Ropo-gazonośność południowego Bałtyku

STANISŁAW DEPOWSKI, EWA SIECIARZ Instytut Geologicmy

ROPO-GAZONOSNOSC

POŁUDNIOWEGO BAŁTYKU

Momwośei wy&tępowani.a złóż ropy naftowej i ga~ zu ziemnego pod dnem Morza Bałtyckiego, będącego typowym morzem wewnątrzk<Jrltynentalnym, od· wie-IJou :laJt są przedmiotem intensywnych badań geQfizy-tzńych i geolo.glicznyc'h. Objęty jest nimi głównie po-łudniowy Bałtyk, gdy.ż póklocna część akwenu Bal-tyku jest niepersp~ty.wic2'Jlla pcd wzg.iędem zn.ortli-wości IWystępowanda złóż ro,py na!towej i gazu

ziem-nego (2, 7, 10). .

Badania geologiczne i gepfizycz.ne

w

nawiązaniu do obsZarów .nadmorSIIticn tProwadzą wszystkie :KraJe bałtyok:ie, a więc bałtyCkie litraje socjalistyczne, t<-> jes.t ~ązek Ra<lZieo!ti, .Polska ;i .rUU) oraz .tt.r·..N, .Da.

-nia, Szwecja i ~·inl81n0ia .(6, lO, 15, 24).

.Podstawowe znaczenie dla Ulltierunkowania badań i poszUIII:ilwań oraz ok·res.tenia .icn zaK;resu miaio zwła­ szcza odkrycie kamorYliskiich zioi. i"opy nutowej w ~ooie Liepaja, Ałaapedy i K.ali.ning.radu na oosza-.rze .z.wiąmu RadZJ.ecJaego (13, l'/) oraz 1W rejonis :l.ar-nawca na rteryJtorium POilsk.i (7), złóż gazu rmemnego w kartbalnie Zachodniego Pomorza (7, liS),

gómaperm-sk:icll złóż ropy namtowej w strefie ~enia Pomor-skliego - Strals·undu na obszarze PRL i NRD (14, 18, 29) oraz ordowickich złóż ropy naftowej (l5) w poŁudlniowej części :wy9py Gotlacd (a:yc. 1).

Obszar Bałtyku .wohodzi w sklład dwóch wielkich elementów geostrukturalnyoh Europy (5). Większa część centrama i póJinoona należy do platformy pre-kambryjs·ldej Eu'l"'py Wschodniej. Znacznie mniejsza część południow.o-zachodnda aeży w obrębie tak zwa-nej pla·tfoNny paleozoicznej Europy Srodiwwej i Za-chodniej. Strefa eraniczna między tymi platformami nie jest jeszcze ca~owicie sprecyzowana • . Wyznacza si~ ją na północ i półnoony-wsohód od stwierdzone-go wlierceniami sfałdowanego starszego paleozoiku

Rugid i Pomorza Zacabodniego (ryc. 1).

Obszary plaltiformy prekambryjskiej, do których należy większość aacwenu Bałtylw, zaliczane są do dwóch gednosrtek geologiemych noiżs.zej rangi Na północnym zaohodzie i pMnocy jest

to

t.a.rcza !bałty­ cka .z wychodniami prekambru na stałym dądzde Szwecji i IW FW!lallldii, a na wschodzie i południo­ wym-wschodzie synekllza pecybaltycka ZIWalla także sylllEiklizą bałtycką, którą ogranicza hemdan·tekliza es-tońska (20) i od południowego~W'SChodu wyniesienie ma71U1l'Sko-biał0l'luskie. Pokry.wa osadOIWa, ~óreó pery-feryczne wycbodnie kambru i oa:dowiklu fWYst~p.~ją w rejooie CiEŚllliny

Ka.lmankieJ

i na wy~e Olaru:l

(a:yc. 1), grubieje stopniowo ku SE, aby IW rejonie

naj.bardziej obmżonej części syneklizy osiągnąć w

.rejoode Gdańska ponad 3500 m. W skład

3eJ

rwcho-dzi glówn·ie kompleks strukturalny ultiworów staJrsze-go pa!eorwiku, w częcd połudmowo-wschodniej przy-kryty utworami l«lmpleksu ~uralnego permome-zozoicz:nego oeiągającymi IW najbardzlej obnirLonej czę­ ści syneklizy ·bałtycl)ciej miąższość do !1500 m (4). · P~y ltynrl k~eksami w części północno­ -tWSChodniej synekli:zy ~bałtyckiej, na wysolmśc.i Llit1wy

d ŁQtwy ~ą także utwary lk~ldtsu

ISitr\ik!bu-raAnego dbedmudącego dewon i ka11bon dolny (a:yc. 1). Badaillia sejsmiczne na mor1JU i lądzie l wierce-nia w rejonach nadmorskich wydta7.uJą, że stopień oc:llarDtah:enia tełkltonft:m.ego pokrywy osadowej

pl.at-formy prekambryjSikiej

aest

słabszy nld: na platformie paleozoicznej i w strefie granicznej między obiema

plaJtformami (4).

Systemy uskoków, odnawiane wiel<llkrotnie - o-s·tatnio IW najmłodszym mezozoiiku, lbl.egną od rejo.rw

UKD 553.981/.982.041:551.732+551.753/.736(261.2ł-13.03+261.24-13-192.2)

Koszalina na :wylbmeżu polskim w k.ierwnku NW prawdopodobnie na pol\lłCILide od Bornbolmu i da.Lej w kierunku poŁudniawo-zac.bodniej Skani.i. Zrzucają one prekamb.rydskie podłoże krY)9ta1i.czne ku polua-niowemu zachodoWli na znaczne głębokości, odcinając zewnętrzny olmiri;any lragmen.t platformy prekam-brylj!S:kiej między Stkan:ią, Rugią i Bornholmem. W tej .stretie brzemej ~a.tformy prek:ambryjSik.iej, na poobudnie i południowy zachód od zwar~te,go zasięgu Ubworów prekambrYliskich tarczy balrtycldej, IWys.tę­ pudą izolowane 7Jręby, w •It.tórych skały prekam!O:ryj-skie wychodzą także na !POWierzchni~ (ryc. 'l).

Folkrywa platfoNny paleozoicmej, leżącej na za-chód od wspomnianled strefy zdys-lokowanej, dzieli się na dwa główne kompleksy st.rudmlralne. Starszy z nich obejm~e utwory od dewonu do dolnego permu, a młodszy tworzą utwory permu góroEgo i

mezozoi-ku. ipoltJrywa, jak to wynika z danych geoloei,cz:nych

i geofizycznych na przyległych obsza.rach nadmors-kich :i z !badań sejsmicznyoh na morzu, ma skompli-~owaną budowę IblokOIWą (5). Stwierdzono .raptowne obnirianie się ibloków w kierunku poludniowym ipo-łudndowo-zachodnim. P<>woduje •to pojawienie się co-raz młodszych osadów o znacznych miąższościach i pełniejszym rOIWoju, począwszy od dewonu, poprzez dolny i gómy :kaa:ban, aż do wystąpień IPel'mU dolne-go w rejonie !Zatoki Pomorskiej (21) ri •W !pOiblitu wybrzeży ME!Iklemburgij (23). Kompleks cechsztyńsko­ -anezw.oiczny osiąga duże miąższości, a jego zaanga-żowaalie ~toniczne jest znacznie 1\Vi.ększe nilż w ob-szarze platformy prekambryjskiej. W południOIWo­ -zachodniej części Ba~tyku, u wybrzeży RFN stwier-dza się ta:kże obecność IWYsadów so.1i cechsztyńskich (2).

Utwory kenozoiku J.eżą niezgodnie liB utworach ~ych, a większe :miąr!szości doohodzące do po-jedynczych setek m«rów osiągadą ty:Lko IW rejonie poludniowych wytbrzeży Morza Bał·tyddego.

Obszaa:y nadmors'kie S:DWecji, Fin!landii, ZSRR, PRL, NRD, RFN i Dandd, a także rwyspy poł<llżone w obrębie Morza Bałtyckiego, ddbrze są 7badane pół­ szczegółowymi i w wie1u przypadkach ta·kże szcze-gółowymi zdjęciami geologicznymi (2, 6, ł2, l5, 18, 26). O wgłębnej budowie geologicznej tyoh obszarów u-zyskano na ogół należy!Łe linformacje dzięlm badandom geofizycmym 'i dooyć łiczny:m głębokim w.iercenlom, zwłaszcza skoncentrowanym w nadmorskich dbsza-rach środkowego i zacbodniego Bałtyku. Prace geo-fizyczne i wiercenia wykonywano główn·ie w osta-t-niich ikilkuna.stu •latach, •kiedy zaczęto IW szerszym za-kresie badać ropo- i gazonOŚiność itycil obs:zarólw iW

nawiązani.u do powierzchniowych objawów !WYStę­ pujących na przykład w Estonii ł na :wyspie Gotla:nd (7, 20) oraz obserwowanych w otworach wiertni-czych (14, 25, 36).

Dosyć wyraŹlnie na możliw<l&cd IW)'S'tępowania na-gromadzeń 'l"OPY naftowej i gazu ziemnego pod dnem Morza ·Bałltyokiego rwskazywały zwłaszcza pOIWierzoh-niowe Olbjawy .ropy naftowej i gaz:u ziemnego napo-tyJta.ne od d.awna na wyspach: Gotland, Hiuma li

Sa-rema

oraz w płytkich wierceniach 'W)"kony·wanych na W)'Sipach - Oland, Gotland, Rtuma i Sał"erna (20, 26).

Badania geofizyczne wykonano na obszarze Mo-rza Bałtyckiego w du.żym zakresie, przy czym były to badania sejsmiczne, magnetometryczne, grawime-tryczne i geoelektrycme.

W nawiązaniu d<> badań .prowadzonych w obsza-rach nadmorskich naszego kra;ju w 11963

r.

wys·tąpil Instytut Geologiczny z in~cjatywą 'badań

sejsmicz-Ryc. l. Szkic geologiczno-naftowy południowego Bal-tyku (wykorzystano prace R. Dadleza, S. Depowskie-go, A. A. Geodekiana, W. N. Jaroszenki, W.

Pożarys-kiego, K. A. Sakałauskasa, J. Skorupy i in.). l - granice geologiczne: kambr (Cm), ordowik (0), sylur (S), dewon środkowy l górny (Da 1 Da), karbon dolny (C,), perm górny (PI) w podlotu Bałtyku między Szwecją a Lit-wą, głownie pOd utworami kenozoiku, 2 - zastęg utworów mezozoiku, 3 - obszary występowania wendu i paleozoiku (nierozdztelonego), 4 - prekambryjskie podłote krystalicz-ne, 5 - izohipsy podłota sk.onsollaowanego (w metrach) na obszarze plattormy prekambryjskiej, 6 - watntejsze dys-lokacje i strefy dyslokacyjne ró:tnego wieku (ząbki wskazu-ją przypuszczalny kierunek zrzutu), 7 - przypuszczalna południowozachodnia granica platformy prekambryjskiej, 8

-zło:ta ropy naftowej: 1 - Grimmen, z - Relnkennagen, 3 -LUtow, 4 - Międzyzdroje, li - Kamień Pomoraki, l -Rekowo, 7 - Gorzysław, l - ~bk1, 9 - Zarnowiec, 10

-Jagodntnskoje, 11 - Kullkowskoje, 12 - Wieslołowskoje, 13 - Ładuszklnskoje, 14 - Isakowskoje, 15 - Uszakowskoje,

1ł - Sławinskoje, 17 - Mallnskoje, 18 - Zapadno-Krasno-borskoje, lll - Krasnoborakoje, za - Slewiero-Krasnobor-skoje, Z1 - Sławakoje, ZZ - W11klczajskoje, ZS - Deglaj-skoje, Z4 1 U - Ju:tno-Szupariajskoje, Zl - SzuparjajsK:oje, 2'1 - Wietajczajskoje, 28 - Płungieakoje; 28 - Kułdlgskoje, 30 - Rums, 31 - Bonsarve, U l 33 - Hamra; 8 - złota ga-zu ziemnego: A - Międzyzdroje, B - Wrzosowo, C - Go-rzysław, D - Petrykozy, E - Wierzchowo; 10 - głębokość

morza w m (sektor PRL).

nych

rw

polsklej części akwenu Bałtycku (6, 7). Miały one doprowadzić do takiego r~nania :wgłębnej bu-dorwy geol<~gicznej, aby w !Przypadku odkrycia złóż ropy naf.torwej i gazu ziemnego rw <llbszarach nad-morskich kraju, można byŁo przyst!N)ić &tosuD'korwo szybko do poS'Wkiwań w przyłegłych obszarach ak-w-enu. iPooadto chodziło o uzyskanie informacji o

budowie geologiemej południowego skłanu ·tarczy bał­ tycltiej.

Badania sejsmiczne refleksyjne

na

zlecende Insty-tutu Geologicznego (4, 6, 7) :wykonywane były w latach 1964, 1965 i 1967 przez radzieckie statki ba-dawcze

na

podstawie umowy ze Związkiem

Radziec-ldllll. Piel1WSze prace badawcze zostały rozpoczęte w 1964 11". przez rad2'Jiecki statek badaowczy "Obru.czew". Były to badania regionalne wzdłurż; całego polskiego wybrzeża i obejmowały szereg profili sejsmicznych refleksyjnych. W 1965 r. zagęszczono zdjęcie sejsmi-czne ll"efleksyjne w zacbodniej części polsokiego sekto-ra Bałtyku. Następnie w :1967 r. 111a obszarze wschod-nd~ części ,polskiego sektora, ()Qpowiadającej odcin-kom wybrzeża między Koszalinem a Rozewiem, a zwłaszcza między S!oołdzinern a Rozewiem rwykona-no także dodatkowe profile sej$miczne refleksYdne.

o

o

t ,.-··" 10 "n~ł)e•••

Fig. l. Geological-oil sketch map of the southern Baltic (made using papers of R. Dadlez, S. Depow-ski, A. A. Geodekian, W. N. Jaroszenko, W.

Pożarys-ki, K. A. Sakalauskas, J. Skorupa and others). l - geologlcal boundarles: Cambrlan (Cm), Ordovician (0), SUurian (S), Mlddle and Upper Devonlan (D1 and Da,

re-spectively), Lower Carboniferous (Ca) and Upper Permtan (P2) in the basement of the Baltle between Sweden and Lithuanla, mainly beneath Cenozole rocks, 2 - extent of Mesozole rocks, 3 - areas of occurrence of Vendłan and Paleozoic (unsubdlvided) rocks, 4 - Precambrlan cryBtaUine basement, 5 - lsohypses of consolldated basement (in me-ters) in . the area of the Precambrian .platform, 6 - main dislocatlona and dislocation mnes of dtfferent age (teeth indicate inferred direction of downthruat), 'l - inferred southweatern boundary of tbe Precambrian platform; 8 -oll depoBits: l - ·Grlmmen, 2 - Relnkenhagen, 3 - LUtow,

4 - Międzyzdroje, li - Kamień Pomorski, • - Rekowo, 7 - Gorzysław, l - Dębki, 9 - Zarnowiec, 10 - J'agOdni-skoje, 11 - Kultkowakoje, u - WleBlołowskoje, 13 - Ła­

duszkinskoje, 1ł - Isakowakoje, 15 - Uazakowskoje, 11 -Sławinskoje, 17 - Mallnskoje, 11 - Zapadno-Krasnoborako-je

n -

Sławakoje, ZZ - Wiikiczajskoje, ZS - Deglajskoje, Zł and U - Ju:tno-Szuparjajskoje, Zl - Szuparjajskoje, Z7 - Wietajczajskoje, Zl - Płungleskoje, Z8 - Kułdigskoje, 30 - Rums, 31 - Bonsarve, . 32 and 33 - Hamra; 9 - gas depoalts: A - Międzyzdroje, B - Wrzosowo, C -

Gorzy-. sław, D - Petrylrozy, E - Wierzchowo; lO - depth of ·Sea in metera (Pollsh sector).

Dodatkowo rwykonano . w 1967 11". !także profile prze-cinające ~dyslokowaną strefę Koszallaul.

Obszar połotony na zachód od koszalińskiej. stre-fy dysłokacyjnej oagólnde scharakteryzowała dobra ja-kość wyników do cechsztynu włącznie. Głębsze re-fleksy Datomiast śledzono lokalnde i nie można było ustalić, czy nie są to il"efleksy wieklam"ot:ne. Najwyrat-niej wydzielał się poziom .z:wiązany

z utworami

cech-sztynu, a powyżej rejestrowano •poziomy rw dolnym pstrym piaskowcu, wapieniu. mu~lowym oraz w naj-wyższym triasie d na granicy triasu d ~,u,ry. Pmiomy te lokalnie moma było dobrze śledzić. Można było je powiązać z wynikami uzyskanymi z badań sejs-mica;nych refleksyjDych na lądzie, a generalilie stlwierdzano spłycanie i wy.k.lino'Wy!Wante się .tych po-ziomów .w kiel"'JJ[lku północnym.

Na wsC'h6d od strefy zdyslokowan~ Koszalina wy-niki lbadań sejsmicznych refleksyjnych charaktery-zowała il"ó:bna jakość. W zasadzie na obszarze całej tej części polskiego sektora można było śledzić

po-ziarn związany z utworami cechsztynu. W strefie między Koszalinem a Smołdzinem nie obserwuje się

7

BLOK GRYF !C· l : 8LOK KOŁOBRZEGU l BlOK DARŁOWĄ l l BLOK l l BORNHOLM - USTKA :::---==-= =..::::.._-==-+++ •~ ... ·2000 lO 20 )0 40 50 km -4000 -6000 ·8000 ·10000 "' ·4000 -6000 m

~1 1m2

fm'!

J

G-4

~s ~6 ~7 f:2rla § 9 ~10 QTI11 ~n E:S:'l13 ~14 ~1s OJ]16 /17

Ryc. 2. Hipotetyczne przekroje przez basen poludrdo

-wego Baltyku (położenie ukazane na ryc. 1) wg H.

Dadleza (1976).

l - prekambryjskie skały krystaliczne, 2 - skały osadowe najwytszego prekambru (wendu?), 3 - kambr, 4 - ordowik, ~ - sylur, 6 - sfałdowany oraowik i sylur, 7 - dewon, 8 - karbon dolny, 9 - karbon górny, lU - skały wulka-niczne permu dolnego, 11 - skały osadowe permu dolnego,

12 - cechsztyn, 13 - trias, 14 - jura dolna, 15 - jura środkowa 1 górna, 16 - kreda, 17 - uskoki.

natomiast żadnych pozaomów reje;.tracyjnych

pod-cechs.ztyńskich, a na niektórych odcinkach są nawet

pewne trudności z lrorelacją poziomu cechsztyńskie­

go. Natomiast między Smołdzinem a Helem

uzyska-no także rejest.rację odbić fal od dwóch poziomów podcechsz.tyńskich. Głębszy z :l'llich odpowiada, rw na-wiązaniu do badań sejsmicznych i :wierceń na lądzie,

poziomowi ordowickiemu, natomiast płytszy jest

po-ii.omem śródsyLwrs'l.cim. Rejestracja odbić od tych

po-ziomów polepsza się rwybitnie ku północy, co można

wiązać chyba z rwyklililowywaniem się utworów

cech-sZ'tynu. W Zatoce Gdańskiej wyniki badań były

nie-zadowalające j z pewnym ~astrzeżeniami udało si~

wydzielić ty'liko !poz.i.om wiązany z utworami cech-sztynu.

W 1975 r . .roZ«>oczęte zostały także szczegółowe b;łdapia . ~smiczne ·refleksyjne przez Przedsiębior­ stWo Geofizyki Lądowej i Morsk.iej •W Tor.u•niu,

któ-re rwy.konywane były sta.tkiem badawczym

"Koper-nik~' .. Reje;trację prowadzi się stosując metodę

wielo-krotnych pokryć, a oprac·owanie materiałów

prowa-ązone jest przy wykorzystaniu technikU cytrowej ..

·

.

w

sektorze NRD .badania sejsmiczne wykonano

przed 1970 r: na całym obszaTZe (10). Wyniki badaó

morskich. powiązano z lądowymi za :pomocą

pomia-rów na rwodach płytkich ..

Na podstawie pomiarów sejsmdcznych uzyskano w

sektorz.e NRD materiały umożliwiające pr.reśledzenie

przewodnich po.ziomów lfefleksyjnych zw.iązanych z

utworami ti1iasu i cechs.z.tynu, a w IPÓhnO!Cnej części sektora na ndewielkian obszarze śledzono także

po-ziom refleksyjny w utworach przedcechsztyńskich

(10). Badania refleksyjne umożliwiły określenie usko-ków o dużych ama>litudach zrzutu oraz ro

zgranicze-nie. bloków tektonicznych w podłożu sko

nsolidowa-n.

y

m.

W sektorze ZSRR rwy.kony:wane są badania

sej-smjc:zile. ;Od 1962 r. (1), przy czym zadnicjowano je po

Fig. 2. llypothetical sections through southern Baltic

basin (after R. Dadlez, 1976); location as given in

Fio. 1.

l - Precambrian crystalline rocks, 2 - uppermost Pre-cambrian (? Vendian) sedimentary rocks, 3 - cambrian, 4 - Ordovician, 5 - Sllurian, 6 - folded Ordovician and Sllurian, 7 - JJevonlan, 8 - Lowe1· Carboniferous, 9 - Up -per Carboniferous, 10 - Lower Permian volcanic rocks, 11 Lower Permian sedimentary. rocks, 12 - Zechstem,

13 - Triassic, 14 - Lower Jurassic, 15 - Middle and Up -per Jurassic, 16 - Cretaceous, 17 - faults.

rejooie Sowiecka i Kaliningradu. W la·tach

1962--11:163 przep.rowadz.ono (WNH Gieof:izika) zwiadow-cze profile sejsmiczne metodą .refleksyjną. Nas·tępnie w latach 19ti9-1974 .były wykonane ,przez WNIIlVlOłł.­

GU.:O badania sejs~e refleksyjne .regionalne i

po-szukiwaJWcze, a w tym ·także badania sejsmiczne

re-fleksyjne metodą wielokrotnych .pokryć.

Wyjątk<>wo duży zakres badań sejsmic~ych

re-fleksyjnych był ·wykonany w szwedzkdm sekltorze

Bałtyku (15), gdyż do 1975 .r. zrealizowano ponad

25 000 k.m [profili ~Sejsmicznych reflek$yjnych, głów­

nie skoncentrowanych w rejonie położonym :na

po-ł·udnie i na wschód od wyspy Gotland i u :wytlrzeży

Skanii. Stosowano nowocz.esną aparaturę sejsmicmą

amerykańską z zapisem cyfrowym, 'Wiielok.rotne

po-krycie i opracowanie materiałów z zastosowaniem

techniki cytrowej.

W sektorach należących do Dan.ii i RFN :na rwdęk­

szą skalę badai1 sejsmicznych n.ie prowadzOI!lo.

Atlantycki Oddział Instytutu Oceanologii AN

ZSRR wykonał w la·tach 1965-1973, rw sektorze

:ra-dzieckim i szwedzkim, duży zakres badań metodą

sejsmiczno-akustyczną dla określenia wierzchniej (100-300 m) częścd profilu pokrywy osadowej (10). Te

badania umożliwiły uściślenie mapy geologicznej

u-tworów podczwartorzędowych.

Z analizy wyników badań sejsmicznych •wynika

(10, 33), że w sejsmicmo-geologicz.nych :warunkach syneklizy bałtyckiej, na obszarze środkowego Bałty­ ku, są rejes.trowane odbicia od powier.z.chni geologicz-nych w pokrywie osadowej w .p.rzedzia·le czasowym

0,4-2,0 s. Ogółem ,wykryto 7 po.:z;ioonów refleksyj-nych o dużym stopniu wiarygodności i przestrzennej s t;łobilnooci.

Najwyraźniej rejestruje się poziomy II ~0,8-1,6 s; strop .ordoWiku) i VI {0,3-1,0 .~; stro.p permu), a tyl-ko na oddzielnych odcinkach profili sejsmicznych re-jestrowane są poziomy I (strop .podłoża), V {spąg

ce-strat ljgrafia

~~-

G l

l

-,;, o ..:o~ III ~

...

(1J c ::t ·--. o -o o ::1' c Clł

...

...

·o Oo III l ::J'I o -,;, ): o o

...

_.:w . ..,

...

_:n L c 41

E

+- o -,;, o E

...

L. o u 41 0..

..

a.. c o .J:1

_....

~

profil

objawq

litologiczny rop~ w E i gu11

~4r"

~\=~·:.;:. ·:.:,:.:,;;·.::· -~·i·::'::~_:·-:·

.

...

·

..

_::

-- -- -- --

_--;:--~=-~; . :-- .

-

·

?~;:{.=::::i:;~-{ {/f~{f

---==:--.::::.--

-~-=-

...:_.-:,:,::~~~ ..:...: . .:... --:--_..

-"--"

,...-·::::.::."·.~~·:.: - : " i -·

-.:::----

-=-~~~ ~:~~}

~

:

.:~

;

~

;};:/

···::: ... -.·.:::::: (i\~·:::·-::·:~--:"~-~:::· ·.: ~ · ... : . ~ .. \: .

-

: ·

- -

:·.·.·::· .. :.

=

~

~;...;~ :-;.-:"-:-:-7,!, ~·-·~ v.·~ rni9żwoSć {m) min.-'rneb ~-

.wo

o

-

200 600-650

'""'-

550

o

-

~50 > 900 40-~00 ~50· 250

----~00-~50 200-250 < 200

,_

::14

t;-::;ls

t:·

.

::r6

~7

~a ~·

0 1 0

••12

Ryc. 3. Syntetyczny profil litologiczno-stratygraficz

dla obszaru syneklizy perybaltyckiej.

1 - sole kamienne, 2 - anhydryty, 3 - dolomity, 4

-wapienie, 5 - dolomity płytowe, 6 - opoki, 7 - kreda pl·

sząca, 8 - iłowce, 9 - mułowce, 10 - mulowce piaszczy-ste, 11 - .piaskowce, 12 - :!:wiry i .piaski, 13 - fyUty, 14 -skały głębinowe, 15 - skały wylewne, 16 - brak osadów,

17 - ważniejsze powierzchnie rozmyć, 18 -objawy i złoża

ropy naftowej, 19 - objawy l złota gazu ziemnego.

F'ig. 3. Synthetic lithological-stratigraphic profile for

the Peri-Baltic syneclize.

l - rock salt, 2 - anhydrites, 3 - dolomites, 4 - Ume-stones, 5 - piaty dolomites, 6 - opokas, 7 - writtlng

chalk, 8 - claystones, 9 - siltstones, 10 - sandy slltstones,

11 - sandstones, 12 - gravels and sands, 13 - phyllites,

14 - abyssał rocks, 15 - intrusive rocks, 16 - lack of

deposits, 17 - major erosional surfaces, 18 - traces and

deposits of oH, 19 - traces and deposits of gas.

.;,t

_Q

·c;

"'

o

trz

.

c

"

~

..

"D ~ _u L. ~ o

..

"'

L. o :J ·~

"'

"

1/) IQ E

_...

...

E

...

..

-X Q. o L.

o

l ox -a· -L. l: Q C1l l. C1. .o E -s.~ profil objiW~ litologiczn~ _roplj •guu

;~

·~

7h:.-::::;TJ

..

,:

"\.'

jj

~1Hr~:

:1" c

...

·o er ~".~ ·H"t<HH

"

"

" "

l"~" A

-

-

_:;:

-=

- - -

_{- - -}

==--

--______

l•

.

.

·,,·:···:.;;":\'}. ~ mi.iSZOŚc: (m) min·- mok<

o-

-100 100-GOO ~00-660 50-400 50-450 f00-500

o-so

50-fOO 5-~5 50-500 L. llli"Or~- . . . 1 .o li-o:o.lc. wend ;.·,.;

'.

=

·

·

.,

:.-:.=.,

~ Q- o~ ł50

t

!i

archlo

~.~M

a,.:IC lk T.~V+

1" ...

"'12

5:533

El.!il4

lr!ils

~6

~7

1-=la

1---19

B1o

~11 17."0:';1

12

~ 'VV'>

17

··18

~(l-19

Ryc. 4. Syntetyczny profil litologiczno-stratygraficzny dla obsz:rrt~ Wrzosowo - Gorzysł:rw - Kamień

Po-morski.

l - sole kamienne, 2 - anhydryty, 3 - dolomity i

wapie-nie, 4 - iłowce, 5 - mułowce, 6 -·iłowce piaszczyste,. 7 -piaskowce, 8 - :!:wiry i .piaski, 9 - skały wylewne, 10

-brak osadów, 11 - wa:!:niejsze powierzchnie rozmyć, 12

-objawy l złoża ropy naftowej, 13 - objawy i złota gazu ziemnego.

Fig. 4. Synthetic lithological-stratigraphic profile

for

the Wrzosowo -· Gorzysł:rw - Kamień Pomorski area.

1 - rock salt, 2 - anhydrites, 3 - dolomites and

lime-stones, 4 - claystones, 5 - siltstones, 6 - sandy clay .. stones, 7 - sandstones, 8 - gravels and sands, 9 - intrusi-ve rocks, 10 - lack of deposits, 11 - major erosional sur-faces, 12 - traces and deposits of oll, 13 - traces and

de-pnslts nf gas.

jak to du:Ł częściowo podano, zasadniczymi

pozioma-m~ refleksyJnymi są pozi<>m .Zl w przySIPągowej czę­

ści cechs7Jtynu oraz poziomy w dolnym pstrym .~as­

'kc!WC'U, 'W3ip'ieniu mu5Clll.Qwylm, w najwy-ższym tria-sie d na g•raJnicy triasu i .jury. Na .niektórych odcin-kach profił!i sejsm-icznych rejestrowane są re:tileksy

z utworów podcec'hsztyńskićh (6).

Badania ma~etometrycme wykonywano p1·

ak-tycmie w całym alkwenie Morza Bałtyckiego (10, 16).

Wyikazały one, że obszar Bałtyku jest interesujący

z punktu widzenia z.ró:l:nicowania całkowitego poh

ma~etycmego. WynLM 'badań grawimefrycznych

wy-kazuJą, że zróżnicowanie rotkładu anomalii siły cięż­

kości pozwala uwaliać obszar Bałtyku, jako

interestt-dący z punktu widwnia badań grawime:trycmych 0

znaczendu prospekcyjnym (tlO, tl6). ·W z,wdą~ku z tym

przewidywana jest rea!liza.oja szczegółowych prac ba-dawczych. Badania geoelektryczne o charakterze

do-świadczalnym \Prowadzone były w sekt{)lrze

radziec-kiJin i polskim (6, l O).

OgóLnie morima stwierdzić, analizując wynd'ki do-tychczasowych tbadań geofizycznych, ·że podstaw'Jwe

maczenie przypada badaniom sejsmicznym reflek-syjnym, które ·~ją zasadnicze dane w sensie re~io­

na.lnym i umożliwdają wy:krycie i z,badanie s:trukt.ur

loka•Lnvch mogących zawierać złoża ropy naft'J'Wej i gazu ziemnego.

.Ootychcz.aS'J'W.e badania sej!mlicz.ne r-efleksy,ine

d"l-ły informacje o głÓWI!lych Tysach budowv geolo

!!icz-n~i obu tPhtform, to jest prekambryjskiej i

.pale[}-wicmej, .strefie ~ch kontaktu. uskok~ch re~ionalnvch

i jednOSitkach .geo'lo!!.icmvch niższej ran~i, a tak?e wv·lm'v·to nimi szer~ st.ruktur lokalnych .mc.·~ący-:h

byĆ obiektem prlSzuikiwań ~7. 10, 15).

Działalność · wiertnicza w aspekcie poszukiwań

złóż ropy naftowej i gazu ziemnego prowadzona 'byh w rejonie poloronym -na .południe od WYll!PY Gotland

i od rejonu na poŁudnde od Skanii w sektorze

slJWedzkillll, gdzie w ostatnic·h latach ocliwiere-cno wie-le otworów wiertniczych N5), przy czym złóż ro-py naftowej i .gazu zierr.ne!!o do-tychczas nie wykryto.

Wyni>k•i badań wytkazutia, że .pokrywa osadowa,

sy-nek.Lizy bałtyc:kiej ml(jarwhjąca się na wvbrzeżatch

SlJWecji i wyspie Oland. !!rubie.ie stopniowo ~u n c-łudnioweTJ'Iu wschod·cw·\ (ryc. l, 2) i w okolicy Gdań­

ska osją!!a ponad 3500 m {'27). W dei skł::td wchodzi

s;rłóWillie komipl&s sk:Jł starszego pa·J.eoz,oiku. Ro.11P0-czvnadą ~o p'iaJSlkow.CO'WO-'lrkozowe utwory najmł0d­ szego prekambru (wendu) czy -też najs.tarswg-c

kam-bru oraz !Piaskowcowo-ilaste osady kamkam-bru g·rubości

do 500 m. 1WYJżej leżą łupki i wapienie ordowiku, miątżswści do 100 m oraz łu:pki sy.luTskie osią~ajacE

na ldnii wylbrzeża w o•Irolicy Łeby do 2000 m grubości,

a na wschód i ~chód cd niej miąl!szość ich _i.est jeszcze większa. W obu ostatnio rwspornnianych

sy-stemach następuje lru półMCy prneiście do facii b:J

'!'-dziej WCIIPienn;e.i manej na przykł3d z wvspy Gcil:md

i Estonid (4, 20). Na utworach starsz-ego o':ł.le:n·o'-ku leży kompleks utworów ac;adowych !!)et'lTTlu ;_ mez"zcc

-ku a w reio-nie Litwy i Łotwy ta~że d-ew-c.nu i ka-

r-~u (10). 'Perm dolny występu.ie w strefi.~ iQ;

rzv-brzeŻillej wschodniej części syneklizy bałtyckiej (10),

a perm górny reprezenJtują srilnie zred.ukowan·~ ut;

w?-ry ewapow?-rytowe cechsZtYillu (16, 18, 21). Na mch 1.ezą

osady merzowkz.ne reprezentowane mliędrzy S1UIPSkiem a Rozewiem przm: ilas.t~iaszc.zy•ste, ps•tre osady dol-_

nego 'triasu oraz !Piaszczyste -i ma.I'Iglisrte utwory g~'l'~

~j k·redy (5), przy czym profil ten tku wschodoWl 1

zachodowi ulega ·uzl.liPełnieniu o ró:l:ne ogn-iwa stra-tygrafi.crzme, !Zaś kiu północy w obrębie ::mwenu ~a­ znacza się dallsza redukcja, aż do callkowilt~go zan.JJ~u

W!Pierw górnej kredy, potem cechsziylil.u 1 .wreszCile

triasu.

·Budowa <tek·tonic~na obsza-ru platformy prekam-brydSildej jest stosUillkowo mało zabu.rrona (5, 16) i

zall'ówno na regionallnie nachylonytm ku południowi

i południowo-wschodowi s!kłonde syneklizy nadbałty­

ckiej, jak też w jej części osi'J'Wej, obserwuje się w

'k~e·ksde sta.ropaileozoicrz.nym dość ,},ic.z.ne .różnokie­

runkowe uskoki i strefy uskok·owe o na ogół niewd·

el-kiej amplitudzie oraz niewie1ki·e ,podniesienia

s-truk-.turalne. Wszystłtie te f<Jrmy tektoniczne są Ulipewne

rezu'1tatem ró:l:nowdekowych o11uchów piono.wych

po-szcz,ególnych bloków podłoża krystalicz,nego (5, 10).

Lokalne podniesienia struikituralne maJją zazwyc.zaj

powi.er~chnię w obrębie .tak ~wamego cza.mkndętego

kontul'lu, wynoszącą od !ki1ku do kilkunastu 1mn2, a niekiedy dochodzą~ą do IPOjedynczych diesiątków kffi2 (10, 33). AnniPI-Ltudy ich są małe i rza'Dwyczaj nie

prze-krac.zają tkiitlkudzies:ięcilu tmebrów. W rad~eokillll s~k­

tome Bal'ty~u wy~ylto illJP. u >Wy~brz-eży Obwodu

Ka-Fnillltgrad~iego i LLtwy 12 lta'kich tlokalnyoh struktur

(10, 13).

Na południowy zachód od strefy zdys·lokowanej Teissey•re'a-Tarnquista leży obsza:r, kltóry spora · g.

ru-pa badaczy (5) zalicrza do plaJtformy paneozoicznej

Eu-ropy S·rod:kowej i Zachodniej, część zaś uwa,ża, że

należy on desz.cze do obszaru .pla.tformy

prekambryj-skiej podległego parolkrotnej regeneracji. Granica

między tymi ijednostkami, stanowdąca fragment

daw-no z,nanej strefy tektonicznej Teissey.re'a-T()II'nquista,

nie jest w obsza•rze akrwenu dosta.tecz,nie sprecyzo-wana geofizycznie ani g.eologicmie. Zapewne

prze-bi-ega w przedłużendu z·nanej na aądzie strefy

dyslo-kacyjnej K·osz;llim. - Ohojntc {5) i na pół-noc od

wv-s-tątPień s.fałdowanego starszego paleoz-oi-ku Ru~ii U).

Najg>łę:bsze pozrnane utwory podłoża na Ru~ii i

P-cmorzu Zachodnim skł-'ldaią się ze Sif::tłdO'Wanych

osadów ilastyc'h oroowilru i syluru. Leży na nich

z oSitrą niez!!od•nościa ikatową pokrywa pla·tformowa,

w której moma wyrórnić trzy wvraźnie rwyod:ręb.n1o­

:ne kompleksy stl'lukttlll'alne: dewońsko-ka'l'boński.

permsko-merozoicz.nv i keno.zoicz.ny (·rvc. 3). Profil t-ei

pokrywy jest stosunkowo dObrze roz,poznany 'Wierce-niami na obszarze PQ' .. s.kJi i NRD. .Podobny prof-il

powmten charakteryzować południ-owo-zachodnią

cz.ęść akwenu, z tym że ku półn·ocy zanika z-asię~

lmmplek:su dewońsko-karbońskiego i występorwać w

nim będą stopniowe redukcje m~ąższości ~

wypada-nie z profilu wielu ogniw S:tratygralficznych (5, 22).

W osadach dewonu wy-róimić można dwie fac,ie

-ma.rgli:sto-wa.pien·na z'bi-c-rnd>ka głębsz,ego oraz

piasz-czvsto-Has•to-wa<pie·nną. cześciowo old-redowa basenu

płvtszego. W k'lrbonie d.olny.m dominują ił-owce i

wa10ienie z podrzędnymi wkładkami arkoz, a w kar

-bon~-e !!Órnyan utworv piaskowc~o-ilaS>te z lok'llnic

stwi·eroz,onymi wkładk<'l-mi we~li ~?.. 3). 'Perm dolnv

skhda się główni-e z utworów ~leoieńcowych i pi::~sz­

czystvch ze zrnacz.nYim udz\.ałem skał wvlewnvch (21).

o~ady cechsz,tvnu ·rozwi·nir.ołe są w s•oo.sób klasvcznv

d~a n-i•ru środkow-oeur.otn~iskie'!o w oootac·i czterech

cyklo.temów zawierających sole kamłenne, anhydryty

i skały węglanowe {rvc. 4), .przy czym ku północy

zaznacza się spadek miąższ,ości i .nTZeiście do facii

wyłącznie siarczanowo-weglanowei {5. 21). T:rójdz·ie

l-ny kiomp.le!ks triasu, wyktsztakony również w facji

germańStkiej, charaktervz,.ie sie ilasto-piaszczystymi

t!ltwo.rami pstrymi w oddzi-~ln dol:ny.m i gól'lnym oraz

we!!hnO'Wymi i siarczanoWV·'T'i utworami mors·Mmi ·W

śr-rdkC'WVm oddziale watPienia muszl·'>we~o. S!p.ośród

utworów ,iury na:iszerszy z'łs-ie!! w akwenie będą

mieć zatpewne •lądowe, piaszczvste osady liasu (4).

Morskie. •!!:łównd-e i1'ls.tn-1'9iaszczvst~. ood·rzędnie

wa-nien·ne osgdv iu~v śr-odkowei i -l!:ór.nei oraz

oi<!.c;zc7."-s•to-i'laslte osady kredy dolnej występuda racz,ej

tyl-ko w skradnie południ-owej cz.ęśc-i akwenu. Znacz.nej

g-rubości seria W'łipieni i anar.gli kredy .gómej kończy

kompleks cechsz,tyńsko-mezozoiczny, na 'którym ni·

e-zgodn1e leżą osady trzec-iorzędu i czwartorz-ędu ·o nie

-wiel:kich miąższościach i .podrzędnym znacz,eniu (5,

22, 25).

Budowa •te.ktoniczna tej części .pod~oża akwenu z:r stała ll'oz,p.oz,nama tylko do spągu cechsztynu (6) . . w

y-kryto tu ·kilka blooków tektonicznych (Wold!na, Gryfie,

Kołobrzegu) rozg•ranicz,onych wal-nymi· s-trefami

dyslo.-kacyjnymi (Swinoujścia, Kamienia, Trzebialtowa i

Koszalina), a na blokach tych nadbudowane są

prze-dłużające się z lądu antY'kliny, w kitórych jądrach

rwychodzą na .podkenOZIOiczną powierzchnię utw{)Q'y

dolnej jury Lu:b górnego triasu oraz synkliny wypeł­

nione osadami górnej !kredy (5). ·P>odłoże permu mię­

za-pewne jeszcze ba-rdziej skomplikowana budowa, a

u-dział rw niej biorą różne kompleksy dewonu i

karbo-rnu. Po północnej stronie tego obszaru należy się

spo-dziewać spoczywania cechsztynu bezpośrednio na

nie-zdyslokowanym lwb dysdurnoktywnie nie-zdyslokowanym sylurze, :przy czym wy1,ej wspomndane antykliny i syrnk!liny · kompleksu mezozoicznego nie wkraczają na

tę strefę (22).

Struktury lokalne będą miały za,pewne rw tej czę­ ści awenu podobny cha.rakiter, jak na obszarze

iPo-mor:za

Zachodniego

w

rejonie Zatoki Pomorskiej.

ZbliŻOIOO będą więc swoją formą do .brachyan·tyidin

o budowde zaburzonej uslrokami (7, 14, 18).

W &yrneklizie bałtyckiej zasadnicze pers~tywy

odkirycia nagromadrzeń węglowodorów ;rokują pias-kOM:owe !()O!iiamy !kambru środkow-eg.o i dolnego (ryc.

3). Udoowadniallą

.to

IWYIIlitki poszu!kiwań prowadzonych

rw radzieoklej

a

po.tsamej crz:ęścl synteklirzy bał-tyckiej na

lądzie oraz rwyn:l:ki badań i :poszukiwań w szwedzkim

sektorze Bałtyku (2, 7, 10, 15). Dzięki odkryciu sze-regu złóż rqpy rnaftowEd w poziomach p.iaskorwców kambru środk.owego na Łotwie, liitwde, w obwodzie Kaliningrad:zk.im, złóż Zatrnowiec i Dębki, oraz na-potkaniu objawów gazu ziemnego w wierceniu

'Wy-korumym na poludnie od wyspy Gotland, ustalono ropo.- d gazonośnoOŚć kambru środkowego w sensie

regiona:latym (7, [0, 12, Hi, 15).

Zasadnicze rwymiki uzyskano na łądzie w obwo-dzie Kałiningrad7Jłclm, gdzie odkry•to złoża ropy naf-towej takie, jak: Klrasnoborsk, Uszakowo, Ładuszkino,

Sialwińsk i !inne (ryc. 1). Poziomy J'IOPO!IlOŚne ltych złóż

(11, 13, ·17, 19) •położone są na głę'bok<J6ci olroło 1900

m, wytląwszy Ładus7lkino nad Zalewem .Wdślanym,

gdzie leżą orne na głębokości około 2300 .m. W zło­

żach Krasnoborsk i Uszakowo, po.ł<ld:onych na tak

zwanym iW3le krasnobonslkilm, piaskowce madą

poro-watości dochodzące do 15--20'/e i przepuszczalności

do IPOdedyrnczych setErlt mi.hida.rcy. W liJnnych złożach

mają one własności kolektorskie już znacznie gorsze.

Po.tencja·lne produkcje są na ogół rzędu kiJkudziesię­

ciu t/d, ale dochodzą nawet d<> 150 t/d. Ciśnienia

złożowe zbUżone są do .hyd·rostatycznych, a ropy

na-leżą do średnich d ·lekkich o WYSiOikiej zawartości

frakcji białej.

W rejonie Kłajpedy (10, 13) odkryto drugi du.ży

zespół złóż ropy naftowej, a miarnowicle złoże

rwil-kiczajskie, deglajsk·ie, S:zrua>a.rjajskie

a

kule· (ryc. 1).

W złożach tych piaskorwce mają nieco gorsze własno­

ści kolektorskie niż np. w złożach Us-zakow>O i Kras-noborsk. Głębokość !POZiomów produktywnych

wyno-si około 1950 m, wydajn<>ści .oo.tencjalne otworów

do-chodzą do 50--60 t/d,

a

ciśnienia złożowe 7b1iżone

są ·także do hydrootatycznych. Ropy naft:>we l~kie

i średnie charalderyzuje duża zawartoOŚć frakcji

bia-łych. Na Łotwie odkryto w rejonie Liepaja złoże

ciężkiej ropy Kułdi~a {20). Poziomem roponośnym są

piaskowce tiskreskie 1eżące na głębokości około

900 llll.

Wymieniorne złoża odkry.te zostały w ostatnich ła­

tach i prowadzi się na nich nadal 'Wiercen.ia roOtllPOZ-nawcze oraz po&Zulkuje się także :Intensywnie dal-szych złóż ropy naftowej. Wyndki badań sejsmicznych !l"efleksyjnych i wierceń wykazują, że złoża te są

związane ze strukturami brachyarntyklinalnymi o

nie-wielkiej amplitudme, ~tórych budowę k~likwją u-&koki o Imenmku z.blironym do równołeżnilroweg<> i

południkowego (11, 13). Podolmego typu str-uktu·ry

lakakle Sbwierdza się takł.e w :polsk-iej części syne-:kUzy perybałtyckiej na lądzie (28, 30), a dotychcza-oowe wyniki badań sejSI!Jlic-mych ref<leksyjn.ych

syg-nalizudą obecność tego ·typu stru~tur w części

syne-klizy bałtyckiej poloronej w ·Obrębie akwenu

Balty-ku (14).

W polskiej części syoneklizy bałtyckiej odkryto

małe złoże ro.py naftowej żarnowiec na wyniesieniu

Łeby (7, 28-30), gdzie tU:ZySikano z piaskowców

kam-bru środkowego leżących ;na głębokoOŚci rzędu 2800

m, samowypływy rqpy naftawej o c.wł. 0,812 G/cm3

w .ilości dochodzącej do 3 .t/d. Poza tym urz:yskano

nieprzemysłowe przypływy gazów ziemnych ·rwęgl-o­

wodoroWYch z poziomów piaskowcoWYch kambru

dolnego i ś·rodkowego w utworach wiertniczych Łe­

ba 8, Smoldzino l, Kościerzyna IG l ~ Prabuty IG l

(7), a w kUku innych otworach srtwierdzorw

obec-n<J6ć maczniejszych objawów roPY naftowej w

kallil-brze środkowym. :W ·lądowej, wschodniej części syn~

k'lizy perybahycltiej stwierdzorno w Polsce co prawda

na ogół nieszczególne własności kolektorskile

najbar-dziej perspe~tywicznych poziomów kambru '('l, 30).

Pororwaltość icl1 dochodrzi do IPOjedyrnczych l co

nad-Wyriej do kilku 1_{/t, a} przepuszcza,lność _nie prz~ra­

cza podedyrnczych milidaorcy i dochodzd punk·towo do

1~0 m!Jidarcy. W obrębie polsk·iEd części Bałtyku,

na mniejszych głębokościach rzędu 2000 m, oczekiwać

mor!na na podstawie przesłanek geologiemych

nawder-cenia pozlomórw piaskowców o własnościach koletrtor-s'kdoh JPO(łOibnych,

dak

IW złożach Krasnoborsk i

Usza-kiowo (7, 10).

W ordowilku ł sy1ur>re napotykano w radzieckiej (20) i polskdej (7) części syne~lizy bałtyc.kiej łiczne

oĄ1awy ropy naf.towej, a nawet początkowo przypły­

wy aędu l~ t/d (7, 10). Złóż o znaczerniu

przemy-słowym nie od~ryto wsku-tek braku dobrze rwyks:rJtał­

conych poziOilllów skał :tbiomikowyc·h o korzystnych

własn<J6ciach lkolektor9kich. Uważa się, że raczej nie

nale-i:v oczekiwać w mich odkrycia w połud.ndowej

części synekllhy babtyckiej złóż m~ących być

przed-miotem dZiialłaln<lSci gospodarczej. Na'tomias·t na rwy-spie Gotland odkiryto (ryc. l) llllałe złoża ropy naf-towej w utworach rafowyc-h ordowiku (15). Produkcja pocz.owa z głębollrości .rzędu 600 m dochodziła do 450 bacylek ropy na dobę (l bacylika w przybłlżeniu

159 l), ale stosuntrowo szybko następował spadek produkcji do kilkudziesięciu baryłek na dobę. Kon-tyrnuowane jest rozpoznawarnie złóż ju.ż odkrytych

~ posz,ukiwanie daJszych złóż tego typu, chociaż ich rozmiary i zasoby są llliewielkie. Także w sylu.rze rejonu WYSIPY Gotland llllOŻna oczekiwać odkrycia w poziomach węglanorwych rnagromadzeń .ropy

naf-·towej. Tego typu złoża I!JlOgą także jeszcze występo­

rwać na ;połudn;le d południowy IWIScll6d od wyspy

Got·land.

W dewanie obserwowane są od kilkudziesięciu łat

ob.jaWY ropy na Ło'twie (10, 11, 20), a <JStatnio na~

wiercono powa.miejsze objawy w dewonie dolnym kolo Gargżdad

w

orejonie Klaj.pedy (16). Można

u-wa~ać wobec .tego, że są pewne perspektywy

odkry-cia złóż w~odorów w dewonie i karoonie

syne-klizy ;bałtyclmej w ol:!rębie akwenu. Niewielkie obja-wy ropy naftowej i gazu ziemnego natrafiono w wę­

glanowych poziOI!Jlach cechsztynu, przy czym

naj-większe .były w otworze Ostrowo koło Władysławo­

wa (7), gdzie z wa'Pienia cechsztyń!ddego uzys-kano z

głębokości około 870 m mewielki przypływ ropy

naf-towej o c.wł. 0,841 G/om1•

Utwory mezozoiku i ;kenozoiku w syneklizie bał­

tyckiej lbraktowane są jako nieperspekty;wiczne w

WY-lllilku oceny badań przeprowadzonych w lądowej czę­

ści tej ~ednostlm geologicznej (7).

W części akwenu Morza Bałtyckiego, położonej na

południowy zachód od strefy dyslokacYdrn.ej

Koszalin--Bomholrn, za perspektywiczne uwaia się poziomy dewornu, karbonu, permu i :triasu doltiego (ryc. 4), a w majbardziej zachodndej części także jury (2, 12, 26).

Bez.pośrednim dowodem perspektyw ropo- i

ga-zoności utworów dewornu są stwierdzone otworami

Woie'l'ltnticzymi w nadmo-rskiej strefie Pomorza Za-chodniego liczne ObjaWY lekkich d średnich :rop naf-towych oraz gazów węglowodoroWYch (7, 8, 14), a

'W karbonie - odokrycie na POI!Jlorzu Zachodnim złóż

ł(azu ziemnego (ryc. l, 2): ·Wierzchowo, Wrzosowo i

Gorzysław. Poszukiwania nagrcrn:~dzeń we~owodo­

rów utrudnia skompl!Jrowana budoOwa pułapek

-zamknięć złożowych. Nadmiendć należy, IŻe gazy

ziem-ne złóż 'karbońskich zawierają oprócz metanu i

nie-wielkich ilości cięższych węglowodorów także sto-suP•'k<"''vo znaCZitle i~ości azotu.

:W permie dołnym pempekty'W!icz:ne są poziomy piaslrowców .mogące WYstępować głównie na bloku Wolina. O perspektywach świadczą wyniki uzvskane na wyspie Wolill, gdzie odkryto otworem Między­

zdroje l złoże gazu ziemnego, zawierającego w

bl'l.żendu 21'/• węglowodorów i 79'/e azotu, a ciśnie­ ńie wynosiło około 1,8 ciśnienia hydrostatycznego. Można się spodziewać wzrootu zawartości w~owo­ dorów ku wschOOowi, gdyż w :rejonie Stralsuondu na terenie NRD naJP()tykano w czerwonym spągowc·U ob]awy gam składającego się prawie wyłącznde z a?JOtu (2), a w rejonie Międzyzdrojów zawariość wę­ glowodorów w game ziemnym przekroczyła 1/5. Po-twierdza to odkirycie w :rejonie Trzebiatowa, gazu ziemnego rw czerwonym spągowcu o Z81W8.Ttości wę­ glowodorów ponad 00'/e.

Duże perspektywy :rokują węglanowe .poziomy ce-chsztynu, a zwłaszcza dolomit główny Z2 (9), nale-żY je wdęc traktować jako obiekt poezuktwań w pol-skim obsza<rZ~e omawianej części aokwen·u Morza Bał­ tyctciego. W cechsztyńskLm dolomide głównym

od-kry.to u nas na lądzie złoża ropy: Między7.d.rode,

Ka-mień IP<lmorski (14), Rekowo i Petry:kO'Ly (ryc. 1), przy czym zwłaszcza Kamień Pomorski

c.ha4'aktery-zują duże wydajności ołlworów. P<lczątlrowe ciśnienia złoiowe wytnOSiły około 1,8 ciśnień hydrostatycmych (3). Na podkTeślende zaSługuje fa~t napotkania w li-cmych otworach wiertniczych w strefie nadbrzeżnej pomiędzy wyspą Wolin a Koszalinem (7, 14, 18),

po-wamycih objawów ropy naftoweó i gazów ziemnych w wapieniu cecllsztyńskim Z1, dolomicie głównym

Z2 .i w dolomicie płytowym Z3 (od·uy·to w nim· rrle--w.ielkde Zlłoże ll'<JPY w r~onde GorzysłatWda). Spodrr.ie-wać się morima w obrębie akwenu w pobJ.i.żu granicy zaai~ · osadów cechM:tynu wys~ w tych poziomach u/tworów l"afowych o korzystnych włas­ n<l6claoh zbiomLkowych. Podoosi

.

to

znacznie perspek-tywy oosaru wschodniej części Zatoki Pomorskieó.

N!ll terenie NRD eks.ploatowa.ne są w cechsztyń­ skim dolunicie głÓWinym złoża ropy: LGt.aw, Reion-k«<hag~ (29) i Grimmen położone w strefie Usedom - Stralsund (18).

Poziorny piaskowcowe triasu dolnego ·traktuje się jako perspektywiczne przeclę wszystkim pod ~WZglę­ dem .możliwości ookryoia złóż gazu ziemnego, ale pers,pektywy te ocenia się raczej aako niezbyt duże. Utwory mezozoiku młods-zego, a pr.zede !WSZystkim du-ry śrocJ.lrowej są perspektywiczne głów.nie w najbar-dziej zachodniej części akwenu (2, 12, 15), gdzie ist-ndeją reaLne perspektywy odkrycia złóż a"'py naf.

to-we(l w .poziomie piaskowcowym dogger beta rw pół­ noonej części niecki wschodnioho!M:tyńskiej.

w

poi-sklej strefie utwory triaw środkowego i górnego, ju-ry i kredy .uważa się ogólnie za nieperspektyrw.lczne, podobnie traktuje się osady kenozoiku.

· Skałami macierzystymi węglowodorów WYdają się być rw świetle dotychczasowych badań przede wszy-stkim skały ilaste kambru, ordowiku i syluru dol-nego o dużej zawartoścd materiału organicznego. Na pod·kreślenie zasługuje WYStępowanie bitumicznych h.Jcpków w kambrze znanych z obsmru Szwecji oraz ku·kersytów w Estonii (20). Serie ·te na większych głę­ bokościach mogły generować znac~ne i·lości węglo­ wodorów. W dE!W'Ołlie i kar.bonde natraf.ia się także na skały mogące być macierzystymi dla węglowodo­ rów. Poziomy węglanowe cechsztynu zawierają rów-nież duże ilości ma.teriału organicznego mogącego ge-nerować w odpowiednich warunkach węglowodory.

Rozpatrując prognozy .ropo- i gazono~amśoi akwe-nu Morza Bałtyckiego należy zwrócić uwagę na fakt, że zasadnicze ;perspektywy odkrycia 2ł6ż węglowodo­ rów rokują utwory paleozoiku, zwłas:reza kambru w syneklizie bałtyckiej. Dotychczas jedynym obsza-rem srelfowym świata, .gdzie eksploatuje się pozio-my paleorroi~e i to wyłącznie permskie garr,onośne czeilWOtlego s:poągowca i .~tazo-r0f9011lośny dolomit ~łóiw­ ny cechiszit.y:nu .ies.t 'tvłko obtszar szeLfowy Morza P6ł.noooego (9). Zasadnicze znaczenie w obrębie te-go ostatniego ma.ją jedn.akże złoża ropy naf.towe.l i gazu z.iemn~o od.kryte w ,me~i.k:u i na ,po,sn-an-iczu mezozoiku_ i trzeoLarzędu w centralilei i północnei części omawia~o ooszaru (31). Rozwój paleogeoqra-ficznv i tektonicznv akwenu Morza P6Łnocnego jest jednak innv aniżeli Bałtyku. Basen Morza PóŁnoc­ nego często stanowił -w mezozoiku i trzeciorzęd7lie

centralny obszar subsydencji (5, 31), a miąższość ut-worów trzeciorzędowych w jego centralnej części do-chodz1 do 3000 m. Basen Bał-tyku charakteryzuje

na-tomiast IObeooość przewamie osadów stref brzeż­ nych, zw~ w permie, mezorroiku i kenO'Lodk?· Prognozy oouycia złóż węglowodorów w ak\veme Bałtyku onale-ży 11."07Jpatrywać oddzielnie, w .małym sto-pn~u uwzględniając dla celów :porównawczych

wy-niki osiągnięte na Morzu Pólnocnym.

W żadnym przypadku •nie można

ter!

przeprowa-dzać analogii pomiędzy rwewlllątrzkontynentalnym Mo-rzem Bałtyckim a typowym obszarem szelfowYm Mo-rza .Póllnocnego.

Pod'kreślić należy, że ze 'WZł 1a Konwencję

Gdańską i Konwencję He19ińsk; tklrwa'l'lia i e-wentuaLna eksploatacja złóż II."OJ. _ towej i gazu ziemnego w obrębie akwenu Bałtyoku wymagają od-powiednio bezpiecznego :prowadzenia (7, 25). W związ­ ku z ·tym ni~będne jest stosowanie techndki poszu-kiwań i eksploatacji zapewniającej należytą ochronę wód Morza Bałtyckiego i Jego wybrzeży przed za-ndeczys-zczen.lami.

LITERATURA

1. B a r t e n s t e i n ·H. - PaUlogeographische Probierne beim Aufsuchen von Kohlenwassers.toff -LagersUitten

m

Paleozollrum und

m

der

Unter-.trias von Md-ttel und Nardwest - Europe

ein-schliesslkh des NordseerawnES I, II. Erdol und Kohle - Erdgas - Petrochemie, 1968, H. l u. 2. 2. B o i g k H., H a .r k H. U. - Stand und

Aufsich-ten der Offshore - Exploratlm in .Westeuropa. !bid~, 1974, H. 12.

3. Boja:rski L., Pazdro J., Sobol K . - Ano-malne ciśnienie złożowe na Nd.tu Polskim. P.rz. geo.l., 1977, ·nr 6. .

4. D a d l e z R. - Some geological problems in the Sou·them BaLtle Basin. Acta geol. pol., 1974, nr 1, 5. D a d l e z R. - Zarys geologii podłoża kenozoiku w basenie południowego Bałtyku. Biul.hlst.Geol., 1976, nr 285.

6. Dadlez R., Młynarski S . - Wgłębna budo-wa geologiczna polskdego obszaru szeUu bałtY­ ckiego. Przew. XLIV Zjazdu Pol.Tow.Geol., Wyd. Geo.I., 1972.

7. D e p o w ski S. - Możldwości odkrycia złóż ro-py naftowej i gazu ziemnego w akwenie Morza Bałtyokiego. Studla i materiały oceanologdczne. Geologia dna morskiego (3). Kom.Bad.Morza PAN,

1975. .

8. D e p o w s k i S. - Podstawowe problemy geolo-giemych badań obszarów gazo- i roponośnych

Polski. Biul.g.eol. UW, t. XXV, 1978. .

9. Depowski S., Wagner R. - Perspektywy odkrycia złóż rapy naftowej i gazu zleznn,eg<> w utworach paleozoiku i triasu dolnego obszaru ko-łobrzeskiego. Geof. i Geol. naft., 1969, m 8--9. 1 O. G

e o

d e k i a n A .A. (red.) - Gieołogic:IJeskoje

strojenije i pierspiektiwy nieftiegazOIKlsnosti cen-tralnoj Bałtiki. Izd. "Nauka", Moskwa, 1976.

11. Gr i g ja H s A.A. i .in. - Gieoł®czEskGje stro-jeodje i .nieftienosnost Pribałtiki. Izd. "Niedra", Moskwa, 1970.

12. Hark H.U., Schi:>neich H. - Offsho.re Explo.ration for Oil and Gas in Europe. Erdoel -Erdgas Zeitschrift, 1971, H. 6. .

13. Jar o s z enko .W. N. i in. - NowyJe dannyje po gieołogii i niefti.eoosnosti Pr:ibałtiki. Trudy WNIGRI, 1975, wyp. 368.

14. K a r n k o w s k i P. - Przegląd poszukiwań ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce. Biul.Inst. Geol., 1972, nr 264.

15. K i n g E. R. - Petroleum Explorat.ion and Pro-d.uction dn Eu.rope 1975. AAPG Buli, 1976, Vol. 60/10.

16. Lewin Ł.J. i in. - Tiektonika i nief~azo­ ono:sn.ost okrainych i wnutr.iennych moriej SSSR. Ndł. Zar.ubieżgieołogija, 1970, wyp. 20.

17. Laszkow E.M., Sakahuskas K.A. i in.-Wop:rosy nieftiega.zanosnosti Pribałti&. Trudy Lit. :Nlli.R.I, 1973, wyp. 24.

18. Maksimow S. P., Dikensztejn G. Ch. i in. - Miestoro~lieniJa IDoief:t.i i gaza

Siewiero--~oj ew.ropejskoj nieftiegazonosnoJ

pro-wincji. lzd. "Niedra", 1975.

19. Maksimow S. P., Mu.x:omcewa W. A.

O formirOIWalnii zależej niefti w .kiembnij&kich ot-łożeni,iach jużnogo borta BałtiQskoj sinekldzy. Gieoł.niefti i gaza, 1975, nr 3.

20. P a a s i k ł w i L. B., Z ak a s z a n s kij M. S. -Pierspieldiwy nie!tiegazonosnosti Plribałti:k.i. T:ru-dy .WlJeMS, 1965, WYIP. 34. . .

21. Pak'orski J., Wagner R . - St.ra.tyg.rafia 1 paleogeografia permu. BiuJ...Ialst.Geol., 1972, nr

252.

22. Pożaryski W. - Sz.kdc geol<~giczny środko­ w.elo Bałtyku (beL· keiloZOi.lru). Prz geol., 1970,

nr 7.

23. Rast W., Schiman9ky W., - 'Ubers.i.cht Uber das OberikarbOn und Rot.liegE!Ildes dm Nord-tei-l der DDR. Ber.deutsch.Ges.geol. Wiss. A. Geol. Palaoot., 1967, H. 3/4.

24. R Q h l e E. - Stan badań geologicznych połud­ nio~o Bałty®u i ®ierun'lti !ich .roz'W'(iju. Nauka

oPolska, 1968, nr 3.

25. R (l h l e E. - Sur<JWce mineralne dna morskiego. Kom.i,tet Badań Morza ·PAN. Studda i ma.teriały oceanologłcmle, 1976, nr 13. ·

26. S o or g e n f re I T. - A review of PetrOleum de-velopment in Scan<Unav!ia. Exploration for Pe-traleum in E·urope and Nor·th Afriea. Inst. Petr. Do.rking, 1969.

27. Skorup a J. Mapa sej&miczna Pols'ki

l : 500 000. Wyd. l41st. Gedl., 1974.

28. T y s k i S. · - Rozwój stru:kJturalno-geologiczny obszairu Zamowca. •Prz. geol., 1973, n.r 3. 29. Wlienholz R. - Stand .und !P.robleme der,

E.r-dtil 11md Erdgas Erkoodung .lin der Deutschen De

-mok.ratischen Republik. .wdssenschaftlicbe Tagung fGr ETdol-berg1bau !in Budapest von 8-13

Okto-ber, 1962. .

30. W i t k o w s k i A. :- Budowa geologicmla

rejo-nu Za.mowca. Kwart. geol., 1974, nr 3.

31. Z i e g l er P. A. -

Ol _:.

.und Gas - P.rovinzen der Nordsee. E·rdoel - Erdgas Zeltschr.ift, 1975, H. 7.

32. Znosko J . - Jednostki geOlogiczne Polskd i ich stanowiBito w tektonice Elm"opy. Kwettt. geol.,

1966, n.r 3. .

33. Z ar d e ck a D. - Sedsmiczne badania .refleksyj-ne

w

morskiej i lądaw~ częśc-i wymesienia Le-by. ·Lbidem, 1973, nr l.

SUMMARY

The search for oil and gas in Jthe Bą·ltic . which is ty,pical irnereootdinen.tal sat were caNied ou•t with the use of geological and geqphysical methods for seve-rall yeaTS. The · Slbudies were malally concenJt.rated in the southem Bałtic as łzhe IIl011them pa.rts of thaJt sea a.re considere.d as non-;penc;q>eetive ifrom the point of view of occtmrenoe of large accumulatioos of oil and gas •. The studies and eeareh :iln. the s outbarn Bal-tic 8.1"e ca.r.ried out taking into acOOUIIllt tile results obtained in coasta•l regioos and on islaru:ls.

The discovery of several cambrian oil deposits in

the vicin.iities of Liepada, IKładpeda and Kalinirlgrad i.n the USSR and ·in the Zamowiec area iii1 Polwd, Ca.rboniferoiiS and Lower •Pemnial!l gas d~its and

U!Wel' Permian oil dąlOSits in weSitem Pomerania

in Poland, UlJI)er Permian oU deposilłs in ooastal per.ts of t.he German :Democrat:ic RE!public and

Ordo-vJcian oił dt!lPQSilts in somhem {Pa'fts of 1lbe Got.land Islallld were of basie impootaJnce here.

The silud·ies showed that .the znaóor IP8Jf•t of cełl­ trał and the whole northem BaMic :belong to lthe Rrle-cambrialn l);lllalbf01'11ll aald onJ.y madtedly smaller soutil--wes.tern part

ot

the Baltic is 19it.uated IWWUn tlhe boUIIldades of so-<:alled Paleo.zoic tpla.Uorm of the cen·traJ wd westem Eurq>e. Bounda.ry zooe of the two plalbfooms .is &tidil :iJilsulif.icienbly known.

The analysis of geological setlting of lłhe oil and gas deposits kom f!lhe B~

ao4

sun-ounding ilaiild areas Slhawed that the per.;pective oil-bea.r·illg forma-tioos lm.

ihe

southern Ba'lltic !P.recam.brian platform include the CambriQID and in •the area of the oPa·

1eo-zoic platform lit ·il5. ~P<B~ible to expoot ooourrence of gas accumuilaJti.oos in the Permial!l and Ca.nbonilferous and .the oi.l a.ccumulatioos iln the Upper .Permian.

The search and· eJC1Ploitation ltecbnigues · awlied should provide cornplete preservatlon of the envi-ronment of ·the sea and cOillstal

a.neas.

PE310ME

B03MOEHOCT& Haxom~eHJul aeqnaH&IX H ra30BhiX MeCTOpo~eHMA DO~ ~OM BanTMACKOrO KOpa,

6y-.zor~ero THIIH'łHhiii BHYTPHKOHTHHeHTan&Hhiii · MOpeK; C MHOrHX neT aBnHeTC$1 npe~MeTOM HHTeHCHBHI>IX reocPH3H'łeCKHX H reonorJAeCKHX HCCne~OBaHJdł. He"' cne~OBaHHJI Be.lO'TCJI npem~e acero B JOEHOA · ąaCTH BanTMACKOrO MOpJI, TaK KaK ero CeBepHIUl 'łaCTb JIBJIJieTCJI HenepcneKTHBHO:ali: B · o6nacTH Haxo~eHHJI 6on&wHx HaKonneHHA HecPTH H rasa. B coapeweH~ HhiX HCCne~OBaHHJIX JO:IKHOA 'łaCTH BanTMACKOrO MOp$1

yąeT&IBaJOT ace pe3yn&TaT&I nonyąeHHble B xo~e

DOHCKOB H HCCne,tiOBaHHił: npoae~eHHhiX 11.0 CHX DOP B npHMOpCKOM paAOHe H Ha OCTpOBaX. .

06pa~eHO BHHMai:łHe Ha . OCHOBHOO 3Ha'łeHHe BCKphiTHJI MHOrHX Ke:M6pMACKHX HecPTRHhiX MeCTO'-po:at~eHMA Ha TePPHTOPHH CoaeTcKoro CoJOsa B paAo-He weCTHOCTeA JieriaA, KnaAue~a. · H KanHHHHrpa,tt a TaJOKe B ilon&we B paAOHe )KapHOBQa, K8p00H-CKHX H HH:IKHenepMK8p00H-CKHX r830BhiX ~eCTOpo~eHJfił: H &epXHenepMCKHX Hec:ł>'rJIHbiX. MeCTOpo~eHMA B 3a~ na~HOM nowop&e Ha reppHTOpHH. non&DIH, aepxae· nepMCKHX Hec:ł>'rJIHhiX MeCTOpoE,tleHMA B npHMOpcKHX

paił:OHax repMaHCKOA .D;eMOKpaTH'łeCKoA Pęcuy6JUDtlf>

.a TaKEe op,t~OBHKCKHX HecPrJIHhiX MeCTOpo::IK~eHHił: B IO:IKHOił: 'łaCTH OCTJXIBa roTnaH'II.·

Hccne~o&aHHJIMH 6&mo ycraHoaneHo, 'łTO · qea-:-TPaJlbHIUl H ceaepHaJI 'łaCTH BanTMACKoro wopsr JIPH-Ha~nemaT K ~oKew6p.Hił:cKolli: nnaT<Popwe, a · ropa3~0 weH!>miUl JOr0;..3ana~HaJI 'łaCTb ~ K naneo30ACKoA nnaT«Popwe qeHTpan&HoA H 3ana1I.HOA EBpom.I.

Ha OCHOBaHHH aHanHsa reonorH'łeCKI'Oc ycnoBMA

HaXOE~eHHJI Hec:ł>'rHHhiX H rB30BhiX MeCTOpo:at~eHMA

B aKBaTOpHH BanTMACKOrO MOPJI H B npHMOpCKOM paAOHe 6&JJIO onpe~eneHO, 'łTO B IOEHOA 'łaCTH Ban• TMACKoro wopJI, B npe~enax ~oKew6pH:A:cKo:A: nnaT-cPoPIIhi, uepcneKTHBH&IMH a o6nacrH Haxom~eaHJI HecPTH RBnmoTca npem~e acero Kew6pHił:cKHe .oTnQ. -meHHJI, a Ha TeppHTOpHH nane030ACKOił: nnBTcPoPIIhl OTnOEeiłHJI DepMa H KapOOHa nepcDeKTHBH&Ie: ~nJI rasa, a BepxHero nepMa - 11.na HecPTH.

.ZJ;JISI HCCne,llOBaHHJI ~ 3KCnnyaTaqHH 'MeCTOpoE-~eHMA He<IJTH H ra38 ,tiOJI:)KHhi npHMeHJITCJI. ' MeTO'II.hl o6ecue'iHBaJO~He nOnHyJO oxpaHy MOpCKOił: . cpe,Iti>I H npHMopCKoro paAoHa.