A rch eo lo g ia Polski Ś rodkow ow schodniej, t. Ill, 1998
D z i e s i ą t y s e z o n b a d a ń c m e n t a r z y s k a i o s a d y K P L
n a s t a n o w i s k u 3 5 w K a r m a n o w i c a c h , w o j . l u b e l s k i e Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j
W 1997 r. kontynuow ano prace na działce 72, gdzie w roku poprzednim odkryto znacznych rozm iarów kon strukcję kam ienną. W trakcie badań obiekt został wy- eksplorow any w całości. N a pow ierzchni około 176,5 m 2 oprócz grobow ca natrafiono na piec, liczne dołki posłu- pow e, ja m ę gospodarczą i obiekt o trudnej do określenia obecnie funkcji (ryc. 1). D odatkow o przeprow adzono prace interw encyjne na działce 67, na której w łaściciel, po przeprow adzeniu głębokiej orki, posadził plantację porzeczek.
G robow iec V /96 zbudow any był na planie pro sto kąta, zorientow anego w zdłuż osi N W -SE ; m iał długość 11,5 m i szerokość ok. 2 m. K on stru k cję tw orzył rząd dużych kam ieni oraz zw arta pokryw a bloków w apien
nych różnych rozm iarów (ryc. 2). P łaszcz kam ienny znajdow ał się na głębokości 20-25 cm od pow ierzchni ziem i, je g o kraw ędź południow o-w schodnia została pra w ie całkow icie rozorana. C ałą konstrukcję tw orzyły trzy w arstw y bruku w apiennego. P o m iędzy nim i natrafiono n a liczne fragm enty ceram iki, kości ludzkich i zw ie rzęcych oraz drobne okrzeski krzem ienne. W obrębie konstrukcji odnaleziono także duży kam ień granitow y, pod którym w intensyw nie czarnej ziem i znajdow ały się m uszle małży. W opisyw anym obiekcie nie natra fiono na kom ory grobow e i szkielety ludzkie, chociaż w kilku różnych punktach konstrukcji odnaleziono zęby ludzkie, drobne ułam ki czaszki, kilka paliczków i frag m enty obojczyka. W stępne obserw acje w skazują na to,
Ryc. 1. Karmanowice, stan. 35. A - plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska; В - uproszczony profil topograficzny stanowiska 35; С - plan odkrytych obiektów osadowych w części wierzchowinowej stanowiska: 1 - obszar badany w latach 1987-1995, 2 - obszar badany w 1996 r., 3 - obszar badany w 1997 r., 4 - obiekt 1/95, 5 - obiekty badane w 1997 r., 6 - obiekty odsłonięte w 1997 r., 7 - rzędy porzeczek, 8 - pierwotna powierzchnia stoku.
Dz i e s i ą t ys e z o nb a d a ńc m e n t a r z y s k a io s a d y K P L n as t a n o w is k u35 w Ka r m a n o w i c a c h 31 Ry c. 2. K a rm a n o w ic e , st a n . 3 5 . P la n o d k ry ty ch o b ie k tó w w la ta ch 1 9 9 6 -1 9 9 7 . 1 - ob sz ar ba da ny w 19 96 r., 2 - o b sz a r b ad an y w 19 97 r. , 3 - ja m y , 4 - d o łk i p o sł u p o w e , 5 - b ru k w a p ie n n y , 6 - o b ie k t V I/ 9 7 , 7 - w a rs tw a d e lu w iu m , 8 - st ro p n o w o o d k ry te go o b ie k tu .
32 Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j
Ryc. 3. Karmanowice, stan. 35. Obiekt 11/97. A - strop pieca, В - profil: 1 - humus, 2 - warstwa deluwium, 3 - less rudo- pomarańczowy, 4 - less żółto-pomarańczowy, 5 - less żółty (calec), 6 - bryły polepy, 7 - słupek drewniany, 8 - zarys stropu obiektu, 9 - zarys dna obiektu.
Dz i e s i ą t ys e z o nb a d a ńc m e n t a r z y s k a io s a d yK PL n as t a n o w is k u 3 5 w Ka r m a n o w i c a c h
34 Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j
że grobow iec m ógł zostać zniszczony je sz c z e w staro żytności.
Przy podstaw ie południow o-w schodniej zau w ażal ne były pod kam ieniam i regularne pasy czarnej ziem i na ja śn ie jsz y m tle. Z arejestro w an o j e na głębokości około 50 cm od p o w ierzchni ziem i, pod k o n stru k cją k am ien n ą oraz pod o biektem V I/97 (ryc. 3). O dkryto 8 praw ie rów noległych do siebie bruzd, barw y brunatno- czam ej. M iały one długość od 25 do ok. 400 cm , szero kość 10-15 cm oraz g łębokość od 3 do 10 cm. O dległo ści m iędzy nim i były m niej w ięcej rów ne, o d pow iada ją c e szerokości bruzd. Przekrój zagłębień był sy m e tryczny. B ruzdy układ ały się w kierunku N W -S E i nie
nakładały się na siebie. W stropie w ypełniska bruzd natrafiono na w idoczne gołym okiem zw ęglone ziarna (nasiona?) roślin. Z zachow anych śladów orki pobrano pró b y do analizy paleo b o tan iczn ej i palinologicznej. W ydaje się, że odkryte b ru zd y są p o zo stało ścią pola zw iązanego z n ajstarszą stw ierd zo n ą tutaj fazą osadni cz ą K PL (J. N ogaj-C hachaj 1991).
O bok grobow ca V /96 odkopano obiekt V I/97, czę ściow o n iszczący k o n stru k cję kam ienną. P osiadał on w ym iary 6,5 x 3,0 m i głębokości około 45 cm. W jego stropie w ypełnisko było intensyw nie czarne, zaw iera ją c e duże ilości drobnych fragm entów ceram iki i drob nych p rzepalonych kości. D no obiektu w yłożone było
Ryc. 5. Karmanowice, stan. 35. A - ślady orki na poziomie odsłonięcia; В - naczynie z dna obiektu VI/97: 1 - ślady orki wyraźne, 2 - ślady orki słabo czytelne, 3 - siatka metrowa, 4 - miejsce pobrania prób, 5 - profile bruzd, 6 - bruk wapienny.
Dz i e s i ą t ys e z o nb a d a ń c m e n t a r z y s k aio s a d y K P L n as t a n o w is k u 3 5 w Ka r m a n o w i c a c h 35
brunatną gliną, w której tkw iły liczne fragm enty n a czyń KPL (ryc. 4). Po bokach obiektu znajdow ały się rumowiska kam ieni w ap ien n y ch . O p isy w an y o b iek t powstał później niż konstru k cja grobow a; trudno okre- ślićjednoznacznie je d n a k ja k ą p ełnił funkcję. Z a o b ser wowano, że ślady orki s ą starsze niż opisyw any w yżej obiekt.
W trakcie prac w ykopaliskow ych zarejestrow ano występowanie kilku dołków posłupow ych. T rzy z nich znajdowały się pom iędzy m urkiem kam iennym a p łasz czem grobowca. M iały one średnicę około 40 cm , głę bokość 10-15 cm. B yć m oże w iązać należy je z o b iek tem VI/97. Pod m urkiem kam iennym , na głębokości 50 cm od stropu w apieni, odkryto ognisko, zaw ierają ce trudne do określenia m akroszczątki roślinne i w ęgle drzewne (obiekt X IV ). O gnisko położone było 10 cm wyżej ponad stropem kolejnej ja m y (obiekt X V ), która miała głębokość o k oło 40 cm . Taki u k ład o biektów wskazuje po raz w tóry na skom p lik o w an ą stratygrafię stanowiska.
W północno-w schodnim narożniku w ykopów zlo kalizowano rum ow isko polepy, tw orzące w przeszłości piec - obiekt 11/97. Jego strop pojaw ił się na głębokości około 35 cm od pow ierzchni ziem i. M iał w ym iary 96 x
105 cm, profil nieckow aty, głębokość w ynosiła 45 cm. K opuła pieca była zaw alona. O bok natrafiono na duży fragm ent zw ęglonego drew na (pozostałość słupka ?). W w ypełnisku pieca nie natrafiono na jakikolw iek m a teriał archeologiczny (ryc. 5).
W trakcie badań na działce 67 spośród 8 odkrytych o b iek tó w w y e k sp lo ro w an o dw a o w y m iarach 125 x 110 cm i 116 x 80 cm oraz głębokości około 25 cm. Stro py ich w ystąpiły na głębokości 20-25 cm od pow ierzch ni ziemi. W szystkie obiekty zostały odkryte po południo w o-w schodniej stronie półziem ianki badanej w 1995 r. (J. N ogaj-C hachaj 1996). N atrafiono w nich na m ateriał ceram iczny, typow y dla osad K PL.
O prócz tych prac prow adzono obserw acje paleope- dologiczne i geom orfologiczne. W ich w yniku m ożna stwierdzić istnienie silnej erozji gleb, szczególnie w partii w ierzchow inow ej stanow iska. W iek poszczególnych jej etapów m ożna będzie określić po uw zględnieniu w yni ków w szystkich o b serw acji d o ty czący ch konstrukcji m egalitycznych.
Z ebrane dotychczas dane św iad czą o istnieniu na stanow isku m ikrom ozaiki gleb jeszcze przed pojaw ie niem się denudacji na pow ierzchni objętej osadnictw em neolitycznym .
Lit e r a t u r a
N o g a j - C h a c h a j J. 1997 Dziewiąty sezon badań na stanowisku 35 w
Kar-1996 Ósmy sezon badań na stanowisku 35 w Karma- manowicach, woj. lubelskie, APŚ, t. 2, s. 16-23.
nowicach, woj. lubelskie, APS, t. 1, s. 17-23.
Jo l a n t a No g a j- Ch a c h a j
The Te n t h Se a s o n o f Ex a m in a t io n o ft h e Fu n n e l Be a k e r Cu l t u r e Ce m e t e r ya n d Se t t l e m e n t a t Ka r m a n o w i c e, Sit e 3 5 , Lu b l in Vo iv o d s h ip
During the examination in 1997 a damaged megalithic grave, a stove, postholes, a domestic pit as well as traces of Neolithic ploughing were discovered.
The grave, V/96 measuring 11,5 m by 2 m, was of rectan gular shape oriented along the NW-SE axis. It was destroyed by intensive erosion and by the construction of another feature of the Funnel Beaker culture (VI/96) the function of which is now difficult to determine.
Traces of Neolithic ploughing in the form o f eight parallel furrows were found under limestone blocks.
The rubble found in the north-east comer of the excava tion trench did not contain any archaeological material.
Geomorphological observation proved the existence of intensive soil erosion at various stages in the history as well as at present time. Originally, the site area was characterised by a „mosaic” of soil types.
