ODDZIAáYWANIE RYNKU E-COMMERCE NA RYNEK POCZTOWY
Streszczenie
Celem artykuáu jest przedstawienie moĪliwoĞci, jakie pojawiáy siĊ wraz z rozwo-jem rynku e-commerce dla rynku pocztowego. Ponadto w artykule przedstawiono z jednej strony sytuacjĊ na polskim rynku pocztowym w kontekĞcie zagroĪeĔ, jakie pojawiáy siĊ wraz z rozwojem nowoczesnych technologii. Natomiast z drugiej strony dokonano charakterystyki rozwoju rynku e-commerce.
Sáowa kluczowe: rynek pocztowy, e-commerce.
Wprowadzenie
Usáugi pocztowe stanowią klasyczny sektor sieciowy, który ma kluczowe znaczenie dla funkcjonowania gospodarki. Efektywne usáugi pocztowe stanowią równieĪ narzĊdzie, dziĊki któremu moĪna wykorzystaü rosnący potencjaá e-commerce. W ostatnich latach rynek pocztowy ulega powaĪnym przeobraĪeniom, na które wpáyw ma z jednej strony rozwój nowoczesnych technologii oraz sieci informatycznych, natomiast z drugiej zmiana wielkoĞci popytu na podstawowe usáugi pocztowe. Czynniki te wywierają znaczący wpáyw na obecne i przyszáe funkcjonowanie dziaáalnoĞci operatorów pocztowych. NaleĪy wskazaü na gáówne zmiany w otoczeniu rynkowym. NaleĪą do nich:
e-substytucja, liberalizacja, rozwój e-commerce.
Rys. 1. Gáówne zmiany w otoczeniu rynkowym ħródáo: opracowanie wáasne.
E-substytucja
Zjawisko e-substytucji ma negatywny wpáyw na dotychczasowe usáugi ofero-wane przez operatora pocztowego. SpoáeczeĔstwo coraz powszechniej wybiera komunikacjĊ e-mailową zamiast tradycyjnych przesyáek listowych. Obecnie prze-syáki listowe do 50 g to gáównie przeprze-syáki instytucjonalne. Szacunki wskazują, Īe liczba przesyáek listowych bĊdzie systematycznie malaáa. ĝrednioroczny spadek wartoĞci rynku listowego w Polsce do roku 2018 wyniesie 4%.
Liberalizacja rynku
Rok 2013 byá przeáomowy dla rynku usáug pocztowych w Polsce. Rynek ten ewoluowaá stopniowo w kierunku rozwoju konkurencji i tworzenia jednego z klu-czowych ogniw wewnĊtrznego rynku Unii Europejskiej. Systematycznie ogranicza-no obszar usáug zastrzeĪonych dla operatora Ğwiadczącego usáugi powszechne, w konsekwencji czego wzrastaáa konkurencja rynkowa. 1 stycznia 2013 roku zaczĊ-áy obowiązywaü przepisy nowej ustawy Prawo pocztowe1
. Ustawa ta zniosáa obszar zastrzeĪony i okreĞliáa kluczowe zasady funkcjonowania rynku pocztowego po jego peánej liberalizacji.
E-commerce
PostĊp techniczny i technologiczny pozwalający na przesyá informacji, rozwój rynku komunikacji elektronicznej oraz globalizacja są dwoma zjawiskami i siáami, które ksztaátują zmiany we wszystkich dziedzinach Īycia w XXI wieku (Budzie-wicz-GuĨlecka 2013, s. 99). NaleĪy tu wskazaü na rozwój gospodarki elektronicz-nej, która cechuje siĊ silnym dąĪeniem do kreowania nowych e-produktów (Kotylak 2013, s. 715). Efektem jest wzrost popytu na e-produkty. Prognozy dotyczące
1 Ustawa ta wdroĪyáa do polskiego porządku prawnego dyrektywĊ 2008/6/WE
Parlamen-tu Europejskiego i Rady z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniającą dyrektywĊ 97/67/WE w odniesieniu do peánego urzeczywistnienia rynku wewnĊtrznego usáug pocztowych Wspólnoty (Dz. Urz. UE L 52 z 27.02.2008, s. 3, z póĨn. zm.) tzw. III DyrektywĊ.
Rys. 2. Liczba sklepów internetowych w Polsce w latach 2006–2012 ħródáo: (Raport eHandel Polska 2012, s. 6; Czaplewski 2013, s. 455).
Wraz ze wzrostem liczby sklepów internetowych wzrasta wartoĞü polskiego rynku e-commerce. NaleĪy zauwaĪyü, Īe polski rynek e-commerce jest jednym z najszybciej rozwijających siĊ rynków internetowych w Europie, co prezentuje rysunek 3. WartoĞü tego rynku wedáug róĪnych szacunków w 2014 roku siĊgnĊáa 30 mld zá.
Rys. 3. WartoĞü polskiego rynku e-commerce w mld zá ħródáo: opracowanie wáasne.
2
60 procent polskich internautów robi zakupy w sieci, za: (Raport E-commerce 2014).
2 762 4 230 5 841 7 576 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 2006 2007 2008 2009 0 5 10 15 20 25 30 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 3,1 5 8,1 11 13,4 15,5 18 22 26 30
1. Tendencje na polskim rynku pocztowym
Na polskim rynku pocztowym funkcjonuje prawie 300 operatorów poczto-wych. Natomiast podmiotem dominującym w odniesieniu do wiĊkszoĞci usáug pocztowych pozostaje Poczta Polska SA. (PP), która dysponuje infrastrukturą ko-nieczną do Ğwiadczenia usáug pocztowych o charakterze powszechnym. NaleĪy podkreĞliü, iĪ usáugi powszechne stanowią nadal istotną pozycjĊ wĞród usáug Ğwiadczonych przez PP. W tej grupie usáug najbardziej znaczącą pozycjĊ stanowiáy przesyáki listowe. W 2013 roku operator wyznaczony3 (PP) zrealizowaá w obrocie krajowym i zagranicznym prawie 2 mld usáug pocztowych (usáugi powszechne, usáugi wchodzące w zakres usáug powszechnych, przesyáki kurierskie oraz inne usáugi pocztowe), co przeáoĪyáo siĊ na blisko 5 mld zá przychodu. W tej liczbie usáug ponad 0,8 mld stanowiáy usáugi powszechne, z których przychody wyniosáy prawie 3,3 mld zá. Znaczącą czĊĞü, tj. 98% usáug powszechnych, stanowiáy przesyá-ki listowe, ich udziaá w grupie przychodów z usáug powszechnych wyniósá ponad 81%. PowaĪnym zagroĪeniem dla operatorów pocztowych, które moĪna obserwowaü od lat, jest spadek liczby nadawanych przesyáek listowych, co obrazuje rysunek 4.
Rys. 4. Liczba przesyáek listowych nadanych w latach 2000–2013 ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie (www.stat.gov.pl z 10.01.2015).
3
Zgodnie z art. 3 pkt 13 ustawy Prawo pocztowe operator wyznaczony to operator pocz-towy obowiązany do Ğwiadczenia usáug powszechnych. Definicja wskazuje wiĊc na operatora, na którym ciąĪy obowiązek Ğwiadczenia usáug powszechnych. Zmiana nazwy instytucji związana jest z aparaturą pojĊciową III dyrektywy, tj. dyrektywy 2008/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 lutego 2008 r. zmieniającej dyrektywĊ 97/67/WE w odniesieniu do peánego urzeczywistnienia rynku wewnĊtrznego usáug pocztowych Wspólnoty (Dz.Urz. UE L.2008.52.3). Zmiana ma zagwarantowaü dostĊpnoĞü usáug powszechnych poprzez wyznaczenie operatora zobowiązanego do Ğwiadczenia usáug powszechnych w obrocie krajowym i zagranicznym, w drodze decyzji Prezesa UrzĊdu Komunikacji Elektronicznej, na podstawie wyników konkursu.
0 500 000 1 000 000 1 500 000 2 000 000 2 500 000 2000 2004 2008 2013 2 341 168 1 897 767 1 668 001 1 607 699
usáug pocztowych. Pod wzglĊdem wielkoĞci przychodów najwiĊkszy udziaá stano-wią przesyáki kurierskie. Przychody z tego segmentu rynku wyniosáy blisko 86% wszystkich przychodów osiągniĊtych przez pozostaáych operatorów pocztowych, co prezentuje rysunek 5.
Rys. 5. Usáugi alternatywnych operatorów pocztowych w obrocie krajowym i zagranicz-nym w roku 2013
ħródáo: (Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2013, s. 27).
Podsumowując, rynek przesyáek kurierskich, przesyáek ekspresowych i paczek od kilku lat odnotowuje wzrost i jest to przeciwwaga dla spadającego rynku trady-cyjnych przesyáek listowych, co stanowi powaĪne zagroĪenie dla publicznych ope-ratorów pocztowych.
NaleĪy podkreĞliü, iĪ w porównaniu z krajami rozwiniĊtymi w Polsce sprze-daĪ internetowa stanowi zaledwie kilka procent, podczas gdy w takich krajach, jak Niemcy czy Wielka Brytania, jest to kilkanaĞcie procent w handlu detalicznym ogóáem. Polska obecnie jest w fazie rozwoju (okoáo 4% udziaáu w handlu detalicz-nym) i bĊdzie ona trwaáa na pewno co najmniej przez 10 lat. Tym bardziej Īe przedsiĊbiorcy coraz czĊĞciej przenoszą swoją dziaáalnoĞü do sfery wirtualnej, bądĨ obok tradycyjnej dziaáalnoĞci prowadzą teĪ dziaáalnoĞü w obszarze e-commerce. Jest to efekt wiĊkszego zaufania osób fizycznych oraz instytucji wobec
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% wg wolumenu wg przychodów 91,00% 8,68% 45,50% 85,96% 86,43% 5,35%
inne usáugi pocztowe usáugi kurierskie
usáugi wchodzące w zakres usáug powszechnych
e-commerce. Nie bez znaczenia jest fakt, iĪ klienci poprzez e-commerce porównują ceny towaru lub usáugi, na które zamierzają przeznaczyü swoje Ğrodki. Natomiast kluczowym argumentem przemawiającym za wzrostem zainteresowania e-com-merce jest skrócenie procesu zakupu.
Wraz z rozwojem rynku e-commerce operatorzy poszerzają zakres usáug Ğwiadczonych dla podmiotów z tej branĪy, szczególnie w zakresie przesyáek pacz-kowych. Kluczową kwestią, tak jak juĪ wczeĞniej wskazano, jest szybkoĞü dostawy. PrzedsiĊbiorstwa z sektora KEP oferują miĊdzy innymi krótki czas realizacji zleceĔ, elastyczne formy dostawy do osób prywatnych, moĪliwoĞü szybkiego Ğledzenia drogi przesyáki oraz nowoczesne systemy informatyczne dla nadawców.
2. Czynniki wpáywające na wybór firmy kurierskiej
W artykule zaprezentowane zostaáy wyniki badaĔ przeprowadzonych przy pomocy dynamicznych ankiet CAWI w listopadzie 2014 roku. PróbĊ stanowiáo 250 losowo wybranych sklepów internetowych. Ze wzglĊdu na charakter i ograniczoną objĊtoĞü artykuáu w dalszej czĊĞci podane zostaną tylko wybrane wyniki badaĔ.
Celem badania byáo poznanie czynników związanych z wyborem formy do-stawy zakupionych produktów
Na podstawie badania przeprowadzonego wĞród przedsiĊbiorstw rynku e-commerce okazuje siĊ, Īe prawie 86% badanych wskazaáo, Īe są zadowoleni z usáug firmy kurierskiej. Tylko 8% ankietowanych odpowiedziaáo, Īe firmy kurier-skie nie speániają ich oczekiwaĔ. Natomiast 6% przedsiĊbiorców nie potrafiáo okre-Ğliü swojego poziomu zadowolenia.
Badaniu poddano równieĪ czynniki wpáywające na wybór firmy kurierskiej, co prezentuje rysunek 6.
Rys. 6. Czynniki decydujące o wyborze dostawcy produktów na rynku e-commerce ħródáo: opracowanie wáasne.
90,59% 86,67% 76,47% 68,24% 62,35% 54,51% 48,63% 45,10% 41,57% 38,43% terminowoƑđdorħczaniaprzesyųek politykarabatowa ceny wysokipoziomobsųugiklienta czasreakcjinazamowienie moǏliwoƑđwyborugodzinydorħczenia systemmonitoringuprzesyųek oprogramowaniedoprzygotowaniaprzesyųekdowysyųki czaszwrotukwotypobrania obsųugaprzesyųekoróǏnychwymiarach
TakĪe waĪną (41,57%) kwestią jest czynnik finansowy, czyli czas zwrotu kwoty pobrania. Podmioty e-commerce oczekują krótkich terminów, dziĊki którym nie bĊdzie zachwiana páynnoĞü finansowa. Na ostatnim miejscu ankietowani wskazali elastycznoĞü dostawców pod wzglĊdem wielkoĞci przesyáek. Kwestia ta jest istotna, ale jak siĊ okazuje – tylko dla 38,43% badanych.
Ankietowani zostali takĪe przebadani w kontekĞcie maáego zainteresowania usáugami operatora wyznaczonego, czyli Poczty Polskiej SA (PP), co prezentuje rysunek 7.
Rys. 7. Czynniki decydujące o rezygnacji z usáug operatora Poczta Polska ħródáo: opracowanie wáasne.
Gáównym powodem niekorzystania z usáug PP jest kwestia finansowa, czyli wysoka cena usáug oraz brak polityki rabatowej. NastĊpnie ankietowani wskazali na kwestie organizacyjne związane z niską elastycznoĞcią, czyli brakiem chĊci wspóá-pracy, oraz rozbudowane procedury, co w wyraĨny sposób zniechĊca zainteresowa-nych. Ankietowani uznali, Īe usáugi PP charakteryzują siĊ niską jakoĞcią obsáugi klienta. Na ostatniej pozycji ankietowani wskazali na trudne do przejĞcia procedury reklamacyjne. Wskazane powyĪej elementy w sposób negatywny wpáywają na wizerunek operatora pocztowego w kontekĞcie e-commerce. Konieczne jest podjĊ-cie dziaáaĔ, które pozwolą na wykorzystanie potencjaáu i doĞwiadczenia, którym PP dysponuje, a nie jest w peáni wykorzystywany.
91,76% 84,71% 75,69% 68,24% 50,20% 44,71% wysokiecenyusųug brakpolitykirabatowej niskaelastycznoƑđ nadmiernierozbudowaneprocedury niezadowalajČcaobsųugaklienta skomplikowaneproceduryreklamacyjne
NaleĪy podkreĞliü, iĪ poczta poprzez dziaáanie w obszarze e-commerce moĪe rozwijaü szereg usáug dodatkowych. Wskazuje siĊ, Īe najistotniejsze zmiany zajdą w obszarze „ostatniej mili”.
Podsumowanie
Polski rynek e-commerce ma duĪy potencjaá wzrostu, szacowany na 25% rocznie, i wchodzi w kolejną fazĊ juĪ nieco dojrzalszego rozwoju. W ciągu ostatniej dekady rynek e-handlu w Polsce zwiĊkszyá siĊ dwudziestopiĊciokrotnie i jest obec-nie jednym z najszybciej rozwijających siĊ w Europie. Wedáug prognoz do 2020 roku jego wartoĞü zwiĊkszy siĊ do ponad 90 mld zá. Oznacza to zwiĊkszenie udzia-áu e-commerce w caákowitym handlu detalicznym do 10%, wobec 4% na koniec 2013 roku. NaleĪy podkreĞliü, iĪ czynnikiem, który pozwoli e-przedsiĊbiorcom utrzymaü przewagĊ konkurencyjną, bĊdzie wysoka jakoĞü i umiejĊtnoĞü reagowania na nowe trendy oraz zbudowanie caáego áaĔcucha wartoĞci – od zamówienia záoĪo-nego przez klienta do odbioru przez niego towarów.
Literatura
1. Budziewicz-GuĨlecka A. (2013), Informacja i wiedza czynnikiem rozwoju przed-siĊbiorstw, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego nr 762, Ekonomiczne Problemy Usáug nr 104, Szczecin.
2. Czaplewski M. (2013), Rynek e-ubezpieczeĔ i jego ocena, Zeszyty Naukowe Uni-wersytetu SzczeciĔskiego nr 763, Ekonomiczne Problemy Usáug nr 105, Szczecin. 3. Kotylak S. (2013), Przemysá kreatywny jako element gospodarki elektronicznej, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu SzczeciĔskiego nr 763, Ekonomiczne Problemy Usáug nr 105, Szczecin.
4. Raport E-commerce 2014.
5. Raport eHandel Polska 2012, Analiza wyników badania polskich sklepów interne-towych.
6. Raport o stanie rynku pocztowego za rok 2013, UKE, Warszawa 2014. 7. www.stat.gov.pl (2014).
of the development of e-commerce. Keywords: postal market, e-commerce.
