• Nie Znaleziono Wyników

Analiza kształtowania się kursów wybranych walut na rynku kantorowym

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Analiza kształtowania się kursów wybranych walut na rynku kantorowym"

Copied!
15
0
0

Pełen tekst

(1)ITI!' 573. Sabina Denkowska Barbara Podolec Kinga Szymanowicz Michał Woźniak Katedra Statystyki. Analiza kształtowania się kursów wybranych walut na rynku kantorowynl" 1. Wprowadzenie Rynek kantorowy w Polsce wchodzi w skład krajowego rynku walutowego, walut w kantorach załeży od: sytuacji na świato­ wym rynku walutowym, międzybankowego rynku walutowego, przepisów prawnych, konkurencji, działania prawa popytu i podazy itp, Od trzech łal zauwazalna jest wyraźna spadkowa tendencja liczby kantorów w Polsce, Rynek walutowy jest w wysokim stopniu konkurencyjny, Z danych sprawozdawczości wynika, że liczba kantorów dzhdających w Polscc zmniejszyla się w ciągu trzech lat o ok, 1400 placówek, Według stanu na dzielI 30 VI 1997 L działały w Polsce 3553 kantory, Najwięcej kantorów funkcjonowało w 1993 L i wówczas ich liczba wynosiła 4961, Od tego roku zaznacza się spadek liczby kantorów, W pewnym stopniu wplynęła na to nowa ustawa z dnia 2 XII 1994 L, zgodnic z któnj banki stracily (od marca 1995 1'.) prawo prowadzenia kantorów, Zlikwidowanie kantorów bankowych bylo znaczące dla liczby tych placówek działających w Polsce, Świadczą o tym następujące. Kształtowanie się notoWał\. • Arlykul zastal opracowany na podstawie lematu statutowego nr 73/KS/2/97/S pl. "Analiza ksztallowHnia sil( kll1'Sów wybranych walut na rynku kantorowym". Kierownik tematu: proF. AE dr hab. M. Woźniak. Zespól: dr hab. B. Podolce, dr K. Szymnnowicz, mgr S. Denkowska,.

(2) I. Sabilla Dellkowl'ka, Barbara Podo/ec, Killga SzymallolVicz, Michał Woilliak. liczby: na 4781 kantorów dzialających w Polsce w 1994 r. 1156 prowadzily banki, co stanowi ok. 24%. Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie kantorów w Polsce, zauważa się względny wzrost liczby placówek kantorowych w województwach położonych przy zachodniej granicy, a jednocześnie ogólny spadek liczby kantorów w Polsce. Średnia marża w kantorach, stanowiąca ich glówny przychód, wynosiła w ł997 r.: 1,42% dla USD, 1,85% dla marki niemieckiej, 1,57% dla funta brytyjskiego. Na korzyść obrotów w kantorach wpływa znaczny wzrost ruchu turystycznego, a także handel przygraniczny (ostatnio nieco slablH)cy). Jednocześnie Ministerstwo Finansów i Narodowy Bank Polski, prowadząc politykę tzw. plynnego kursu zlotego wobec znaczących walut światowych, mogą wplywać na dzialalność kantorów zarówno pozytywnie, jak i negatywnie, co daje kantorom dużą swobodę dzialania. Na kantorowym rynku walutowym są realizowane operacje kupna i sprzedaży walut według określonej ceny. Cena ta wynika m.in. z sytuacji na mię­ dzynarodowym rynku walutowym i międzybankowym rynku krajowym, z konkurencji ornz działania prawa popytu i podaży. Każdy kantor autonomicznie ustala cenę danej waluty (na podstawie ceny sprzedaży i ceny zakupu). W związku z tym obserwuje się różnice między kantorami pod względem proponowanej ceny dla każdej będącej w obrocie waluty (przyjęcie losowego charakteru tych różnic wydaje się w pełni zasadne).. 2. Reiacie kursów walut na rynku kantorowym Na podstawie powyższych uwag można sformulować pytanie dotyczące struktury kantorów pod względem oferowanej ceny zakupu i sprzedaży danej waluty lub wartości marży. Strukturę tę należy rozważać pod względem poło­ żenia, zróżnicowania, asymetrii i splaszczenia. Do tego celu można wykorzystać znane w statystyce miary. Wartości tych miar są obliczane dla ka żdego dnia, w którym prowadzono notowania kursów walut. W związku z tym nasuwa się pytanie: jakimi tendencjami w czasie charakteryzują się interesujące nas miary? Na uwagę zaslugują także relacje między ceną zakupu i ceną sprzedaży danej waluty czy danej grupy walut. W badaniach empirycznych wykorzystano notowania cen zakupu i sprzedaży dwóch walut: marki niemieckiej (DEM) i dolara amerykańskiego (USD). Za podstawę badat\ przyjęto te kantory, dla których notowania sq zamieszczane w dzienniku "Rzeczpospolita". Notowania są rejestrowane przez "Notoria-Serwis" w Warszawie o godzinie 12.00. Badaniami objęto okres od 19 III 1996 r. do 31 XII 1997 r. Dane dotyczą 33 kantorów: Bytom Express, Elbhlg Silvant, Odatlsk Conti, OdalIsk Max, Odynia Transfer. Kazimierza W. Dom Towarowy, Kraków Baksy. Kraków Floriatlska 34, Lublin Peowiaków 8/1, Nowy Sącz Borys, Poznml Oawronik, Rzeszów.

(3) Analiza ksztaltowania. się. kursów wybranych walut".. I. Hotel, Rzeszów płk. Lisa Kuli, Stalowa Wola Okulickiego, Szczecin Darex, Szczecin Jupiter AS, Świnoujście KNL, Świnoujście A&Z, Warszawa Banknot, Warszawa Grochowska 144, Warszawa pl. Hallera, Warszawa Hotel Warszawa, Warszawa Hoża 5/7, Warszawa Inżynierska, Warszawa Krakowskie Przedmieście, Warszawa Manhatan, Warszawa Marymont, Warszawa Max "MarcPol", Warszawa Piękna 11, Warszawa Słowackiego 45, Warszawa Targowa 23, Warszawa Kasa PKO BP, Warszawa PKO SA. Podstawę analizy kursów walut stanowi kostka danych o wymiarach K . C . T, gdzie K oznacza liczbę kantorów, C - cechy charakteryzujące kursy walut, a także inne cechy kantorów (np. lokalizację: duże miasto, centrum miasta, lotnisko; typ własności: PKO BP, prywatny), T oznacza czas. Weźmy pod uwagę najprostszy przypadek, gdy na osi kantorów znajduje się jeden wybrany kantor, a na osi czasu jeden dzień. Podstawową informacją będą wówczas ceny zakupu i sprzedaży poszczególnych walut w tym dniu. Jeżeli na osi kantorów znajdzie się więcej niż jeden kantor, np. zbiór kantorów położonych w określonej jednostce terytorialnej, możliwe staje się wówczas przeprowadzenie analizy kursów walut (bądź jednej wybranej waluty) w tej zbiorowości. Posłużyć się wówczas można charakterystykami liczbowymi opisującymi zbiór kantorów ze względu na przyjętą cechę. Z grupy przeciętnych interesująca jest średnia cena zakupu (bądź sprzedaży), np. dolara amerykań­ skiego w danym dniu, mediana, a także modalna. Z grupy miar zmienności istotną informację wniesie rozstęp, odchylenie standardowe oraz współczynnik zmienności ceny zakupu (sprzedaży) określonej waluty. Uzupełniającą rolę w prowadzonej analizie stanowią miary asymetrii i koncentracji. W wyniku takiego badania poznajemy strukturę zbiorowości ze względu na kształtowanie się w wybranym dniu np. ceny zakupu USD, ceny sprzedaży USD, marży USD (lub innych walut). Zauważmy, że interesujących informacji (z punktu widzenia klienta) o grupie kantorów może dostarczyć różnica między minimalną ceną sprzedaży a maksymalną ceną zakupu, jeśli jest dodatnia. Inne znaczenie ma różnica między minimalną ceną zakupu a maksymalną ceną sprzedaży. Jej wartość wzrasta w okresach braku stabilności na rynku walut. Inaczej przedstawiają się metody i możliwości badawcze kursów walut, gdy na osi kantorów wybieramy jeden element i obserwujemy go w dłuższym okresie. Wówczas do dyspozycji prowadzącego badanie stoją metody z zakresu dynamiki zjawisk. Taka analiza dynamiki ceny zakupu i sprzedaży wybranych walut może prowadzić do ciekawych spostrzeżeń i wniosków. Rozszerzając zakres badania z jednego kantoru do zbioru kantorów w określonym przedziale czasu, zwielokrotniają się możliwości badawcze. Możliwa staje się analiza porównawcza struktury zbiorowości (charakterystyk liczbowych) w okresach (momentach) czasu; obserwowanie oraz badanie zmian zachodzących w poziomie określonej cechy charakteryzującej kursy walut, a także zastosowanie różnorodnych metod z zakresu analizy przekrojowo-czasowej w celu wykrycia prawidłowości zachodzących na rynku walut..

(4) Sabina Dellkowska, Barbara Podo/ec,. Michał. Woiniak. Poddany badaniu statystycznemu zbiór 33 kantorów omówiono ze względu na kształtowanie się kursów dwóch podstawowych waluI: dolara amerykańskie­ go i marki niemieckiej. Są nimi więc: cena zakupu i sprzedaży USD, cena zakupu i sprzedaży DEM. Na podstawie tych danych określono dwie kolejne cechy charakteryzujące poszczególne kantory. Są nimi: marża USD i marża DEM. Powyższe informacje o każdym kantorze zarejestrowano dla 441 dni w okresie od 19 III 1996 l'. do 31 XII 1997 r. Analizę kursów walut przeprowadzono dwuetapowo. W pierwszym etapie omówiono zbiór kantorów za pomocą charakterystyk liczbowych w każdym dniu oddzielnie. W drugim etapie poddano ocenie zmiany wartości wybranych miar w kolejnych dniach badanego okresu . Do analizy zmian w czasie przyjęto : średnią arytmetyc zną, modalną, minimalną oraz maksymalną wartość kursu. Przed przystąpieniem do analizy kształtow a nia się kursów walut w czasie zwróćmy uwagę na pewne charakterystyczne cechy zbioru analizowanych kantorów. Warto podkreślić, że średnie ceny zakupu USD w wielu kantorach kształtują się na tym samym poziomie, gdy współczynnik zmienności jest stosunkowo niski i nie przekracza 10%. Podobne spostrzeżenia można odnieść do ksztaltowania się średnich cen sprzedaży USD . Należy zwrócić uwagę, że warszawskie kantory tworzą dość zwartą grupę pod względ e m średnich cen zakupu oraz sprzedaży USD. Ich marża charakteryzuje się także niewielkim zróżnicowaniem w porównaniu z pozostałymi kantorami w różnych miastach Polski. Podobne spostrzeżenia odnoszą się do kantorów według średnich cen zakupu, sprzedaży oraz marży marki niemieckiej. Niewielkie zróżnicowanie kursów obu walut w poszczególnych kantorach upoważnia do przeprowadzenia analizy ich kształtowania się na podstawie wartości średnich. Na rys. l przedstawiono dynamikę średniej dziennej ceny zakupu i sprzedaży USD dla 33 kantorów od 16 III 1996 r. do 31 XII ł997 r. Podobnie na rys . 2 przedstawiono przebieg w czasie średnich kursów zakupu i sprzedaży DEM. Zauważmy, że rysunki te ilustrują równocześnie kształtowanie się w czasie średniej marży obu walut dla zbioru rozpatrywanych kantorów. Wraz z upły­ wem czasu marża wyraźnie powiększa się . Analiza porównawcza obu rysunków wskazuje na różnice w przebiegu kursów USD i DEM. O ile przebieg średnich cen zakupu i sprzedaży marki niemieckiej jest d o ść nieregularny , z wieloma okresami o spadkowej oraz zwyżkowej tendencji obu cen o różnym tempie ich zmian, o tyle w przypadku kształtowania się cen dolara zauważa się wyraźną trwałą tendencję wzrostową. W celu określenia tempa zmian w. kursie dolara amerykm\skiego, oszacowano parametry liniowego równania trendu dla średniej ceny zakupu USD w okresie od 19 III 1996 r. do 31 XII 1997 r. Równanie to ma postać y = = 0,0023t + 2,5081 + E, o statystycznie istotnych parametrach na poziomie istotności et =0,05 i w spó łczynniku determinacji R' =0,9555. Średnie tempo wzrostu ~eny zakupu za 100 USD wynosiło zatem 23 grosze w badanym okresie..

(5) "'''' 0.'". "'''' ~'" <>~. o.. Co.. ~!V o en"O ~. ,;. '-' o. "Po" "_. "n"~ '" -E; '"N " .g" 15~. 96-03-06 96-03-26 95-04-15. ". Ę. ~. 96-05-<lS 96-()5.'S. ~. 96-06-1-4. ".. 96-07-04 96-07·24. <=. 96-08-13 96-09.{)2. ~. 96-09-22. ~ N. "a.~. '"o. tn. ~. = ~. ~. I. 96-10-12 96--1'-01 9&-11-21 96-12-" 96-12-31 97-01-20. 97-02..09. li 97.ro-o, ~I. 97-03-21 ~ I 97-04-10 97-04-30 97-05-20 97.oo.<l9. 97-00-29 97-07-19 97-05-<)8. 97-Os-.28 97-09-17 97-10-07 97-10-27 97-U-1S 97-12-06 97-12-26. '-' ~. 'o" '" ~. iD o. . ~. ~. l:!.. ~.. N. b. o. N. <:> ~. N. :.... o. .g en~. ~. n. O. O". ~.. E. ""., '"'_." .." '"OlN ~. 16 "". <=. "O. ". ~. "O. ~. "O-. " '"C. N·. '"CI. S! 2. 1"0. ~. I. ~U ~. 1:.. 96-03-06 96·03-26 96-04-15 96-05-05 96-D5-25 96-06-14 96-07-04 96-07-24 96-DS-13 96-os-02 96-09-22 96-10-12 96-11-01 96-11-21 96-12·11 96-12-31 97-Q1-20 97-02-09 97-03-01 97-03-21 97-04-10 97-04-30 97-05-20 97-06-09 97-06-29 97-07-19 97-QS-OS 97-08-28 97-09-17 97-10-07 97-10-27 97-11-16 97-12-06 97-12-26. l'l'". ~. 8. ~ i5. w. i'l. ..... 8. [. ".. '". N. .. "~ "e5-. .. .;;;. ". .. ~ c.. :s-. ;::. ~. "'". ~. ·. "'" [ Ę. . . . . .. i. • ,.. ~.

(6) I. Sabina Denkowska, Barbara Podolec, Killga Szymallowicz, Michał. Woźniak. Linię trendu obrazuje rys. 3. Zauważmy ponadto, że na rys. 3 przedstawiono nie tylko dynamikę średniej dziennej ceny zakupu USD (linia ciągła), lecz także modalnej (linia przerywana), minimalnej ceny zakupu USD (linia ciemnoszara) oraz maksymalnej ceny zakupu USD (linia jasnoszara). Przebieg wartości średniej pokrywa się w znacznej mierze z dynamiką modalnej . Minimalna i maksymalna wartość ceny zakupu USD w kolejnych dniach wyznacza ścieżkę przebiegu obu miar przeciętnych. Zauważmy, że w okresie od 19 JII 1996r. do 31 XII 1997 r. średnia cena zakupu oraz modalna kształtowały się na poziomie bliskim wartości maksymalnej ceny. Drugi okres, od 20 l 1997 l'. do 14 VII 1997 r., charakteryzuje się nieco odmiennym przebiegiem ceny zakupu USD. Tempo wzrostu ceny jest nieco wyższe, przy czym pojawia się dość często wyraźny wzrost wartości rozstępu. Trzeci okres, od 15 VII 1997 r. do 31 XII 1997 r., zapoczątkowaly powodzie w Polsce. Nastąpi! znaczny wzrost poziomu ceny zakupu. Rynek walutowy rozregulował się. Przy przemiennym wzroście i spadku ceny wystąpiły okresy bardzo wyraźnego wzrostu wartości rozstępu.. Podobne dopasowanie trendu przeprowadzono dla dwóch podokresów: od 19 II11996 r. do 17 11997 r. oraz od 20 11997 r. do 14 VII 1997 r. W pierwszym okresie średnie, dzienne tempo wzrostu ceny zakupu za IDO USD wynosiło 13 groszy. W drugim okresie podwoiło się i osiągnęło 26 groszy dziennie. Na rys. 4 i 5 wprowadzono proste trendu, wygładzając w ten sposób przebieg średniej ceny zakupu USD. Nałeży dodać, że odchylenia od trendu mają charakter losowy i nie stwierdzono regularności zmian w kształtowaniu się ceny zakupu USD.. 3.70 Y= 0.00231 + 2.5081 R'= 0,9555. 3.ro 3.3> Z/3.10 ~Q). ~. ~. ~. ---':..J. ~7C .. ~!il. ",1U's. ······~ra. Rys:3. Zakupy USD w okresie od 19 Źródło: opracowanie własne.. --nin. IJ[. --f1lO(. lirioł.lilr.l<rs). 1996 r. do 31 XII 1997 r.. I.

(7) Analiza. kształtowania się. kursów wybranych. wał ut. ". I. W tabeli 1 zamieszczono zestawienie średnich miesięcznych kursów obu walut. Wzrost cen zakupu i sprzedaży wynika w znacznej mierze z inflacji. Postawiono zatem pytanie o realną wartość dolara amerykańskiego i marki niemieckiej. Czy wyrażając ich wartość w cenach stałych z marca 1996 r. nastą­ pił wzrost czy spadek kursu tych walut? Aby odpowiedzieć na powyższe pytanie w badaniu uwzględniono wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych o podstawie stałej, od marca 1996 r. przez kolejne miesiące do października 1997 r. To była ostatnia informacja na ten temat dostępna w Biuletynie Statystycznym. Dokonano zatem odpowiednich przeliczeń za okres od marca 1996 r. do października 1997 l'. Na rys. 6 przedstawiono wykres średniej ceny zakupu oraz sprzedaży USD wyrażonych w cenach stałych z marca 1996 l'. Od marca 1996 r. do stycznia 1997 l'. ceny te oscylowały wokół 2,60 zł za 1 USD, z tym że od lipca do października 1997 l'. przekroc;zyły tę cenę. Od stycznia do maja 1997 l'. nastąpił wyraźny wzrost poziomu ceny dolara do 2,70 zł, by w sierpniu w znacznie szybszym tempie osiągnąć cenę na poziomie 2,90 zl. Potem nastąpił spadek realnej wartości dolara i we wrześniu cena zakupu kształtowała się nieco ponizej, a cena sprzedaży nieco powyżej 2,80 zł za 1 USD. Na rys. 7 przedstawiono kurs marki niemieckiej w cenach stałych z marca 1996 r. Zauważmy, że do listopada 1996 l'. średnia cena marki oscylowała wokół 1,70 zł, a okresowe zmiany poziomu cen miały kierunek zgodny ze zmianami cen dolara. Od grudnia 1996 r. ceny spadły poniżej 1,60 zł za 1 DEM i dalsza dynamika poziomu cen marki zupełnie różni się od dynamiki cen dolara. Kształtowanie się kursów walut w kantorach jest uzależnione od wielu czynników, z których ważną rolę odgrywają m.in.: - sytuacja na światowym rynku walutowym, - poziom rozwoju polskiej gospodarki, - polityka Narodowego Banku Polskiego, - nastroje i wydarzenia polityczne, - polityka uczestników tzw. rynkowej gry walutowej. Wszystkie wymienione czynniki stanowią tło dla realizacji procesów wymiany w kantorach. Ciekawe wydaje się prześledzenie tych ekonomiczno-politycznych uwarunkowań kształtowania się kursów walut w czasie. Postanowiono dokonać analizy notowań dolara i marki dla 1997 r., w którym dają się zauważyć zdecydowanie większe wahania kursów niż w 1996 l'. Rok 1996 zakończył się sytuacją bardzo korzystną dla dolara amerykań­ skiego. Jego dobra relacja w stosunku do marki niemieckiej była efektem kilku czynników, takich jak: - przygotowania do wprowadzenia nowej waluty euro, co prawdopodobnie osłabi markę,. - korzystna sytuacja gospodarcza USA, - różnice w poziomie oprocentowania między USA a Niemcami..

(8) I. Sabina Denkawska, Barbara Podolec, Kinga Szymanowicz, Michał. Woźniak. lCD. 2m. y" 0,00131 + 2,5966 R';0.9381. 200 zl 2i'J. - - I r. kts. ..... fltX!jro. - - tm. --"",. --LH~!r:k.ts). Rys. 4. Zakupy USD w okresie od 19 III 19961'. do 17 11997 r. Żródlo: oprncowanie wlasne .. ,.,. .... y. III. 0.00261 + 2,9453 R'= 0.9643. u. 2.". ~ ~. ~. ~. i !!. •. ~ ~• ~•. 6ltdnI1o.n • •• • . -modalna. ~. ~. ~. ~. "'". ~. j. !~ ".,. ~• •~ ~. ~• ~• UWowt('r.ku~) I. Rys. 5. Zakupy USD w okresie od 20 11997 r. do 14 VII 1997 r. Źródło: oprncowanie wlasne.. ~. ~. ~. ~ ~.

(9) I. AI/aliza ksztallOwal/ia się kllrsów wybral/yeh walIIt".. 3.00. r - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - ,. 2.90 1 - - - - -- - ---------1"'-\;-----1 2.80 t----------------ff---'~__I. zl. ·-zakup. 2.70. 1 - - - -- - - -- - - -- ----:7""=t'-- - --1. 2.60. h~--::;;"""5_:;:;;;;;:::::;~~-='{L::::=---------...;. 2.50 ._ i!l i!l. ~ ~ u. '". • ·8 •E ]•. ~. Rys. 6. USD. ~. " W. •. ~ m u. E .~. • U. ~. m u. !. ~. .~ .~. ~. ~. ..•• "'!l • .. ł. i!l i!l ~. ~. m. E. i. m. u. ~. m. ~. i!l. ~. ~. ~. N. J!! ł!m. m. •< • ~ •. ~. ~. "~ ~~ ~. i;, ~. lq ~. m m m. U. ~. m u. ~. m. ~. ~. m. ~. m. :! .~ ~ '§• - .! ~ ." u. T.l ~. cenach z marca 1996 .... Źródło: opracowanie własne.. 2.00,------ - - - -- -- - - - - -- - - - -, 1.90 -t -. - - - - - -.. - - -.----.---. - - - - - .- - . - -- ". 1.'01----- - - -- - zl 1.70. 1.60. ". _._-. 1.50. i!l $. ~. b. ~. ~. Rys. 7. DEM. •u ·D• "•E ]•. W. i!l i!l i!l. ."E •! ł • u. ~. ~. ~. ~. ~. • • .~ <; .~ •. m. ~. ~. m. l!i. " lo. ~ ~. "li. .~• n •. ". o. cenach z marca 1996 r.. Źródło: opracowanie własne.. •< ~. ~. ~. m m ~. ~• ~ ~E "•E ~. •. ~. ~. i;, .~. 1. ~. ~. •u •u. •. .~ ~. •a. l-sprzedat.

(10) I. Sabina Denkawska, Barbara Padalec, Kinga Szymanowicz, Michał Woiniak. Tabela 1 ..Średnie miesięczne kursy USD i DEM Rok i miesiąc 1996 III. IV V VI VII VIII IX X XI XII. DEM. USD zakup. sprzedaż. zakup. sprzedaż. 2,569 2,606 2,662 2,701 2,703 2,714 2,762 2,804 2,800 2,831. 2,590 2,628 2,683 2,723 2,725 2,735 2,786 2,827 2,828 2,872. 1,738 1,735 1,736 1,768 1,795 1,83 1 1,836 1,835 1,852 1,826. 1,749 1,746 1.746 1,780 1,806 1,843 1,850 1,848 1,869 1,854. 2,905 3,006 3,056 3,095 3,139 3,204 3,352 3,449 3,427 3,382 3,45 l 3,486. 2,945 3,044 3,094 3,136 3,189 3,254 3,429 3,5 14 3,490 3,462 3,540 3,571. 1,814 1,801 1,802 1,808 1,842 1,856 1,87 1 1,87 1 1,914 1,922 1,987 1,959. 1,841 1.826 1,827 1,835 1,873 1,886 1,917 1,909 1,949 1,967 2,041 2,010. 1997. I II III. IV V VI VII VIII IX X XI XII Źródło: obliczenia własne.. Odnośnie do polskiej zlotów ki 1996 r. zacją. Tempo dewaluacji ksztaltowalo się. charakteryzowal się pewną stabilina poziomie 12,77% i przekraczało o jeden punkt wcześniejsze ustalenia. Interwencje NBP byly małe, a w drugim półroczu nie występowały wcale, pozostawiając kształtowanie się kursów walut silom rynkowym. Notowania amerykańskiego dolara do japońskiego jena wahały się, by wreszcie ostatniego dnia 1996 r. osiągnąć relację: l USD = 116,4 jena. Był to najkorzystniejszy kurs dolara do jena od 45 miesięcy. W połowie stycznia cena dolara kształtowała się na poziomie 1,61 marki i była najwyższa od czerwca 1994 r. Nadal o wzroście wartości dolata decydowały informacje o dobrej sytuacji gospodarki amerykańskiej i spekulacje na temat niedoskonalości przygotowywanej nowej europejskiej waluty. W styczniu 1997 r. obserwowano aprecjację zlotego, która była glównie efektem napływu inwestorów zagranicznych na polski rynek papierów skarbowych, Wzmocnienie złotówki nie miało w tym czasie uzasacjnienia w istnieją­ cej sytuacji ekonomicznej - ani w bilansie handlu zagranicznego, ani w innych rodzajach transakcji..

(11) Analiza. kształtowania się. kursów wybranych walut .... I. Na przełomie stycznia i lutego 1997 r. dolar utrzymywał wysoki kurs w stosunku do jena japOl\skiego i marki niemieckiej. Decydował o tym lepszy niż w Niemczech, Japonii czy Szwajcarii stan gospodarki amerykatlskiej. Wzrostowi notowal\ dolara wobec jena sprzyjał też brak działatl interwencyjnych centralnego banku Japonii. W czerwcu relacje: dolar - marka - frank francuski były nadal rezultatem informacji i komentarzy dotyczących terminu wejścia w życie europejskiej unii walutowej. Amsterdamski szczyt Unii Europejskiej i spotkanie przywódców grupy G7 w Denver to wydarzenia mające olbrzymi wpływ na sytuację rynków walutowych. Decyzje Unii Europejskiej potwierdzające terminowe wejście w życie unii walutowej pociągnęły za sobą spadek kursu marki niemieckiej w Europie do poziomu naj niższego od czterech miesięcy. Jeśli chodzi o polską złotówkę, to warto powiedzieć, że dalsza jej aprecjacja była dziełem inwestorów zagranicznych, natomiast sytuacja wewnętrzna kraju nie odgrywała w tej dziedzinie większej roli. Tymczasem na przełomie czerwca i lipca 1997 r. dolar kosztował 1,7587 DEM, co było poziomem najwyższym od 40 miesięcy. Zarówno dolar, jak i marka drożały osiągając w NBP następujące ceny: l USD = 3,264 zł, 1 DEM = = 1,885 zł. Jednocześnie realny złoty również się wzmocnił. Na początku lipca 1997 r., w konsekwencji wycofania się zagranicznych inwestorów z polskiego rynku papierów skarbowych, wzrosła na walutowym foreksie podaż złotego, co osłabiło polską walutę. Spadkowa tendencja wartości złotówki utrzymywała się dość długo. Katastroficzna lipcowa powódź przyczyniła się również do spadku wartości złotego, aż do poziomu niższego od oficjalnego parytetu. O wzrośnie notowar\ dolara i marki zdecydowały tym razem banki krajowe, które w obliczu narastajlIcego zagrożenia powodziowego zwiększyły wymianę złotówki na waluty obce. O wyraźnym osłabieniu polskiej złotówki w połowie lipca świadczą następujące relacje: dolar osiągnął na fixingu NBP ccnę 3,499 zł, podczas gdy jego cena według notowatl koszyka 5 walut światowych powinna wynosić 3,3688 zł. Podobna była sytuacja marki niemieckiej - jej cena według koszyka walut powinna wynosić 1,8746 zł, tymczasem faktycznie była wyższa i kształtowała się na poziomie 1,949 zł. W efekcie długotrwałego osłabienia złotego doszło do zdeprecjowania polskiej waluty. Zmusiło to NBP do interwencji, polegające m.in. na sprzedaży dolarów, co miało na celu zapobieżenie głębszej dewaluacji złotówki. Przez pewien czas cena złotego w transakcjach NBP była niższa od parytetu. Dlatego też zarówno dolar, jak i marka charakteryzowały się w Polsce wyższą ceną niż wynikało to z ich notowm\ w stosunku do walut światowych. Według ocen ekspertów na deprecjację złotego miały głównie wpływ szybkie decyzje polskich. banków, a nie inwestorzy zagraniczni. Z kOl\cem lipca 1997 r. złotówka zaczęła nieco poprawiać swojll pozycję. Cena dolara w NBP wyniosła 3,438 zł, natomiast marki 1,872 zł. W podobny sposób następowały zmiany kursów walut w kantorach. W tym samym czasie kantory oferowaly ceny sprzedaży odpowiednio: dla dolara 3,4839 zł, a dla.

(12) I. Sabina Denko\Vska, Barbara Padalec, Kinga SZYlIlanowicz, Michal. Woźniak. marki 1,9139 zł. Według opinii ekspertów, kurs złotego zależał zarówno od decyzji banku centralnego, jak i od posunięć inwestorów zagranicznych. Wpływy międzynarodowego rynku walutowego zostały zdominowane przez wydarzenia krajowe. Poprawę sytuacji złotówki spowodowały głównie: ingerencja banku centralnego oraz powrót zagranicznych klientów na polski rynek skarbowy. NBP swymi działaniami neutralizował skutki powodzi, przejawiające się poważnymi załamaniami na rynku walutowym. Decyzje NBP koncentrowały się głównie na zwiększeniu rynkowych stóp procentowych. W konsekwencji winna nastąpić poprawa kursu złotówki, prowadząca do ewentualnej aprecjacji polskiej waluty. W tym samym czasie zauważono osłabienie marki, które zależy od zwiększającego się prawdopodobieństwa terminowego wprowadzenia nowej, przewidywanej jako słaba, waluty euro. Na rynek wal nt w Europie, USA i Japonii mają również wpływ wahania kursów walut azjatyckich. Załamania notowań indonezyjskiej rupii spowodowały osłabienie japOlIskiego jena wobec dolara, marki, franka szwajcarskiego i brytyjskiego funta. Wahania kursów walut azjatyckich odbijają się głównie na pozycjijena, gdyż Japonia jest bardzo zaangażowana gospodarczo na obszarze Azji. Koniec sierpnia 1997 l'. został zdominowany przez finansowe wydarzenia w Azji Połndniowo-Wschodniej. Spadły tam kursy wielu walut, m.in.: malezyjskiego ringgita, indonezyjskiej rupii, singapurskiego dolara i południowo­ korem\skiego wona. Fakt ten wpłynął na pozycję japOl\skiego jena, a pośrednio również na kurs amerykańskiego dolara. Osłabienie pozycji jena, zauważalne już wcześniej, zostało jeszcze powiększone przez sytuację na rynku azjatyckim. W ciągu kilku dni cena dolara wynosząca 117,1 jena wzrosła do 121 jenów. Obok spadku kursów walut azjatyckich o osłabieniu jena zdecydowały informacje o pogorszeniu stanu gospodarki japońskiej. Rozwiały się również nadzieje na zwiększenie stóp procentowych w Japonii. Zwiększyły się natomiast szanse na podniesienie stóp procentowych w Niemczech, co natychmiast wzmocniło pozycję marki. Cena dolara wyższa niż 1,80 marki spadła do poziomu 1,799 marki. Psychologiczna granica 1,80 marki, uważana dotąd za dolny poziom kursu dolara wobec marki, zaczęla być traktowana przez część uczestników wymiany rynkowej jako górny poziom kursu dolara. Trwająca z początkiem września dobra passa marki i jej relacje do dolara spowodowały chwilowy spadek wartości zlotego . .Tuż w połowie września zło­ tówka odzyskala swoją siłę, zyskując w NBP podczas jednego tygodnia 5,25 groszy wobec dolara. Była to najwyższa tygodniowa podwyżka zlotego od grudnia 1995 l'. Wzrostowa tendencja kursu złotego, trwająca przez cały wrzesiel\ 1997 r., była wynikiem m.in. zwiększonego popytu zagranicznego na polskie obligacje. Sytuacja po wyborach stała się bardziej wyraźna, na rynku mię­ dzybankowym rosły obroty, inwestorzy zagraniczni kupowali polską walutę. Zbyt szybkie umacnianie się złotego zostało przyhamowane przez interwencyjne zakupy NBP. Mimo tej interwencji tempo aprecjacji złotówki stale rosło, głównie z powodu ciągłego napływu zagranicznych inwestorów. Dopiero czterokrotne w ciągu jednego tygodnia interwencyjne zakupy dolara dokonane.

(13) Analiza ksztaltO'l,vania. się. I. tempo wzrostu kursu złotego. Należy zaznaczyć, że ta i październikowa aprecjacja złotówki nastąpiła po dość długim okresie jej deprecjacji w czasie lipcowej katastrofy powodziowej w 1997 r. Na przełomie października i listopada 1997 l'. nierównowaga na światowym rynku walutowym została zapoczątkowana przez sytuację na giełdach w Hongkongu i Tokio. Wyprzedaż amerykat\skiego dolara następowała równocześnie ze spadkiem jego wartości w stosunku do marki. Dolar osiągnął cenę 1,72 DEM. Sytuacja ta wpłynęła na zwiększenie zakresu spekulacji na polskim rynku. Cena dolara wzrosła do 3,56 zł, po czym spadła do 3,45 zł i wreszcie ustaliła się na poziomie ok. 3,5 zł, natomiast cena marki przekroczyła 2 zł. Osłabienie złotego jest rezultatem traktowania polskiego rynku jako rynku o podwyższonym ryzyku inwestycyjnym. W ten sposób każdy kryzys dotyczący innego rynku o podobnym stopniu ryzyka ma swoje odbicie również na polskim rynku. Krach gieldowy w Hongkongu okazał się na tyle silny, że pogorszył sytuację nie tylko na rynkach walutowych rozwijających się krajów Azji Południowo-Wschodniej, lecz także w krajach Ameryki Łacińskiej oraz Europy Środkowej i Wschodniej. Na krachu azjatyckim zyskały niektóre waluty Europy Zachodniej, takie jak: marka, frank szwajcarski i funt brytyjski. Azjatycki krach spowodował deprecjację złotówki. Zarówno dolar, jak i marka kosztowały w ostatnim tygodniu października 19971'. więcej niż to wynikało z szacunków NBP. W pierwszej dekadzie listopada 1997 1'. obserwowano osłabienie złotego w stopniu nie notowanym od połowy lipca. Zarówno dolar,jak i marka zdrożały w NBP, natomiast kantory zareagowały na tę podwyżkę z pewnym opóźnieniem. W połowie listopada 1997 1'. dolar był naj droższy od ponad dwóch lal. Jego relacja do japońskiego jena wynosiła: l USD = 126 jenów. Sytuacja japońskiej waluty jest w dużym stopniu zależna od siły korem\skiego wona. Gospodarka korem\ska - szósta co do wielkości obrotów handlowych na świecie - ma wpływ na gospodarkę Japonii. Przykładowo, dewaluacja wona powodując potanienie eksportu Korei jest niekorzystna dla eksportu .T aponii, konkurencyjnego dla Korei z powodu podobnego asortymentu towarów i tych samym rynków zbytu. Cały listopad 1997 1'. upłynął poci znakiem kryzysu walut Azji Południowo­ -Wschodniej. Kurs jena w stosunku do dolara jeszcze się pogorszył, osiągając 128 jenów, czyli relację naj gorszą od pięciu lal. Odnośnie do polskiej złotówki listopacI charakteryzował się tendencją osłabiania się polskiej waluty w stosunku do koszyka walut. Na azjatyckim kryzysie walutowym naclal zyskiwał dolar, przekraczając w pierwszym tygodniu grudnia wartość 130 jenów. Przyczyniły się do tego - oprócz sytuacji walut azjatyckich - wysokie tempo wzrostu gospodarczego i spadek bezrobocia w USA. Tymczasem na polskim rynku dały się zauważyć jedynie krótkotrwałe wahania kursów, będące rezultatem spekulacji wywoływanej przez inwestorów zagranicznych, a podtrzymywanej przez polskie banki. W połowie g1'lldnia dolar w NBP nadal drożał i osi!)gnął cenę 3,548 zł, natomiast marka nadal taniała aż clo 2,002 zł. Spadkowa tendencja marki była zauważalna przez ok. 4 tygodnie. przez NBP. zahamowały. kursów wybranych walut .... wrześniowa.

(14) I. Sabina DenkOlvska, Barbara Podolec, Kinga Szymanowicz, Michał. Woźniak. Podsumowując sytuację na polskim rynku walutowym w 1997 r., należy zwrócić uwagę na duży wpływ wydarzeń zagranicznych, takich jak: kryzys finansowy w Czechach, katastrofa powodziowa, krach giełdowy w Azji. Te wydarzenia spowodowały deprecjację złotego. NBP natomiast zmniejszył stopiel] interwencji, tolerując szersze granice zmian kursu walut.. 3. Uwagi. końcowe. Opierając się na tendencjach zauważonych w 19971'., analitycy budują prognozy na rok następny. Według ich przewidywań trwający dwa lata wzrost wartości dolara dobiega kOl]Ca. Do obecnej pozycji dolara przyczynił się m.in. kryzys azjatycki, w wyniku którego większość walut tego regionu straciła w stosunku do dolara. W drugim półroczu 19971'., tj. od lipca do grudnia, spadek wartości walut Azji Południowo-Wschodniej kształtował się następująco: indonezyjska rupia straciła ok. 50%, koreański won - ok. 40%, tajlandzki bhat - 45%, malezyjski ringgit i filipińskie peso - 30%. Przewiduje się, że sytuacja tych walut nie będzie łatwa w 1998 l'. Prognozy dotyczące japońskiego jena nie są najlepsze. Ewentualne wzmocnienie tej waluty, przewidywane na dl'llgą połowę 19981'., zależy od wielu czynników mało przewidywalnych (od tempa wzrostu gospodarczego Japonii, działail japońskiego banku centralnego i od innych wydarzeil międzynarodowych). Najkorzystniejsze są prognozy dla walut europejskich, które nie są bardzo osłabione kryzysem azjatyckim. Przewiduje się też ożywienie gospodarki europejskiej w 1998 r.. Literatura JajlIga K., JajlIga T. [1996], Inwestycje, PWN, Warszawa.. Szymnnowicz K., Woźniak M, [1997], Specyfikacja rYllku walut \II Polsce, Metody i wyniki badmi [w:] Mikl'oekonomelria IV teorii i praktyce, Materiały konferencyjne, nr 23, Szczecin.. TarczyIlski W. [1996], Analiza portfelolVa lla gieldzie papierów war/akiowych, PTE, Szczecin.. Analysis ol Exchange Rate Trends lor Selected Currencies on the Kantor Ma rket The kalltor (foreign cxchange office) market conslitutes a segment of the currency exchange market in Poland, Trends in exchange rates in kallfol's depend on: lhe situation on the world currency market, the in ter-bank currency market, lega l pJ'Ovisions and regulations, competition. the effects or lhe law of supply and demand. ete, Each kantor sets the price for a givcn currcncy (sale price and purchase price) independently. As a result,.

(15) Analiza. kształtowania się. kurs6w wybranych walut.". I. differences can be observed between kantors with regard to suggested prices for each ClllTCncy in circulation. In this article, the authors tfy to determine the structure of kantors with respect to the. purchase and selling price offered For a givcll clIrrcl1cy. Dr. with regard to lhe size of profit. margin. They also endeavour to discover the trends characterising thesc measures aver. time. In the empirical research, the authors used quoted purchase and selling prices for twa currencies: the Deutschmark and the American dollar. As their research basis the authors. adopted a set af 33 kalltors , for which qllotatiol1S were gi ven in the Rzeczpo.sjJolita dally, The research was carried out Dvcr a period of 441 days from 19 March 1996 to 31 December 1997. Analysis of foreign currency rates was carried out in twa stages. In the first stage, the authors describe a set af kalltoJ's with numerical characteristics for cuch day separately. In the secand stage, they aSSesS changes in the value af selectcd measlll'es on successive days ofthe research period. To analyse changes over (ime, the authors used thc following valucs: arithmetic average, modal average, and minimum and maximum exchange rate value..

(16)

Cytaty

Powiązane dokumenty

P row adzą one sw oją stra te g ię działania w skali całego św iata kapitalistycznego.. V6 św iatow ej p rodukcji przem

Wpływ na ograniczenie zmienności kursu złotego może też mieć wzmocnienie pozycji Polski w Międzynarodowym Funduszu Walutowym przez przyjęcie po- prawek przez Rząd RP do Umowy

Poziom zdolności zapamiętywania przeka- zywanego materiału jest niezwykle istotny jako miara sukcesu przygoto- wanego kursu MOOC, tylko bowiem ci ze studentów, którzy są w stanie

Historia literatury zm ieniła się, poniew aż znalazła się w polu wątpliw ości.. To, wstępnie, w ystarczyło jako czynnik zmian, o których

Upominanie się Benedykta XVI o  sakralny charakter muzyki w  ko- ściołach, do której należy chorał gregoriański jako własny śpiew Kościoła rzymskokatolickiego, jest

S łowa kluczowe : gaz ziemny, konkurencja, wskaźniki koncentracji, wskaźnik Herfindahla-Hirschmana, współczynnik Giniego, wskaźnik entropii, wskaźnik Shannona-Wienera, Forum

Wartości wskaźników koncentracji dla wydobycia gazu ziemnego w latach 2008–2013 (wariant „bez GECF”) a) wskaźniki koncentracji CR1, CR5, CR10, wskaźnik

Porównując wyniki w tabeli 1, uzyskane na podstawie trzech metod, można zauważyć, że w przypadku niemalże wszystkich walut (wyjątek stanowi waluta HUF), niezależnie od