A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A
VOL. XVII (1) SECTIO EEE 2007
Katedra Ro lin Warzywnych i Leczniczych Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
e-mail: ogr_krwl@alpha.sggw.waw.pl
AGNIESZKA DOLOTA, BARBARA D BROWSKA
Wpływ niektórych czynników agrotechnicznych
na dynamik zbiorów i plon materiału siewnego
skorzonery (Scorzonera hispanica L.)
Effect of some agrotechnical factors on scorzonera (Scorzonera hispanica L.) yield dynamics and the yield of its sowing material
Streszczenie. Przedmiotem bada było siedem odmian skorzonery: ‘Einjährige Riesen’, ‘Lange
Jan’, ‘Prodola’, ‘Westlandia’ i ‘Maxima’, ‘Meres’ oraz ‘Duplex’. Czynnikami do wiadczenia były dwa terminy siewu: wiosenny (kwiecie ) i letni (czerwiec) oraz dwie metody uprawy: na płask i na redlinach. Porównano dynamik plonowania nasion skorzonery z plantacji zało onych ró nymi metodami: bezwysadkow z siewu kwietniowego i czerwcowego oraz wysadkow z korzeni z uprawy na płask i na redlinach. Najwi kszy plon nasion uzyskano z uprawy metod bezwysadko-w z siebezwysadko-wu kbezwysadko-wietniobezwysadko-wego, gdzie ro liny kbezwysadko-witły około 1,5 miesi ca.
Słowa kluczowe: skorzonera, odmiany, metody uprawy, przebieg plonowania, plon niełupek
WST P
Skorzonera (Scorzonera hispanica L.) jest bylin traktowan w uprawie na nasiona jako ro lina dwuletnia [Fajkowska 1982, Graifenberg 1990, Nuez i Bermejo 1994]. Jej kwitnienie przypada na okres od kwietnia do czerwca. P dy kwiatostanowe osi gaj wysoko od 60 do 125 cm i s w górnej cz ci silnie rozgał zione. Ka de rozgał zienie jest zako czone koszyczkiem, w którym zebrane s ółte kwiaty j zyczkowe. Materiałem siewnym s długie i cienkie owoce – niełupki. Z wielu wzgl dów uzyskanie wysokiej jako ci niełupek jest trudne, dlatego producenci, szczególnie w Polsce, maj problemy z zakupem materiału siewnego.
Plantacj nasienn zakłada si w dwóch terminach: wiosennym – w kwietniu, lub w letnim – w czerwcu. Korzenie uzyskane z siewu letniego zimuj w polu, natomiast
A. Dolota, B. D browska
26
z siewu wiosennego albo pozostawia si na zim na polu, albo wykopuje i po starannym sortowaniu pod wzgl dem rednicy oraz długo ci jako wysadki przechowuje si do wio-sny nast pnego roku [Korohoda 1961].
Zbiór materiału siewnego jest trudny ze wzgl du na bardzo nierównomierne dojrze-wanie niełupek. Dojrzałe niełupki, czyli takie, które maj białe włoski w postaci piór, wyj tkowo łatwo osypuj si , dlatego ich zbiór przeprowadza si praktycznie co drugi dzie . Obrywa si wtedy całe główki bez łodyg, po czym rozsypuje cienk warstw w miejscu suchym i przewiewnym. Nast pnie niełupki czy ci si z puchu kielichowego, przecieraj c je na sitach i ponownie rozsypuje cienk warstw w celu dosuszenia na sło cu. Według Korohody [1961] z jednego hektara plantacji otrzymuje si od 300 do 500 kg materiału siewnego.
MATERIAŁ I METODY
Do wiadczenia polowe prowadzono w latach 2003–2004 w gospodarstwie ogrodni-czym pod Warszaw , na glebie płowej wytworzonej z piasków, o pH 6,8. Badaniami obj to siedem odmian skorzonery: ‘Einjährige Riesen’ (W. Legutko), ‘Lange Jan’ (Bejo Zaden), ‘Prodola’ (Rijk Zwaan), ‘Westlandia’ i ‘Maxima’ (Bakker Brothers), ‘Meres’ (Flora Frey) oraz ‘Duplex’ (Thomas Etty Esq.).
Plantacje nasienne zakładano z siewu wiosennego (w kwietniu) i letniego (w
czerw-cu), stosuj c metod uprawy na płask (rozstawa 40 × 5–6 cm) i na redlinach (rozstawa
67,5 × 5–6 cm). Norma wysiewu materiału siewnego wynosiła 10 kg·ha-1. W metodzie
bezwysadkowej ro liny zimowały w polu i w nast pnym roku zakwitały. W badaniach wykorzystano tak e mo liwo uzyskania nasion metod wysadkow . Wyselekcjonowa-ne korzenie skorzoWyselekcjonowa-nery daWyselekcjonowa-nej odmiany z uprawy na płask i na redlinach pozyskaWyselekcjonowa-ne z siewu wiosennego przechowywano w piwnicy w temperaturze 0ºC – +1ºC i wilgotno ci wzgl dnej powietrza 95–98%. W kwietniu po 20 sztuk korzeni z ka dej kombinacji
wysadzano na polu na płask w rozstawie 40 × 20 cm. Ro liny z plantacji nasiennej
zało-onej t metod zakwitały w tym samym sezonie wegetacyjnym.
Nasiona skorzonery zbierano z kwiatostanów szczytowych i pierwszego rz du z 20 losowo wybranych ro lin z ka dego powtórzenia. Zbioru dokonywano od momentu po-jawienia si puchu kielichowego co drugi dzie z ro lin uprawianych metod bezwysad-kow przez tydzie (4 zbiory), a z uprawianych metod wysadbezwysad-kow przez dwa tygodnie (8 zbiorów). Zebrane nasiona dosuszano i oczyszczano na sicie. Dla ka dej odmiany i kombinacji do wiadczalnej wyznaczono krzywe przebiegu plonowania oraz wyliczono plon ogólny materiału siewnego.
Uzyskane wyniki opracowano statystycznie metod analizy wariancji przy u yciu programu STATGRAPHICS Plus 4.1 (StatSoft Inc.). Istotne ró nice okre lono testem Tukey’a przy zało onym poziomie istotno ci p = 0,05.
WYNIKI
Ro liny z plantacji nasiennych zało onych metod bezwysadkow z siewu wiosen-nego, zarówno w 2003, jak i w 2004 r. (rys. 1), kwitły około 55 dni. W 2003 r. zbiór materiału siewnego na plantacji zało onej z siewu wiosennego, zarówno po przezimowaniu
WPŁYW NIEKTÓRYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA DYNAMIK ZBIORÓW ... 27
ro lin na płask, jak i na redlinach, rozpocz ł si dla wszystkich odmian 28 czerwca i trwał do 4 lipca. Najsilniej na metod uprawy zareagowały ro liny odmiany ‘Prodola’. W uprawie na płask plony jednostkowe materiału siewnego tej odmiany z dwudziestu ro lin wahały si od nieco powy ej 40 g pierwszego dnia do ponad 50 g w ostatnim dniu zbiorów, natomiast z ro lin uprawianych na redlinach w pierwszym dniu wynosiły tylko troch powy ej 20 g i przez kolejne dni zbiorów były najni sze spo ród plonów wszyst-kich odmian (17 g). W 2004 r. zbiory niełupek skorzonery uprawianej t metod rozpo-cz ły si prawie dwa tygodnie pó niej ni w 2003 r., rozpo-czyli 8 lipca. Najsilniej na metod uprawy zareagowały ro liny odmiany ‘Duplex’. Po przezimowaniu na redlinach z dwu-dziestu ro lin tej odmiany zebrano prawie czterokrotnie wi ksz mas nasion mi dzy pierwszym a drugim zbiorem, natomiast po przezimowaniu na płask plon nasion z dwu-dziestu ro lin wyniósł około 40 g. Najbardziej równomiernie przez cały okres zbiorów plonowały ro liny odmiany ‘Prodola’, przy czym z dwudziestu ro lin zimuj cych na płask zbierano około 50 g nasion ka dego dnia, a z zimuj cych na redlinach zaledwie nieco ponad 20 g.
Przy uprawie metod bezwysadkow z siewu czerwcowego ro liny badanych od-mian, zarówno w 2003, jak i w 2004 r. kwitły około 30 dni. W 2003 r. zacz ły plonowa 8 lipca, czyli 4 dni po zako czeniu zbiorów na plantacjach prowadzonych metod bez-wysadkow z siewu kwietniowego, za w 2004 r. zbiory niełupek rozpocz ły si dopiero 22 lipca i trwały sze dni (do 28 lipca).
Skorzonera uprawiana metod wysadkow (z siewu wiosennego), zarówno w 2003, jak i w 2004 r. kwitła tylko dwa tygodnie. W tej metodzie zaobserwowano przesuni cie si terminów rozpocz cia zbiorów materiału siewnego z ro lin poszczególnych odmian. Okres ten wydłu ył si do dwóch tygodni (rys. 2). W 2003 r. dla dwudziestu ro lin od-mian ‘Einjährige Riesen’ i ‘Westlandia’ zbiory rozpocz ły si 25 lipca, dla odod-miany ‘Duplex’ – 27 lipca, a dla odmian Meres’, ‘Prodola’ i ‘Maxima’ – 29 lipca. Najpó niej, bo 31 lipca, rozpocz ł si zbiór materiału siewnego odmiany ‘Lange Jan’ i trwał a do 15 sierpnia. Ro liny pozostałych odmian, z wyj tkiem odmiany ‘Westlandia’ (6 sierpnia), zako czyły plonowanie 8 sierpnia. Plonowanie niełupek z ro lin odmiany ‘Westlandia’, pochodz cych z korzeni uprawianych na płask chocia niskie, bo poni ej 5 g z dwudzie-stu ro lin, było bardzo równomierne. Odmiana ta z wysadków pozyskanych na redlinach plonowała nieco lepiej (masa niełupek z trzeciego terminu zbiorów, tj. 29 lipca, przekro-czyła 5 g z dwudziestu ro lin). U dwudziestu ro lin odmiany ‘Lange Jan’ z wysadków wyprodukowanych metod na płask przebieg zbiorów przez całe dwa tygodnie miał tendencj wzrostow , natomiast z wysadków wyprodukowanych metod na redlinach od pi tego terminu zbioru, tj. od 8 sierpnia, zbierano coraz mniej materiału siewnego. Jed-nak ro liny tej odmiany plonowały najlepiej ze wszystkich badanych odmian, poniewa masa zbieranych niełupek ulegała tylko niewielkim wahaniom. W 2004 r. dla ro lin od-mian ‘Einjährige Riesen’ i ‘Westlandia’ zbiory rozpocz ły si ju 16 lipca, czyli 9 dni wcze niej ni w 2003 r., dla odmian ‘Duplex’ i ‘Maxima’– 18 lipca, a dla ro lin odmian Meres’ i ‘Prodola’ – 29 lipca. Zbiór nasion z ro lin odmiany ‘Lange Jan’ rozpocz ł si najpó niej, bo 22 lipca, i trwał a do 6 sierpnia. W tym roku ro liny odmiany ‘Meres’ i ‘Prodola’ odznaczały si krótkim okresem dojrzewania niełupek, dlatego zbierano je tylko sze razy. Przy tej metodzie uprawy w 2004 roku najwi cej nasion zebrano z
ro-lin odmiany ‘Prodola’ w czwartym terminie zbioru, tj. 26 lipca. Tak e ro ro-liny tej od-miany uprawiane z wysadków wyprodukowanych metod na redlinach plonowały lepiej ni w 2003 r., daj c 26 lipca prawie 15 g niełupek z dwudziestu ro lin. Lepiej ni w 2003 r.
Rys. 1. Przebieg plonowania niełupek (nasion) z dwudziestu ro lin badanych odmian skorzonery – plantacja zało ona metod wysadkow z siewu w 2003 i 2004 r.
Fig.1. Yield course of achaenium (seed) for 20 specimen of scorzonera – the plantation started by planting method in 2003 and 2004
na płask/flat 2003 0 10 20 30 40 50 60 70 28 VI 30 VI 02 VII 04 VII
data zbioru/harvest date
m as a na si on /s ee ds w ei gh t g · 20 ro lin -1/g · 20 p la nt s na redlinach/ridges 2003 0 10 20 30 40 50 60 70 28 VI 30 VI 02 VII 04 VII
data zbioru/harvest date na płask/flat 2004 0 10 20 30 40 50 60 70
8 VII 10 VII 12 VII 14 VII
data zbioru/harvest date
m as a na si on /s ee ds w ei gh t g · 20 ro lin -1/g · 20 p la nt s na redlinach/ridges 2004 0 10 20 30 40 50 60 70
8 VII 10 VII 12 VII 14 VII
data zbioru/harvest date
Einjährige Riesen Lange Jan Prodola Westlandia Maxima Meres Duplex
Rys. 2. Przebieg plonowania niełupek (nasion) z dwudziestu ro lin badanych odmian skorzonery – plantacja zało ona metod bezwysadkow z siewu w kwietniu 2003 i 2004 r.
Fig. 2. Yield course of achaenium (seed) for 20 specimen of scorzonera – the plantation started by sowing in April 2003 and 2004
na płask/flat 2003 0 5 10 20 25 25 VII 27 VII 29 VII 31 VII 02 VIII 04 VIII 06 VIII 08 VIII 11 VIII 13 VIII 15 VIII data zbioru/harvest date
m as a na si on /s ee ds w ei gh t g · 20 ro lin -1/g · 20 p la nt s na redlinach/ridges 2003 0 5 10 15 20 25 25 VII 27 VII 29 VII 31 VII 02 VIII 04 VIII 06 VIII 08 VIII 11 VIII VIII 15 VIII data zbioru/harvest date
na płask/flat 2004 0 5 10 15 20 25 16 VII 18 VII 20 VII 22 VII 24 VII 26 VII 28 VII 30 VII 02 VII 04 VIII 06 VIII data zbioru/harvest date
m as a na si on /s ee ds w ei gh t g · 20 ro lin -1/g · 20 p la nt s na redlinach/ridges 2004 0 5 10 15 20 25 16 VII 18 VII 20 VII 22 VII 24 VII 26 VII 28 VII 30 VII 02 VII 04 VIII 06 VIII data zbioru/harvest date
Einjährige Riesen Lange Jan Prodola Westlandia Maxima Meres Duplex
Tabela 1. Plon nasion skorzonery w zale no ci od metody prowadzenia plantacji nasiennej w 2003 r. Table 1. Scorzonera seed yield against a seed plantation cultivation method in year 2003
Plon nasion/Seed yield kg · ha –1
ro liny zimuj ce z siewu kwietniowego April sowing method
ro liny zimuj ce z siewu czerwcowego June sowing method
metoda wysadkowa planting method Odmiana
Cultivar
na płask
flat na redlinach ridges rednio mean na płask flat na redlinach ridges rednio mean na płask flat na redlinach ridges rednio mean
Einjährige Riesen 427,55 375,95 401,75 f* 281,60 196,10 238,85 b 322,55 305,90 314,23 b Lange Jan 397,20 319,85 358,53 g 184,80 196,10 190,45 c 405,65 571,90 488,78 a Prodola 878,30 275,65 576,98 d 334,40 246,05 290,23 a 329,20 292,60 310,90 b Westlandia 841,60 654,70 748,15 a 312,40 246,05 279,23 a 159,65 229,45 194,55 d Maxima 587,15 737,55 662,35 b 316,80 262,70 289,75 a 309,25 262,70 285,98 bc Meres 584,00 503,40 543,70 e 167,20 159,10 163,15 d 392,35 498,75 445,55 a Duplex 683,95 575,15 629,55 c 189,20 129,50 159,35 d 212,80 269,35 241,08 cd rednio/Mean 628,54 a 491,75 b 255,20 a 205,09 b 304,49 b 347,24 a
* Jednakowymi literami oznaczono warto ci nie ró ni ce si istotnie na poziomie p = 0,05 * Values designated with the same letters within columns do not significantly differ at p = 0.05
Tabela 2. Plon nasion skorzonery w zale no ci od metody prowadzenia plantacji nasiennej w 2004 r. Table 2. Scorzonera seed yield against a seed plantation cultivation method in year 2004
Plon nasion/Seed yield kg · ha –1
ro liny zimuj ce z siewu kwietniowego April sowing method
ro liny zimuj ce z siewu czerwcowego June sowing method
metoda wysadkowa planting method Odmiana Cultivar na płask flat na redlinach ridges rednio mean na płask flat na redlinach ridges rednio mean na płask flat na redlinach ridges rednio mean Einjährige Riesen 457,60 414,40 436,00 e* 114,40 92,50 103,45 e 329,20 349,15 339,18 b Lange Jan 413,60 345,95 379,78 f 319,00 164,65 241,83 b 405,65 508,75 457,20 a Prodola 886,60 349,65 618,13 d 437,80 166,50 302,15 a 409,00 286,00 347,50 b Westlandia 866,80 680,80 773,80 a 187,00 209,05 198,03 cd 182,90 259,35 221,13 d Maxima 910,80 540,20 725,50 b 235,40 140,60 188,00 d 362,45 285,95 324,20 b Meres 631,40 571,65 601,53 d 253,00 203,50 228,25 b 382,40 468,85 425,63 a Duplex 719,40 601,25 660,33 c 215,60 190,55 203,08 c 249,40 312,60 281,00 c rednio/Mean 698,03 a 500,56 b 251,74 a 166,76 b 331,57 b 352,95 a
* Jednakowymi literami oznaczono warto ci nie ró ni ce si istotnie na poziomie p = 0,05 * Values designated with the same letters within columns do not significantly differ at p = 0.05
A. Dolota, B. D browska
32
plonowały równie ro liny odmiany ‘Meres’ , u której z wysadków wyprodukowanych metod na płask 26 lipca zebrano 15 g nasion z dwudziestu ro lin, a z wysadków pocho-dz cych z uprawy na redlinach 24 lipca prawie 20 g z dwupocho-dziestu ro lin, czyli tyle, ile odmiany ‘Lange Jan’ 8 dni pó niej. Ro liny odmiany ‘Westlandia’ tak e w 2004 r. plo-nowały najsłabiej ze wszystkich badanych odmian.
Plon niełupek skorzonery zarówno w 2003, jak i w 2004 r. uzyskany z ro lin upra-wianych na plantacji zało onej metod bezwysadkow z siewu kwietniowego był naj-wy szy w porównaniu z plonem z ro lin uprawianych innymi metodami. W 2003 r. (tab. 1)
wahał si od 275,65 kg·ha-1 (odmiana ‘Prodola’ w uprawie na redlinach) do 878,30 kg·ha-1
(odmiana ‘Prodola’ w uprawie na płask). Natomiast w 2004 r. (tab. 2) wynosił od 345,95
(odmiana ‘Lange Jan’ w uprawie na redlinach) do 910,80 kg·ha-1 (odmiana ‘Maxima’ w
uprawie na płask). W 2003 r. rednio najwy szy plon niełupek uzyskano u ro lin
odmia-ny ‘Westlandia’ (748,15 kg·ha-1), a najni szy u ro lin odmiany ‘Einjährige Riesen’
(401,75 kg·ha-1), natomiast w 2004 r. najwy szym plonem charakteryzowała si równie
odmiana ‘Westlandia’ (773,80 kg·ha-1), a najni szym ‘Lange Jan’ (379,78 kg·ha-1).
Najmniejszy plon materiału siewnego, niezale nie od roku, uzyskano z ro lin upra-wianych metod bezwysadkow z siewu czerwcowego. Wahał si on w 2003 r. (tab. 1)
od 129,50 kg·ha-1 (odmiana ‘Duplex’ w uprawie na redlinach) do 334,40 kg·ha-1
(odmia-na ‘Prodola’ w uprawie (odmia-na płask). Przy tej metodzie uprawy istotnie (odmia-najwi kszym
red-nim plonem charakteryzowały si ro liny odmiany ‘Prodola’ (290,23 kg·ha-1), ‘Maxima’
(289,75 kg·ha-1) oraz ‘Westlandia’ (279,23 kg·ha-1), a istotnie najmniejszym odmiany
‘Meres’ (163,15 kg·ha-1) i ‘Duplex’ (159,35 kg·ha-1).
rednio dla wszystkich odmian w obydwu latach prowadzenia plantacji metod bez-wysadkow , zarówno z siewu kwietniowego, jak i z czerwcowego, plon niełupek był istotnie wy szy w uprawie na płask.
Przy uprawie metod wysadkow w obydwu latach bada (tab. 1 i 2) najni szym plonem niełupek charakteryzowały si ro liny odmiany ‘Westlandia’ , której plantacj
nasienn zało ono z korzeni pozyskanych z uprawy na płask (159,65 kg·ha-1 w 2003 r.
i 182,90 kg·ha-1 w 2004 r.), a najwy szym – ro liny odmiany ‘Lange Jan’, której plantacj
nasienn zało ono z korzeni pozyskanych z uprawy na redlinach (571,90 kg·ha-1 w 2003 r.
i 508,75 kg·ha-1 w 2004 r.). rednio dla wszystkich odmian istotnie najwi ksz mas
niełu-pek uzyskano z ro lin uprawianych metod wysadkow . Najmniejszy plon uzyskano z
ro-lin odmiany ‘Westlandia’ (194,55 kg·ha-1 w 2003 r. i 221,13 kg·ha-1 w 2004 r.).
Z dwuletnich bada wynika, e istotnie wy szy plon materiału siewnego mo na było uzyska z uprawy metod wysadkow , z sadzenia korzeni pozyskanych w uprawie na redlinach.
DYSKUSJA
W prezentowanej pracy podj to problem reprodukcji materiału siewnego skorzonery. Tylkowska [2000] uwa a, e temperatura i opady optymalne dla uprawy ro lin na nasio-na wyst puj rzadko w nasio-naszej strefie klimatycznej. Badania przedstawione w niniejszej pracy wykazały jednak, e reprodukcja tego gatunku jest mo liwa w warunkach klima-tycznych Polski, a najlepsze efekty uzyskuje si zakładaj c plantacj nasienn metod bezwysadkow z siewu kwietniowego. Metoda ta, chocia zajmuje pole praktycznie
WPŁ YW NIEKTÓRYCH CZYNNIKÓW AGROTECHNICZNYCH NA DYNAMIK ZBIORÓW ... 33
przez całe dwa lata, to jednak jest najmniej pracochłonna. Nie wymaga m.in. wykonania trudnego i kosztownego zbioru, sortowania korzeni, a tak e dysponowania miejscem do przechowywania wysadków przez zim oraz przestrzegania warunków przechowywania. Ro liny uprawiane t metod kwitn najdłu ej, bo prawie półtora miesi ca oraz daj najwy szy plon niełupek. Ro liny uprawiane metod bezwysadkow z siewu czerwcowe-go kwitły przez miesi c, jednak plon niełupek był zdecydowanie mniejszy [Dolota 2005]. Z kolei ro liny z plantacji nasiennej zało onej metod wysadkow kwitły tylko dwa tygodnie, a uzyskany plon wahał si w granicach podanych przez Korohod [1961],
tj. 300–500 kg·ar–1. Najprawdopodobniej na takie wyniki miały wpływ ró nice w jako ci
korzeni uzyskanych przy zastosowaniu ró nych metod prowadzenia plantacji nasiennej, poniewa plon i jako nasion zale zarówno od czynników genetycznych, jak i od czyn-ników siedliskowych, z których według Tylkowskiej [2000] oraz Grzesika i Górnika [2001] najistotniejszymi s woda, temperatura, wiatło oraz nawo enie.
WNIOSKI
1. Warunki klimatyczne Polski centralnej stwarzaj mo liwo reprodukcji skorzo-nery na nasiona.
2. Wyst piły du e ró nice w długo ci okresu kwitnienia i zbioru materiału siewnego w zale no ci od metody zało enia plantacji nasiennej.
3. Najwi kszy plon niełupek skorzonery uzyskano z uprawy metod bezwysadkow z siewu kwietniowego, bez wzgl du na to, czy ro liny rosły na plantacji nasiennej
zało-onej metod na płask, czy na redlinach.
4. W obydwu latach bada istotnie najlepiej plonowały ro liny odmian ‘Westlandia’ i ‘Prodola’ uprawiane metod bezwysadkow z siewu kwietniowego na płask.
PI MIENNICTWO
Dolota A. 2005. Wpływ niektórych czynników agrotechnicznych na biologi wzrostu i rozwoju oraz wielko i jako plonowania skorzonery (Scorzonera hispanica L.). Praca doktorska ss. 168.
Fajkowska H. 1982. Skorzonera. [w:] Borna Z. (red.). Szczegółowa uprawa warzyw. PWRiL,
Warszawa, 137–143.
Graifenberg A. 1990. Scorzonera. [in:] Bianco V.V., Pimpini F. Orticoltura. (eds) Bolognia, Italia, 347–349.
Grzesik M., Górnik K. 2001. Wybrane aspekty poprawy plonu i jako ci nasion. Zesz. Nauk. WSE-H Skierniewice, 67–76.
Korohoda J. 1961. Hodowla i nasiennictwo ro lin warzywnych i kwiatowych. PWRiL, Warszawa, 189–191.
Nuez F., Bermejo H. 1994. Neglected crops: 1942 from a different perspective. [in:] Bermejo H. and León J. (eds). Plant Production and Protection., FAO, Rome, Italy, 26, 303–332. Tucholska H. 2000. Wpływ rodowiska na plon i jako nasion. [w:] Duczmal K. W. i Tucholska
A. Dolota, B. D browska
34
Summary. The objects of analysis were seven scorzonera (Scorzonera hispanica L.) cultivars:
‘Einjährige Riesen’ , ‘Lange Jan’ , ‘Prodola’ , ‘Maxima’ , ‘Westlandia’ , ‘Meres’ and ‘Duplex’ .Two sowing times: spring (April) and summer (June), and two cultivation methods: flat and ridge were considered as factors in this study. The study compared the yield dynamics of seed plantations started with three different methods: April and June sowing, flat root planting and ridge root plant-ing. The highest achaenium yield was found in the case of April sowing; the plants bloomed for 1.5 months.
