si warto ci odchyle-nia standardowego w badanych okresie, czyli na malej ce zrónicowanie PKB per capita w grupie regionów, co potwierdza hipotez konwergencji – konwer-gencj typu sigma. Jednake dokadna analiza ksztatowania si odchyle standardowych w badanym okresie, zgodnie z sugesti M. Próchniaka i R. Ra-packiego (2007), aby ocen wystpowania konwergencji typu sigma przepro-wadzi, analizuj c kierunki zmian odchylenia standardowego PKB per capita na podstawie wzrokowej oceny rozrzutu punktów empirycznych, zwraca uwa-g na rosn ce warto ci odchyle standardowych w latach 2007-2009. W tych latach, a wic w okresie kryzysu gospodarczego, wyranie wyst pia dywer-gencja pomidzy analizowanymi regionami. Co ciekawe – podobne zjawisko dywergencji pomidzy badanymi regionami wyst pio po zaamaniu koniunk-tury gospodarczej w roku 2000.

Wykres 1. Wspóczynnik sigma konwergencji regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej w latach 1995-2005

ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Eurostat.

Naley jednak doda, e pomimo zmniejszaj cego si zrónicowania re-gionalnego PKB per capita regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rod-kowo-Wschodniej w dugim okresie inaczej ksztatowaa si konwergencja re-gionów wewn trz poszczególnych pastw, o czym sygnalizowano w poprzed-niej cz ci artykuu. Na wykresie 2. przedstawiono warto ci odchyle standar-dowych logarytmów naturalnych PKB per capita regionów w sze ciu pastwach Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej w latach 1995-2009. W ana-lizie nie uwzgldniono Estonii, Litwy i otwy, które s pastwami skadaj cymi si z jednego regionu, oraz Wgier ze wzgldu na brak danych. W badanym przedziale czasu regionalne zrónicowanie PKB per capita w analizowanych pastwach wykazywao, niestety, tendencj rosn c . wiadczy o tym zwik-szaj ca si warto  odchylenia standardowego. Mona zatem stwierdzi, e hi-poteza konwergencji regionów w poszczególnych pastwach nie potwierdza si.

Wykres 2. Wspóczynniki sigma konwergencji regionów w poszczególnych pastwach Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej w latach 1995-2009

ródo: opracowanie wasne na podstawie danych Eurostat.

Obecnie zjawisko dywergencji pomidzy regionami w poszczególnych pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej moe przyspieszy pogbiaj cy si proces europejskiej integracji gospodar-czej. Taka sytuacja miaa miejsce w EWG/UE w latach 1990-2000. Wcze niej wspominani G. Petrakos i P. Artelaris (2009), prowadz c badania konwergen-cji w pastwach UE w tamtym okresie, stwierdzili, e otwarcie rynków wyni-kaj ce z europejskiej integracji gospodarczej, a tym samym potgowanie na nich konkurencji, mogo prowadzi do zwikszenia wewntrznych rozbieno- ci. Warto jeszcze raz podkre li, e ich wyniki byy zgodne z przewidywa-niami wynikaj cymi z analizy modeli opracowanych zarówno w ramach

„No-wej Geografii Ekonomicznej”, jak i teorii endogenicznego wzrostu gospodar-czego. Podobne zjawisko, czyli polaryzacj procesów rozwojowych, zaobser-wowali w latach 1998-2005 M. Smtkowski i P. Wójcik (2008).

Drugi z wymienionych wcze niej sposobów pomiaru zbieno ci to konwer-gencja absolutna typu beta. Wyniki bada konwergencji typu beta dla 47 re-gionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej zaprezen-towano na wykresie 3. oraz w tabeli 2. Na wykresie 3. przedstawiono zaleno- ci pomidzy rednim tempem wzrostu PKB per capita w badanych regionach w latach 1995-2009 a poziomem ich rozwoju w roku 1995 (mierzonym PKB per capita). Natomiast w tabeli 2. przedstawiono wyniki oszacowanych para-metrów konwergencji beta dla dziesiciu horyzontów czasu [1995-2009], …, [2004-2009]: parametry funkcji regresji  oraz , warto ci testów istotno ci (t oraz t ) dla  oraz , poziom istotno ci (p oraz p ) dla  oraz oraz wspó-czynnik determinacji R2 (stopie dopasowania).

Wykres 3. Konwergencja beta 47 regionów (NUTS2) pastw UE z Europy rodkowo-Wschod-niej dla okresu 1995-2009

Tabela 2. Wyniki regresji konwergencji beta dla 47 regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej okres  t t p p R2 1995-2009 0,1703 -0,0117 4,8982 -2,6159 0,0000 0,0121 0,1320 1996-2009 0,2329 -0,0195 7,5821 -4,9757 0,0000 0,0000 0,3549 1997-2009 0,2241 -0,0184 6,6086 -4,3166 0,0000 0,0001 0,2928 1998-2009 0,1941 -0,0148 5,2473 -3,2313 0,0000 0,0023 0,1883 1999-2009 0,2445 -0,0202 6,1298 -4,0945 0,0000 0,0002 0,2714 2000-2009 0,2300 -0,0189 4,9888 -3,3732 0,0000 0,0015 0,2018 2001-2009 0,2453 -0,0210 4,5506 -3,2492 0,0000 0,0022 0,1900 2002-2009 0,2526 -0,0216 4,8875 -3,5108 0,0000 0,0010 0,2150 2003-2009 0,2109 -0,0156 4,5293 -2,8154 0,0000 0,0072 0,1498 2004-2009 0,1849 -0,0127 4,0604 -2,3709 0,0002 0,0221 0,0913

ródo: obliczenia wasne.

Wyniki oszacowanych parametrów konwergencji absolutnej typu beta dla 47 regionów pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej pozwalaj sformuowa nastpuj ce wnioski. Po pierwsze, we wszystkich horyzontach czasu wystpowaa ujemna zaleno  pomidzy stopami wzrostu PKB per ca-pita i logarytmami naturalnymi PKB per caca-pita w momentach pocz tkowych (ujemny parametr ), co potwierdza tez o wyszym tempie wzrostu PKB per capita w regionach o niszym poziomie PKB per capita w momencie pocz t-kowym ni w regionach o wyszym poziomie PKB per capita w momencie pocz tkowym. Po drugie, wyniki analizy przedstawione w tabeli 2. w maym stopniu potwierdzaj wystpowanie zjawiska konwergencji beta. Wprawdzie dla kadego rozpatrywanego okresu nachylenie linii regresji jest ujemne, jed-nak wspóczynnik determinacji R2 (stopie dopasowania) ksztatuje si poni-ej 35%, podobnie mae warto ci przyjmuje parametr stoj cy przy pocz tko-wym poziomie dochodu (p ). I po trzecie, stopie dopasowania modeli kon-wergencji absolutnej typu beta do wyników obserwacji ksztatowa si w prze-dziale od 9 do 35%. Widoczna jest tendencja do zmniejszania stopnia dopaso-wania wraz ze skracaniem horyzontu czasu/okresu. Jeeli nie bdziemy uw-zgldnia w analizie ksztatowania si warto ci wspóczynników dopasowania

dla dziesiciu horyzontów czasu wymienionych w tabeli 2. warto  wspó-czynnika dopasowania dla najduszego analizowanego okresu, tj. lat 1995-2009, to tendencja ta bdzie bardzo wyrana. Wraz ze skracaniem okresu ob-jtego analiz regiony pastw Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschod-niej w coraz mrodkowo-Wschod-niejszym stopniu zachowyway si zgodnie z hipotez konwer-gencji beta. Tak jak wcze niej wspominano, sytuacja taka moe by spowo-dowana zwikszaj cym si otwieraniem rynków, wynikaj cym z pogbiaj cej si europejskiej integracji gospodarczej, oraz wzro cie konkurencji, która moe prowadzi do zwikszenia wewntrznych rozbieno ci w rozwoju go-spodarczym. Z drugiej strony moe by to efekt statystyczny zmniejszaj cej si liczby obserwacji, wic te jako  oszacowa bdzie si pogarsza.

PODSUMOWANIE

Przeprowadzona w artykule analiza pozwolia odpowiedzie na postawione pytanie badawcze: Czy w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Euro-py rodkowo-Wschodniej wystpuje konwergencja gospodarcza? Badania ksztatowania si PKB per capita regionów w badanym obszarze w latach 1995-2009 wskazuj na zachodz c konwergencj zarówno typu sigma, jak i konwergencj typu beta, i tym samym potwierdzaj postawion w artykule hipotez, e regiony biedniejsze pastw czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej wykazuj tendencj do szybszego wzrostu ni regiony bogate, co w konsekwencji prowadzi do zbieno ci dochodów. Przy czym nie wszystkie regiony zachowuj si zgodnie z hipotez konwer-gencji, czyli nie wszystkie biedne regiony rozwijaj si szybciej od regionów bogatych. Ponadto przeprowadzone badania wykazay, e w latach 2001-2002 oraz 2007-2009, a wic w okresie kryzysów gospodarczych i tu po ich zako-czeniu, miaa miejsce dywergencja pomidzy badanymi regionami. Zjawiska te zasuguj na uwag i mog by przedmiotem interesuj cych bada.

Naley zaznaczy, e zrónicowanie PKB per capita regionów w poszcze-gólnych pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej, niestety, ro nie. wiadczy o tym zwikszaj ca si warto  odchy-lenia standardowego logarytmów naturalnych regionalnych PKB per capita w poszczególnych pastwach. G. Petrakos i P. Artelaris (2009) powoywali si równie na wyniki bada wielu uczonych, w których wykazano, e konwer-gencja gospodarcza pastw UE moe „ukrywa” powstaj ce rozbieno ci we-wn trz kadego kraju. Natomiast Ph. Monford w opublikowanym w 2009 r.

artykule zwraca uwag, e zjawisko dywergencji pomidzy regionami w posz-czególnych pastwach wówczas wynikao z jednej strony z bardzo szybkiego wzrostu gospodarczego niewielkiej liczby regionów, w których znajduj si stolice pastw oraz rozbudowane o rodki miejskie, a z drugiej – z wyklucze-nia z procesu szybkiego wzrostu regionów najbiedniejszych.

Uzyskane wyniki bada pozwalaj oceni pozytywnie realizacj polityki gospodarczej w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rod-kowo-Wschodniej, szczególnie realizowan w tym regionie europejsk polity-k spójno ci (kohezji), ale nie bez zastrzee. Szczególnie w zakresie zmniej-szania dystansu w rozwoju gospodarczym regionów najbiedniejszych. Naley jednak zaznaczy, e przeprowadzona w artykule analiza dotyczy konwergen-cji gospodarczej tylko w wybranej grupie pastw spo ród wszystkich czon-ków Unii Europejskiej i z tego wzgldu nie moe by podstaw do oceny skuteczno ci polityki spójno ci w wymiarze caego ugrupowania gospodarcze-go. Jednake wyniki analizy mog by wykorzystane do oceny skutków reali-zacji polityki spójno ci w ujciu regionalnym, tj. w pastwach czonkowskich Unii Europejskiej z Europy rodkowo-Wschodniej oraz w planowaniu na lata 2014-2020 dystrybucji rodków finansowych na szczebel regionalny. Niew t-pliwie przeprowadzone badania naleaoby uszczegóowi, np. poprzez uwzgldnienie w nich specjalizacji regionalnej (struktury gospodarczej) czy te poszerzenie zakresu parametrów badania konwergencji m.in. o bezrobocie i wydajno  pracy.

BIBLIOGRAFIA

COUNCIL REGULATION (EC) no. 1083/2006 of 11 July 2006 laying down general provisions on the European Regional Development Fund, the European Social Fund and the Cohesion Fund and repealing Regulation (EC) no. 1260/1999.

E c k e y H., D r e g e r Ch., T ü r c k M.: Regional convergence in the enlarged European Union, “Applied Economics Letters” 16(2009), Issue 18, s. 1805-1808.

E s p o s t i R., B u s s o l e t t i S.: Impact of Objective 1 Funds on Regional Growth Conver-gence in the European Union: A Panel-data Approach, “Regional Studies” 42(2008), Issue 2, s. 159-173.

J a h n s H. (red.): Komentarz do aktów prawnych Wspólnot Europejskich w zakresie funduszy strukturalnych i funduszu spójno ci na lata 20072013 [Commentary on the legislation of the European Communities on the Structural Funds and the Cohesion Fund for 2007-2013, Ministry of Regional Development], Warszawa: Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2006.

Jó  w i k B.: Economic convergence in the regions of the European Union Member States of Central and Eastern Europe, w: European economic integration and convergence, red. B. Jówik, T. Stpniewski, “Yearbook of the Institute of East-Central Europe” 10(2012), Issue 6, s. 79-98.

K o p c z e w s k a K.: Renta geograficzna a rozwój spoeczno-gospodarczy [Geographic Location and Socio-Economic Development], Warszawa:CeDeWu Sp. z o.o. 2008.

a  n i e w s k a E., G ó r e c k i T., C h m i e l e w s k i R.: Konwergencja regionalna [Regional Convergence], Pozna: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 2011. M a l a g a K.: Konwergencja gospodarcza w krajach OECD w wietle zagregowanych modeli

wzrostu [Economic Convergence in the OEDC Member Countries under Aggregated Models of Growth], Pozna: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 2004.

M a r e l l i E.: Specialisation and Convergence of European Regions, “The European Journal of Comparative Economics” 4(2), s. 147-178.

M a r t i n P.: The geography of inequalities in Europe, “Swedish Economic Policy Review” 12, s. 83-108.

M a r t i n R., S u n l e y P.: Slow Convergence? The New Endogenous Growth Theory and Re-gional Development, “Economic Geography” 74(3), s. 201-227.

M o n f o r d Ph.: Regional Convergence, Growth and Interpersonal Inequalities across EU, “Wor-king Paper”, Directorate General Regional Policy. European Commission, January 2009. N e v e n D., G o u y e t t e C.: Regional convergence in the European Community, “Journal of

Common Market Studies” 33(1), s. 47-65.

N o w a k W.: Konwergencja w modelach endogenicznego wzrostu gospodarczego [Conver-gence under the Models of Endogenic Economic Growth], Wrocaw: Wyd. Kolonia 2007. P e t r a k o s G., A r t e l a r i s P.: European Regional Convergence Revisited: A Weighted Least

Squares Approach, “Growth & Change” 40(2), s. 314-331.

P r ó c h n i a k M., R a p a c k i R.: Konwergencja beta i sigma w krajach postsocjalistycznych w latach 2005 [Beta and Sigma Convergence in the Post-Socialist Countries in 1990-2005], „Bank i Kredyt” 2007, nr 8-9, s.42-60.

R o m e r D.: Makroekonomia dla zaawansowanych [Advance Macroeconomics], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.

Rozporz dzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiaj ce przepisy ogólne dotycz ce Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Fundu-szu Spoecznego oraz FunduFundu-szu Spójno ci i uchylaj ce rozporz dzenie (WE) nr 1260/1999. S a l a - i - M a r t i n X.: The Classical Approach to Convergence Analysis, “Economics

Wor-king Paper” 117(1995), s. 1-37.

S m  t k o w s k i M., W ó j c i k P.: Regiony w Europie rodkowo-Wschodniej: tendencje i czynniki rozwojowe [Regions in Central and Eastern Europe: Trends and Growth Factors], Warszawa: Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych Uniwersytet War-szawski 2008.

S p i l i m b e r g o A., X i n g y u a n Che N.: Structural Reforms and Regional Convergence, “IMF Working Paper”, WP/12/106, International Monetary Fund 2012.

ECONOMIC CONVERGENCE IN THE REGIONS OF THE EUROPEAN UNION MEMBER STATES

IN EAST-CENTRAL EUROPE S u m m a r y

This article is an attempt to answer the question if the regions of the European Union member states in East-Central Europe witness the phenomenon of economic convergence. The analysis concerns sigma-convergence as well as the absolute beta-convergence. The research relies on the statistic data available from Eurostat for the years 1995-2009. The research reve-als that the discrepancies in regional GDPs per capita in the particular East-Central European EU member states were on the increase in the period under analysis, which is hardly optimi-stic. On the other hand, the analysis concerning economic convergence of the researched group of countries unveil that the process is on the way, which can be a mark of hidden divergence taking place in the particular member states.

Sowa kluczowe: konwergencja gospodarcza, kraje Europy rodkowo-Wschodniej, regiony. Key words: economic convergence, East-Central European countries, regions.