Nasiennictwo i odmianoznawstwo
N
N
N
O
O
O
W
W
W
E
E
E
O
O
O
D
D
D
M
M
M
I
I
I
A
A
A
N
N
N
Y
Y
Y
Z
Z
Z
I
I
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
I
I
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
2
2
2
0
0
0
1
1
1
9
9
9
N
N
N
E
E
E
W
W
W
P
P
P
O
O
O
T
T
T
A
A
A
T
T
T
O
O
O
C
C
C
U
U
U
L
L
L
T
T
T
I
I
I
W
W
W
A
A
A
R
R
R
S
S
S
2
2
2
0
0
0
1
1
1
9
9
9
dr inż. Tomasz Lenartowicz1, mgr inż. Magdalena Piekutowska2
dr inż. Tomasz Erlichowski3
1Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, 63-022 Słupia Wielka 2COBORU, Stacja Doświadczalna Oceny Odmian Karżniczka
3Agrico Polska, sp. z o.o., e-mail: t.lenartowicz@coboru.pl
Streszczenie
Pogoria – b. wczesna jadalna. Typ sałatkowy do ogólnoużytkowego, smak b. dobry. Daje wysokie
plony po zakończeniu wegetacji. Nie jest jednak szczególnie polecana do podkiełkowywania i sadze-nia na bardzo wczesny zbiór. Bulwy duże, o regularnym kształcie, okrągłoowalne, oczka płytkie, skór-ka żółta, miąższ jasnożółty. Bulwy nie ciemnieją nawet po 24 godzinach po ugotowaniu. Dość podatna na PVY i zarazę. Hetman – wczesna jadalna. Typ sałatkowy (AB), smak dość dobry. Bulwy duże do bardzo dużych, o dość regularnym kształcie, okrągłoowalne, oczka płytkie, skórka żółta, miąższ ja-snożółty. Plenna i stabilna w plonowaniu. Bulwy nie ciemnieją. Wysoko odporna na PVY i PLRV, dość
podatna na zarazę. Astana – śr. wczesna jadalna. Typ ogólnoużytkowy do ogólnoużytkowego lekko mączystego, o bardzo dobrym smaku. Bulwy bardzo duże, o dość regularnym kształcie, oczka dość płytkie, skórka żółta, miąższ żółty. Daje wysoki plon ogólny, o dużym udziale frakcji handlowej (95%). Wysoko odporna na PVY, średnio na zarazę. Partner – niemiecka, wczesna skrobiowa. Skrobiowość średnio 18,5%, plon skrobi w 2-letnich badaniach ponad 75 dt z ha. Plenna, o dużych okrągłoowal-nych bulwach, skórka jasnożółta, miąższ biały. Wysoko odporna na PVY i średnio na zarazę. Torpeda – śr. wczesna skrobiowa. Skrobiowość średnio 18%, plon skrobi ponad 80 dt z ha. Bardzo plenna. Bulwy duże, okrągłe, skórka żółta, miąższ jasnożółty. Wysoko odporna na PVY i średnio na zarazę. Słowa kluczowe: charakterystyka odmian, ziemniak
Abstract
Pogoria – very early, edible. Salad type for general use, excellent taste. It gives high yields after the end of vegetation. However, it is not particularly recommended for sprouting and planting for a very early harvest. Large tubers with a regular round-oval shape, shallow eyes, yellow skin, pale yellow flesh. Tubers do not darken even after 24 hours after cooking. Very susceptible to PVY and late blight. Hetman – early edible. Salad type (AB), good taste. Tubers large to very large, with a fairly regular round-oval shape, shallow eyes, yellow skin, pale yellow flesh. Fertile and stable in yielding. The tu-bers do not darken. Highly resistant to PVY and PLRV, quite susceptible to late blight. Astana – me-dium early, edible. The general use type for general use, slightly mealy, with a very good taste. Tubers very large, with a fairly regular shape, eyes quite shallow, yellow skin, yellow flesh. It gives a high total yield, with a large share of the commercial fraction (95%). Very resistant to PVY, medium to late blight. Partner – German, early, starchy. Starch on average 18.5%, yield of starch in 2-year studies over 75 dt per ha. Fertile, with large round-shaped tubers, light yellow skin, white flesh. Highly resistant to PVY and medium to late blight. Torpeda – medium early, starchy. Starch on average 18%, starch yield over 80 dt per ha. Very fertile. Large, round tubers, yellow skin, pale yellow flesh. Highly resistant to PVY and medium to blast.
Keywords: characterization of varieties, potato
W ostatnich latach rejestrowano w Polsce po kilka odmian ziemniaka. W bieżącym roku krajowy rejestr (KR) wzbogacił się tylko o pięć nowych: cztery rodzime oraz jedną z hodowli zagranicznej. Wśród ziemniacza-nych nowości nie ma ziemniaków przydat-nych do produkcji frytek i chipsów, natomiast rynek nasienny będzie oferował po jednej odmianie jadalnej bardzo wczesnej, wcze-snej i średnio wczewcze-snej oraz dwie skrobiowe – wczesną i średnio wczesną.
Warto pamiętać, że reprodukcja tej rośliny okopowej, a szczególnie nowych krajowych odmian, ze względu na współczynnik roz-mnażania nie jest tak szybka jak innych ro-ślin rolniczych (np. rzepaku), więc wiosną bieżącego roku większości z prezentowa-nych poniżej kreacji jeszcze nie kupimy. Jednak według zapewnień krajowych ho-dowli kwalifikowane, zdrowe sadzeniaki – „nowości” – będą dostępne jesienią. Nieco szybciej w handlu mogą pojawiać się odmia-ny zagraniczne, które zostały zarejestrowane wcześniej w innych krajach UE. Różnorod-ność jest duża, a rolnicy mogą wybierać spośród 97 odmian wpisanych do KR (stan na 15.02.2019), w tym 60 odmian krajowych.
W grupie odmian jadalnych jest 14 bardzo wczesnych, 19 wczesnych, 26 średnio wczesnych oraz jedna średnio późna.
W grupie 26 odmian przydatnych do pro-dukcji skrobi są 2 wczesne, 13 średnio wcze-snych, 3 średnio późne i 8 późnych. Naj-większym wyróżnikiem odmian skrobiowych jest wysoki plon skrobi przy dużej jej koncen-tracji w bulwach.
Wśród jadalnych odmian krajowych bra-kuje przydatnych do produkcji chipsów, a do produkcji frytek jest tylko jedna (Finezja). Jest to podyktowane tym, że prawie wszyst-kie podmioty produkujące frytki i chipsy mają kapitał zagraniczny. Natomiast w grupie ja-dalnych odmian zagranicznych głównie po-lecane do przetwórstwa na chipsy są Lady Claire, Lady Rosetta i VR 808, natomiast na frytki – Asterix i Innovator. Większość zagra-nicznych odmian ziemniaka zarejestrowano ze względu na ich dużą przydatność do przetwórstwa. Krajowe odmiany cechują się wyższą opornością na większość agrofagów. Z kolei zagraniczne wykazują nieznaczną przewagę, jeśli chodzi o smakowitość oraz wyrównanie kształtu bulw.
W grupie odmian jadalnych bardzo wcze-snych najbardziej popularne w Polsce są Lord i Denar, z wczesnych Vineta, Gwiazda i Michalina, ze średnio wczesnych Satina i Tajfun, a ze średnio późnych – Jelly. Odmia-ny, które najczęściej są wykorzystywane w przetwórstwie na frytki, to Innovator i Zorba (CCA), natomiast w produkcji chipsów: VR 808, Lady Rosetta (KR), Verdi (CCA) i Sa-turna (CCA). W przemyśle skrobiowym z KR najpopularniejsze są Hinga, Skawa, Kuras oraz Albatros z CCA.
W 2018 r. w produkcji nasiennej urzędo-wej kwalifikacji polourzędo-wej poddanych było 189 oryginalnych odmian ziemniaka (w tym 121 z CCA), na powierzchni 6119 ha. Dla 24 od-mian z KR w Polsce nie było rozmnożeń sadzeniaków. W przypadku 13 odmian wpi-sanych do KR, w tym 12 krajowych, po-wierzchnia plantacji nasiennych nie przekro-czyła 3 ha. Stąd dostępność sadzeniaków wielu krajowych odmian jest znikoma.
Tabela 1
Odmiany ziemniaka w krajowym rejestrze (stan na 1.03.2019 r.)
Grupa wczesności bardzo wczesne wczesne średnio wczesne średnio późne późne Krajowe Zagra-niczne Typ użytkowy liczba odmian w KR Jadalne 14 19 26 1 - 37 23 - przetwórstwo* 1 4 5 1 - - 11 Skrobiowe - 2 13 3 8 23 3 Razem 15 25 44 5 8 60 37
* odmiany przydatne głównie do przetwórstwa na frytki i chipsy
Tabela 2
Informacja COBORU o wygaśnięciu okresu wpisu odmian w krajowym rejestrze z dniem 31.12.2018 r.
Lp. Odmiana Zachowujący odmianę 1. Almera Agrico B.A. (NL)
Tabela 3
Decyzje COBORU w sprawie skreślenia odmian ziemniaka z krajowego rejestru
Lp. Odmiana Data
decyzji Zachowujący odmianę
1. Mondeo 08.06.2018 KWS POTATO B.V. (NL)
2. Ametyst 29.06.2018 Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka 3. Gawin 29.06.2018 Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka 4. Syrena 29.06.2018 Pomorsko-Mazurska Hodowla Ziemniaka
5. Etiuda 29.06.2018 "Hodowla Ziemniaka Zamarte" sp. z o.o. – Grupa IHAR 6. Etola 29.06.2018 "Hodowla Ziemniaka Zamarte" sp. z o.o. – Grupa IHAR 7. Gandawa 29.06.2018 "Hodowla Ziemniaka Zamarte" sp. z o.o. – Grupa IHAR
W ostatnich latach liczba odmian ziem-niaka zgłaszanych i przyjmowanych do urzędowych badań spadała. Zagraniczne firmy hodowlano-nasienne ograniczyły do-pływ informacji o odmianach poprzez nie-zgłaszanie ich do KR. W roku 2019 w urzę-dowych badaniach będzie uczestniczyć 36 odmian, wszystkie krajowe, a w przypadku
14 z nich, podobnie jak w ubiegłym sezonie wegetacyjnym, będzie podjęta próba po-nownej rejestracji, ponieważ były już one w przeszłości wpisane do KR (m.in. Aksamitka, Aster, Drop, Lawina, Mila, Pierwiosnek, Ru-ta, Salto).
NOWOŚCI ODMIANOWE 2019
POGORIA – rodzima bardzo wczesna
od-miana jadalna, pochodząca z PMHZ w Strzekęcinie. Warto dodać, że wnosi ona postęp w tej hodowli, ponieważ wcześniej uzyskiwano tu odmiany głównie o dłuższym okresie wegetacji, a w szczególności przy-datne do produkcji skrobi, i jest to dopiero druga ich odmiana bardzo wczesna. Repre-zentuje typ konsumpcyjny sałatkowy do ogólnoużytkowego i ma bardzo dobry smak. Podobnie jak Tonacja daje wysokie plony bulw po zakończeniu wegetacji. Nie jest jed-nak szczególnie polecana do podkiełkowy-wania i sadzenia na bardzo wczesny zbiór, np. po 40 dniach od wschodów. Bulwy ma duże, o regularnym kształcie, okrągłoowalne, o płytkich oczkach, żółtej skórce i jasnożół-tym miąższu. Jak wynika z doświadczeń, nawet po 24 godzinach po ugotowaniu nie ciemnieją. Odporna na mątwika ziemniacnego, dość podatna na wirus Y oraz na za-razę ziemniaka.
HETMAN – odmiana wczesna, wyhodowana
w HZ Zamarte. Jadalna, w typie konsump-cyjnym sałatkowym (AB), o dość dobrym smaku. Bulwy duże do bardzo dużych, o dość regularnym kształcie, okrągłoowalne, o płytkich oczkach, żółtej skórce i jasnożółtym miąższu. Plenna i stabilna w plonowaniu, co potwierdziły wyniki dwóch lat badań (susza 2018 i optymalnie wilgotny 2017), o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Z porów-nania z odmianami wczesnymi w PDO wyni-ka, że pod względem plonowania ustępuje tylko odmianie Bohun. Bulwy nawet po 24 godzinach po ugotowaniu nie ciemnieją. Od-porna na mątwika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y i wirus liściozwoju, dość podatna na zarazę ziemniaka.
ASTANA – średnio wczesna odmiana
jadal-na. Typ konsumpcyjny ogólnoużytkowy do ogólnoużytkowego lekko mączystego, o bar-dzo dobrym smaku. Bulwy barbar-dzo duże, o dość regularnym kształcie i dość płytkich oczkach, skórka żółta, miąższ żółty. W po-równaniu z odmianami wzorcowymi w ocenie konsumpcyjnej (Satina, Tajfun) bulwy za-równo surowe, jak i po ugotowaniu nie ciem-nieją, osiągając lepsze wyniki od wzorca. Kreacja daje duży plon ogólny, o dużym udziale frakcji handlowej (95%). Odporna na mątwika ziemniaczanego, wysoko odporna na wirus Y, średnio odporna na zarazę ziemniaka. Przydatna do uprawy na terenie całego kraju. Odmiana podobnie jak Hetman pochodzi z HZ Zamarte.
PARTNER – wczesna niemiecka odmiana
skrobiowa, której hodowcą jest Norika. Jej skrobiowość wynosi średnio 18,5%, a plon skrobi w 2-letnich badaniach sięgał ponad 75 dt z ha. Jest plenna, o dużych okrągło-owalnych bulwach, skórka jasnożółta, miąższ biały. Cechuje się wysoką odporno-ścią na wirus Y i średnią na zarazę ziemnia-ka. Okres wegetacji wynoszący ok. 110 dni będzie umożliwiał jej wczesny przerób w zakładach przetwórstwa skrobiowego.
TORPEDA – średnio wczesna rodzima
od-miana skrobiowa, której hodowcą jest PMHZ w Strzekęcinie. Jej skrobiowość wynosi średnio 18%, a plon skrobi ponad 80 dt z ha. Jest bardzo plenna (wysoki plon ogólny). Bulwy duże, okrągłe, skórka żółta, miąższ jasnożółty. Cechuje się wysoką odpornością na wirus Y i średnią na zarazę ziemniaka. Zalecana do uprawy na terenie całego kraju, a zwłaszcza w rejonach o dużym zagrożeniu wirusami. Powyższe cechy odmiany przy-czyniły się do tego, że znajduje się wśród 26 odmian skrobiowych w KR.
Tabela 3
Plon bulw, zawartość i plon skrobi nowych odmian ziemniaka (doświadczenia rejestrowe COBORU, 2017-2018)
Odmiana Grupa wczesności Użytkowanie Plon ogólny bulw (dt/ha) Zawartość skrobi (%) Wielkość bulw (skala 1-9)
Pogoria bardzo wczesna jadalna 532 13,2 8-9
Hetman wczesna jadalna 573 11,2 8-9
Astana średnio wczesna jadalna 549 14,5 9
Partner wczesna skrobiowa 417 18,5 6-7
