Wiek jako czynnik determinujący wydatki konsumpcyjne emerytów

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 23, 1982

' ' •**: ■ ■■■■<■■■. . ■■ ■ ;■ .. v : • ;■■■, K a z i m i e r a GaraJ-Kaczmarek*

WIEK JAKO CZYNNIK

DETERMINUJĄCY WYDATKI KONSUMPCYJNE EMERYTÓW

Zachodzące we współczesnym s p o ł e c z e ń s t w i e p r o c e s y s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś c i k ażą zw rócić uwagę na ekonomiczne s k u t k i c i ą g ł e g o w z r o s tu l i c z b y i u d z i a ł u ,l u d z i w s ta rs z y m w ieku. S k u tk i t e do-t y c z ą - wł 3 k a l i g o sp o d a rs tw a domowego - zarówno poziomu dochodów, j a k i poziomu o r a z s t r u k t u r y wydatków konsumpcyjnych l u d n o ś c i .

Celem n i n i e j s z e g o a r t y k u ł u j e s t p r z e d s t a w i e n i e wyników badań pośw ieconych w e r y f i k a c j i h i p o t e z y o i s t n i e n i u woiywu wieku o s o -by g o s p o d a r u j ą c e j na w ie lk o ś ć i k i e r u n k i wydatkowania zasobów

p i e n i ę ż n y c h bę d ą cy c h w j e j d y s p o z y c j i . Z a g a d n ie n ie t o opracowy-wane j e s t w ramach problemu d o ty c z ą c o g o ekonomicznych i s p o ł e c z -nych skutków p r o c e s u s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś c i 1. A n a liz a r ó ż n i ę w

s t r u k t u r z e wydatków l u d n o ś c i w różnych g ru p ac h w ieku, podobnie Jak a n a l i z a wpływu poziomu w y k s z t a ł c e n i a osoby g o s p o d a r u j ą c e j пя t ę s t r u k t u r ę s ta n o w ić b ę d z i e Jedną z p r z e s ł a n e k d l a prognozowa-n i a zmiaprognozowa-n w s t r u k t u r z e p o t r z e b l u d n o ś c i związanych z przewidywa-nym procesem j e j s t a r z e n i a s l ^ .

A n a liz ę w i e l k o ś c i 1 s t r u k t u r y p o pytu l u d n o ś c i przeprow adza s i ę w s k a l i m akroekonom icznej, w o p a r c i u o dane s t a t y s t y k i r y n -kowej ( n a j c z ę ś c i e j w p o s t a c i szeregów czasow ych) l u b w s k a l i m ikroekonom icznej ( g o sp o d a r s tw a domowego) na p o d s ta w ie wyników b a d a ń budżetów r o d z i n n y c h . W b a d a n ia c h d o ty c z ą c y c h wpływu wy-b r a n y c h c e c h d e m o g ra fic zn y c h cęy sp o łe c z n y c h na popyt

копзитр-* Dr, a d i u n k t w I n s t y t u c i e E ko n o m e trii 1 S t a t y s t y k i UL.

Z a g a d n ie n ie to j o s t Jednym z tematów wchodzących w s k ł a d p ro b le m u węzłowego 11.5 " O p ty m a liz a c ja s t r u k t u r l procesów

demo-g r a f i c z n y c h w P o l s c e Ludowej". [9 1 ]

92 Kazim iera Guraj-Kaczrcarok

c y jn y podstawą a n a l i 2 y są w y łą c z n ie dane z t e g o » d r u g i ego ź r ó d ł a . N a le ż y zdawać S obie spraw ę, że zawęża t o a n a l i z ą do p o p y tu

z r e a l i z o w a n e g o , wyrażonego sumą wydatków ponoszo-n y c h p r z e z g o sp o d a rstw o domowe ponoszo-n a ponoszo-n a b y c ie p o s z c z e g ó lponoszo-n y c h d ó b r i u s ł u g l u b i l o ś c i ą t y c h dóbr zakupionych p r z e z g o s p o d a rs tw o .

B adania budżetów r o d z in n y c h w P o l s c e prowadzone b y ły Już w o k r e s i e międzywojennym . P o c z ą te k badan na s z e r o k ą s k a l ą s i ę g a r o k u 1957. W p ie rw s z y c h l a t a c h d o t y c z y ł y one w y łą c z n ie g o sp o -d a r s t w -domowych pracowników z a t r u d n io n y c h w wybranych g a ł ę z i a c h p r z e m y s łu , n a s t ę p n i e o b j ę ł y swym z a s i ę g ie m g o s p o d a rs tw a osób p r a -c u j ą -c y -c h w Inny-ch d z i a ł a -c h g o s p o d a rk i u s p o ł e -c z n i o n e j poza r o l n i -ctwem i le ś n i c tw e m . Od 1973 r . badaniem budżetów r o d z i n n y c h o b j ę t e z o s t a ł y g o s - p o d a rs tw a domowe c z t e r e c h grup l u d n o ś c i : - g o sp o d a rs tw a u t r z y m u ją c e s i ę ‘ g łów nie z p r a c y n a je m n ej w g o s p o d a rc e u s p o ł e c z n i o n e j ( p r a c o w n i c z e ) , - g o s p o d a rs tw a u tr z y m u ją c e s i ę z p ra c y n a je m n e j w g o s p o d a r -c e u s p o ł e -c z n i o n e j o r a z z p r a c y w użytkowanym indyw idualnym g o s -p o d a r s t w i e rolnym ( r o b o t n i c z o - c h ł o -p s k i e ) ,

- g o s p o d a rs tw a u trz y m u ją c e s i ę g łó w n ie z p r a c y w użytkowanym indyw idualnym g o s p o d a r s t w i e rolnym (g o sp o d a r s tw a c h ł o p s k i ^ ) ,

- g o sp o d a rs tw a u trz y m u ją c e s i ę g łó w n ie z e m e r y tu r i r e n t ( g o sp o d a r s tw a emerytów i r e n c i s t ó w ) .

W b a d a n ia c h z astosow ano t e r y t o r i a l n y dwustopniowy schem at l o -sow ania g o s p o d a rs tw domowych, g d z i e j e d n o s t k ą l o s o w a n ia b y ł w pierwszym s t o p n i u r e j o n spisow y, a w drugim s t o p n i u - m ie s z k a n ia w wylosowanych r e j o n a c h . Badaniem obejmowanych J e s t r o c z n i e oko-ł o 1Ü t y s i ę c y gospodarstw,dom owych, z czego około 1400 s ta n o w ią g o s p o d a rs tw a domowe emerytów i r e n c i s t ó w .

W o p a r c i u o dane In d y w id u a ln e u d o s tę p n i o n e p r z e z G łów ny U- r z ą d S t a t y s t y c z n y I n s t y t u t o w i E k o n o m e trii i S t a t y s t y k i U niw ersy-t e ersy-t u Łódzkiego p o w s ta ły z b i o r y i n f o r m a c j i d l a l a t 1973-1976 d l a

2 O bszerną h i s t o r i ę badań budżetów g o sp o d a rs tw domowych p r z e -d s ta w ie ń « n p . w n a s t ę p u j ą c y c h p o z y c ja c h l i t e r a t u r y } K, Z a j ą c , Ekonom etryczne a n a l i z a budżetów g o sp o d a rs tw domowych, Warszawa 1966; A, L u s z n i e w i с z , S t a t y s t y k ? s p o ł e c z n a , Warszawa

1978. ' * '

P o r . Budżety g o sp o d a rstw domowych w 1976 r . , GUS, Warszawa 1 9 7 7 , S t a t y s t y k a P o l s k i .

.. -ТГ“"^ТГ . ■•• ./. . ;. ;--- ---- •-* J ' Wiek jako determinanta wydatków konsumpcyjnych e » « r y t ó w _____ 93 p o t r z e b badań w ramach tem atu " P r o c e s s t a r z e n i a s i ę l u d n o ś c i P o l s k i i j e g o s p o łe c z n e i ekonomiczne k o n s e k w e n c je " , W n i n i e j -szym a r t y k u l e prezentow ane są p r z e d e w szystkim dane z 1976 r . ze zbiorów utw orzonych d l a r o d z i n emerytów. Z b i ó r t e n p o w s ta ł ?.e z b i o r u g o sp o d a rs tw domowych emerytów i r e n c i s t ó w p r z y warunku, ż e w g o s p o d a r s tw ie j e s t p r z y n a j m n i e j Jedna osoba w wieku powy-ż e j 49 l a t \

S z c z e g ó l n e j a n a l i z i e z o s t a ł y poddane wyniki d o ty c z ą c e gospo-d a r s t w jegospo-dnoosobow ych, ggospo-dyż w tym przypagospo-dku zaobserwować można wyraźny wpływ wieku n a s t r u k t u r ę wydatków1' osoby g o s p o d a r u j ą c e j .

W a n a l i z i e wyodrębniono 7 p i ę c i o l e t n i c h g ru p w ieku. L ic zb ę 1 s t r u k t u r ę g o sp o d a rs tw Jednoosobowych według wieku osoby gospoda-r u j ą c e j pgospoda-rzedstaw iam y w t a b , 1.

T a b e l a 1 Badane osoby według wieku

(jednoosobowe g o s p o d a rs tw a emerytów) Wiek w l a t a c h Grupa wieku L ic z b a budżetów w roku S t r u k t u r a w % 1973 1974 1975 1976 1973 1974 1975 1976 Razem 595 653 703 763 100,0 100,0 100,0 100,0 50-54 ₁ 13 19 22 25 2 ,2 2 ,9 3.1 3 ,2 55-59 2 38 46 28 36 6 , 4 7 . 0 4 , 0 4 ,7 6 0-64 3 161 168 181 159 27,1 2 5 ,5 25,7 2 0 ,0 65-69 4 163 178 194 222 2 7 ,4 27,1 2 7 ,6 29,1 7 0-74 5 125 128 143 165 2 1 ,0 19,5 2 0 ,3 2 1 ,6 75-79 6 66 93 102 111 11.1 14,1 14, 5 1 4 ,5 80+ 7 29 26 _{33 45} 4 . 9 3 .9 4 ,7 5 .9 Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ł a s n e . We w s z y s tk i c h l a t a c h n a j l i c z n i e j rep r e z e n to w a n e b y ł y osoby w w ieku 60-74 l a t (o k o ło 75%), p o z o s t a ł e grupy s ą jed n a k rów nież d o s t a t e c z n i e l i c z n e , aby można b y ło operować w i e lk o ś c i a m i p r z e -c i ę t n y m i . i

** Z b ió r n i e obejm u je wiyc c z ę ś c i g o sp o d a rs tw r e n c i s t ó w . Dla-t e g o Dla-t e i wyniki r ó ż n i ą s i ę n i e c o od danych publikow anych p r z e z GUS ( p o r . n p . Budżety g o sp o d a rstw d o m o w y c h ...).

T a b e l a 2 Wydatki a wiek badanych osób

(jednoosobowe gospodarstw a emerytów 1976 r . )

Grupa wydatków Grupa wieko • razeta 1 2 . 3 4 5 6 7 Razem w. z ł 23 156 54 460 27 706 26 293 23 012 21 492 i 9 155 18 899 Żywnośó 5 0 ,7 4 1 ,7 43,1 w % 4 6 ,8 5 0 ,9 5 3 ,9 5 7 ,7 5 6 ,0 A lkohol i t y t o ń 2,1 2 ,7 1 .6 2 , 3 2 ,1 2 , 2 1 .9 1 ,6 Gdzież i obuwie 9 ,9 .13,1 1 2 ,5 1 1 ,5 1 0,0 8 , 5 7 , 2 8 , 0 M ie s z k a n ie 11,0 1 4 ,5 11,1 1 1 ,7 10,8 1 0 ,5 9 , 6 1 0 ,6 Opał i ś w i a t ł o 6 , 7 . 5 , 8 5 , 7 6 , 6 6 , 5 6 , 7 7 , 4 8 , 4 Ochrona zdrow ia 4 ,9 4 ,2 4 ,7 5 , 0 4 , 9 5 ,2 4 , 5 5 . 2 O ś w ia ta , k u l t u r a , ■ ^ e n o rt 7 , 0 6 , 2 9 , 5 .8 ,1 7 , 9 6 , 0 4 ,3 5 ,2 TŕáfÍ3pori i ł ą c z -n ość 3 .7 3 , 7 ' _5*7 4 , 5 3 ,6 . 3 .6 2 , 9 2 , 2 I n n e 4 , 0 . 8 ,1 8 ,1 3 ,5 3 ,3 3 ,4 4 , 5 2 ,8 Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ł a s n e .

A n alizę r ó ż n ic w w ie lk o ś c i i s t r u k t u r z e wydatków przeprowa-dzono d l a d z ie w ię c iu podstawowych grup obejmujących dobra i u- s ł u g i jednorodne z punktu w id zen ia ro d z a ju z a sp o k a ja n ia -potrzeb. I n fo rm a c je d la 1976 r . zaw iera t a b . 2.

Ś re d n ie ro czn e wydatki na osobę w ynosiły w b ad an ej zbiorowoś c i ponad 23 t y s . z ł . Dane d la poszczególnych grup wieku c h a ra k -t e r y z u j ą s i ę wyraźną -te n d e n c ją spadkową: z p r z e s z ło 34 -t y s . d la osób w wieku 50-54 l a t do 18,8 t y s . d l a osób w wieku powyżej 80 l a t . Spadek wydatków w ystępuje we w sz y stk ic h badanych pozycjach; najw iększym i różnicam i bezwzględnymi (w z ł r o c z n ie na osobę)

f

c h a r a k te r y z u ją s ię wydatki na żywność, na o d zież i obuwie o raz na m ie s z k a n ie . Inny ob raz otrzymamy przy a n a l i z i e względnych r ó ż -n i c (w p ro c e -n ta c h ) : ś re d -n io b i o r ą c , w zro st wieku o 5 l a t powo-d u je spapowo-dek wypowo-datków o 7 -1 ОЙ, przy czym n a j s i l n i e j m ale ją (15- -2590 'wydatki na o ś w ia tę , k u l t u r ę , s p o r t i t u r y s t y k ę , nn t r a n -s p o r t i łą c z n o ś ć , a ta k ż e na o d zież i pbuwie. Najm niej s to s u n -kowo m aleją wydatki na żywność. Odpowiednie dane d la l a t 1973- -1976 zamieszczamy w t a b , 3.

O sp o sob ie gospodarowania świadczy jednak n i e t y l e wysokość wydatków na p o szczeg ó ln e grupy dóbr i u s łu g , i l e i c h u d z ia ł w

o g ó ln e j sumie wydatków. ,

Największą pozycję w b u d żecie domowym stanow ią wydatki na żywność ( ś r e d n io ponad 50%). U dział t e j p o zy cji r o ś n i e wraz ze wzrostem wieku osoby g o s p o d a r u ją c e j, I ta k d la osób o b ję ty c h badaniem w 1976 r . r o ś n i e on z niem al 42% w n a j n i ż s z e j g ru p ie wieku do 57% w grupach najw yższych. Wzrost ten odbywa s i ę przede wszystkim kosztem ta k ic h p o z y c ji, Ja k : a lk o h o l i ty to ń , o d zież i obuwie, wydatki na m ieszkanie o raz t r a n s p o r t i ł ą c z n o ś ć .

S y n te ty c z n ą m iarą r ó ż n ic w s t r u k t u r z e wydatków według grup wieku może być tzw. wskaźnik podobieństwa s t r u k t u r l ic z o n y jako suma n a jm n ie jszy c h wskaźników u d z ia łu poszczególnych grup wydat-ków d la ogółu badanych podzbiorów. Uczym y go więc według wzcrq,

к

? ” z.' m

V' K jl

i - i j

g d z ie w^^ oznacza u d z ia ł wydatków w j - t e j g r u p ie budżetów na i - t ą grupę d ó b r.

T a b e l a 3 R óżnice w wydatkach wg grup wieku

(Jednoosobowe gospodarstw a emerytów)

Grupa wydatków t o , Ś r e d n ie r ó ż n i c e w z ł na p so b ę p rz y p r z e c h o d z e n i u do n a s t ę p n e j " grupy wieku » V Ś r e d n ie s t o s u n k i w % na o iobę^ p r z y p rz e c h o d z e n iu do n a s t ę p n e j g ru p y wieku 1973 1974 1975 1976 1973 1974 1975 1976 Razem -1 -638 -1 334 - 1 489 - 2 604 9 1 ,6 9 3 ,2 9 3 ,4 9 0 ,4 iywriość -321 -12 0 -492 -637 9 6,6 9 8 ,8 9 5 ,8 9 5 ,0 A lkohol 1 t y t o ń -77 -5 0 -50 -1 0 6 _{8 3 ,3 8 3 ,9} 8 6 ,4 8 2 ,8 O dzież i obuwie -200 -432 -353 -502 8 7 ,9 7 8 ,4 8 5 ,0 8 3 ,3 M ie sz k a n ie -335 -1 5 6 -151 -498 8 7 ,9 9 2 ,6 9 4 , 9 8 5 , 9 Opa^ i ś w i a t ł o -97 -3 9 +15 -6 9 9 2 ,8 9 7 ,3 101,0 9 6 ,2

Ochrona zdrow ia 1 £CO -66 - 9 4 - 7 9 9 1 ,4 9 3 ,5 9 1 ,8 9 3 ,7

O św ia ta i k u l t u r a - 4 3 0 -193 -308 -195 7 4 ,0 8 0 ,7 7 7 ,4 8 7 ,7 T r a n s p o r t i ł ą c z

-ność -165 -125 -4 7 -146 77,1 8 0 ,3 8 9 ,6 8 2 ,7

I n n e w y d a tk i +24 -152 - 9 -372 104,0 . 8 1 , 4 9 7 ,8 7 5 ,7

a Ś r e d n i e a r y t m e t y c z n e z r ó ż n i c między k o lejn y m i g rupam i; b ś r e d n i e g e o a e t r y c z n e ze stosunków między k o lejn y m i g r u p a m i .

/ • ’

Wiek jako determinanta wydatków kor.sumpcyjnyoh eaapytow 97 Wskaźnik te n przyjm uje w a r t o ś c i z p r z e d z i a ł u < 0 , 1 )> ; war-t o ś ć równa 1 oznacza i d e n ty c z n o ś ć s t r u k t u r , n a t o m i a s t w a rto ś ć równa z e ro mówi o a b s o l u t n e j o d r ę b n o ś c i w s p o s o b ie wydatkowania dochodów.

Poziom wskaźnika podobieństwa s t r u k t u r P o b r a z u j e wspólną d l a w s z y s tk ic h podzbiorów gospodarstw domowych c z ę ś ć wydatków p rze z n a cz o n ą na zakup • k o le j n y c h i c h g r u p . W b a d a n ia c h dynamicz-nych s ł u s z n i e j j e s t - naszym zdaniem - stosować w z g l ę d n ą m ia rę podobieństw a s t r u k t u r , s ta n o w ią c ą s to s u n e k sumy m inim al-nych wskaźników s t r u k t u r y ( a więc w skaźnika P) do sumy w skaźni-ków maksymalnych. Wskaźnik te n p rz y jm u je więc p o s t a ć :

к

E “V

K j }

---Z

K j i

Wskaźnik te n - a n a l o g i c z n i e ja k p o przedni - p rzyjm uje w a r to -ś c i z p r z e d z i a ł u < £ 0 , O i ma t a k ą samą i n t e r p r e t a c j ę . J e s t on je d n a k b a r d z i e j c z u ły na zmiany n i e t y l k o we w sp ó ln e j c z ę ś c i wydatków, a l e i na zmiany w I c h maküymalnym .z róż nicow a niu.

O bliczone w wyżej podany sposób c h a r a k t e r y s t y k i podobieństwa s t r u k t u r d l a l a t 1973-1976 wskazują na dużą s t a b i l n o ś ć te g o z ja w is k a w c z a s i e . I ta k wskaźniki P w y n o sz ą ,d la k o l e j n y c h l a t w p r o c e n ta c h : 77,5%; 78,0%; 79,8%; 80,2%; n a t o m i a s t wskaźniki Z wynoszą: 63,7%; 62, 6%; 65,4%; 64,8%, a więc wpływ wieku na r ó ż n i c e w s t r u k t u r z e wydatków emerytów o k a z ał s i ę być zjaw iskiem trwałym .

Zaobserwowane r ó ż n i c e w poziomie i s t r u k t u r z e wydatków wy-j a ś n i ć można zarówno wpływem czynników ekonomicznych, Jak 1 po-zaekonomicznych .

Najważniejszym czynnikiem ekonomicznym ró żn ic u ją c y m wydatki gosp o d a rstw domowych J e s t wysokość i c h dochodów. Wyniki badań budżetów w skazują na duże z ró ż n ic o w a n ie wysokości dochodów w za-l e ż n o ś c i od wieku b a d a n ej o soby . I t a k w Jednoosobowych gospo-d a rs tw a c h emerytów bagospo-danych w 1976 r . ś r e d n i ro czn y dochód w n a j n i ż s z e j g r u p ie wieku (50-54 l a t ) w ynosił 2 7,8 t y s . z ł (w tym ze świadczeń sp o łe c z n y ch 20,8 t y s . z ł ) a w o s t a t n i e j g r u p ie w

ie-Ka z i m i e r a G u i a j - K a c z n a r e k

ku (80 i w i ę c e j l a t ) - w ynosił 18,8 t y s . z ł #(17,6 t y s . z ł ze świadczeń s p o ł e c z n y c h ) . System atyczny spadek dochodów wraz ze wzrostem wieku b a d a n e j osoby pozwala na o b l i c z e n i e p r z e c i ę t n y c h zm ian. Wyniki o b l i c z e ń zamieszczamy w t a b . 4 .

T a b e l a 4 Ś r e d n ie r ó ż n i c e w dochodach między kolejnym i grupami wieku

(g o sp o d a r s tw a Jednoosobowe emerytów) / Rok Ś r e d n ie r ó ż n i c e w z ł a ś r e d n i e s t o s u n k i w %b do- cho-dy r a -zem w tym d o— cho-dy r a -zem w tym z prac y ze świad-czeń s p o ł e -cznych z p r a c y ze świad-c z eń s p o ł e -cznych 1973 -1 575 -253 -1 022 9 1 ,9 6 7 ,9 9 3 ,6 1974 -1 123 -291 -725 9 4 ,3 6 4 ,6 9 5 ,5 1975 -1 135 -124 -869 9 4 ,4 6 9 ,9 9 5 ,2 1976 -1 497 -540 -522 9 3 ,7 5 7 ,0 9 7 ,3

a -O b lic z o n e Jako ś r e d n i a a ry tm e ty c z n a z r ó ż n i c między docho-dami osób w k o l e j n y c h g rupach wieku; b - o b l i c z o n e Jako ś r e d n i a geom e try c z n a ze stosunków między dochodami osób w k o l e j n y c h

gru-pach w ieku.

i r ó d ł o : . o b l i c z e n i a w ła s n e .

, Ś r e d n io b i o r ą c w z r o s t wieku o 5 l a t powoduje spadek ł ą c z n y c h dochodów o ok. 7%, a więc o w ie lk o ś ć podobną do spadku wydatków ( p o r . t a b . 3 ) . Dochody z p ra c y m a l e j ą o ok. 30-40%, a dochody ze św iadczeń sp o łe c z n y c h - o ok . 3-6%, Ten o s t a t n i spadek b y ł n a j -w iększy -w 1973 r , , a -w 1976 r , w y n o sił Już t y l k o 2,7%, Świadczy to o z a n i k a n i u r ó ż n i c między wypłatami e m e ry tu r ze " s t a r e g o ” i "nowego p o r t f e l u “ .

O g ó ln ie więc można s t w i e r d z i ć , ż e dochód J e s t czynril kiera s i ł -‘ ’’-Ч'

n i e wpływającym n a pozipro i s t r u k t u r ę wydatków w p o d z b io r a c h wy-d z i e l o n y c h z p u nktu w iwy-d z e n ia wieku b a wy-d a n ej, o s o b y .

Sprawdimy w ię c , czy po wyeliminowaniu wpływu t e g o czyn n ik a w zorce konsumpcji u p o d a b n ia j ą s i ę , W tym c e l u pokażemy s t r u k t u r ę wydatków w w ybranej ( n a j l i c z n i e j r e p r e z e n t o w a n e j ; g r u p ie

docho-T a b e l a 5 Struktura wydatków a wiek badanych osób

(jednoosobow e gospodarstwa emerytów w 1976 r . grupa dochodowa 18-24 t y s . z ł)

Grupy wydatków S t r u k t u r a wydatków w p r o c e n t a c h w g ru p ac h wieku razem 1 2 ■ 3 4 5 6 7 Razem • 100,0 100,0 100,0 100,0 1 00,0 100,0 100,0 100,0 Żywność 5 2 ,4 48,1 4 5 , Ž 54,1 52,1 53,1 54,1 5 0 ,4 A lkohol i t y t o ń 2,1 3.1 0 , 9 2 ,2 2 ,0 2 , 3 1 ,7 2 , 6 Odzież i obuwie 9 , 4 18,4 16 ,1 _{9 , 5 9 ,1} 8 , 8 5 ,3 9 ,4 M ieszkanie •9,8 10,4 11,4 8 , 8 9 , 4 10,1 10,1 12,2 Opał i ś w i a t ł o 7 , 3 7 , 2 6 , 3 ' 7 , 4 _{7 »'1} 7 , 0 7 ,5 10,7 Ochrona z drow ia • 5 ,0 4 , 6 _{V 3} 5 , 0 4 ,9 5 ,4 5 ,2 5 ,3 O św ia ta, k u l t u -r a 6 , 8 3 ,2 6 , 5 6 , 4 8 , 6 6 , 5 5 ,4 . 5 ,4 T r a n s p o r t i ł ą -c zność 3 ,3 2,1 V 2 ,8 3 ,2 3 ,8 3 ,5 3 ,6 1.5 I n n e wydatki 3 ,9 2 ,9 5 ,9 ' 3 ,4 3,0 3 ,3 7,1 2 .5 Ź r ó d ł o : o b lic z e n ia w ła sn e.

*

d o w ej. Dane d l a 1976 r . d o ty c z ą c e grúpy osób o dochodach 18-24 t y 3 . z ł r o c z n i e ' p r z e d s t a w ia t a b . 5.

Zaobserwowane u p r z e d n io p raw id ło w o śc i s t a ł y s i ę z n a c z n ie m n ie j w yraźne. Wskazuje t o na f a k t , że poziom dochodów j e s t n a jw a ż n ie js z y m czynnikiem determ inującym w ie lk o ś ć o r a z s t r u k t u r ę wydatków w Jednoosobowych g o sp o d a rstw a c h emerytów. Można Jednak zauważyć, że w y s tę p u ją wyraźne p r z e s u n i ę c i a w s t r u k t u r z e wydat-ków osób w dwóch p ierw s z y c h g rupach wieku w porównaniu z pozo-s t a ł y m i ( o s t a t n i a grupa wieku • ja k o mała l i c z e b n i e może być n i e

-typowa ) .

-D la te g o t e ż w dalszym c i ą g u a n a l i z y ogół badanych gospo-d a r s t w z o s t a ł p o d z ie lo n y na dwa p o d z b io ry : osoby do 60 roku ży-c i a i powyżej 60 r o k u . P ie rw sz a z t y c h grup obejm uje osoby, k t ó -r e p -r z e c i ę t n i e b i o -r ą c - z n a j d u j ą s i ę u progu e m e ry tu ry , d ru g a n a -t o m i a s -t do-ty cz y osób w wieku em ery-talnym . Dane o w i e lk o ś c i wy-datków i i ć h s t r u k t u r z e z a w ie ra t a b . 6 . Zwraca uwagę p rze d e

l ’ÓO Wíť-k jaš-; J ete r w ln a -.ta wydatków kocaumpcyjnjch emerytčŕw

T a b e l a 6 Wydatki wg t y p o lo g ic z n y c h g ru p wieku w 1976 r . (Jednoosobowe g o sp o d a rstw a emerytów) Grupy wydatków Wydatki w z ł r o c z n i e na osobę w g ru p ac h wi eku S t r u k t u r a wydatków w g ru p a c h wieku razem 51-60 61 + razem 51-60 ' 61 + Razem 23 156 30 474 22 521 100,0 100,0 100,0 Żywność 11 738 ' 12 927 11 635 50,7 4 2 ,4 51,7 A lkohol i t y t o ń 496 647 483 2,1 2,1 ’ 2,1 Odzież 1 obuwie 2 297 3 899 2 158 9 , 9 12,8 9 ,6 M ieszkanie 2 545 3 865 2 430 11,0 12,7 10,8 Opał 1 ś w i a t ł o 1 552 1 742 1 535 . 6 ,7 5 ,7 6 , 8 Ochrona zdrow ia 1 135 1 361 1 116 4 ,9 4 ,5 ' 5 ,0 O ś w ia ta , k u l t u -r a 1 623 2 442 1 552 7 ,0 8 ,0 6 ,9 T r a n s p o r t 849 1 131 825 3,7 3 ,7 3 ,7 I n n e * 921 '2 453 787 *4,0 8,1- 3 ,4 Ź r ó d ł o: o b l i c z e n i a w ła 3 n e .

Кагir..lera Suraj-Kaćamarak 101 w szystkim duży stosunkowo ( o k . 50%) u d z i a ł wydatków na żywność w y n ik ają c y n i e w ą t p l i w i e z f a k t u , że c a ł a badana zbiorowość cha-r a k t e cha-r y z u j e s i ę niewysokimi dochodami.

D z i a ł a n i e e nglow skich r o z b i e ż n o ś c i u w id a c zn ia s i ę ta k ż e przy r o z p a tr y w a n iu r ó ż n i c te g o u d z i a ł u w porównywanych grupach ty p o -l o g i c z n y c h . S t a r s i l u d z i e p r z e z n a c z a j ą większy o d s e te k wydatków na żywność n i ż osoby w wieku p o n i ż e j 60 l a t ; r ó ż n i ą s i ę również i c h dochody wynoszące ś r e d n i o r o c z n i e 2 1 ,6 t y s . z ł . , p o dczas gdy d l a osób w wieku p o n i ż e j 60 l a t w ie lk o ść t a w y n o s iła 2 6 ,4 t y s . z ł.

Wzrost u d z i a ł u wydatków na żywność w drugim z badanych pod-zbiorów w porównaniu z budżetami osób w wieku p o n i ż e j 60 l a t od-b y ł s i ę p rze d e wszystkim kosztem spadku u d z i a ł u wydatków na o- d z i e ż i obuwie, na m ie sz k an ie o r a z na o św ia tę i t u r y s t y k ę .

B a r d z i e j w nikliw a a n a l i z a wskazuje Jednak, że prawidłowość t a w y s tę p u je również w budż e ta c h osób n a le ż ą c y c h do Jednorodnych g r u p dochodowych. Przy d ochodzie w g r c n i c a c h 18-24 t y s . z ł , r o -c z n i e na osobę u d z i a ł wydatków na żywność w ynosił 46,9% d l a o- aób w wieku 50-59 l a t , a 52,9% d l a osób w wieku powyżej 60 l a t . . W tym przypadku d z i a ł a ć m u sia ły i n n e , pozaekonomiczne de-t e r m i n a n de-t y . Wśród n i c h wiek osoby g o s p o d a r u j ą c e j odgrywa n i e -w ą t p li -w i e -ważną r o l ę . Warto dodać, że wyniki badań z innych l a t p o t w i e r d z a j ą i s t n i e n i e wykazywanych p r a w id ło w o ś c i. I t a k n p . według danych d l a Jednoosobowych gospodarstw emerytów o b j ę t y c h badaniem w 197^ r . u d z i a ł wydatków na żywność w z ró sł z. 46,3% w g r u p i e wieku do 59 l a t na 53,2% w drugim p o d z b io rz e ( a n a l o g i -c z n i e w skaźniki w g r u p i e dochodowej 18-24 t y s . z ł r o c z n i e na o- sobę wynoszą 49,0% i 51,1%). Wzrost te n n a s t ą p i ł kosztem spadku u d z i a ł u t a k i c h p o z y c ji Jak: o d z ie ż i obuwie (z 13»1%na 9,3%) o r a z na m ie s z k a n ie (z 12,9% do 10,7%).

N ajw iększe r ó ż n i c e - Ja k s t w i e r d z i l i ś m y wyżej - w y s tę p u ją w u d z i a l e wydatków na żywność. P rz y jrz y jm y s i ę w i ę c e j b l i ż e j t e j p o z y c j i . Odpowiednie dane z a w ie ra t a b . 7 .

W jednoosobowych g o sp ó d a rstw a c h emerytów zauważa s i ę w obu l a t a c h w z r o s t u d z i a ł u wydatków na p rze tw o ry zbożowe, na n a b i a ł i j a j a o r a z na ż y w ie n ie zbiorowe w d r u g i e j g r u p i e wieku w po-rów naniu z p i e r w s z ą . Spada n a t o m i a s t n i e c o u d z i a ł wydatków % na warzywa i p rz e tw o r y г warzyw.

ю ? Kazimiora Guraj-Kacznareic

T a b e l a 7 S t r u k t u r a wydatków na żywność

w jednoosobowych gospodarstw ach emerytów q,,,,,,...,.—...-a... ... .... Grupy wydatków 197** 1976 osoby g o s p o d a ru ją c e w g r u p i e wieku 50-59 _{w ię c e j}60 i 50-59 _{w ię c e j}60 i Żywność ogółem 100,0 100,0 100,0 100,0 z te g o : P rz etw o ry zbożowe 9 , 9 10,4 8 , 9 10,1 Owoce i p rze tw o ry 8 , 8 8 , 8 9 , 3 9,1 Warzywa i p rz e tw o ry 10,3 9 , 4 11,1 10,7 Mięso 14, 5 14,3 14,5 14,0 N a b ia ł i j a j a 10,7 15,2 14,2 18,6 Ż yw ienie zbiorowe 4 , 7 5 ,3 5 ,4 5 ,7 / 2 r ó d ł o: o b l i c z e n i a w ła s n e .

Dla porównania w a rto dodać, ż e w y stę p u ją znaczne r ó ż n i c e w s t r u k t u r z e wydatków żywnościowych w jednoosobowych g o s p o d a r-stw ach emerytów i osób. p r a c u j ą c y c h zawodowo, R óżnice w y s tę p u ją Już w samyro u d z i a l e t e j grupy w o g ó l n e j sumie wydatków. I t a k w 1976 r . w Jednoosobowych g o sp o d a rstw a c h pracowników w wieku 51- - 5 9 3,at u d z i a ł wydatków na żywność w y n o sił 39 , 09r, a d l a a n a l o -g i c z n e j -grupy emerytów - 42,4%.

Głóvna r ó ż n i c a w y s tę p u je w wydatkach na ż y w ie n ie zbiorow e, k t ó r e w g o s p o d a rs tw a c h osób zawodowo czynnych k s z t a ł t u j e się- d l a , gru p y wieku 51-59 l a t na poziom ie powyżej 1294 wydatków n a żyw-n o ś ć , a w gosp o d a rstw a c h emerytów - o k o ło 5%. S t ą d t e ż osoby p r a -c u j ą -c e zawodowo wydają m niej stosunkowo n a m ię so , p rze tw o ry zbo-żowe o r a z warzywa i p rze tw o ry z warzyw, k o r z y s t a j ą c z n a c z n ie

c z ę ś c i e j n i ż emeryci z zakładów ż y w ie n ia zbiorow ego, z w łaszcza ze sto łó w e k p ra c o w n ic z y ch .

Tak więc wraz z p r z e j ś c i e m n a em e ryturę -zm ienia s i ę c h a r a k -t e r osób badanych j a k o konsumentów) w większym s t o p n i u , n i ż w o k r e s i e swej aktyw ności zawodowej w y stę p u ją oni ja k o konsumenci

Wiek ja k o c U te ra irian ta wvdatków konsumpcyjnych emerytów 103 i n d y w i d u a l n i, a m niej ja k o osoby k o r z y s t a j ą c e z zakładów żywie-n i a zbiorowego.

S t a t y s t y c z n a a n a l i z a danych z budżetów gospodarstw "domowych w skazuje w ięc, że wiek osoby g o s p o d a r u j ą c e j j e s t czynnikiem de -term inującym s t r u k t u r ę wydatków zarówno w sposób p o ś re d n i - po-p r z e z zmianę dochodów, Jak i w sposób b e zp o śre d n i - ' poprzez zmianę p o t r z e b konsumentów. Dla przewidywania zmian w s t r u k t u -r z e p o t -r z e b s p o łe c z e ń s tw a i m ożliw ości -r e a l i z a c j i ty c h p o t r z e b , wiek musi byd Jednak tra ktow a ny j a k o jed e n z czynników, obok i n -ny c h , j a k n p . poziom w y k s z t a ł c e n i a , dochody, w ie lk o ś ć gospo-d a rs tw gospo-domowych i t p . A n a liz a s t a t y s t y c z n a pozwala j e d y n i e na od-d z i e l n e obserwowanie wpływu każod-dego z t y c h czynników, bowiem po-d z i a ł b a po-d a n ej z b io ro w o śc i na grupy jednorodne z punktu w id z e n ia j e d n o c z e ś n i e w i e lu c e ch p ro w a d z iłb y do u tw o rz e n ia grup mało l i -cznych, n i e p o z w a lają c y c h na operow anie w ie lk o ś c ia m i ś re d n i m i .

W t e j s y t u a c j i o p i s s t a t y s t y c z n y powinien być u z u p e łn io n y a n a l i z ą ekonomat;ryczną, p o z w a lają c ą na je d n o c z e sn ą obserw ację wpływu s z e re g u zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h na popyt konsumpcyjny l u d n o ś c i pop rze z budowę modeli wydatków ( f u n k c j e p o p y tu ), W wię-k s z o ś c i przypadwię-ków, gdy oszacow ania parametrów f u n k c j i popytu dokonywane są w o p a r c i u o dane s t a t y s t y k i rynkowej l u b z a g re g o - wane I n fo r m a c je Z badan budżetów gospodarstw domowych, jed y n ą zmianą o b j a ś n i a j ą c ą b y ły dochody l u d n o ś c i l u b - co najw y ż ej - l i c z e b n o ś ć g o sp o d a rstw domowych czy.zm ienne c h a r a k t e r y z u j ą c e r ó ż n i c e p r z e s t r z e n n e . Dysponowanie wynikami z indyw idualnych budżetów pozwala na wprowadzanie do f u n k c j i p opytu - obok do-chodów - innych zmiennych o c h a r a k t e r z e d e m o g ra fic z no-społecznym . W n i n ie js z y m opracowaniu przedstaw iam y wyniki oszacowań pa -rametrów f u n k c j i popytu d l a głównych grup wydatków jednoosobo-wych gospodarstw emerytów o b ję ty c h badaniem w .1976 r . Oszacowa-no z o s t a ł y p a ra m e try f u n k c j i r ó ż n i ą c y c h s i ę zarówno p o s t a c i ą , Jak i l i c z b ą i rodzajem zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h , W modelu p i e r -wszym (w W ersji l i n i o w e j i p o tęg o w ej) Jedyną zmienną o b j a ś n i a -j ą c ą -j e s t dochód gospodarstw a domowego ( r o c z n i e w z ł na o s o b ę ); model d r u g i u w z g lę d n ia - obok dochodu -r również wpływ wieku, a model t r z e c i wieku i poziomu w y k s z t a ł c e n i a osoby g o s p o d a ru ją -c e j . Ten o s t a t n i , n a j b a r d z i e j r o z w i n i ę t y model p r z y j ą ł p o s ta ć

104 Kuzimíoru Cur a j -Kaczmarek 7 5 У = a o + a 1 X1 +

Z

4

+

Σ

m у - a0 + 31 m x, ♦ £ 4 *i ♦

Z

ci wi

у - wydatki r o c z n e w z ł na osobę na o k r e ś l o n ą grupę dóbr 1

u s ł u g ,

- dochód ( r o c z n i e w z ł na osobę) w g o s p o d a rs tw ie domowym, zA - zmienne zero-jedynkow e d l a k o le j n y c h g ru p wieku osoby g o s p o d a ru ją c e j),

w^ - zmienne zero-Jedynkowe d l a k o le j n y c h g r u p w y k s z t a ł c e n i a osoby g o s p o d a r u j ą c e j ,

a o , a ^ , bi f с - oszacowane w a r t o ś c i parametrów f u n k c j i .

Zmienne z e r o - jedyňkowe c h a r a k t e r y z u j ą c e grupę wieku osoby go-s p o d a r u j ą c e j o k r e ś l o n e z o go-s t a ł y w n a go-s t ę p u j ą c y go-spogo-sób?

1 gdy osoba g o s p o d a r u ją c a J e s t w wieku 50-54 l a t 0 w p o z o s ta ł y c h przypadkach

’ 1 gdy osobo g o s p o d a ru ją c a J e s t w wieku 55-59 l a t z2 " 0 w p o z o s t a ł y c h przypadkach

1 gdy osoba g o s p o d a ru ją c a J e s t w wieku 60 l a t 1 w i ę c e j z 7 " 0 w p o z o s ta ł y c h przypadkach

Grupowania budżetów dokonano, j a k w t a b . 1. W f u n k c j i , p o t ę -gowej zmienne zero-jedynkow e z^ z o s t a ł y wprowadzone w sposób w y k ła d n ic z y ^ . Stosow anie z e s p o ł u t y c h zmiennych d l a w y ra ż en ia wpływu o k r e ś l o n e j cechy wymaga o p u s z c z e n ia w modelu j e d n e j z t y c h zmiennych (w przedstaw ionym modelu ppußzczona z o s t a ł a zmien-^ P o r . Ekonometryczne modele rynku, t . 2, p r a c a zbiorowa pod r e d . naukową W. V e 1 f e , Warszawa 197B, s . 72 .

Wiek j ak o ieterwinarita wyciaikcw kc пзuapcyjnych emerytów 105 na z ^ , aby n i e w y s t ą p ił o zja w is k o w s p ó ł l i n i o w o ś c i , u n i e m o ż li -w i a j ą c e osz ac o -w an ia . I n t e r p r e t a c j a parametrów p rz y ty c h zmiennych J e s t n a s t ę p u j ą -c a * w y ra ż en ie bi e 1 v 100 mówi o i l e p r o c e n t r ó ż n i ą s i ę wydatki w i - t e j w y r ó ż n io n e j g r u p ie g o sp o d a rs tw domowych od wydatków w g r u p ie p r z y j ę t e j za podstawę

( o p u s z c z o n e j w m odelu).

Wyniki o b l i c z e ń w s kazulą, że d l a w s z y s tk ic h grup wydatków s t o p i e ń dopasowania f u n k c j i do danych em pirycznych mierzony

współ-p

czynnikiem d e t e r m i n a c j i R r o ś n i e w modelach drugim i trz e c i m w porównaniu z pierwszym; w z r o s t te n Jednak n i e J e s t znaczny. Świadczy to n i e w ą t p l i w i e , że dochód j e s t czynnikiem n a j s i l n i e j wpływającym na r ó ż n i c e w poziom ie wydatków. A n a liz a wyników wy-k a z a ł a przy tym, że najw yższą e l a s t y c z n o ś c i ą dochodową - b ez względu na l i c z b ę zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h w modelu c h a r a k t e -r y z u j ą s i ę wydatki n a a lk o h o l i t y t o ń o -r a z o ś w i a t ę , k u l t u r ę , s p o r t i t u r y s t y k ę , a n a j n i ż s z ą - na żywność o r a z o p a ł 1 ś w i a t ł o . J e s t t o zgodne z wynikami w i e lu in n y ch opracowań z z a k r e s u a - n a l l z y popytu konsumpcyjnego l u d n o ś c i .

Wyniki oszacowań parametrów s t o j ą c y c h przy zmiennych c h a r a k -t e r y z u j ą c y c h grupę wieku osoby g o s p o d a r u j ą c e j zamieszczamy w t a b . 8 .

Wprowadzenie do modelu Jako zm iennej o b j a ś n i a j ą c e j - obok wieku - dochodu 1 poziomu w y k s z t a ł c e n i a osoby g o s p o d a r u j ą c e j po-zw ala na ocenę zam ieszczonych w t a b e l i danych j a k o m ie r n ik a wpły-wu wieku po wyeliminowaniu r ó ż n i c w dwóch p o z o s t a ł y c h zmiennych. Nawet p rzy Jednakowych dochodach - ogólna suma wydatków m aleje wraz z wiekiem osoby g o s p o d a r u j ą c e j , n i e j e s t t o jed n a k spadek s y s te m a ty c z n y . N iż s z e wydatki a n i ż e l i w p r z y j ę t e j za podstawę porównań g r u p i e g o sp o d a rstw domowych (n a jm ło d s z y c h z badanych o- s ó b ) o bserw uje s i ę w t a k i c h p o z y c ja c h , Jak: o d z ie ż i obuwie, m ie s z k a n ie (sp a d e k s y s te m a ty c z n y ) o r a z a lk o h o l 1 t y t o ń (sp a d e k wyraźny, a l e n i e s y s te m a ty c z n y ) , żywność, o p a ł 1 ś w i a t ł o i och-r o n a zdoch-row ia (sp a d e k n i e s y s t e m a t y c z n y ) .

106 Kj z i mi e ra GuraJ-Kacsnarok

T a b e l a 8 Wpływ wieku osób badanych na poziom wydatków

w jednoosobowych g o sp o d a rs tw a c h emerytów (1976 r . )

Grupy wydatków

b

Wartość p a ra m e tr u e *••100 d l a grup wieku

2 3 4 5 6 ₇

Razem 89,2® 85, Oa 86, 2a 8 7 , 0a 8 1 , 4a 8 0 , 1a

ťywno ść 8 8 ,7 8 9 ,6 9 1 ,3 . 9 2 ,9 9 0 ,5 8 5 ,2

Alkohol 1 t y t o ń 42,.? 4 0 ,7 4 2 ,0 6 1 ,5 32,4 3p,7

Odzież i obuwie 9 9 ,8 7 4 ,9 68,6 5 4 ,0a 4 2 , 6a 4 9 ,7 s

M ieszkanie 7 7 ,9 7 5 ,7 7 5 ,5 68, 1 a 6 4 , 5a 77,1 0 p a ł i świ a t ł o 7 7 ,6 6 8 ,5 7 4 ,9 7 6 ,5 7 0 ,0 7 6 ,8 Ochrona zdrow ia 9 0 ,3 8 3 ,9 9 0 ,4 98,0 8 1,0 8 1 ,4 O św ia ta , k u l t u -r a 9 8 , A 110,9 1 2 1 ,1 113,4 7 6 ,6 82,1 T r a n s p o r t 1 24,8 147,4 128,0 121,4 109,6 6 7 ,5 I n n e 4* К 124,4 8 7 , 2 115r 0 107,2 8 2 ,9 8 0 ,4 a Ocena p a ra m e tr u i s t o t n a na poziom ie a ■ 0 , 0 5 . Ź r ó d ł o : o b l i c z e n i a w ła s n e .

Warto t u przypom nieć, że do t a k i c h samych wniosków doprowa-d z i ł a a n a l i z a s t a t y s t y c z n a przeprowadzona w o p a r c i u o em piryczne ( n i e wyrównane) i n f o r m a c j e d l a g o sp o d a rs tw n a le ż ą c y c h do je d n o -rodnych g ru p dochodowych. Można więc powied'£ieć, że o p i s s t a t y -s ty c z n y w-skazał n a pewne p r a w id ło w o ś c i, p o tw ie rd z o n e n a s t ę p n i e wynikami a n a l i z y e k o n o m e try c z n e j.

J e ż e l i uznamy, że obok wieku osoby g o s p o d a r u j ą c e j , j e j po-ziom w y k s z t a ł c e n i a o r a z w ie lk o ś ć g o sp o d a rs tw domowych j e s t - czyn-, n ik le m ,d e te rm in u ją c y m w sposób b e z p o ś r e d n i w ydatki konsumpcyjne emerytów, t o n a l e ż y p rzep ro w a d z ić a n a l o g i c z n ą a n a l i z ę z punktu w id z e n ie tych zmiennych o b j a ś n i a j ą c y c h . Otrzymane wyniki p o s łu ż ą Jako p r z e s ł a n k i d l a prognozowania zmian w s t r u k t u r z e p o t r z e b l u -d n o ś c i związanych z obserwowanym procesem s t a r z e n i a s i ę n a sze g o s p o łe c z e ń s tw a

-Miak j a k o d e t e r m i n a n t a vydütköw konsumpcyjnych eaaryt<-w 10?

K azim iera Guraj-Kaczmarek

AGE AS A FACTOR DETERMINING CONSUMER SPENDING. OF RETIRED PEOPLE

The р г о с е з з е а o f th e p o p u l a t i o n ' s a g in g o c c u r i n g i n th e con-tem porary s o c i e t y make i t n e c e s s a r y t o d e v o te more a t t e n t i o n to t h e economic e f f e c t s o f i n c r e a s e i n th e number o f e l d e r l y people. T h i s a r t i c l e p r e s e n t s th e r e s u l t s o f r e s e a r c h e s c o n d u c te d w i t h i n th e Key R e s e a rc h Problem No 11.5 and c o n c e r n in g th e im-p a c t o f th e age on th e volume and s t r u c t u r e o f consumer spend-i n g . The a n a l y s i s com prised b u d g e ts i n o n e -p e rs o n h o u se h o ld s o f r e t i r e d p e o p le encompassed by a surve y c a r r i e d o u t by th e C h i e f S t a t i s t i c a l O f f i c e o v e r th e y e a r s 1973-1976. There was perform ed a s t a t i s t i c a l a n a l y s i s ' and t h e r e were^ e s t i m a t e d p a r a -nia t e r s f o r t h e demand f u n c t i o n i n which income, age o f th e p e r s o n ru n n in g a h ousehold and h i s / h e r e d u c a t i o n a l background were used a s I n d e p e n d e n t v a r i a b l e s .

The o b t a i n e d r e s u l t s r e v e a l e d t h a t th e main s o u rc e o f d i f -f e r e n c e s i n consumer spending -among p e o p le b e lo n g in g t o c o n s e c u -t i v e age g ro u p s a r e d i f f e r e n c e s i n -th e p o s s e s s e d incom es. The e s t i m a t e d v a l u e s o f p a r a m e t e r s a t v a r i a b l e s d e f i n i n g th e age gro u p a r e - w ith few e x c e p t i o n s - n o n s i g n i f i c a n t . T h is i m p l i e s t h a t t h e age i s n o t th e most i m p o r t a n t d e t e r m i n a n t o f th e con-sumer demand. A n a l y s i s o f th e i n f l u e n c e e x e r t e d by o t h e r v a r i a -b l e s - f i r s t o f a l l o f th e changes I n t h e Income and e d u c a tio n l e v e l o f t h e o l d e r f r a c t i o n o f t h e s o c i e t y - may produce r e s u l t s , which can be used a s p r e r e q u i s i t e s i n f o r e c a s t i n g changes i n th e

s t r u c t u r e o f n e e d s c o n n e c te d w ith t h e o b se rv e d p r o c e s s o f th e p o p u l a t i o n ’ s a g i n g .