Ziemniak Polski 2007 nr 1
18
WPŁYW NAWOZÓW WIELOSKŁADNIKOWYCH NA PLON ZIEMNIAKÓW
ORAZ ZAWARTOŚĆ SKROBI I AZOTANÓW W BULWACH
dr inż. Cezary Trawczyński
IHAR Oddział Jadwisinie, Zakład Agronomii Ziemniaka, 05-140 Serock e-mail: c.trawczynski@ihar.edu.pl
awozy mineralne są znaczącym skład-nikiem kosztów produkcji ziemniaków, stąd też trzeba wybrać taką technologię na-wożenia, która pozwoli te koszty obniżyć bez obawy zmniejszenia plonu czy też pogor-szenia jego jakości. Jednym ze sposobów może być stosowanie nawozów wieloskład-nikowych. Przemawiają za tym następujące argumenty:
− wysoka koncentracja składników w 100 kg masy towarowej;
− mniejsze nakłady robocizny na róż-nych etapach ich stosowania;
− wyższa efektywność nawożenia dzięki bardziej zrównoważonemu pobieraniu skład-ników znajdujących się w danym nawozie;
− różne warianty ilościowego udziału N:P:K, a tym samym możliwość dobierania pod poszczególne rośliny z uwzględnieniem zasobności gleby w składniki pokarmowe;
− zawartość różnych wolno działających form składników, które udostępniane są w miarę rozwoju roślin.
Niektóre z tych nawozów mogą być wy-siewane w całości jesienią lub wiosną, a inne wymagają jedynie uzupełnienia azotu. Wiel-kość dawki nawozu wieloskładnikowego po-winna wynikać z aktualnej zasobności gleby, głównie w fosfor, potas i magnez. Przy zna-nej zasobności gleby w te składniki wybie-ramy nawóz wieloskładnikowy o takim skła-dzie chemicznym, który pozwala na zaosz-czędzenie jednego z tych składników. Zwy-kle jest to ten składnik, który znajduje się w glebie w największej ilości, np. potas czy fosfor. Brakującą ilość pozostałych składni-ków ustala się z uwzględnieniem stanu za-sobności gleby w te składniki.
Przy nieznanej zasobności gleby w fosfor i potas należy zastosować ogólne zasady poprawnego nawożenia, przyjmując że dla ziemniaków jadalnych proporcja N:P:K po-winna wynosić jak 1:1:1,5, a dla ziemniaków skrobiowych jak 1:1:1,3-1,5. W pierwszej
kolejności należy ustalić dawkę azotu, a na-stępnie – proporcjonalnie w stosunku do tego składnika – dawkę nawozu z udziałem fosforu i potasu. Jeżeli nawóz wieloskładni-kowy nie zawiera wystarczającej ilości azotu do pokrycia potrzeb nawozowych ziemniaka, to uzupełniającą dawkę azotu można zasto-sować w dwóch wariantach. Jeśli zaplano-wana dawka azotu nie przekracza 100 kg/ha, wnosimy ją z nawozem wieloskładni-kowym (nawozy najlepiej wymieszać bezpo-średnio przed wysiewem). Gdy dawka azotu jest wyższa od wskazanej, to uzupełniającą ilość przenosimy na okres tuż przed wscho-dami ziemniaków.
Wielkość dawek poszczególnych składni-ków nawozowych może w istotny sposób oddziaływać na niektóre cechy jakości bulw. Azot wpływa pozytywnie na wielkość bulw i zawartość białka. Wysokie jego dawki zmniejszają natomiast zawartość skrobi i suchej masy, zwiększają zawartość azota-nów i opóźniają dojrzewanie bulw, co może być przyczyną zwiększonych strat w czasie ich przechowywania. Wysoki poziom nawo-żenia azotem może mieć także niekorzystny wpływ na sypkość bulw i ciemnienie miąższu po ugotowaniu. Potas ogranicza ciemnienie miąższu bulw po ugotowaniu, zwiększa za-wartość witaminy C oraz poprawia sypkość bulw. Fosfor natomiast przyśpiesza rozwój i dojrzewanie bulw oraz zwiększa ich odpor-ność na uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru.
Spośród nawozów mineralnych do stoso-wania w uprawie ziemniaków najlepsze są wieloskładnikowe nawozy z dużym udziałem potasu, co wynika z wysokich wymagań ziemniaka w odniesieniu do tego składnika.
Od kilku lat między innymi Gdańskie Za-kłady Nawozów Fosforowych “Fosfory” Sp. z o. o. produkują nawozy wieloskładnikowe o różnych proporcjach makroelementów z do-datkiem mikroelementów, które w wypadku
Ziemniak Polski 2007 nr 1 19
nawożenia ziemniaków wymagają jedynie uzupełnienia azotu. Niektóre z tych nawozów były przedmiotem badań w oddziale Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Jadwisinie.
Właściwości dotyczące składu chemicznego badanych nawozów przedstawiono w tabeli 1. Wszystkie nawozy wieloskładnikowe za-wierają dodatkowo mikroelementy.
Tabela 1 Zawartość składników w poszczególnych nawozach wieloskładnikowych
Nazwa nawozu Makroelementy Procent wagowy
Agrafoska PK 21-32 fosfor potas wapń P2O5 K2O CaO 21,0 32,0 12,0
Amofoska z magnezem i borem
azot fosfor potas wapń magnez siarka N P2O5 K2O CaO MgO SO3 3,0 10,0 28,0 16,0 2,0 9,0 Amofosmag azot fosfor potas wapń magnez siarka N P2O5 K2O CaO MgO SO3 3,0 14,0 20,0 22,0 2,0 9,0
Źródło: instrukcje stosowania nawozów - Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych "Fosfory" Sp. z o.o
Według aktualnych przepisów legislacyj-nych Unii Europejskiej oraz Normy Europej-skiej nawozy te reprezentują różne grupy. Agrafoska PK 21-32 to nawóz mieszany otrzymywany przez zmieszanie na sucho, bez udziału reakcji chemicznych, superfosfa-tu potrójnego granulowanego o zawartości 46% fosforu całkowitego (P2O5) i granulowa-nej soli potasowej o zawartości 60% potasu (K2O). Wielkość granulek obu komponentów jest w przybliżeniu jednakowa, dzięki czemu nawóz dobrze się rozsiewa. Amofosmag – nawóz mieszany otrzymywany w procesie zmieszania nawozu typu NPMgS i soli pota-sowej w odpowiednich proporcjach. Uzyska-na mieszaniUzyska-na wykazuje równomierny skład granulometryczny, co zapewnia dobre wła-ściwości rozsiewne. Amofoska z magne-zem i borem – nawóz kompleksowy uzyski-wany w drodze otoczkowania soli potasowej przez odpowiednio przerobione fosforyty wzbogacone w azot, magnez i bor oraz po-zostałe mikroelementy. Każda granulka na-wozu zawiera wszystkie składniki pokarmo-we w deklarowanej zawartości.
Działanie tych nawozów porównywano z działaniem takich samych dawek powszech-nie stosowanych nawozów jednoskładniko-wych (saletra amonowa – 34% N, superfos-fat potrójny – 46% P2O5, sól potasowa – 57% K2O).
Ze względu na brak azotu w nawozie Agrafoska PK 21-32 składnik ten uzupełnio-no w całości w postaci saletry amouzupełnio-nowej, natomiast Amofoskę i Amofosmag częścio-wo, co wynikało ze składu chemicznego tych nawozów. Ponadto, aby uzyskać wyrównany poziom składników w poszczególnych nawo-zach, Amofoskę uzupełniono częściowo fos-forem w formie superfosfatu potrójnego.
Działanie nawozów oceniono na tle na-wożenia obornikiem w ilości 25 t•ha-1
przy-oranego orką przedzimową (lata 2001 i 2002) oraz słomą w ilości 4 t•ha-1 przyoraną
podorywką i poplonem gorczycy w ilości 34 t•ha-1 przyoranym przed zimą (rok 2003).
Wszystkie nawozy mineralne stosowano wiosną przed sadzeniem ziemniaków.
Ziemniak Polski 2007 nr 1
20
Tabela 2 Wpływ rodzaju nawozu na plon i cechy jakości bulw – odmiana Triada; lata 2001-2003
Rodzaj nawozu Plon bulw
(t z ha) Zawartość skrobi (%) Zawartość azotanów (mg/kg świeżej masy bulw) Procentowy udział bulw o średnicy ponad 6 cm Nawozy jednoskładnikowe 36,8 14,7 59,5 37 Agrafoska PK 21-32 38,0 15,1 60,0 39
Amofoska z magnezem i borem 39,3 15,1 67,3 41
Amofosmag 38,7 15,1 74,6 40
Źródło: badania oddziału IHAR w Jadwisinie
W 3-letnim doświadczeniu polowym wy-kazano, że po zastosowaniu nawozów wie-loskładnikowych poziom plonu bulw był o 3 do ok. 7% wyższy w porównaniu z nawozami jednoskładnikowymi. Uzyskano też o 2-4% więcej bulw dużych (o średnicy powyżej 6 cm) w plonie w stosunku do nawozów jedno-składnikowych. Korzystniejsze było również działanie nawozów wieloskładnikowych na procentową zawartość skrobi w bulwach. Należy podkreślić, że żaden nawóz nie wpłynął negatywnie na zawartość azotanów w bulwach, a poziom tego parametru ukształtował się na poziomie niższym niż obowiązująca w Polsce norma – 200 mg NO3 na 1 kg św. masy bulw (tab. 2).
Z przeprowadzonych badań polowych wynika więc, że nawozy wieloskładnikowe, przy zachowaniu zasad prawidłowej agro-techniki, wykazały pełną przydatność w na-wożeniu ziemniaków. Zastosowane według
ustalonych zasad nie spowodowały istotnych zmian cech jakości bulw w porównaniu z nawozami jednoskładnikowymi, a jednocze-śnie zapewniły wysoki poziom plonu.
Literatura
1. Czuba R. 1996. Nawożenie mineralne roślin
upraw-nych. Zakłady Chemiczne Police: 85-175; 2.
Grześ-kiewicz H., Trawczyński C. 2000. Nawozy
wielo-składnikowe w nawożeniu ziemniaka. IHAR Oddz. Jadwisin: 3-20; 3. Trawczyński C. 2005. Wpływ
na-wozów wieloskładnikowych na plonowanie ziemniaka w warunkach gleby lekkiej. – Wiad. Rol. PODR Szepie-towo nr 5 (194): 16-17; 4. Trawczyński C., Socha T.
2006. Wpływ nawozów wieloskładnikowych typu
Agra-foski na plon i skład chemiczny bulw ziemniaka. [W:] Ziemniak spożywczy i przemysłowy oraz jego przetwa-rzanie. Konferencja. AR Wrocław-Szklarska Poręba, 8--11 maja 2006. AR Wroc.: 143-144
