• Nie Znaleziono Wyników

"Die Pastoralbrife: Kommentar zum Titusbrief", Lorenz Oberlinner, Freiburg 1996 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Die Pastoralbrife: Kommentar zum Titusbrief", Lorenz Oberlinner, Freiburg 1996 : [recenzja]"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

Jan Załęski

"Die Pastoralbrife: Kommentar zum

Titusbrief", Lorenz Oberlinner,

Freiburg 1996 : [recenzja]

Collectanea Theologica 68/1, 239-244

(2)

p o s t r z e g a L . O b e r l i n n e r w s z e r s z y m k o n t e k ś c i e , a m i a n o w i c i e 4 , 9 - 2 1 , g d z i e w y r a ź n i e w i d a ć t r o s k ę p s e u d o - P a w ł a o s w o i c h w s p ó ł p r a c o w n i k ó w i r z e c z y j e m u s a m e m u p o t r z e b n e d o d a l s z e j d z i a ł a l n o ś c i a p o s t o l s k i e j p o e w e n t u a l n y m u w o l n i e n i u z w i ę z i e n i a . M o ż n a tu te ż d o s t r z e c n a d z i e j ę n a u n i k n i ę c i e ś m i e r c i . T a k w i ę c o p o ń c z a i p e r g a m i n y to n i c i n n e g o j a k o k r e ś l e n i e P a w ł a j a k o m i s j o n a r z a ( s . 1 7 4 ) . O i l e c h y b a z a m a ł o p r z e k o n u j ą c o a u t o r k o m e n t a r z a p o k a z a ł w w i a d o m o ś c i a c h i n t r o d u k c y j n y c h p ó ź n i e j s z e p o c h o d z e n i e l i s t ó w p a s t e r s k i c h , o t y l e w t r a k c i e p r a c y n a d 2 T m c i ą g l e w r a c a d o m y ś l i o j e g o p ó ź n i e j s z y m p o c h o d z e n i u p r z e z w s k a z a n i e r ó ż n i c m i ę d z y l i s t a m i P a w i o w y m i i 2 T m ( e w e n t u a l n i e t a k ż e 1 T m ) , a z w ł a s z c z a p r z e z r ó ż n e r o z ł o ż e n i e a k c e n t ó w w t e k s t a c h p a r a l e l n y c h . Z k o l e i p r z e z r ó ż n e r o z ł o ż e n i e a k c e n t ó w m i ę d z y 2 T m i 1 T m ( e w e n t u a l n i e T t ) a u t o r s t a r a s i ę p o k a z a ć p r z e d e w s z y s t k i m s p e c y f i c z n y c h a r a k t e r 2 T m , a l e c h y b a z a m a ł o d o s t r z e g a m o ż l i w o ś ć r ó ż n e g o a u t o r a d l a 2 T m . C e n n e j e s t n a t o m i a s t t o , ż e n i e u k r y w a t r u d n o ś c i i w y r a ź n i e p r e z e n t u j e o p i n i e i n n y c h u c z o n y c h b ą d ź t o w k w e s t i i a u t o r s t w a t e g o l i s t u , b ą d ź t o p r z y e g z e g e z i e p o s z c z e g ó l n y c h f r a g m e n t ó w . T r u d n o b y ł o o c z e k i w a ć i n n e g o j ę z y k a w 2 T m o d t e g o s a m e g o a u t o r a k o m e n t a r z a . J e s t o n t a k s a m o t r u d n y j a k w 1 T m . P o d z i w i a ć m o ż n a n a t o m i a s t d o s k o n a ł ą k o r e k t ę d z i e ł a . U d a ł o m i s i ę z n a l e ź ć t y l k o d w a d r o b n e b ł ę d y : n a s . 6 3 z a m i a s t w . 8 p o w i n i e n b y ć w . 1 8 i n a s . 1 8 4 z a b r a k ł o z a m k n i ę c i a n a w i a s u p o c y t a c i e w j ę z y k u g r e c k i m . N i e m o ż n a w t y m w z g l ę d z i e p o r ó w n y w a ć w i e l u n a s z y c h r o d z i m y c h w y d a w n i c t w . P o z o s t a j e t y l k o p o ­ g r a t u l o w a ć a u t o r o w i i w y d a w n i c t w u k o l e j n e g o d o b r e g o t o m u k o m e n t a r z a d o l i s t ó w p a s t e r s k i c h . S z k o d a n a t o m i a s t , ż e - p o d o b n i e j a k w t o m i e p i e r w s z y m - z a b r a k ł o w y k a z u s k r ó t ó w . k s . J a n Z a l ę s k i , W a r s z a w a L o r e n z O B E R L I N N E R , D i e P a s l o r a l b r i e f e : K o m m e n t a r z u m T i t u s b r i e f , H e r d e r s t h e o l o g i s c h e r K o m m e n t a r z u m N e u e n T e s t a m e n t X I / 2 , 3 , H e r d e r , F r e i b u r g - B a s e l - W i e n 1 9 9 6 , s s . X + 2 0 9 . W s ł o w i e w s t ę p n y m a u t o r w s k a z u j e r a z j e s z c z e n a p o t r z e b ę z m i a n y p l a n ó w w t r a k c i e p r a c y n a d p r z y g o t o w a n i e m k o m e n t a r z a d o t r z e c h l i s t ó w p a s t e r s k i c h . O k a z a ł o s i ę o s t a t e c z n i e n i e z b ę d n e p r z y g o t o w a n i e o d d z i e l n i e k o m e n t a r z a d o k a ż d e g o z e w s p o ­ m n i a n y c h w y ż e j l i s t ó w . W a r t o w z w i ą z k u z t y m z a u w a ż y ć , ż e k o m e n t a r z d o l i s t ó w p a s t e r s k i c h t y l k o z y s k a ł n a o w y c h z m i a n a c h p l a n ó w . O t r z y m a l i ś m y w t e n s p o s ó b s o l i d n y - z a w i e r a j ą c y o g r o m n ą i l o ś ć m a t e r i a ł u - k o m e n t a r z . W s p ó l n a z a s a d n i c z a s t r u k t u r a t e m a t y c z n a p o z w a l a n a p o t r a k t o w a n i e ł ą c z n i e L i s t u d o T y t u s a z 1 i 2 d o T y m o t e u s z a z e w z g l ę d u n a i c h k o n c e p c y j n ą j e d n o ś ć , c z e m u a u t o r k o m e n t a r z a d a ł t a k ż e w y r a z w t r z e c h e k s k u r s a c h w ł ą c z o n y c h d o t e g o t o m u , a p o d e j m u j ą c y c h t e m a t y t e o l o g i c z n e w s p ó l n e d l a w s z y s t k i c h l i s t ó w p a s t e r s k i c h . T u n a s u w a s i ę p i e r w s z a u w a g a k r y t y c z n a , d l a c z e g o a u t o r u m i e ś c i ł d w a p i e r w s z e e k s k u r s y p o s k o m e n t o w a n i u p i e r w s z e g o r o z d z i a ł u T t ( s . 5 2 - 1 0 1 ) , a t r z e c i e k s k u r s p o k o m e n t a r z u d o d r u g i e g o r o z d z i a ł u , z a m i a s t u m i e ś c i ć w s z y s t k i e p o z a k o ń c z e n i u k o m e n t a r z a L i s t u d o T y t u s a . R o z d z i e l e n i e i c h t y l k o p o s z c z e g ó l n y m i r o z d z i a ł a m i l i s t u n i e w y d a j e s i ę n a j l e p s z ą z a s a d ą p o d z i a ł u , a t r e ś ć o w y c h e k s k u r s ó w t e ż n i e

(3)

u p o w a ż n i a d o t a k i e g o p o d z i a ł u . N i e p o d e j m u j e p r z e c i e ż a u t o r w n i c h t y l k o t e m a t u t y p o w e g o d l a d a n e g o r o z d z i a ł u , l e c z t e m a t y w ł a ś c i w e t a k ż e p o z o s t a ł y m d w ó m l i s t o m z C o r p u s P a s t o r a l e . M o ż n a b y z g ł o s i ć p o d o b n e z a s t r z e ż e n i a w s p r a w i e b i b l i o g r a f i i d o t y c h z k o m e n t a r z a d o 1 T m . T a k ż e tu a u t o r u m i e s z c z a w r a m a c h o g ó l n e j l i t e r a t u r y p o m o c e s ł o w n i k o w e . Z a p e w n e t y l k o d l a t e g o u m i e ś c i ł d o d a t k o w ą l i t e r a t u r ę d o 1 i 2 T m , ż e n i e m ó g ł j e j p o d a ć w k o m e n t a r z u d o t y c h l i s t ó w p o p r o s t u d l a t e g o , ż e w t e d y j e s z c z e s i ę n i e u k a z a ł y w d r u k u , c h o ć j e d n a z n i c h ( 1 9 9 0 r . ) m o g ł a b y ć j u ż u m i e s z c z o n a w k t ó r y m ś z d w ó c h p i e r w s z y c h t o m ó w . B r a k n i e k i e d y w b i b l i o g r a f i i p o z y c j i z n a j d u j ą c y c h s i ę w p r z y p i s a c h ( n p . w p r z y p i s i e p i e r w s z y m n a s . 3 1 b r a k u j e g r a m a t y k i B . D . R e h k o p f a w b i b l i o g r a f i i ) . A u t o r r e c e n z o w a n e j k s i ą ż k i k o m e n t u j e t e k s t L i s t u d o T y t u s a w e d ł u g te j s a m e j m e t o d y , c o p i e r w s z e d w a l i s t y p a s t e r s k i e , tz n . w t r z e c h p u n k t a c h , n u m e r o w a n y c h r z y m s k i m i c y f r a m i : w p r o w a d z e n i e w t r e ś ć t e k s t u , e g z e g e z a i w n i o s k i . P o d o b n i e j a k w p r z y p a d k u 2 T m , t a k i tu c z ę s t o o d w o ł u j e s i ę d o t e k s t ó w p a r a l e l n y c h w 1 c z y 2 T m l u b w l i s t a c h P a w ł o w y c h , a l e j u ż n i e p o to , b y p o k a z y w a ć s z c z e g ó l n y c h a r a k t e r L i s t u d o T y t u s a , l e c z b y w y d o b y ć p o d o b n ą s t r u k t u r ę m y ś l o w ą w e w s z y s t k i c h k o m e n t o w a n y c h p r z e z s i e b i e l i s t a c h p a s t e r s k i c h . P o d o b n i e j a k w 2 T m , t a k i w T t n i e w y d z i e l a w i ę k s z y c h i m n i e j s z y c h j e d n o s t e k t e m a t y c z n y c h , l e c z c a ł y l i s t o m a w i a w o ś m i u m a ł y c h j e d n o s t k a c h . O t o i c h t y t u ł y : 1) 1 , 1 - 4 - D i e G r u s s z u s c h r i f t ( s . 1 - 1 5 ) ; 2 ) 1 , 5 - 9 - D i e A u f g a b e d e s T i t u s a u f K r e t a : E i n s e t z u n g v o n P r e s b y t e r n ( s . 1 6 - 3 1 ) ; 3 ) 1 , 1 0 - 1 6 - D a s U r t e i l ü b e r d i e W i d e r s a c h e r ( s . 3 1 - 5 2 ) ; 4 ) 2 , 1 - 1 0 - D i e A u f g a b e d e s G e m e i n d e l e i t e r s : A n w e i s u n g f ü r d i e v e r s c h i e d e n e n G r u p p e n i n d e n G e m e i n d e n ( s . 1 0 1 - 1 2 5 ) ; 5 ) 2 , 1 1 - 1 5 - D i e h e i l s g e s c h i c h t l i c h e B e g r ü n d u n g f ü r d a s L e b e n d e r c h r i s t l i c h e n G e m e i n d e ( s . 1 2 5 - 1 4 2 ) ; 6 ) 3 , 1 - 7 - D i e B e r u f u n g d e r c h r i s t l i c h e n G e m e i n d e f ü r d i e W e l t ( s . 1 6 0 - 1 8 0 ) ; 7 ) 3 , 8 - 1 1 - L e t z t e B e k r ä f t i g u n g d e r A u t o r i t ä t d e s V o r s t e h e r s f ü r d e n r e c h t e n G l a u b e n d e r G e m e i n d e ( s . 1 8 0 - 1 9 3 ) ; 8 ) 3 , 1 2 - 1 5 - P e r s ö n l i c h e A u f t r ä g e u n d S c h l u s s g r u s s ( s . 1 9 3 - 2 0 2 ) . K o ń c z y a u t o r k s i ą ż k i u w a g a m i d o t y c z ą c y m i k o m e n t a r z a l i s t ó w p a s t e r s k i c h (R ü c k f r a g e n z u r A u s l e g u n g d e r P a s t o r a l b r i e f e — s . 2 0 3 —2 0 9 ) . W z a s a d z i e t y t u ł y d o b r z e o d d a j ą t r e ś ć p o s z c z e g ó l n y c h j e d n o s t e k , c h o ć n i e k i e d y a u t o r p r z e s a d z i ł w d o k ł a d n o ś c i i s t ą d s ą o n e p o p r o s t u z a d ł u g i e . N p . t y t u ł j e d n o s t k i 2 , 1 - 1 0 m o ż n a b y s k r ó c i ć w t e n s p o s ó b : W s k a z ó w k i „ T y t u s a ” d l a r ó ż n y c h g r u p , w c z y m k r y j ą s i ę r ó w n i e ż j e g o z a d a n i a . S ł u s z n e n a t o m i a s t w y d a j e s i ę r o z b i c i e f r a g m e n t u 2 , 1 - 1 5 n a d w i e j e d n o s t k i ( 2 , 1 - 1 0 i 2 , 1 1 - 1 5 ) , o d w . 11 b o w i e m z a c z y n a s i ę j u ż u z a s a d n i e n i e d l a t y c h w s k a z a ń . M n i e j c h y b a u d a n e j e s t z k o l e i w y o d r ę b n i e n i e j e d n o s t k i 3 , 8 - 1 1 , p o n i e w a ż z a r ó w n o w 3 , 1 - 7 , j a k i 3 , 8 - 1 1 m a m y d a l s z y c i ą g w s k a z ó w e k , c h o ć t r z e b a p r z y z n a ć , ż e w o b e c t y t u ł u z a s t o s o w a n e g o p r z e z a u t o r a d l a 3 , 1 - 7 b y ł o t o k o n i e c z n e . P o d o b n i e j a k w p o p r z e d n i c h d w ó c h t o m a c h , t a k ż e w k o m e n t a r z u d o T t p o d a j e n i e m a l p o k a ż d e j w y o d r ę b n i o n e j j e d n o s t c e l i t e r a t u r ę d o d a t k o w ą . Z n i e w i a d o m y c h p r z y c z y n n i e m a j e j p o d w ó c h p i e r w s z y c h j e d n o s t k a c h ( s . 3 1 i s . 5 2 ) o r a z p o o s t a t n i e j j e d n o s t c e ( s . 2 0 2 ) . N i e k i e d y j e s t to n i e n a j n o w s z a l i t e r a t u r a ( n p . p o 2 , 1 1 - 1 5 z l a t 1 9 3 4 i 1 9 3 5 ) . Z k o l e i p o t r z e c i m e k s k u r s i e ( s . 1 5 9 ) p o d a j e l i t e r a t u r ę , k t ó r ą c z ę s t o c y t u j e w t r a k c i e k o m e n t a r z a , c o j e s t w y j ą t k i e m d o z a s a d y . N a o g ó ł b o w i e m t e j l i t e r a t u r y n i e c y t u j e . J e ż e l i z a u w a ż y m y , ż e d l a s k o m e n t o w a n i a n p . 2 , 1 1 - 1 5 p o t r z e b u j e s i e d e m n a s t u s t r o n , a d l a k o l e j n y c h c z t e r e c h w i e r s z y - t r z y n a s t u s t r o n , t o p r z e m a w i a t o z a d o k ł a d n o ś c i ą t e g o d z i e ł a .

(4)

P r z e c h o d z ą c d o u w a g n a t e m a t k o m e n t a r z a , z k o n i e c z n o ś c i t r z e b a b ę d z i e o g r a n i c z y ć s ię t y l k o d o k i l k u u w a g . P r z e p r o w a d z o n a e g z e g e z a n i e b u d z i z a s t r z e ż e ń . T a m , g d z i e to t y l k o m o ż l i w e , a u t o r o d w o ł u j e s i ę d o p o d o b n y c h f r a g m e n t ó w c z y w y r a ż e ń w C o r p u s P a s t o r a l e l u b l i s t a c h P a w i o w y c h b ą d ź p o - P a w ł o w y c h . I t a k n p . j u ż w a d r e s i e z w r a c a u w a g ę , ż e t y m r a z e m a d r e s i p o z d r o w i e n i e s ą n i e c o o b s z e r n i e j s z e , n i ż to m i a ł o m i e j s c e w 1 i 2 T m . W i d a ć t o z a r ó w n o w z a p r e z e n t o w a n i u f i k c y j n e g o P a w ł a , j a k i o k r e ś l e n i u j e g o a u t o r y t e t u i z a d a ń ( s . 1 ). J e d n o c z e ś n i e z a u w a ż a , ż e w p o z d r o w i e n i u b r a k u j e j e d n e g o e l e m e n t u , a m i a n o w i c i e „ m i ł o s i e r d z i a ” w s t o s u n k u d o 1 i 2 T m ( w . 4 ) . O w e z m i a n y w a d r e s i e i p o z d r o w i e n i a c h t ł u m a c z y p r z y n a l e ż n o ś c i ą T t d o j e d n e g o , o d r ę b n e g o z b i o r u l i s t ó w , w k t ó r y c h c z ę s t o w y s t ę p u j ą t a k i e p o j ę c i a , j a k w i a r a , p o b o ż n o ś ć , p o z n a n i e p r a w d y , ż y c i e w i e c z n e , t y t u ł Z b a w i c i e l z a r ó w n o w o d n i e s i e n i u d o B o g a , j a k i J e z u s a C h r y s t u s a . Z d r u g i e j s t r o n y d o s t r z e g a p o w i ą z a n i e z a d r e s e m w R z i G a , z w ł a s z c z a w o d n i e s i e n i u d o d o k ł a d n e g o o p i s u f u n k c j i p s e u d o - P a w ł a o r a z d w u c z ł o n o w e g o t y l k o ( ł a s k a i p o k ó j ) p o z d r o w i e n i a ( s . 1 i 1 3 ) . J u ż w T t 1 ,1 d o s t r z e g a a u t o r k o m e n t a r z a r o z r ó ż n i e n i e w i e r z ą c y c h i g ł o s i c i e l i b ł ę d n e j n a u k i ( s . 4 ) , d o c z e g o z r e s z t ą b ę d z i e c z ę s t o p o w r a c a ł , i c i ą g l e t e r ó ż n i c e p o d k r e ś l a ł . J u ż tu t e ż a k c e n t u j e - i b ę d z i e t o c z y n i ł w i e l o k r o t n i e p ó ź n i e j - a u t o r y t e t P a w ł a , n i e j a k o p r z e n i e s i o n y n a f i k c y j n e g o T y t u s a o r a z w s p ó l n o t ę w i a r y ( w . 4 ) , ż e b y w t e n s p o s ó b p o k a z a ć c i ą g ł o ś ć t r a d y c j i s i ę g a j ą c e j P a w ł a ( s . 1 4 ) . Z o w e g o p o s z e r z o n e g o w s t ę p u l i s t u n i e k t ó r z y u c z e n i w y c i ą g a j ą w n i o s e k , ż e L i s t d o T y t u s a p o w s t a ł j a k o p i e r w s z y z C o r p u s P a s t o r a l e ( s . 1 4 ) . C i e k a w e , ż e w t y m m i e j s c u a u t o r k s i ą ż k i n i e u s t o s u n k o w u j e s i ę d o te j o p i n i i , a p o ś r e d n i o c z y n i t o d o p i e r o p r z y k o m e n t a r z u d o 1 , 5 - 9 , g d z i e s t w i e r d z a , i ż w e w z m i a n c e o z o s t a w i e n i u T y t u s a n a K r e c i e w i d a ć j e s z c z e w i ę k s z y c z a s o w y d y s t a n s d o P a w ł a n i ż w 1 T m ( s . 1 6 ) . C z ę s t o t e ż p o d k r e ś l a p o d c z a s k o m e n t o w a n i a t e g o l i s t u , ż e c h o d z i j u ż o t r z e c i ą g e n e r a c j ę c h r z e ś c i j a n ( n p . s . 1 6 ) . T a k ż e w e f r a g m e n c i e 1 , 5 - 9 d o s t r z e g a L . O b e r l i n n e r t y p o w e d l a l i s t ó w p a s t e r s k i c h e l e m e n t y , a m i a n o w i c i e n o w e s t r u k t u r y K o ś c i o ł ó w , w k t ó r y c h w s k a z a n i a d a w a n e z a p o ś r e d n i c t w e m p r e z b i t e r ó w i e p i s k o p o s s i ę g a j ą s a m e g o P a w ł a . O w e n o w e s t r u k t u r y i n o w e p r z e k s z t a ł c o n e p o j ę c i a e k l e z j o l o g i c z n e s ą l e g i t y m i z o w a n e p r z e z P a w ł a , d z i ę k i c z e m u ł a t w i e j m o ż n a j e s t o s o w a ć w p r a k t y c e ( s . 1 6 n ) . Z T t 1 ,9 w y n i k a , ż e z a d a n i e m p r e z b i t e r ó w j e s t g ł o s z e n i e p r a w d z i w e j n a u k i , j e j o b r o n a p r z e d f a ł s z o w a n i e m o r a z o d r z u c e n i e b ł ę d n e j n a u k i . Z p e w n o ś c i ą t r a f n e j e s t s p o s t r z e ż e n i e a u t o r a k s i ą ż k i , ż e l i s t y p a s t e r s k i e s ą m o c n o z a i n t e r e s o w a n e p o k a z a n i e m s u k c e s j i s i ę g a j ą c e j P a w ł a ( s . 2 9 ) . W i d a ć t u t a k ż e ś c i s ł e p o w i ą z a n i e m i ę d z y p o r z ą d k i e m p a n u j ą c y m w e w n ą t r z K o ś c i o ł a a z w a l c z a n i e m b ł ę d n e j n a u k i . K o m e n t u j ą c w T t l , 6 n w y p o w i e d ź o t y m , ż e k a p ł a n i b i s k u p ( p r e z b i t e r i e p i s k o p o s ) m a b y ć m ę ż e m j e d n e j ż o n y o d w o ł u j e s i ę d o 1 T m 3 , 2 - 7 i 8 - 1 3 - c o j e s t z r o z u m i a ł e - i s t w i e r d z a t y m r a z e m , ż e t e n o s t a t n i t e k s t m ó w i o d i a k o n a c h i d i a k o n i s a c h ( s . 2 2 ) , p o d c z a s g d y w k o m e n t a r z u d o 1 T m u t r z y m y w a ł , iż s a m t e k s t n i e d a j e t a k i e j p o d s t a w y ( s . 1 4 0 i 1 4 7 ) , c h o ć w i e l u p o w o ł u j e s i ę n a r ó ż n e , n i e ź l e u d o k u m e n t o w a n e a r g u m e n t y n a p o p a r c i e t a k i e j t e z y ( p o r . t a k ż e s . 1 0 8 w k o m e n t a r z u d o L i s t u d o T y t u s a ) . Z T t 1 ,7 w y c i ą g a t e ż w n i o s e k , ż e n i e t y l k o w a r u n k i , b y z o s t a ć k a p ł a n e m c z y b i s k u p e m , b y ł y j e d n a k o w e , a l e t a k ż e w z a s a d z i e i c h s t a n o w i s k a w K o ś c i o ł a c h b y ł y r ó w n e ( s . 2 4 ) . C e n t r a l n y m k r y t e r i u m p r a w d z i w e j w i a r y i z d r o w e j n a u k i s t a j e s i ę d l a a u t o r a l i s t u p o d p o r z ą d k o w a n i e s i ę u s t a n o w i o n y m p r z e z „ P a w ł a ” z a r z ą d c o m K o ś c i o ł a . N a p o z ó r m o ż e

(5)

s i ę w y d a w a ć - s t w i e r d z a a u t o r r e c e n z o w a n e j k s i ą ż k i n a k a n w i e e g z e g e z y T t 1 ,1 0 i 1 4 - ż e z a g r o ż e n i e w ł a ś c i w e j w i a r y p o c h o d z i z e s t r o n y j u d e o c h r z e ś c i j a n , k t ó r z y c i ą g l e j e s z c z e c z u l i s i ę z w i ą z a n i z ż y d o w s k ą t r a d y c j ą , a l e w g r u n c i e r z e c z y w y r a ż e n i e „ w ś r ó d o b r z e z a n y c h ” o r a z s p ó r o w i a r ę i P r a w o s t r a c i ł y j u ż n a z n a c z e n i u w c z a s a c h l i s t ó w p a s t e r s k i c h . A u t o r T t p o d e j m u j e t e n t e m a t - z d a n i e m O b e r l i n n e r a - z e w z g l ę d u n a p r ó b ę g n o s t y c y z u j ą c e g o w y j a ś n i a n i a w i a r y c h r z e ś c i j a ń s k i e j i k ł a d z i e a k c e n t n a z a g r o ż e n i a z te j s t r o n y p o c h o d z ą c e ( s . 3 5 ) . T y l k o c z ę ś c i o w o z a d o w a l a a u t o r a k s i ą ż k i w y j a ś n i e n i e o d w o ł u j ą c e s i ę d o t z w . H a u s t a f e l n d l a w y j a ś n i e n i a w s k a z a ń d l a r ó ż n y c h g r u p l u d z i w p o s z c z e g ó l n y c h K o ś c i o ł a c h ( T t 2 , 1 - 1 0 ) . R a c z e j n a l e ż a ł o b y t u m ó w i ć o G e m e i n d e t a f e l n b ą d ź S t ä n d e t a f e i n ( s . 1 0 3 ) . N a t o m i a s t n a s . 1 2 3 w i d z i t u n a w i ą z a n i e d o H a u s t a f e l n , j a k b y z a p o m n i a ł o s w o i c h n i e c o w c z e ś n i e j s z y c h d o n i c h z a s t r z e ż e n i a c h . P o n o w n i e u j a w n i a s i ę s z c z e g ó l n a w r a ż l i w o ś ć a u t o r a k s i ą ż k i n a t o , c o B i b l i a m ó w i o k o b i e t a c h . A u t o r l i s t u w z y w a s t a r s z e k o b i e t y , b y n i e „ u p i j a ł y s i ę w i n e m ” , k t ó r e t o w e z w a n i e L . O b e r l i n n e r i n t e r p r e t u j e z n o w u w b a r d z o s z e r o k i m k o n t e k ś c i e i o d n o s i d o w s z y s t k i c h w e w s p ó l n o c i e K o ś c i o ł a ( s . 1 0 9 ) . N i e w y k l u ­ c z a n a t o m i a s t m o ż l i w o ś c i r o z u m i e n i a w y p o w i e d z i , ż e k o b i e t y m a j ą b y ć „ c z y s t e ” ( T t 2 , 5 ) w s e n s i e w a r t o ś c i m a ł ż e ń s k i e j , a l e j e j m o t y w d o s t r z e g a w t y m , ż e w p o s t a w i e k o b i e t n i e p o w i n n o b y ć n i c z e g o , c o m o g ł o b y s z k o d z i ć K o ś c i o ł o w i i g ł o s z e n i u E w a n g e l i i ( s . 1 1 1 ) . P r z y k o m e n t o w a n i u w y p o w i e d z i , ż e k o b i e t y m a j ą b y ć „ p o d d a n e s w o i m m ę ż o m ” , o d w o ł u j e s i ę d o tz w . t a b l i c d o m o w y c h w E f , K o l i 1 P , w s k a z u j ą c j e d n o c z e ś n i e n a r ó ż n i c e w m o t y w a c j i m i ę d z y n i m i a T t . S t a w i a j e d n a k p y t a n i e , c o o z n a c z a t a k i e w y m a g a n i e n a p r z y s z ł o ś ć , t ę w y p o w i e d ź b o w i e m n a l e ż y p o s t r z e g a ć w r a m a c h k o n k r e t n y c h , h i s t o r y c z ­ n y c h w a r u n k ó w z c z a s ó w l i s t ó w p a s t e r s k i c h ( s . 1 1 2 - 1 1 4 ) . C e n n e j e s t d w u k r o t n e s t w i e r d z e n i e a u t o r a , ż e n i e k i e d y j e d n o z n a c z n e r o z s t r z y g ­ n i ę c i e j e s t n i e m o ż l i w e . R a z d o t y c z y t o p r z e t ł u m a c z e n i a w . 2 , 1 3 b . I s t n i e j e b o w i e m p o d w ó j n a m o ż l i w o ś ć j e g o p r z e k ł a d u : „ c h w a ł y w i e l k i e g o B o g a i Z b a w i c i e l a n a s z e g o J e z u s a C h r y s t u s a ” b ą d ź t e ż d o p e ł n i e n i e „ w i e l k i e g o ” o d n i e ś ć t y l k o d o B o g a ( s . 1 3 6 ) . P o r a z d r u g i w y p o w i a d a t e g o r o d z a j u u w a g ę p r z y o k a z j i k o m e n t o w a n i a f r a g m e n t u T t 3 , 1 - 7 ( o p o d p o r z ą d k o w a n i u s i ę w ł a d z y ) i p r ó b y z n a l e z i e n i a d l a n i e g o ź r ó d e ł ( R z 1 3 , 1 - 7 ; 2 P 2 , 1 3 - 1 7 ) . O t ó ż L . O b e r l i n n e r j e s t z d a n i a , ż e w t y m p r z y p a d k u n i e m o ż l i w e j e s t d o k ł a d n e r o z g r a n i c z e n i e m a t e r i a ł u p o c h o d z ą c e g o z t r a d y c j i o d r e d a k c y j n e g o w k ł a d u a u t o r a l i s t u . P o z o s t a j e p o d k o n i e c r e c e n z j i z o b a c z y ć , n a c o z w r a c a u w a g ę a u t o r k s i ą ż k i w e k s k u r s a c h . P i e r w s z y z n i c h ( s . 5 2 - 7 3 ) p o ś w i ę c a c z ę s t o p o j a w i a j ą c e m u s i ę w l i s t a c h p a s t e r s k i c h z a g a d n i e n i u , a m i a n o w i c i e g ł o s i c i e l o m b ł ę d n e j n a u k i w K o ś c i o ł a c h , d o k t ó r y c h s ą t e l i s t y a d r e s o w a n e ( D i e I r r l e h r e r i n d e n G e m e i n d e n d e r P a s t o r a l b r i e f e ) . W l i s t a c h p a s t e r s k i c h w y s t ę p u j ą w z a s a d z i e d w a g ł ó w n e t e m a t y : p o r z ą d e k w K o ś c i e l e i p o l e m i k a z g ł o s i c i e l a m i b ł ę d n e j n a u k i . W i d a ć w y r a ź n i e , ż e a u t o r t y c h l i s t ó w o d r ó ż n i a f a ł s z y w ą n a u k ę o d z d r o w e j ; m i ę d z y t y m i , k t ó r z y o d s t ą p i ą o d w i a r y (1 T m 4 , 1 ) , a t y m i , k t ó r z y j u ż o d p a d l i o d p r a w d y ( 2 T m 2 , 1 7 n ) . M n i e j j e d n o z n a c z n a j e s t n a t o m i a s t l i n i a p o d z i a ł u p o d w z g l ę d e m t e m a t y c z n o - t e o l o g i c z n y m m i ę d z y p r a w d z i w ą w i a r ą a o d c h y l e n i e m o d n i e j . T r u d n o j e d n a k t e g o o c z e k i w a ć - s t w i e r d z a a u t o r k o m e n t a r z a - o d l i s t ó w p a s t e r s k i c h , w k t ó r y c h n i e m a p r z e c i e ż s y s t e m a t y c z n e g o p r z e d s t a w i e n i a t e o l o g i c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a h e r e t y k ó w .

(6)

N i e m n i e j j e d n a k w k o l e j n y m p o d p u n k c i e t e g o e k s k u r s u a u t o r k s i ą ż k i p o d e j m u j e p r ó b ę o k r e ś l e n i a b ł ę d n e j n a u k i p o d k ą t e m w i d z e n i a t e o l o g i i ( s . 5 4 - 5 7 ) . J e s t t o t y m b a r d z i e j k o n i e c z n e - j e g o z d a n i e m - ż e n i e c h o d z i w n a u c e h e r e t y k ó w o m a r g i n a l n e p r o b l e m y , l e c z - d o t y c z ą c e c e n t r u m E w a n g e l i i . P o k a z u j e t o n a p r z y k ł a d z i e 2 T m 2 , 1 8 , w k t ó r y m t o t e k ś c i e z n a j d u j e s i ę t w i e r d z e n i e h e r e t y k ó w , ż e „ z m a r t w y c h w s t a n i e j u ż n a s t ą p i ł o ” , i d o c h o d z i d o w n i o s k u , ż e j e s t t o z a s a d n i c z y p r o b l e m c h r z e ś c i j a ń s k i e j w i a r y w z m a r t w y c h w s t a n i e i w i ą ż ą c e s i ę z t y m t e m a t e m o c z e k i w a n i e p a r u z j i ( s . 5 7 ) . K o l e j n y m b ł ę d e m w n a u c e h e r e t y k ó w s ą p r z e s a d n e a s c e t y c z n e w y m a g a n i a ( s . 5 7 - 6 1 ) , c z y l i z a k a z z a w i e r a n i a m a ł ż e ń s t w i s p o ż y w a n i a p o k a r m ó w (1 T m 4 , 3 ) , n a c o r e a g u j e a u t o r l i s t u o d w o ł a n i e m s i ę d o t e o l o g i i s t w o r z e n i a : w s z y s t k o , c o B ó g s t w o r z y ł , j e s t d o b r e . P o d s t a w ę t a k i e j b ł ę d n e j n a u k i d o s t r z e g a a u t o r k o m e n t a r z a w g n o s t y c y z m i e , g d z i e s p o t y k a m y s i ę z n e g a t y w n ą o c e n ą m a t e r i i , c i e l e s n o ś c i i s e k s u a l n o ś c i . J e s z c z e i n n y m t e m a t e m r o z w a ż a n y m w p i e r w s z y m e k s k u r s i e j e s t p r o b l e m j u d a i s ­ t y c z n e g o i j u d a i s t y c z n o - c h r z e ś c i j a ń s k i e g o w p ł y w u n a g ł o s i c i e l i b ł ę d n e j n a u k i ( s . 6 1 - 6 3 ) , p r z e c i w k o c z e m u w y s t ę p u j ą l i s t y p a s t e r s k i e . N i e w y k l u c z a t e ż a u t o r k o m e n t a r z a w p ł y w u w c z e s n o c h r z e ś c i j a ń s k i e j g n o z y n a h e r e t y k ó w ( s . 6 3 - 7 1 ) , c o m o ż n a d o s t r z e c w t w i e r d z e n i u 1 T m 6 , 2 0 o i c h „ r z e k o m e j w i e d z y ” . D a l s z y m p r z e j a w e m o w e j g n o z y j e s t s t a n o w i s k o w s p r a w i e r o l i k o b i e t y w K o ś c i o ł a c h c h r z e ś c i j a ń s k i c h (1 T m 2 , 1 1 - 1 5 ) , a k c e n t o w a n i e p o s ł u s z e ń s t w a , z n a c z e n i e i n k a m a c j i i w r e s z c i e w y z n a n i e w i a r y w z b a w c z ą w o l ę B o g a i o d k u p i e ń c z e d z i e ł o J e z u s a C h r y s t u s a . W e w s z y s t k i c h t y c h t e m a t a c h m o ż n a z n a l e ź ć r e a k c j ę a u t o r a o m a w i a n y c h l i s t ó w ( s . 7 1 ) . I w r e s z c i e n a z a k o ń c z e n i e t e g o e k s k u r s u ( s . 7 1 - 7 2 ) L . O b e r l i n n e r z w r a c a u w a g ę n a r ó ż n e w a d y i b ł ę d y , k t ó r e g r o ż ą p r z y ł ą c z a j ą c y m s i ę d o h e r e t y k ó w , c o w k o n s e k w e n c j i g r o z i o d p a d n i ę c i e m o d p r a w d z i w e j w i a r y . T e m a t e m d r u g i e g o e k s k u r s u j e s t e k l e z j o l o g i a ( s . 7 4 - 1 0 1 ) . Z j e d n e j s t r o n y w s k a z u j e s i ę t y l k o n a d w a t e k s t y e k l e z j o l o g i c z n e w l i s t a c h p a s t e r s k i c h (1 T m 3 , 1 5 i 2 T m 2 , 1 9 - 2 1 ) , z d r u g i e j s t r o n y j e s t w i d o c z n e - n a c o a u t o r k o m e n t a r z a c z ę s t o z w r a c a u w a g ę - ż e K o ś c i ó ł j e s t i c h w i e l k i m t e m a t e m . W s k a z u j e n a j p i e r w n a h i s t o r y c z n y i t e o l o g i c z n y k o n t e s t e k l e z j o l o g i i w t y c h l i s t a c h ( s . 7 4 - 7 5 ) . L i s t y p a s t e r s k i e p o s t r z e g a j ą K o ś c i ó ł j a k o p o z o s t a j ą c ą w z g o d z i e z t r a d y c j ą i p o c h o d z ą c ą o d B o g a , a z a ł o ż o n ą p r z e z J e z u s a C h r y s t u s a w s p ó l n o t ę z b a w i e n i a , d o k t ó r e j l u d z i e s ą p r z y j m o w a n i p r z e z c h r z e s t . K o ś c i ó ł j e s t j e d n o c z e ś n i e i n s t y t u c j ą , k t ó r a m u s i s p e ł n i a ć s w o j e z a d a n i a s t o s o w n i e d o o k o l i c z n o ś c i , c o w s y t u a c j i l i s t ó w p a s t e r s k i c h o z n a c z a ł o w a l k ę z h e r e t y k a m i . D a l e j p r z e d s t a w i a a u t o r k o m e n t a r z a T y m o t e u s z a i T y t u s a ( t y m r a z e m b e z c u d z y s ł o w u ) j a k o o s o b y s p r a w u j ą c e u r z ą d ( s . 7 5 - 7 8 ) , d o k t ó r y c h z a d a ń n a l e ż y n a u c z a n i e , o b r o n a p r a w d z i w e j w i a r y i t r o s k a o K o ś c i o ł y . D l a u ł a t w i e n i a s p r a w o w a n i a s w y c h f u n k c j i m a j ą o n i o b i e c a n y c h a r y z m a t ; s ą t e ż g w a r a n t a m i c i ą g ł o ś c i t r a d y c j i i s u k c e s j i s i ę g a j ą c e j P a w ł a . D l a a u t o r a l i s t ó w p a s t e r s k i c h K o ś c i ó ł j e s t d o m e m B o ż y m ( s . 7 8 - 8 3 ) , a l e j e d n o c z e ś n i e i n s t y t u c j ą , d o k t ó r e j n a l e ż ą w i e r z ą c y . D o s p r a w u j ą c y c h u r z ę d y w K o ś c i o ł a c h p i e r w o t n e g o c h r z e ś c i j a ń s t w a n a l e ż ą k a p ł a n i ( p r e z ­ b i t e r z y ) , b i s k u p ( e p i s k o p o s ) , d i a k o n i i - w e d ł u g L . O b e r l i n n e r a - d i a k o n i s ę o r a z - c o j e s t n i e b a r d z o z r o z u m i a ł e - w d o w y . W k o m e n t a r z u m ó w i ł t y l k o o s t a n i e w d o w i e ń s t w a , t u w r ę c z j u ż - o u r z ę d z i e ( s . 8 3 - 9 8 ) . R a z j e s z c z e p o d k r e ś l a t u , ż e w 1 T m 3 , 8 - 1 2 j e s t m o w a o d i a k o n i s a c h , c o p o z o s t a j e w p r z e c i w i e ń s t w i e d o e g z e g e z y t e k s t u 1 T m 3 , 1 1 . N i e z a b r a k ł o n a k o n i e c t e g o e k s k u r s u p y t a n i a o p o z o s t a ł e k o b i e t y ( s . 9 8 - 1 0 1 ) .

(7)

T r z e c i e k s k u r s p o ś w i ę c o n y j e s t c h r y s t o l o g i i l i s t ó w p a s t e r s k i c h ( s . 1 4 3 - 1 5 9 ) . Z d a n i e m j e d n y c h - p r z y p o m i n a a u t o r k o m e n t a r z a - n i e m o ż n a w ł a ś c i w i e m ó w i ć 0 c h r y s t o l o g i i w t y c h l i s t a c h , z d a n i e m i n n y c h s t a n o w i o n a i s t o t n ą c z ę ś ć g ł o s z o n e g o p r z e z a u t o r a l i s t ó w p a s t e r s k i c h o r ę d z i a L . O b e r l i n n e r p r z e d s t a w i a n a j p i e r w h i s t o r y c z n e i t e o l o g i ­ c z n e u w a r u n k o w a n i a c h r y s t o l o g i i w t y c h l i s t a c h ( s . 1 4 4 - 1 4 5 ) , a t y m s a m y m w s k a z u j e n a n i e z a l e ż n o ś ć i c h c h r y s t o l o g i i o d l i s t ó w P a w i o w y c h p r z e z p o k a z a n i e i n a c z e j r o z u m i a n e g o c z a s u , i n n e n a s t a w i e n i e d o „ ś w i a t a ” o r a z p r z e z i n n e s p o j r z e n i e n a c z ł o w i e k a j a k o g r z e s z n i k a . D a l e j o m a w i a a u t o r k o m e n t a r z a e l e m e n t y z a c z e r p n i ę t e z t r a d y c j i , a d o t y c z ą c e c h r y s t o l o g i c z n y c h w y z n a ń i i c h r e d a k c y j n y c h o p r a c o w a ń ( s . 1 4 6 - 1 5 4 ) . N a l e ż ą t e ż d o n ic h s o t e r i o l o g i c z n e w y p o w i e d z i . O d d z i e l n i e p r z y p o m i n a t e k s t y z c h r y s t o l o g i c z n y m i t y t u ł a m i : C h r y s t u s J e z u s o r a z J e z u s C h r y s t u s i J e z u s - P a n . O s o b n y p u n k t p o ś w i ę c a o m ó w i e n i u c h r y s t o l o g i c z n e g o w y z n a n i a „ o b j a w i e n i e s i ę n a s z e g o Z b a w i c i e l a C h r y s t u s a J e z u s a ” , w k t ó r y m g o d n e u w a g i s ą d w a t e r m i n y : Z b a w i c i e l i o b j a w i e n i e ( s . 1 5 4 - 1 5 7 ) . 1 w r e s z c i e w o s t a t n i m p u n k c i e p r z e d s t a w i a a u t o r c h r y s t o l o g i ę l i s t ó w p a s t e r s k i c h j a k o p r ó b ę o d p o w i e d z i a l n e g o i ś w i a d o m e g o p o d e j ś c i a d o t r a d y c j i w i a r y ( s . 1 5 8 - 1 5 9 ) . I n a c z e j m ó w i ą c , z a s t a n a w i a s i ę a u t o r k o m e n t a r z a n a d w a r t o ś c i ą c h r y s t o l o g i i l i s t ó w p a s t e r s k i c h w t e o l o g i i 1 w g ł o s z e n i u z b a w c z e g o o r ę d z i a . K o ń c z y a u t o r k o m e n t a r z a d o l i s t ó w p a s t e r s k i c h d o d a t k o w y m i p y t a n i a m i (R ü c k ­ f r a g e n ) , p o d e j m u j ą c y m i t r u d n o ś c i p o j a w i a j ą c e s i ę p r z y k o m e n t o w a n i u t y c h l i s t ó w ( s . 2 0 3 - 2 0 9 ) . I n a c z e j m ó w i ą c , r a z j e s z c z e d z i e l i s i ę a u t o r t r u d n o ś c i a m i p o w s t a j ą c y m i p r z y p i s a n i u k o m e n t a r z a , p o d e j m u j e r e l a c j e l i s t ó w p a s t e r s k i c h d o P a w ł a , s t a w i a p y t a n i a 0 w z a j e m n e r e l a c j e i n t e r e s u j ą c y c h n a s l i s t ó w d o k a n o n u k s i ą g N T i w r e s z c i e - p r o b l e m W i r k u n g s g e s c h i c h t e t y c h l i s t ó w . R e a s u m u j ą c t o , c o p o w i e d z i a n o n a t e m a t e k s k u r s ó w i o s t a t n i e g o t y t u ł u w t r z e c i m t o m i e , t r z e b a s t w i e r d z i ć , ż e a u t o r k o m e n t a r z a d o l i s t ó w p a s t e r s k i c h z e b r a ł tu r a z j e s z c z e to , c o w c z e ś n i e j j u ż z a p r e z e n t o w a ł , a l e w w i e l u m i e j s c a c h s w o j e g o tr z y t o m o w e g o k o m e n t a r z a 1 t e r a z p o d s u m o w a ł t o w j e d n y m m i e j s c u , p r z e d s t a w i a j ą c g ł ó w n e t e m a t y t e o l o g i c z n e o r a z d z i e l ą c s i ę t r u d n o ś c i a m i p r z y k o m e n t o w a n i u t e k s t u . J ę z y k j e s t j e d n a k o w o t r u d n y w e w s z y s t k i c h t o m a c h . M o ż n a n a t o m i a s t b y ł o z a u w a ż y ć p e w i e n „ r o z w ó j ” u a u t o r a k o m e n ­ t a r z a w o d n i e s i e n i u d o d r a ż l i w e g o w N i e m c z e c h t e m a t u k o b i e t w K o ś c i e l e . O il e w p i e r w s z y m t o m i e w y r a ż a ł s i ę j e s z c z e w t e j m a t e r i i o s t r o ż n i e , o t y l e w p o z o s t a ł y c h d w ó c h t o m a c h , a s z c z e g ó l n i e w o s t a t n i m r e p r e z e n t u j e j u ż p o w s z e c h n e m y ś l e n i e t a k ż e t e o l o g ó w w te j m a t e r i i w k r ę g u j ę z y k a n i e m i e c k i e g o . N i e m n i e j j e d n a k o t r z y m a l i ś m y s o l i d n y , d o b r y , l i c z ą c y r a z e m o k o ł o 8 0 0 s t r o n k o m e n t a r z d o l i s t ó w p a s t e r s k i c h . k s . J a n Z a ł ę s k i , W a r s z a w a

Cytaty

Powiązane dokumenty

Dlatego ideałem języka teologii jest przybliżenie się, o ile to tylko możliwe, do „doskonałości ewangelicznego języka potocznego”65.. Tak więc szczytem teologii

Part III reports on results of applying DNVA in three case studies – one devoted to the topic of cycling/cyclists across English- language news media, one to the Facebook

It is interesting to note that the words in question differed considerably in their frequency, which ranged from merely one relevant token (wiþermede) to 90

W scenie ilustrującej dziesiąte przykazanie („N ie pożądaj żadnej rze­ czy bliźniego”) lewą stronę zajmuje grupa prawdziwych chrześcijan; nie wykonują oni w

Surface velocity in the Yanong Glacier at two locations: (a) near the ELA line (Figure 4 , S1); (b) near the terminus (Figure 4 S2); data points are velocity retrievals from image

W artykule omówiono warunki powstawania zjawiska szybkiej propagacji pęknięć w sieciach gazowych z rur poli- etylenowych oraz przedstawiono testy realizowane celem

We show that, similar to the heat kernel, the potential kernel is low-pass (low-pass graph filters attenuate signal structures of high graph frequency) and analyze its ability

Kościoły europejskie zajm ują tylko połowę tego opracow ania (s. 508— 650), co odpowiada nie tylko proporcjom liczbowym, gwałtownie zmieniającym się w XX wieku,