Stefan Jakobielski,Włodzimierz
Godlewski,Bogdan
Żurawski,Stanisław
Medeksza,Zbigniew
Doliński,Mahmud at-Tayyeb
Stara Dongola
Informator Archeologiczny : badania 18, 201
2 0 1 -P o l t k i S t a c j a A r c h e o lo g u Sr M iie im o - a o r s k l a j UH v K a irz e и w y k o p a lisk a c h u d z i a ł w z i ę l i ! d r S te f a n J a k o b i e l s k i , Гакła d A r c h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rsk ie j PAN - k ie ro w n ik w y k o p a lis k , d r W łodzim ierz G odlew ski (Muzeum Narodowe w W a rsz a w ie ), .mgr Bogdan Ż uraw ski (Z a k ła d A r c h e o lo g ii Ś ró d z ie m n o m o rsk ie j PAN) - a r c h e o lo d z y , d r in * . S t a n i s ła w K edeksza - a r c h i t e k t , l n ż . Z bigniew D o liń s k i - f o to g r a f * Ze s t r o n y S u d a ń s k ie j S łu żb y S t a r o ż y t n o ś c i - i n s p e k to r Mahmud a t- T a y y e b . Sezon 22*01.1994 r . - 2 5 .0 2 . 1984 r . B ad an ia w ykopaliskow e prow adzono na c z t e r e c h s ta n o w is k a c h a r c h e o lo g lo tn y c h w o b r ę b ie p o l s k i e j k o n c e s ji w S t a r e j D o n g o li.
1- S ta n o w isk a K o ś c ió ł na P la n ie K rzyża
K o n ty n u a c ja p ra c * O d s ło n ię to i udokumentowano środkow ą c z ę ś ć k o ś c i o ł a . P ra c e o b j ę ł y ró w n ie ż u s u n i ę c i e w c z ę ś c i w sc h o d n ie j b u d o w li wydmy p i a s z c z y s t e j p o w s ta łe j tam po p rz e rw a n iu b a d a ń w s e z o n ie 1 9 7 3 /7 4 , a t o w c e l u p r z e ś l e d z e n i a 1 a n a l i z y z a s ię g u s t a r s z e j zabudowy na tym s t a now isku ( o d k ry ta p o d c z a s u b i e g ł e j k am p a n ii Budowla z C e g ły W ypalanej BX). Wziąwszy pod uwaoę f a k t , że p o łu d n io w ą i z a c h o d n ią c z ę ś ć k o ś c i o ła odkopano w 1982 1 1983 r . ponad 3 /4 p o w ie rz c h n i b u d o w li j e s t o b e c n ie d o s t ę p n e . C z ę śc io w e j r e k o n s t r u k c j i murów K o ś c io ła n a p l a n i e K rzyża dokony w ano, m ając p r z e d e w s z y s tk ie n a c e l u z a p o b ie ż e n ia wtórnemu zaw lew anlu o b ie k tu p r i e z p ia s e k *
W c z ę ś c i śro d k o w ej k o ś c i o ła o d k r y to zachow aną ln s i t u je d n ą z ( o r y g i n a l n i e c z te r e c h ) baz kolumn tw o rz ą c y c h r o d z a j w ie lk ie g o c ib o r iu m nad c e n t r a l n ą p a r t i ą b u d o w li, z a w ie r a ją c ą n i e z sc h o wany o b e c n ie e le m e n t k u lto w y ( k r z y ż ? ) . D z ię k i temu o d k ry c iu kommemoratywny c h a r a k t e r k o ś c io ła u z y s k a ł dodatkow e p o tw ie r d z e n ie * W ewnątrz b u d o w li z n a le z io n o d a l s z e zw alone e le m e n ty a r c h i t e k to n i c z n e ( k a p i t e l e , b a z y , k o lu m n y ), k tó r y c h i l o ś ć w z r o s ła o b e c n ie d o 75 o b iektów * Na p o d sta w ie te g o m a t e r i a ł u u d a ło s i ę u s t a l i ć i s t n i e n i e ( i opracow ać c z ę ś c io w ą r e k o n s t r u k c j ę ) portyków o tw a r ty c h do w ew nątrz n a o su w g ó r n e j k o n d y g n a c ji p o sz c z e g ó ln y c h ram ion k r z y ż a , j a k i tw orzy p la n k o ś c i o ł a .
P rzy pomocy so n d a ż y b adano zabudowę pod p o sa d zk ę K o ś c io ła na P l a n i e K rz y ż a , a m ianow icie r e l i k t y K o ś c io ła o P o sa d z c e K am iennej z VZ1 w n . e . (w yróżniono dw ie fa z y je g o z a ł o ż e n i a ; s t a r s z ą o p r z e d z i a ł a c h nawowych w yznaczonych kolumnami g ran ito w y m i i p ó ź n i e j s z ą z a w ie r a ją c ą f i l a r y c e g l a n e j k o n s t r u k c j a f i l a r ó w d o w odzi, Że b y ły t u ju ż s k l e p i e n i a k o p u ło w e, je d n e z n a jw c z e ś n ie j sz y c h w n u b i j s k i e j a r c h i t e k t u r z e s a k r a l n e j ) o r a z Budowlę z C egły W ypalanej (BX) z o k re su c h r y s t i a n i z a c j i k r ó le s tw a M a k u rii (VI w n . e * ) . C hodzi t u z a ło ż e n ie konunerooratywne o n iesp o ty k a n y m do ty c h c z a s p l a n i e . D z ię k i sz c z e g ó ło w e j a n a l i z i e murów u d a ło s i ę u s t a l i ć , że o d k r y te w 1973 i . k r y p ty i a p s y d ą uży tk o w an e n a s t ę p n i e p r z e z K o ś c ió ł o P o sa d z c e K am iennej pochodzą o r y g i n a l n ie ze w spom nianej b u d o w li BK. Tak w ię c ,p o d c z a s gdy w sch o d n ia c z ę ś ć b u d o w li BX p o św ię co n a kommetnoracji pochówków w k r y p ta c h p rzy p o m in a z a ł o ż e n i e k o ś c i e l n e , j e j z a c h o d n ia c z ę ś ć z a w ie r a ją c a m .ln , dwa p e r a l e l n e p o m ie s z c z e n ia o r ie n to w a n e n a o s i p ó łn o c - p o łu d n ie n i e z n a jd u je a n a l o g i i w budow nictw ie sa k ra ln y m te g o o k r e s u . H a rto p o d k r e ś l i ć ta k ż e d o j r z a ł ą t e c h n ik ę budow laną w z a k r e s ie o perow ania c e g ł ą w y p alan ą ju ż w ta k wczesnym o k r e s i e . Św iadczyć by t o m ogło o t r a d y c j i s to s o w a n ia te g o ma t e r i a ł u w D o n g o li w c z a s a c h p r z e d c h r z e ś c ij a ń s k i c h (tz w . k u l t u r a T a n q a sl) I n a c z e j n iż w N ubii P ó łn o c n e j, a zatem o r o z w i j a n i u t u z n e r o lc k le j t r a d y c j i b u d o w la n e j, k tó r y t o f a k t n ie u z y s k a ł d o ty c h c z a s a r c h e o lo g ic z n e g o p o t w i e r d z e n i a .
2 . S ta n o w isk o _ tz w Łe_Keęzet
P ra c e w tym s e z o n ie dofinansow yw ane p rz e z S udaóską S łu ż b ę S t a r o ż y t n o ś c i , m ia ły n a c e lu g łó w n ie d o k o n a n ie z a b e z p ie c z e ń budynku i u m o ż liw ie n ie z w ie d z a n ia w n ę trz a g ó r n e j k o n d y g n a c ji. Kontynuowano p r a c e r e k o n s tr u k c y jn e podw órca i o c z y s z c z a n ie t e r e n u p rz e d f a s a d ą z a c h o d n ią .
3. S ta n o w is k o ^ K o ś c ió ł_P ó łn o c n o * îa ç h o d n i_ X II_ w .
K o n ty n u a c ja p r a c wykopaLlekowych r o z p o c z ę ty c h w u b i e g ł e j k am p an ii za pomocą so n d a ż y , n a w a rs tw ie ń s p r z e d o k r e s u budowy o b i e k t u . O d k ry to p o z o s t a ł o ś c i d u ż e j b u d o w li z c e g ły m ie s z a n e j, d a to w a n e j n a o k r e s k la s y c z n y c h r z e ś c i j a ń s k i . P la n te g o z a ło ż e n ia s u g e r u j e , że n i e c h o d z i tu o w c z e ś n ie js z y k o ś c ió ł*
O d k ry to r o z l e g ł e c m e n ta rz e z o k r e s u k la s y c z n e g o (IX -X I w .) na p ółnocny-w schód od m i a s t a , r o z ło ż o n e wokół w y so k ie g o komu H, n i e badanego j e s z c z e p r z e z e k s p e d y c ję . Odkopane g r o by (TNH 1-2) o s k le p io n y c h n i s k o kom orach z szybem od s t r o n y z a c h o d n ie j z a w ie ra ły ja k s i ę wy d a j e pochów ki m nichów. Dokonano ta k ż e sz czeg ó ło w y ch pom iarów p ó łn o c n o -w sc h o d n ie j c z ę ś c i te r e n u k o n c e s j i p o l s k i e j i u s t a lo n o nowy p r z e b i e g g r a n i c b ad an eg o o b s z a ru .
S Ï H I A
PALMYRA P o lsk a S t a c j a A r c h e o lo g ii Ś ró d ziem n o m o rsk ie j UH
w K a irz e
M isja w s k ł a d z i e ; d o c - d r h a b . M ic h ał G aw likow ski (Uni w e r s y t e t H arsza w sk i) - k ie ro w n ik w y k o p a lisk ; d r K ic h a ł P ie trz y k o w s k i - a rc h e o lo g * mgr i n ż . a r c h . Kurek B arań s k i . bezon badań 2 2 .0 3 .1 9 8 4 r . do 3 1 .0 5 .1 9 0 4 r .