Strategiczne znaczenie z³ó¿ wanadu
Adam Maksymowicz
1Jeszcze do niedawna wanad stosowa-no g³ównie jako metal do utwardzania sta-li, która staje siê po tym zabiegu l¿ejsza, odporna na korozjê i bardziej wytrzyma³a. Do tego celu jego wydobycie z mag-mowych z³ó¿ ¿elazowo-tytanowo-wana-dowych by³o ca³kowicie wystarczaj¹ce. Cena wanadu w latach 2002–2007 waha³a siê od 1,34 do 16,28 USD/Ib (Bilans, 2009). Jeszcze trzy lata temu w Chinach by³a ni¿-sza od 3 USD/Ib. Teraz, w wyniku zastosowania wanadu do produkcji baterii zasilaj¹cych samochody o napê-dzie elektrycznym, jego cena wzros³a do 33 USD/Ib (https://www.northernminer.com). Informacje o inwesty-cjach w z³o¿a zawieraj¹ce wanad w postaci piêciotlenku wanadu (V2O5) nap³ywaj¹ z trzech pañstw bêd¹cych surowcowymi potêgami Zachodu: Kanady, USA i Austra-lii. Akcje firm górniczych, które podjê³y siê eksploatacji rud wanadu, posz³y wyraŸnie w górê. Ze wzglêdu na to, ¿e w Polsce równie¿ wystêpuj¹ rudy wanadu, warto poznaæ zagraniczne wyniki badañ oraz zasady i kryteria, jakimi kierowano siê przy podejmowaniu decyzji dotycz¹cych eksploatacji z³ó¿.
AUSTRALIA, KANADA I USA
W Perth w Australii w po³owie listopada 2018 r. odby³a siê konferencja na temat krytycznego znaczenia wanadu dla magazynowania energii (Vanadium, 2018), na której g³ówny konsultant CSA Global Pty Ltd, Tony Donaghy, w prezentacji pt. Wanad oddawanie energii odnawialnej
do pracy wtedy, kiedy jej potrzebujesz, szczegó³owo
omó-wi³ obecny rynek wanadu i jego rosn¹cy potencja³ do magazynowania energii w akumulatorach. Obecnie tylko 1–2% poda¿y wanadu wykorzystuje siê do tego celu. Na rynku ok. 17% wanadu pochodzi ze Ÿróde³ pierwotnych, a pozosta³¹ czêœæ odzyskuje siê z ropy naftowej i innych produktów. Chiny wytwarzaj¹ i zu¿ywaj¹ ok. 92% œwiato-wej produkcji wanadu. Brak dostêpnych materia³ów utrud-nia prezentacjê tego rynku. Dyrektor Scandi Vanadium, Brandon Munro, powiedzia³ na tej konferencji: Baterie
wanadowe typu redox maj¹ wyj¹tkowe zalety, w tym wyso-kie cykle ¿ycia, brak utraty pojemnoœci w czasie, prost¹ skalowalnoœæ, lepsze bezpieczeñstwo oraz natychmiastowe i szybkie uwalnianie energii.
W Kanadzie te¿ powa¿nie myœli siê o eksploatacji z³ó¿ rud wanadu – w³aœnie trwaj¹ prace udostêpniaj¹ce z³o¿e Silver Sands na terenie Kolumbii Brytyjskiej o zawartoœci 0,48% wanadu w czarnych ³upkach w profilu 130 m i 0,45% w profilu 27 m (92 Resources, 2018).
Natomiast Stany Zjednoczone zamierzaj¹ eksploato-waæ z³o¿e wanadu Carlin w stanie Nevada. Pierwsze wyni-ki badañ tego z³o¿a wskazuj¹, ¿e w jego profilu wystêpuj¹
32 m ska³ o zawartoœci 0,81% wanadu, 27,5 m – o zawarto-œci 0,44% wanadu i 15,2 m o zawartozawarto-œci 0,45% wanadu (First Vanadium, 2018).
POLSKIE Z£O¯E RUD WANADU
Pod koniec lat 50. XX w. w miejscowoœci Krzemianka k. Suwa³k odkryto polimetaliczne z³o¿e ¿elaza, tytanu i wanadu. W latach 70. sporz¹dzono geologiczn¹ doku-mentacjê tego z³o¿a w kat. C2 + C1, upowa¿niaj¹c¹ do rozpoczêcia inwestycji górniczej. Obecnie w Bilansie
Zasobów Z³ó¿ Kopalin w Polsce (2018) od lat figuruje
negatywna ocena mo¿liwoœci eksploatacji tego z³o¿a – jed-nak z dopiskiem, ¿e rudy magnetytowo-ilmenitowe mog¹ budziæ zainteresowanie g³ównie jako surowiec wanadu. Wed³ug oceny M. Niecia (2003) brze¿na zawartoœæ ekwi-walentna V2O5 w rudzie bilansowej powinna wynosiæ 0,73% – przy takim kryterium zasoby z³ó¿ suwalskich wynosi³yby 1% zasobów wczeœniej udokumentowanych. Interesuj¹ce bêdzie przeliczenie wartoœci rud ¿elazo-wo-wanadowych w kontekœcie aktualnych cen wanadu. Przypuszczalnie wartoœæ tego z³o¿a bêdzie znacz¹ca, na co wskazuje og³oszona w 2014 r. ksi¹¿ka Dominika Rettin-gera pt. Klasa. Jej konsultantami byli wymienieni z imie-nia i nazwiska najwy¿si urzêdnicy pañstwowi odpowia-daj¹cy za policjê kryminaln¹ i s³u¿by specjalne. G³ówny w¹tek tej powieœci zosta³ cztery lata wczeœniej zapowie-dziany w notatce prasowej dotycz¹cej zainteresowania siê tymi z³o¿ami inwestorów z USA (Amerykanie, 2003). Czêœæ pieniêdzy przeznaczonych na ten cel mia³a pocho-dziæ z amerykañskiego funduszu offsetowego zwi¹zanego z zakupem samolotów F-16 i mia³a byæ przeznaczona na eksploatacjê rud polimetalicznych w gminie Jeleniewo. By³a to suma ok. 6 mld USD. Pomijaj¹c w¹tki sensacyjne, trzeba zweryfikowaæ wyniki badañ sprzed prawie pó³ wieku i na nowo podj¹æ stosowne w tej sprawie decyzje. Odnotowaæ trzeba, ¿e na SuwalszczyŸnie istnieje du¿e poparcie spo³eczne dla tego rodzaju inwestycji.
LITERATURA
92 RESOURCES acquires Silver Sands vanadium project in BC, 2018 – https://www.northernminer.com
AMERYKANIE zainteresowani suwalsk¹ rud¹, 2003 – https:// wspol-czesna.pl/amerykanie-zainteresowani-suwalska-ruda/ar/5221580 BILANS Surowcami Mineralnymi Polski i Œwiata. Inst. Gosp. Sur. Min. Energ, Kraków, 2009.
BILANS Zasobów Z³ó¿ Kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2017 r. Pañstw. Inst. Geol. – PIB, 2018.
FIRST VANADIUM moves Carlin toward updated resorce, 2018 – https://www.northernminer.com
NIEÆ M. 2003 – Ocena geologiczno-gospodarcza z³ó¿ wanadonoœnych rud tytanomagnetytowych masywu suwalskiego. Gosp. Sur. Min., 19, 2: 5–28.
RETTINGER D.W. 2014 – Klasa. Wyd. Otwarte, Kraków.
VANADIUM critical for renewable energy storage, hears Technology and Low Emission Minerale Conference, Perth, Australia, 14.11.2018 r.
723
Przegl¹d Geologiczny, vol. 66, nr 12, 2018
1
