Jan Trzynadlowski
Nauka o literaturze w pracach
Wrocławskiego Towarzystwa
Naukowego
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 269-272
269
NAUKA O LITERATURZE
W PRACACH WROCŁAWSKIEGO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO
'1972-1978)
W rocław skie T o w arz y stw o Naukowe skupia w swym gron ie p r a c o w ników nauki ze w szy stkich dziedzin wiedzy rep rezen tow an ych we w r o cław skim śro d o w isk u naukowym, śro d o w is k o to, ba rdz o liczne i aktyw n e, to zarówno osiem w y ż szy ch uczelni cywilnych, jak placówki P o l s k i e j Akademii Nauk 'z Oddziałem PAN w ł ą c z n i e ) , tudzież liczne instytuty r e
so rto w e . T ę w łaśnie to p o gr a fię mając na uw adze, zm arły p rzed d w ud zie stu z g ó r ą laty (1953) T a d e u s z M ikulski nazwał Wrocław "ar c h ip e la g ie m nauki " .
W o b ręb ie WTN sz c z e g ó ln ą aktywnością od zn acza się Wydział I: Nauk F ilo lo g ic z n y c h . Z ało ż y cielam i i in sp irato ram i tego Wydziału by li: wspomniany T . M ikulski (b lisk o w s p ó łp ra c u ją c y z Instytutem Badań L i te ra ck ic h tw ó rca w ro cław sk ie j szko ły o św iec en io w ej, m istrz i wychowaw c a takich b a d a c z y , jak C z . H e r n a s , R. K a le ta , M. Klimowicz, Z . G a liński, R. S o b o l, R. W ołosz y ń sk i) , W. F lo ry an (św ietn y e d y to r, wy daw ca "T ry b u n y L u d ó w ", w spółpracow nik i kontynuator p r a c J. K le in e r a p rzy e d ycji "D z ie ł w sz y stk ic h " J. Sło w ackiego ) o r a z ję zyk o zn aw ca S . Respond ( m .in . badacz języ k a J. Kochanowskiego) .
W y d z i a ł ten skupia p r z e d s t a w i c ie l i różnych filo lo g ii: polonistów , r u s y c y s t ó w , germ an istó w , romani stów, filologów k la sy c z n y c h , a także - bibliologów (istn ien ie tego kierunku w o b rębie Wydziału Filo lo g iezn eg o U niw ersytetu o r a z Wydziału 1 WTN je s t b a rd z o korz ystn e o b u stro n n ie: badania nad dziejam i k siąż k i m ają poważne znaczenie i dla filo lo g ii, np. K. M a le c z y ń sk ie j " K s i ą ż k a f r a n c u s k a we Wrocławiu w XV111 w . " , A. Mendykowej " K s i ą ż k a p o lsk a we Wrocławiu w XY11I w . " c z y K. M igonia "N auka o k s i ą ż c e w śród innych nauk sp ołeczn y ch " - to p r a c e sygn o w a ne p r z e z WTN) .
Z filologii n a jw ię k sz ą aktyw nością o d zn acza się p o lo n isty k a, co j e s t z ro zu m iałe , gdy się weźmie pod uwagę lic z e b n o ść i sta tu s n a u k o wy w ro c ła w sk ic h polonistów. O k re śle n ie " f i lo lo g ia " ma tu swe u z a s a d nienie rów n ież w fakcie naukowej aktywności językoznaw ców . Jest r z e c z ą
ch arak te ry sty czn ą, iż od wielu lat plan wydawniczy WTN zaw iera pozy cje z zak re su literaturoznaw stw a p o lsk iego , k tó re , podobnie jak p race z innych dziedzin, pochodzą z w arsztatów naukowych członków T ow arzy stw a lub też pisane są p rz e z młodszych pracowników nauki pod opieką i kierunkiem członków WTN. Ten mecenat naukowy w stosunku do młod szych badaczy w yraża się rów nież w fakcie dyskutowania tych p rac na posiedzen iach naukowych Wydziału I. Wymóg regulaminowy p rzed staw ia n ia n a posiedzeniach wydziałów w szystkich p rac kierowanych do druku w wydawnictwach Tow arzystw a ma w tym wypadku poważne znaczenie naukowe i dydaktyczne.
W p lan ach wydawniczych WTN zn ajdują s i ę l ite ra tu ro z n a w c z e p r a c e b ą d ź członków T o w a r z y stw a , b ą d ź pod ich kierunkiem wykonane " n a s t o p i e ń " : d o k to rsk ie lub h a b ilita cy jn e . R o z p ra w y d o k to rsk ie o g ł a s z a n e s ą z z a s a d y po pomyślnie zakończonym p rze w o d z ie i koniecznych m e li o r a c j a c h .
Literaturoznaw cze p race polskie wydawane w WTN m ają przede w szystkim ch arak ter teoretyczno- bądź kry tyczn o literack i, co je st u z a sadnione faktem, iż p race h istory czn oliterack ie pow stałe w środow isku w rocław skim wchodzą n a jc z ę śc ie j do s e r ii literack ich poza WTN (np. Instytutu Badań L iterackich lub wydawnictw naukow ych).
Do takich n ależy W. Głowali "Sy stem estetyczny K arola Irzykow sk ie g o " (1973) , k sią ż k a uznana p rzez K. Wykę za "n a jle p sz ą z dotych czasow ych p rac o Irzykow skim ", o tyle godna uw agi, iż zam ieszczone w n ie j tezy wyprowadzone zo stały z pism krytyka, który system u e s t e tycznego sen su stricto nie sform ułow ał.
" P o w ie ś c io m tendencyjnym" E . O r z e s z k o w e j p o św ię cił swe studium J. B a r c z y ń s k i . P r a c a ma p r z e d e w szy stk im c h a r a k t e r te o r e ty c zn y , gdyż n a m a te r i a le p i s a r s t w a auto rki "N ad Niemnem" au to r sformułował po ety kę tendencyjnej p r o z y f a b u la r n e j.
W yjście h isto ry czn o lite rack ie , lecz ujęcie teoretyczne, ma p ra c a B . P ięczk i " T e o ria i typologia opowiadania (194-5-1963). Z zagadnień struk tury n a r r a c ji" (1975) , z asłu g u jąc a na uwagę przede wszystkim ze względu na fakt, iż je s t to na naszym gromcie p ie rw sz a całościow a p ró ba stru k tu rali styczne go uporządkow ania i usystem atyzow ania polskiego
271 opow iadania ok resu lat praw ie dw udziestu.
Wyłącznie teoretyczny ch arak ter m ają dwie prace J. Trzynadlow - sk ie g o : "Rozw ażania nad sem iologią p o w ieści" (1976) oraz "M ałe fo r my lite rac k ie " (1 9 7 7 ). P ie rw sza z nich nie je s t m onografią, lecz an a litycznym ujęciem paru wybranych zjaw isk z poetyki pow ieści, druga z a ś zm ierza ku określeniu istoty "małej fo rm y ": autorowi wyraźnie cho dzi tu nie o "k ró tk o ść ", którą uważa za fakt pochodny w stosunku do w ew nętrznej, strukturalnej "m a ło śc i".
" T e a tr R óżew icza" S . G ębali je s t , wbrew tytułowi, w znikomym tylko z a k re sie pozycją teatro logiczn ą. W isto cie rz e c zy autorowi chodzi*- ło w n iej o przedstaw ienie i analizę groteskow ej tran sform acji św iata jako metody artysty czn ej k re a c ji w obrębie struk tur dramatycznych. P r a c a ma ambicje u jęcia m onograficznego, tak samo jak monografia an ality czn a T . Ż abskiego "P oglądy estetyczne Henryka S ien k iew icza", w tym godna odnotowania, że autor m usiał dokonać skrupulatnego przeglądu c a łego dorobku p isa rsk ie g o Sienkiew icza, przede wszystkim z a ś jego p rac krytycznych, by uzyskać usystem atyzow aną odpowiedź na pytanie im pli cite zawarte w tytule p ozy cji,
Szczegółow e studia i rozpraw y z zak re su literaturoznaw stw a o raz humanistyki w szerokim znaczeniu zaw ierają " L it t e r a r i a " , rocznik pod re d . J. T rzynadlow skiego. Do r . 1978 ukazało się d zie sięć tomów te go rocznika (dwa d alsze znajdują się w druku) . "L itte r a r ia " publikują rozpraw y z różnych dziedzin nauki o lite r a tu r z e , pow stałe w ośrodku wrocławskim lub w innych ośrodkach uniw ersyteckich we w spółpracy z Wrocławiem. Normalnym w spółcześnie tokiem rz e c zy w roczniku zn aj duje się m iejsce dla p rac z zak resu filmoznawstwa o ra z badań nad ś r o d kami masowego przek azu . O głaszane tu publikacje z wiedzy o filmie pow stały przede wszystkim w Pracow ni Film oznaw czej lnsytutu F ilo lo gii P o lsk ie j UWr. (pod kierunkiem J. T rzynadlow skiego) , której p ro duktem działań je s t tom zbiorowy "P o lsk a szk oła filmowa" (1976) , wy dany p rzez WTN.
P oprzez swój Wydział Nauk Filologicznych WTN w spółpracuje w zak resie literaturoznaw czym z Oddziałem PAN we W rocławiu, Instytu tem Filologii P o lsk ie j UWr. o ra z z towarzystwam i regionalnym i: K
arko-no skim T ow arzystw em Naukowym w Jeleniej G ó rze i T PN w L e g n ic y ( s e sje naukowe, wspólne p o s ie d z e n ia , p r e le k c je ,'.
P r o f . d r Jan T rzyn a dlow sk i
RÓŻNE
"ŚLĄSKI KORBUT"
Od dawna zdawano sobie sp raw ę z p o trz eb y o p raco w an ia re g io n a ln e j b ib lio g ra fii piśm iennictwa ś l ą s k i e g o . Rozwijało s i ę ono na te re n ie etn o g r a fic z n ie p o lsk im , ale p o zo stający m już od c z a s ó w śre d n io w ie c z a p oza o b sz a re m państw a p o l s k ie g o . Żyło własnym, swoistym życiem , d ą żąc do z e sp o le n ia się z o jc z y z n ą . Wiele ręk o p isó w i druków ś l ą s k i c h , ro z p ro sz o n y c h i zapomnianych, c z e k a dotąd na u ję c ie b ib lio g r a fic z n e .
Nad opracowaniem b ib lio g ra fii ś l ą s k i e j p ra c o w a ł już A ndrzej Z a ł u sk i, a w c z a s a c h nam b liż s z y c h - K azim ierz P i e k a r s k i , p r a c e ich j e d nak uległy z n iszcz e n iu w c z a s i e o sta tn iej wojny. Wydanie czołow ej b i b lio g ra fii p o lsk ie j l it e r a t u r y , "Nowego K o r b u ta " , postaw iło n iejako na porządku dziennym, jako d a l s z e stadium p r a c b ib lio g ra fic z n y ch , s p ra w ę tw o rzenia b ib lio g ra fii region aln y c h . Dysponowałyby one o wiele w i ę k s z y mi m ożliwościam i dokładnej inform acji dla danego te ren u .
Z w ł a s z c z a opraco w anie b ib lio g ra fii d la Ś l ą s k a winno stanowić d o kumentację od wieków t r w a ją c e j p o l s k o ś c i tej d z ie ln ic y , zm uszonej w a l czyć z nalotem obcej kultury. N ależy zatem uznać je za pilną p otrz e b ę b a da w cz ą, tym b a r d z ie j że w XIX w. p is a r s t w o ś l ą s k i e wydało mnóstwo druków, a także wiele c z a s o p is m lokalnych z a w ie r a ją c y c h obfity m ate r i a ł l it e r a c k i . T o samo odnosi s ię do c z a s ó w pow stań ś l ą s k ic h i p l e b i scytu, które wydały o b sz e r n e piśm iennictwo, obecnie ro z p r o sz o n e i tru d no d o stęp n e, wym agające opisu b i b l io g r a f ic z n e g o , b ęd ącego z a ra z e m d o kumentacją ów czesnych wypadków politycznych.
