Jakoœæ wód podziemnych jest wyra¿ana przez dobry stan chemiczny groundwater bodies. Termin ten przet³umaczony zosta³ przez Departament Zasobów Wod-nych MŒ jako jednolite czêœci wód podziemWod-nych. Odpo-wiednikiem w jêz. niemieckim jest Wasser Kërper, natomiast w jêz. francuskim masse d’eau. W tym okreœle-niu wskazano na zale¿noœæ dobrego stanu wód od stanu sanitarnego oœrodka skalnego —– warstw wodonoœnych. Nale¿y tu jednak wspomnieæ, ¿e groundwater body jest oœrodkiem, który zapewnia sta³y w ci¹gu roku pobór wód w wysokoœci 10 m3/dobê. Jest to bardzo ma³a iloœæ wody w naszych klimacie.
Utrzymanie dobrego stanu iloœciowego jest zwi¹zane z koniecznoœci¹ minimalizowania wp³ywu eksploatacji ujêæ
wód podziemnych i systemów drena¿owych, w tym g³êbo-kich odwodnieñ wyrobisk górniczych. Du¿y, skoncentro-wany pobór wód podziemnych powoduje obni¿enie zwierciad³a wód podziemnych, zmniejszenie przep³ywu w warstwach wodonoœnych i w efekcie mo¿e prowadziæ do degradacji ekosystemów l¹dowych od wody zale¿nych. Ponadto oba wymienione czynniki mog¹ powodowaæ ascenzjê solanek lub ingresjê s³onych wód na wybrze¿u morskim. Instrumentem kontroli stanu chemicznego i jakoœciowego wód podziemnych jest program monitoringu wód, który musi byæ uruchomiony najpóŸniej w 2006 r.
Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza nowe podejœ-cie do zagadnieñ gospodarowania wodami, ich ochrony i porz¹dkuje sprawy kontroli stanu chemicznego i iloœcio-wego zasobów wód podziemnych.
Karbon i perm platformy paleozoicznej na tle struktury g³êbokiego
pod³o¿a w regionie ³ódzkim
Janusz Trzepierczyñski*
W regionie ³ódzkim pod permo-mezozoikiem znajduj¹ siê wa¿ne elementy budowy geologicznej, skorupy i górne-go p³aszcza Polski o znaczeniu geotektonicznym, których interpretacja jest czêsto wieloznaczna ze wzglêdu na g³êbo-koœæ ich po³o¿enia. Do elementów tych nale¿¹ przebieg zasiêgu orogenu waryscyjskiego i jego rowu przedgórskiego za³o¿onego na kaledoñskim pod³o¿u, struktura skorupy w strefie kontaktu platform prekambryjskiej i paleozoicznej oraz wyniesienie astenosfery pod rowem Gutercha.
Eksternidy waryscyjskie uformowane z ortofliszu wie-ku wizen–wczesny namur przebiegaj¹ równolegle do tran-seuropejskiego szwu tektonicznego w pod³o¿u monokliny przedsudeckiej w pobli¿u g³êboko zakorzenionej dysloka-cji Dolska, której niewykluczonym przed³u¿eniem mo¿e byæ dyslokacja œwiêtokrzyska. Obecny zasiêg fliszu wary-scyjskiego dochodzi do wg³êbnej dyslokacji Grójec– Tomaszów Mazowiecki, za któr¹ na skrzydle podniesio-nym biegnie w kierunku strefy morawsko–œl¹skiej. W pozosta³ej czêœci tego skrzyd³a na wale metakarpackim ods³ania siê g³êbszy poziom intersekcyjny struktur wary-scyjskich. Na zewn¹trz od orogenu waryscyjskiego, w cen-tralnej i wschodniej czêœci regionu ³ódzkiego, wystêpuje rów przedgórski, wype³niony molas¹ wêglonoœn¹ wieku westfalskiego z otoczakami ska³ wulkanicznych, ograni-czony peryferycznym wyniesieniem brze¿nej czêœci platformy wschodnioeuropejskiej. Granica zasiêgu wary-scydów jest rozmaicie lokowana w zachodniej lub wschod-niej czêœci regionu, co jest uzale¿nione od pogl¹dów geologów na tektogenezê paleozoicznych jednostek geolo-gicznych otaczaj¹cych, takich jak: Góry Œwiêtokrzyskie i pó³nocno-wschodnie obrze¿enie Górnoœl¹skiego Zag³êbia Wêglowego oraz od stanu rozpoznania wiertniczego.
Z koñcem karbonu i na pocz¹tku permu po g³ównym fa³dowaniu waryscyjskim, w efekcie tektoniki dysjunk-tywnej, nast¹pi³o podniesienie po³udniowej czêœci regionu i utworzenie na przedpolu orogenu rowu ryftowego zasypywanego w póŸnym dolnym permie utworami kla-stycznymi podgrupy Drawy i le¿¹cymi wzglêdem nich prze-kraczaj¹co podgrupy Noteci. Aktywizacja rowu ryftowego uruchomi³a permanentn¹ utrzymuj¹ca siê do prze³omu turo-nu i koniaku subsydencjê bruzdy œródpolskiej.
W póŸnym permie obszar regionu ³ódzkiego by³ objêty transgresj¹ morza cechsztyñskiego, po której pozosta³o od 200 do ponad 1000 m w bruŸdzie œródpolskiej mi¹¿szoœci osadów wêglanowo-ewaporatowych, a w strefach brze-¿nych zbiornika i w cyklotemie Pz4
terygeniczno-ewapora-towych. Nagromadzenie du¿ych mi¹¿szoœci soli, które stanowi¹ np.: 95% mi¹¿szoœci cyklotemu Pz2wprowadzi³o
do rozwoju sedymentacji i deformacji ska³ regionu ³ódzkiego, podobnie jak Ni¿u Polskiego nowy czynnik a mianowicie tektonikê soln¹, która wywar³a decyduj¹cy wp³yw na ewolu-cjê i strukturê kompleksu permsko-mezozoicznego.
W pod³o¿u waryscyjskich eksternidów i rowu przdgórskie-go, równolegle do krawêdzi platformy wschodnioeuropejskiej, przebiegaj¹ struktury kaledoñskie, nawiercone w regionie ³ódzkim na powierzchni podpermskiej na zrêbie Szwejków.
Wyniki g³êbokich sondowañ sejsmicznych wykonane w strefie T-T na odcinku ³ódzkim wskazuj¹, na obecnoœæ segmentu skorupy o anomalnych w³aœciwoœciach, szeroko-œci do 90 km i gruboszeroko-œci 40–50 km, pod któr¹ na g³êbokoszeroko-œci 90 km znajduje siê wystêp astenosfery. Wyniesienie aste-nosfery pod rowem Gutercha mog³o powstaæ w permie, powoduj¹c utworzenie rowu ryftowego i regionalny — zw³aszcza w Polsce Zachodniej — rozwój wulkanizmu oraz podniesienie wartoœci geoizoterm w górnej czêœci p³aszcza i w skorupie powy¿ej powierzchni Moho. Ró¿norodna budo-wa pod³o¿a podpermskiego odzwierciedlona tak¿e w dys-trybucji wartoœci strumienia ciep³a z p³aszcza, wp³ywa³a na permsko-mezozoiczny rozwój bruzdy œródpolskiej i dzi-siejsze warunki geotermiczne regionu ³ódzkiego.
1005
Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 10, 2004
*Katedra Geologii Podstawowej, Wydzia³ Nauk o Ziemi, Uniwersytet Œl¹ski, ul. Bêdziñska 60, 41-200 Sosnowiec; jtrzepie@wnoz.us.edu.pl
