Instytut Œrodowiska i Zrównowa¿onego Rozwoju
Europejskiego Centrum Badawczego
Maciej Podemski*
Instytut Œrodowiska i Zrównowa¿o-nego Rozwoju (Institute for Environment
and Sustainability — IES), usytuowany
w Ispra w pó³nocnych W³oszech, jest jed-nym z siedmiu instytutów tworz¹cych Europejskie Centrum Badawcze Komisji Europejskiej. Utworzony zosta³ w 2001 r. z po³¹czenia dawnego Instytutu Œrodowis-ka oraz Instytutu Wykorzystania Kosmo-su (Space Applications Institute). Powsta³y w ten sposób oœrodek obj¹³ zakresem swoich badañ wszystkie aspekty œrodowiska przyrodniczego, ze szczególnym uwzglêdnie-niem obserwacji Ziemi i badañ satelitarnych.
Zgodnie z podstawow¹ misj¹ Europejskiego Centrum Badawczego g³ównym zadaniem IES jest naukowe i tech-nologiczne wspieranie Unii Europejskiej w ochronie œro-dowiska i zrównowa¿onego rozwoju Europy. Zadania instytutu obejmuj¹ piêæ grup tematycznych:
1. Globalne zmiany klimatu. Zestawianie informacji
o zmianach sk³adu chemicznego atmosfery, mog¹cych wp³ywaæ w skali globalnej lub regionalnej na klimat i szatê roœlinn¹ oraz ogólnie na œrodowisko.
2. Emisje, jakoœæ powietrza i zdrowie. Sta³e i
rucho-me Ÿród³a emisji, jakoœæ powietrza, wp³yw zanieczyszczeñ na stan zdrowia, monitoring radioaktywnoœci.
3. Woda. Wykorzystanie i ochrona wód l¹dowych,
przybrze¿nych i morskich. Ekologiczna jakoœæ wód, zinte-growane zarz¹dzanie obszarami dorzeczy i wybrze¿y. Zawartoœæ substancji chemicznych w wodach powierzch-niowych i pitnych. Wp³yw wód œciekowych. Molekularne metody wykrywania zanieczyszczeñ chemicznych i mikro-organizmów chorobotwórczych.
4. Zasoby przyrody o¿ywionej i nieo¿ywionej.
Zagos-podarowanie przestrzenne Europy, zasoby Ziemi, zagro¿e-nia naturalne, wp³yw gospodarki odpadami na œrodowisko, ochrona zasobów gleb, bioró¿norodnoœæ.
5. Energia odnawialna. ród³a energii odnawialnej
oraz magazynowanie tej energii. Efektywne wykorzysty-wanie energii elektrycznej.
Instytut posiada wiele du¿ych, nowoczesnych laborato-riów badawczych, m.in. do badañ emisji pojazdów — VELA (Vehicle Emissions Laboratory), do badañ emisji przemys³owych — WIND (Wind Experimental
Laborato-ry), do badañ zanieczyszczenia powietrza — ERLAP
(European Reference Laboratory for Air Pollution) oraz do badañ nas³onecznienia — ESTI (European Solar Test
Installation).
Laboratorium VELA wyposa¿one jest w sprzêt do
fizyko-chemicznych i toksykologicznych badañ emisji pochodz¹cych ze wszystkich rodzajów pojazdów: od moto-cykli do wielkich ciê¿arówek. Badaniom poddawane s¹ równie¿ nowe silniki, nowe mieszanki paliwowe, biopali-wa, paliwa gazowe i nowe technologie.
Laboratorium WIND poœwiêcone jest badaniom nad
skomplikowanymi zanieczyszczeniami, takimi jak dioksy-ny czy metale ciê¿kie, emitowadioksy-nymi przez zak³ady prze-mys³owe, a tak¿e badaniom nad mo¿liwoœciami poprawy wskaŸników emisji. Wyniki tych badañ wykorzystywane s¹ przez organy Unii Europejskiej do okreœlania obowi¹-zuj¹cych standardów.
Laboratorium ERLAP przeznaczono do badania
sk³adu chemicznego toksycznych i rakotwórczych zanie-czyszczeñ powietrza, opracowywania standardów pomia-rowych i przygotowywania dla potrzeb Komisji Euro-pejskiej norm maksymalnych, dopuszczalnych iloœci tych zanieczyszczeñ.
Laboratorium ESTI jest Europejskim Centrum
Dos-kona³oœci w zakresie badañ energii s³onecznej. Podstawo-wy Podstawo-wysi³ek badawczy poœwiêcony jest bateriom s³onecz-nym, przetwarzaj¹cym energiê s³oneczn¹ bezpoœrednio w elektrycznoœæ. Opracowuje siê tu równie¿ standardy pomiarowe w tym zakresie.
Instytut Œrodowiska i Zrównowa¿onego Rozwoju IES posiada na terenie W³och równie¿ dwie stacje obserwacyj-ne do badania czynników wp³ywaj¹cych na globalobserwacyj-ne zmia-ny klimatu. Wchodz¹ one w sk³ad sieci obserwacyjnej ONZ-etowskiego programu monitoringowego EMEP (Monitoring and Evaluation of the Long-range
Transmis-sion of the Air Pollutants in Europe). Monitorowana jest
zawartoœæ tlenku wêgla, ozonu oraz sk³adników aerozoli — dwutlenku siarki i tlenków azotu w powietrzu, przy czym badane s¹ równie¿ ich wzajemne reakcje. Zawartoœæ aerozoli badana jest tak¿e w wodzie deszczowej.
W Regionalnym Parku San Rossore, w okolicy Pizy, oraz w Rezerwacie Biosfery Ticino, w pobli¿u Padwy, instytut ma urz¹dzenia do eksperymentalnych badañ gazów cieplarnianych wraz z ich œrodowiskowymi uwarunko-waniami, wp³ywem na zanieczyszczanie powietrza i ich mo¿liwym zwi¹zkiem z globalnymi zmianami klimatu. W ramach programu z Kyoto badane s¹ zmiany bilansu gazów cieplarnianych, zwi¹zane ze zmian¹ u¿ytkowania terenu z lasów sosnowych na pola ry¿owe. Obserwowane s¹ tak¿e wieloletnie procesy wymiany gazów pomiêdzy atmosfer¹ i poziomem glebowym.
Instytut posiada te¿ wiele unikalnych baz danych. Nale¿¹ do nich, m.in.:
Baza Obrazów Satelitarnych Œwiatowych Obsza-rów L¹dowych 2000. Jest to pierwsze kompletne pokrycie
621
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
W UNII EUROPEJSKIEJ
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; maciej.podemski@pgi.gov.pl
obszarów l¹dowych Ziemi, z rozdzielczoœci¹ 1 km, wyko-nane dla roku 2000, wspólnie z ponad 30 zespo³ami badaw-czymi z ca³ego œwiata.
Baza Obrazów Satelitarnych 2000. Jest to projekt
prowadzony wspólnie z Europejsk¹ Agencj¹ Œrodowiska w celu zaktualizowania Europejskiej Bazy Pokrycia L¹dów (CORINE) na rok 2000 przy wykorzystaniu obra-zów satelity Landsat 7.
Œwiatowa Baza Obszarów Wypalonych 2000.
Zawiera mapy i statystyki œwiatowe z obszarów wypalo-nych po¿arami w roku 2000. Dane oparte s¹ na obrazach satelitarnych o rozdzielczoœci 1 km, pochodz¹cych z syste-mu SPOT-Vegetation.
Europejska Baza Gleb. Opiera siê na internetowym
serwerze map gleb Europy i na Sieci Europejskiego Biura Gleb. Daje mo¿liwoœæ tworzenia interaktywnych map Europy i Rosji, zawieraj¹cych dane charakteryzuj¹ce m.in. strukturê gleb i ich pod³o¿a, gêstoœæ górnej partii gleb, zawartoœæ w niej wêgla organicznego, potencja³ wymiany kationów, potencjaln¹ pojemnoœæ wody, g³êbokoœæ war-stwy nieprzepuszczalnej, g³êbokoœæ pod³o¿a itp.
Baza Rzek i Dorzeczy Europy, w skali od 1 : 250 000 do 1: 500 000.
Katalog Europejskich Dzia³ów Wodnych.
Baza Danych Œwiatowych Badañ Atmosferycznych.
Baza Danych dla Modelowania Atmosfery.
Baza Danych Emisji dla Œwiatowych Badañ Atmosferycznych (EDGAR). Jest ona rozwijana wspólnie
z holendersk¹ Agencj¹ Oceny Œrodowiska oraz niemieckim Instytutem Chemii Maksa Plancka.
Instytut uczestniczy w przygotowywaniu i realizacji licznych dyrektyw Unii Europejskiej, m.in. Ramowej Dyrek-tywy Wodnej, Strategii Ochrony Gleb czy Infrastruktury Informacji Przestrzennej Wspólnoty (INSPIRE). Pomaga równie¿ wype³niaæ miêdzynarodowe zobowi¹zania Komisji Europejskiej, zawarte m.in. w dotycz¹cym ochrony klima-tu Protokole z Kyoto.
Obecna dzia³alnoœæ badawcza instytutu opiera siê na Wieloletnim Programie Ramowym Europejskiego Centrum Badawczego UE, skoordynowanym z za³o¿eniami 6. Pro-gramu Ramowego Badañ i Rozwoju Technologicznego Unii Europejskiej. Tematy badawcze IES realizowane s¹ w ramach 21 pakietów merytorycznych (Research Actions), dotycz¹cych m.in. europejskiej infrastruktury danych prze-strzennych, monitoringu gleb i radioaktywnoœci œrodowis-ka, zintegrowanego systemu informacji o jakoœci wody,
zanieczyszczeñ chemicznych wystêpuj¹cych w wodach Unii Europejskiej, zrównowa¿onego zarz¹dzania zasoba-mi naturalnyzasoba-mi, œrodowiskowej oceny odpadów europej-skich oraz powodzi i innych zagro¿eñ naturalnych, wywo³ywanych przez czynniki pogodowe.
G³ównymi odbiorcami opracowañ instytutu s¹ dyrek-toriaty generalne Komisji Europejskiej oraz Eurostat. Poza tym IES utrzymuje robocze kontakty z Europejsk¹ Agencj¹ Œrodowiska, prowadz¹c oko³o 20 wspólnych projektów w zakresie informacji przestrzennej, modelowania dorze-czy, efektywnoœci wykorzystania energii, jakoœci wody i powietrza oraz emisji gazów cieplarnianych. W ramach programu GMES (Globalnego Monitoringu Œrodowiska i Bezpieczeñstwa) instytut przygotowuje oprogramowanie i instrumenty pomiarowe dla satelitów Europejskiej Agencji Kosmicznej. IES wspó³pracuje te¿ z Europejskim Komite-tem Standaryzacji (CEN) oraz z licznymi organizacjami miêdzynarodowymi, w tym ze Œwiatow¹ Organizacj¹ Zdro-wia (WHO), z Komisj¹ Ekonomiczn¹ ONZ dla Europy (UN-ECE), z Miêdzynarodow¹ Komisj¹ Elektrotechniczn¹ i z Miêdzynarodow¹ Agencj¹ Energii, a tak¿e z w³adzami i z instytucjami pañstw cz³onkowskich. Utrzymuje równie¿ robocze kontakty z Amerykañsk¹ Narodow¹ Administra-cj¹ Aeronautyki i Kosmosu (NASA) i z Amerykañsk¹ Agencj¹ Œrodowiska (EPA).
Instytut IES, bêd¹c powa¿nym oœrodkiem badawczym, wspó³pracuje blisko z wieloma instytucjami naukowymi pañstw cz³onkowskich UE i jest cz³onkiem najwa¿niejszych dla œrodowiska, europejskich sieci badawczych, przede wszystkim Europejskiej Sieci Centrów Badañ Œrodowiska. Instytut podzielony jest na siedem jednostek meryto-rycznych: 1) Zmian klimatu, 2) Œwiatowego monitoringu roœlinnoœci, 3) Emisji i zdrowia, 4) Wód l¹dowych i mor-skich, 5) Gleb i odpadów, 6) Zagospodarowania prze-strzennego i 7) Energii odnawialnej. Poza tym powo³ano zespó³ zajmuj¹cy siê wp³ywem œrodowiska na zdrowie. Instytut zatrudnia 350–400 osób, a jego roczny bud¿et, pochodz¹cy z Komisji Europejskiej oraz z zewnêtrznych kontraktów, wynosi oko³o 50 mln euro.
Literatura
Institute for Environment and Sustainability — http://ies.jrc.cec.eu.int Joint Research Centre — http://www.jrc.cec.eu.int
PODEMSKI M. 2005 — Europejskie Centrum Badawcze. Prz. Geol. 53: 538–540.
622
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 8, 2005
Adresy poczty elektronicznej redakcji Przegl¹du Geologicznego
ogólny adres redakcji — przeglad.geologiczny@pgi.gov.pl
redaktor naczelny — wlodzimierz.mizerski@pgi.gov.pl
zastêpca redaktora naczelnego — aleksandra.walkiewicz@pgi.gov.pl
sekretarz redakcji — ewa.madurowicz@pgi.gov.pl