• Nie Znaleziono Wyników

Analiza półszczegółowego zdjęcia grawimetrycznego w rejonie bloku Gorzowa w celu rozpoznania budowy utworów przypowierzchniowych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Analiza półszczegółowego zdjęcia grawimetrycznego w rejonie bloku Gorzowa w celu rozpoznania budowy utworów przypowierzchniowych"

Copied!
7
0
0

Pełen tekst

(1)

Analiza pó³szczegó³owego zdjêcia grawimetrycznego w rejonie bloku Gorzowa

w celu rozpoznania budowy utworów przypowierzchniowych

Jerzy Twarogowski*

The analysis of semidetailed gravity survey in Gorzów Block (western Poland) area for recognition of the subsurface sedi-ments. Prz. Geol., 51: 320–326.

S u m m a r y. The local gravity anomalies were calculated using two different radii. Obtained gravimetric image was correlated with borecores and results of resistivity and high resolution seismic data. Final conclusions inform on morphology of Quaternary bottom and tectonics of the Cainozoic basement.

Key words: gravity, local anomalies, horizontal gradient, glaciotectonics

Przedstawiany artyku³ jest prezentacj¹ opracowania pod tym samym tytu³em realizowanego ze œrodków Komi-tetu Badañ Naukowych przeznaczonych na dzia³alnoœæ

sta-tutow¹ Pañstwowego Instytutu Geologicznego.

Opracowanie by³o wykonywane w latach 1999–2000. Analiza materia³ów grawimetrycznych by³a prowadzona na obszarze arkuszy Pyrzyce i Gorzów Wielkopolski w skali 1 : 200 000. Materia³y geologiczne i geofizyczne zbierane by³y z obszaru wymienionych arkuszy i margine-su, który utworzy³y arkusze map w skali 1 : 50 000 przy-leg³e bezpoœrednio do badanego rejonu.

Celem badañ by³o uzyskanie informacji, na podstawie analizy pó³szczegó³owego zdjêcia grawimetrycznego, wyników prac geoelektrycznych i p³ytkiej sejsmiki oraz danych geologicznych, pochodz¹cych z archiwalnych otworów wiertniczych i opracowañ geologicznych, o roz-przestrzenieniu i budowie struktur geologicznych, wystê-puj¹cych w obrêbie czwartorzêdu i przystropowych partii jego pod³o¿a, obserwowanych na obszarze arkuszy Pyrzy-ce i Gorzów Wielkopolski mapy w skali 1 : 200 000.

Dane wyjœciowe

Podstawowymi materia³ami do przeprowadzenia anali-zy by³y mapy grawimetryczne. Wyjœciow¹ map¹ by³a mapa anomalii Bouguera, któr¹ u¿yto na etapie wstêpnym analizy i do opracowania map anomalii lokalnych. Pod-staw¹ prowadzenia analizy by³y mapy anomalii lokalnych dla promienia r = 1500 m i 3000 m. Tê ostatni¹ zobrazowa-no na ryc. 1. Mapy te odzwierciedlaj¹ zmiany si³y pola ciê-¿koœci z granicy trzeciorzêdu i czwartorzêdu oraz granicy mezozoiku i kenozoiku. Obliczono tak¿e mapê osi gradien-tu poziomego, po³¹czon¹ z map¹ anomalii lokalnych o pro-mieniu r = 1500 m. Mapa ta pokazuje granice obszarów zró¿nicowanych gêstoœciowo. W oparciu o rzêdne pomia-rowych punktów grawimetrycznych zestawiono te¿ mapê wysokoœciow¹. Pozwala ona na okreœlenie, czy istnieje zale¿noœæ miêdzy rozk³adem si³y pola ciê¿koœci a morfolo-gi¹ obszaru. W zasadzie takiej korelacji nie stwierdzono, co œwiadczy, ¿e morfologia nie wp³ywa na obraz grawime-tryczny. Mo¿na natomiast zaobserwowaæ pewn¹ zale¿noœæ morfologii od mi¹¿szoœci osadów czwartorzêdowych i miej-scami wyniesienia pod³o¿a czwartorzêdu z kulminacjami morfologicznymi. Nastêpn¹ map¹ grawimetryczn¹ by³a mapa osi anomalii gradientu poziomego, któr¹ po³¹czono z map¹ anomalii lokalnych o promieniu r = 1500 m.

Pos³ugi-wano siê te¿ map¹ wysokoœciow¹ w skali 1 : 200 000 sporz¹dzon¹ na bazie rzêdnych punktów grawimetrycz-nych. Pozwala³a ona porównaæ obraz grawimetryczny z sytuacj¹ wysokoœciow¹ w jednakowych punktach w celu stwierdzenia wystêpowania, lub braku korelacji rozk³adu pola si³y ciê¿koœci z morfologi¹ obszaru. Wyniki analizy umieszczono na tle mapy topograficznej w skali 1 : 200 000 (ryc. 2). Do analizy wykorzystano te¿ dokumentacje badañ geoelektrycznych wykonywanych na omawianym obsza-rze, oraz jednej dokumentacji p³ytkich badañ sejsmicznych na arkuszu Dêbno mapy w skali 1 : 50 0000. Lokalizacja tych prac by³a tylko na mapie anomalii lokalnych o pro-mieniu r = 3000 m. Informacja ta pokazuje, które anomalie maj¹ dodatkow¹ dokumentacjê. Tytu³y wykorzystanych opracowañ umieszczone zosta³y w za³¹czniku do dokumen-tacji podstawowej (Twarogowski, 2000). W rozpoznawaniu stylu budowy geologicznej badanego rejonu na podstawie danych grawimetrycznych, bardzo pomocne by³y opraco-wania Peteckiego i JóŸwiaka z 1991 r. dla arkusza Pyrzyce i Gorzów Wielkopolski. Wa¿nym materia³em wyjœciowym okaza³o siê tak¿e opracowanie zbiorowe pod kierownic-twem Królikowskiego z 1988 r., Królikowskiego i Twaro-gowskiego z 1991 r. oraz Królikowskiego, Peteckiego i Twarogowskiego z 1998 r., dotycz¹ce rozk³adu gêstoœci na tym obszarze.

Drug¹ grup¹ materia³ów podstawowych s¹ dane geolo-giczne. Przeanalizowano profile 332 otworów archiwal-nych z rejonu objêtego arkuszami i obszarów s¹siednich. W za³¹cznikach do dokumentacji podstawowej (Twaro-gowski, 2000) podano spis wykorzystanych otworów le¿¹cych w obrêbie omawianych arkuszy. Podstawowe dane dotycz¹ce budowy geologicznej badanego rejonu zaczerpniêto z publikacji pod redakcj¹ Jaskowiak-Scho-eneichowej z 1979 r. Bardziej szczegó³owe dane pocho-dzi³y z opracowañ poszczególnych arkuszy Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000 opracowanych przez Kurzawê (1993), Piotrowskiego (1990, 1991, 1991a, 1999), oraz Rusza³ê (1995, 1997). Przy interpretacji geo-fizycznej by³y przydatne tak¿e mapy geologiczne w skali 1 : 200 000 ark. Pyrzyce wyd. A i B, ark. Gorzów Wlkp. wyd. A i B, oraz mapa tektoniczna cechsztyñsko-mezozo-icznego kompleksu strukturalnego na Ni¿u Polskim. Dodatkowo przeanalizowano te¿ Mapê liniowych elemen-tów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyj-no-geofizycznej w skali 1 : 200 000, ark. Pyrzyce i Gorzów Wlkp. (Doktór i in., 1995). Wy¿ej wymienione materia³y dostarczy³y najnowszych i najpe³niejszych danych o budo-wie badanego obszaru. Oczywiœcie informacje te by³y kon-frontowane z opracowaniami z obszarów przyleg³ych,

*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa

(2)

które tu nie by³y wymieniane, ze wzglêdu na fakt, ¿e nie wnios³y dodatkowych danych dotycz¹cych rozpatrywane-go rejonu.

Budowa geologiczna

W pod³o¿u kenozoiku, na ca³ej powierzchni badanego obszaru, wystêpuje kreda górna. Zbudowana jest ona z wapieni, wapieni marglistych, margli, opok wapnistych oraz szarych i³ów wapnistych.

Osady trzeciorzêdowe nie pokrywaj¹ ca³ej powierzch-ni arkuszy. Miejscami czwartorzêd zalega bezpoœredpowierzch-nio na kredzie. Na kompleks trzeciorzêdowy sk³adaj¹ siê g³ównie utwory oligoceñskie i mioceñskie. Litologicznie s¹ to i³y, mu³ki i piaski oligoceñskie, oraz i³y, mu³ki, piaski kwarco-we i wêgle brunatne mioceñskie. Osady trzeciorzêdokwarco-we s¹ w wielu miejscach zaburzone glacitetonicznie. Miocen by³ okresem sedymentacji l¹dowej. W jeziorach utworzonych prawdopodobnie w tektonicznych obni¿eniach pod³o¿a deponowane by³y piaski i mu³ki z wk³adkami wêgli brunat-nych. Pliocen to tak¿e okres sedymentacji l¹dowej. W cza-sie pliocenu i eoplejstocenu przewa¿a³o erozyjne niszczenie, dlatego te¿ na przewa¿aj¹cej czêœci obszaru nie znajdujemy osadów plioceñskich, a i osady mioceñskie zosta³y znacznie uszczuplone. W okresie zlodowaceñ ero-zja wód lodowcowych i egzaracja, jak podaj¹ Dobracki (1980), Kurzawa (1993), Piotrowski (1990, 1991,1991a, 1999) i Rusza³a (1995, 1997), przyczyni³y siê do dalszego zniszczenia tych osadów. Proces ten zaowocowa³ powsta-niem d³ugich, g³êboko wciêtych dolin, w których osady czwartorzêdowe s¹siaduj¹ z utworami trzeciorzêdowymi, zawieraj¹cymi niejednokrotnie wk³adki wêgliste.

Utwory czwartorzêdowe pokrywaj¹ ca³y omawiany obszar. Mi¹¿szoœæ osadów jest bardzo zró¿nicowana. Zale-¿y ona od morfologii i konfiguracji pod³o¿a. Wynosi od kil-ku do ponad 200 m. Utwory te osadza³y siê w czasie

zlodowaceñ po³udniowopolskich, œrodkowopolskich,

pó³nocnopolskich i w holocenie. Zlodowacenia po³udnio-wopolskie pozostawi³y po sobie gliny zwa³owe oraz piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe, które le¿¹ na glinach zwa³owych. W czasie zlodowaceñ œrodkowopolskich osadzi³y siê w obni¿e-niach terenu piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe oraz gliny zwa³owe zlodowacenia odry a tak¿e piaski i ¿wiry wodnolo-dowcowe, gliny zwa³owe oraz piaski, mu³ki i i³y zastoiskowe zlodowacenia warty. Utwory zlodowaceñ pó³nocnopolskich to piaski wodno-lodowcowe, gliny zwa³owe, g³azy i ¿wiry rezydualne oraz i³y, mu³ki i piaski jeziorne. Wœród najm³odszych osadów spotyka siê kredê jeziorn¹, piaski, mu³ki i i³y jeziorne, gytie, namu³y, piaski humusowe i torfy.

Omawiany obszar po³o¿ony jest w obrêbie dwóch g³ównych jednostek strukturalnych. Pierwsza to niecka szczeciñska, zaœ druga to blok Gorzowa Wielkopolskiego. Jednostki te rozgranicza strefa dyslokacyjna Pyrzy-ce–Krzy¿. W obrêbie niecki szczeciñskiej mo¿na wyró¿niæ ni¿szego rzêdu jednostkê Stargardu, zaœ w obszarze bloku Gorzowa jednostkê Lipian.

Bardzo urozmaicona rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ukszta³towana zosta³a przez tektonikê wg³êbn¹ utworów starszych oraz dzia³anie l¹dolodów. W obrêbie czwartorzê-du wystêpuj¹ liczne deformacje glacitektoniczne w postaci odk³uæ, wyciœniêæ i fa³dowañ. Deniwelacje stropu pod³o¿a czwartorzêdu mog¹ przekraczaæ nawet dwieœcie metrów.

Zró¿nicowanie po³o¿enia stropu pod³o¿a czwartorzêdu oraz zmienna mi¹¿szoœæ kompleksu czwartorzêdowego s¹

g³ównymi czynnikami wywo³uj¹cymi lokalne anomalie grawimetryczne wi¹zane z kenozoikiem.

Zasady interpretacji

W celu zidentyfikowania Ÿróde³ obserwowanych ano-malii zastosowano procedurê charakterystyczn¹ dla analiz do mapy w skali 1 : 50 000. Polega³a ona na obliczeniu mapy anomalii Bouguera w siatce kwadratowej o boku 0,2 km. Dane grawimetryczne wziêto z banku danych grawi-metrycznych, znajduj¹cego siê w Pañstwowym Instytucie Geologicznym. W oparciu o tê mapê obliczono mapy ano-malii lokalnych dla promienia r = 1500 i 3000 m. Na mapê anomalii lokalnych o promieniu r = 3000 m na³o¿ono mapê lokalizacji otworów wiertniczych (ryc. 1), w celu u³atwie-nia identyfikacji Ÿróde³ anomalii. Numeracjê otworów pozostawiono tylko przy tych, które wymieniane s¹ w tekœ-cie. Przez zró¿nicowanie wielkoœci symboli otworów pokazano w przybli¿eniu mi¹¿szoœæ osadów czwartorzê-dowych w miejscu lokalizacji wiercenia. W identyfikacji Ÿróde³ anomalii chodzi³o szczególnie o rozpoznanie inten-sywnych dodatnich, pasmowych anomalii grawimetrycz-nych. Rozk³ad punktów pomiarowych jest niezbyt gêsty, jednak wystarczaj¹cy do wykonywania analizy map w ska-li 1 : 200 000. Nie jest on natomiast niestety regularny. Zda-rzaj¹ siê wiêksze luki w tym obrazie ze wzglêdu na wystêpuj¹ce tu jeziora i obszary dawniej niedostêpne dla pomiarów ze wzglêdów strategicznych. Zarysowane grani-ce grawimetryczne s¹ wynikiem interpolacji miêdzy punk-tami po³o¿onymi od siebie œrednio co 570 m.

Jak podaje Grobelny w pracy pod red. Jaskowiak-Scho-eneich (1979), opieraj¹c siê na danych z kilku otworów, g³ównie z niecki szczeciñskiej, œrednia gêstoœæ wa¿ona dla

czwartorzêdu wynosi 2,07 g/cm3, ale w szerokich

grani-cach od 1,61 do 2,19 g/cm3, dla trzeciorzêdu œrednia

gêstoœæ 1,89 g/cm3w granicach 1,74 do 2,09 g/cm3, dla

kre-dy zaœ odpowiednio 2,12 g/cm3 w granicach 1,68–2,48

g/cm3. Dane te mog¹ s³u¿yæ, z du¿ym powodzeniem, do

prowadzenia analizy jakoœciowej, opartej na wykorzysta-niu œrednich gêstoœci dla poszczególnych kompleksów stratygraficznych. Trzeba mieæ przy tym œwiadomoœæ, ¿e w niektórych rejonach kontrasty te mog¹ odbiegaæ od œred-niej. Pomocne s¹ wówczas przy analizie profile litologicz-ne otworów wiertniczych i mapy geologiczlitologicz-ne ukazuj¹ce zaleganie warstw, które mog¹ mieæ szczególnie niskie lub wysokie gêstoœci. W obrêbie czwartorzêdu mo¿emy mieæ do czynienia z niewielkimi kontrastami gêstoœciowymi,

rzêdu 0,02 g/cm3 w przypadku graniczenia ze sob¹ glin

zwa³owych z i³ami, a tak¿e z wielkimi, rzêdu 1,0 g/cm3w

sytuacji, gdy torfy le¿¹ na glinach zwa³owych. Sytuacje takie s¹ jednak dosyæ rzadkie i stosunkowo ³atwe do stwierdzenia. Zmiany gêstoœciowe w obrêbie czwartorzê-du powinny dawaæ anomalie nieregularne o stosunkowo niewielkiej amplitudzie, ze wzglêdu na to, ¿e formy œródczwartorzêdowe powinny mieæ niewielkie rozmiary i stosunkowo niewielkie mi¹¿szoœci. Zasadnicze zró¿nico-wanie gêstoœciowe powinno wystêpowaæ na granicy miê-dzy trzeciorzêdem i czwartorzêdem. Tu œredni kontrast

wynosi 0,18 g/cm3, a znacznie wzrasta, gdy osady

czwarto-rzêdowe wype³niaj¹ce g³êbokie wciêcia w pod³o¿e s¹sia-duj¹ z utworami trzeciorzêdowymi zawieraj¹cymi prze³awicenia wêgli brunatnych lub osady zawêglone. Prawdopodobnie silne pasmowe dodatnie anomalie grawi-metryczne wywo³ane zosta³y takim w³aœnie u³o¿eniem utworów trzeciorzêdowych i czwartorzêdowych. Na

(3)

grani-cy miêdzy trzeciorzêdem i kred¹ kontrast gêstoœciowy powinien byæ odwrotny, bowiem osady kredy maj¹ œredni¹ gêstoœæ wy¿sz¹ ni¿ osady kenozoiczne, lecz stosunkowo niewielka iloœæ otworów przebijaj¹ca kenozoik nie daje

mo¿liwoœci dobrego rozpoznania morfologii pod³o¿a kenozoiku. W czêœci obszaru otwory wykazuj¹ brak trze-ciorzêdu i w tych miejscach kontrast gêstoœciowy niew¹tpliwie ulega zmniejszeniu i ujemne anomalie

grawi-0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.8 0.8 0.8 0.8 –0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.2 1.2 1.2 1.2 1.6 2.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.40.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.8 0.8 –0.8 –0.8 –0.8 –0.8 –0.8 0.8 0.8 0.8 –0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 0.8 1.2 1.2 1.2 1.2 –0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 0.4 0.4 –0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 –0.4 0.8 0.8 –0.8 gr an ic ep rz yp us zc za ln ejs tre fyz w iê ks zo ne jm i¹ ¿s zo œc ic zw ar to rz êd u( ob ni ¿e ni es tro pup od ³o ¿a ) bo un da ri eso fs up po se dz on eo fi nc re as edQ ua te rn ar yt hi ck ne ss( ba se m en td ep re ss io n) gr an ic ep rz yp us zc za ln ejs tre fyz m ni ej sz on ejm i¹ ¿s zo œc ic zw ar to rz êd u( po dw y¿ sz en ies tro pup od ³o ¿a ) bo un da ri eso fs up po se dz on eo fr ed uc edQ ua te rn ar yt hi ck ne ss( ba se m en tr is e) st re fas zy bk ic hz m ia np ol ag ra w im et ry cz ne go( pr aw do po do bn es tro m ek ra w êd zies tru kt urg eo lo gi cz ny ch ) zo neo fr ap idc ha ng eso fg ra vi tyf ie ld( pr ob ab lys te epe dg eso fg eo lo gi ca ls tr uc tu re s) 220 VI ot w or yw ie rtn ic ze bo re ho le s ci ¹g ip ra cg eo fiz yc zn yc h lin eso fg eo ph ys ic alw or ks ob sz ar yp ra cg eo fiz yc zn yc h ar eao fg eo ph ys ic alw or ks nu m er ya no m al iio pi sa ny chwt ek œc ie nu m be ro fa no m al y st re fyd ys lo ka cj it ek to ni cz ny chw gg eo lo gi i te ct on icd is lo ca tio nz on es M i¹ ¿s zo œæc zw ar to rz êd u wo tw or ac hw ie rtn ic zy ch : Th ic kn es so fQ ua te rn ar y inb or eh ol es : <2 0m 20 -5 0m 50 -1 00m 10 0-15 0m 15 0-20 0m >2 00m 86 85 118 130 120 174 184 185 193 196 203 212 215 220 222 226 227 228 232 I IV II III V VI VII VI II IX X XI XII XIII XIV XV 1 0 km ar ku sz P Y R ZY C E P Y RZ Y CE s h e e t ar ku sz G O R W WLK P. P Y RZ Y CE s h e e t 53 20 15 00 ° ' ° ' 53 20 16 00 ° ' ° ' 53 20 14 00 ° ' ° ' 52 40 14 00 ° ' ° ' 52 40 16 00 ° ' ° ' 52 40 15 00 ° ' ° ' 92 23 PGPO 84 87 PGPO 52 0 BIPR 23 8 BIPR PBG 1988 1 12 03 PGPO 83 PBKR 19 83 PBG 19 83 PBG 1983 PBG 19 83 PBG 19 83 PBG 19 83 PBG 25 3 BIPR 253 BIPR 25 7 BIPR 53 4 BIPR 28 06 BIPR 24 BIPR 32 1 PBG 60 5 BIPR 32 0 PBG 19 93 PBG 76 0 BIPR 19 88 PBG 19 88 PBG 38 7 PBG 13 2 BIPR 43 2 BIPR 329 PBG 33 0 PBG 57 0 BIPR 65 53 BIPR 431 BIPR 68 8 BIPR 10 05 5 PGPO 1003 6 PGPO 573 BIPR 77 BIPR 1998 SEGI 524 BIPR 19 97 SEGI 19 91 SEGI 26 83 PGPO SEGI 19 94 19 97 PBG 19 98 SEGI 19 98 SEGI W ARSZA W A 2 0° 50°

Ryc. 1. Mapa grawimetryczna anomalii dla promienia r = 3 km z elementami budowy geologicznej Fig. 1. Gravimetric map of local anomalies (radius r = 3 km) with geological structure elements

(4)

metryczne mog¹ byæ os³abione w stosunku do tych rejo-nów gdzie trzeciorzêd wystêpuje. Je¿eli prawdziwe jest okreœlenie stratygrafii w grupie otworów w po³udniowo wschodniej czêœci badanego rejonu, w których pod

keno-zoikiem opisano osady jury , to kontrast gêstoœciowy miê-dzy kenozoikiem a jur¹ powinien byæ jeszcze wiêkszy ni¿ w poprzedniej sytuacji. Œrednia gêstoœæ jury wynosi

bowiem 2,28 g/cm3, zakres zaœ gêstoœci jest zawarty w

gra-ar ku sz P Y R ZY C E P Y RZ Y CE s h e e t ar ku sz G O R W WLK P. P Y RZ Y CE s h e e t 53 20 15 00 ° ' ° ' 53 20 16 00 ° ' ° ' 53 20 14 00 ° ' ° ' 52 40 14 00 ° ' ° ' 52 40 16 00 ° ' ° ' 52 40 15 00 ° ' ° ' 1 0 km Gr yfino K³odawa Ró¿anki Siedlice Lubno Ma³yszyn Otanów Chwalêcice Karsko Rychnów Dziedzice Kozielice Drawno Wielis³awiec Chrapowo Barmin StargardSzczeciñski Nawodna Cychr y Bogus³aw StaraRudnica Mieszkowice Dêbno Witnica Myœlibór z Gor zówWlkp. Santok LipkiWielkie Tr zebie¿ Drezdenko Str zelceKrajeñskie Bobrówko Barlinek Tr zciñskoZdrój Chojna Cedynia Widuchowa Banie Pyr zyce Jesionowo Pe³czyce Ch³opowo Radêcin KaliszPomorski Recz Choszczno Dolice StareCzarnowo ¯elis³awiec Wier zbnice I IV II III V VI VII VI II IX X XI XII XIII XIV XV

Ryc. 2. Mapa topograficzna z elementami budowy geologicznej; objaœnienia jak na ryc. 1 Fig. 2. Topographic map with with geological structure elements; explanations on Fig. 1

(5)

nicach 2,09 do 2, 47 g/cm3. Oczywiœcie przy takiej

konfi-guracji warstw mo¿emy siê spodziewaæ anomalii ujemnej. Takie przyjêcie zró¿nicowania gêstoœciowego powin-no, przy prawid³owo przeprowadzonej analizie rdzeni archiwalnych otworów wiertniczych, zaowocowaæ rozpo-znaniem przyczyn powstania g³ównych anomalii. W za³o¿eniu pominiêto wydzielanie anomalii wywo³anych zró¿nicowaniem litologicznym w obrêbie kenozoiku, ze wzglêdu na brak jednoznacznej identyfikacji. Mo¿na jedy-nie przyj¹æ, ¿e obszary jedy-nieregularnych s³abych anomalii ujemnych pokryte s¹ osadami o ni¿szych gêstoœciach w rodzaju piasków, mu³ków i namu³ów organicznych, zaœ podobnych anomalii dodatnich osadami o gêstoœci wy¿szej w rodzaju glin zwa³owych i i³ów. Sygnalizowane w opra-cowaniach geologicznych zaburzenia glacitektoniczne, w przypadku wypiêtrzeñ osadów trzeciorzêdowych, powinny wywo³ywaæ nieregularne anomalie ujemne, których war-toœæ zale¿na jest od wysokoœci po³o¿enia stropu takiej formy. Zatem wydzielone strefy p³ytkiego zalegania stropu pod³o¿a czwartorzêdu mog¹ odzwierciedlaæ obecnoœæ form glacitektonicznych. Trzeba jednak zaznaczyæ, ¿e przedsta-wiony sposób interpretacji nie umo¿liwia w zasadzie identy-fikacji struktur glacitektonicznych. W nielicznych przypadkach, gdy otwór wiertniczy jednoznacznie stwier-dza obecnoœæ takich zaburzeñ, anomalia grawimetryczna z du¿ym prawdopodobieñstwem mo¿e okreœliæ ich granice.

Przedstawione powy¿ej zasady interpretacji obrazu grawimetrycznego z u¿yciem informacji geologicznych wskazuj¹, ¿e prowadzona analiza nie wynika z obliczeñ matematycznych, ale jest analiz¹ kompilacyjn¹, w której jednakowo wa¿ne s¹ wszystkie elementy wiedzy o bada-nym terenie. Czêsto polega ona na eliminacji rozwi¹zañ, które w danej sytuacji grawimetrycznej s¹ nieprawdopo-dobne i przyjêciu takich, których rozk³ad pola si³y ciê¿ko-œci nie wyklucza.

Wyniki przeprowadzonej analizy w postaci granic struktur geologicznych przedstawiono na tle mapy topo-graficznej (ryc. 2), w skali 1 : 200 000, która traktowana jest jako mapa wynikowa. Umo¿liwia ona umiejscowienie wydzielonych elementów budowy geologicznej w oma-wianym terenie. Na mapie tej umieszczono tak¿e nazwy otworów wiertniczych wymienionych w tekœcie dla u³atwienia œledzenia anomalii omawianych w rozdziale zawieraj¹cym wyniki analizy pó³szczegó³owego zdjêcia grawimetrycznego.

Wyniki analizy

W obrazie grawimetrycznym badanego obszaru widaæ wyraŸne zró¿nicowanie. Dotyczy to zarówno kszta³tu, jak i intensywnoœci anomalii. Wydaje siê, ¿e czêœæ pó³nocno zachodnia badanego terenu charakteryzuje siê spokoj-niejsz¹ budow¹ geologiczn¹ od pozosta³ej czêœci obszaru. Wystêpuj¹ tu nieregularne anomalie o stosunkowo niskiej amplitudzie. W czêœci o budowie bardziej urozmaiconej dominuj¹ bardzo d³ugie, silne anomalie dodatnie. Miejsca-mi przechodz¹ one w nieregularne anomalie dodatnie o nieco ni¿szej amplitudzie. Towarzysz¹ im strefy szybkich zmian pola grawimetrycznego.

W wyniku przeprowadzonej analizy wyró¿niono, miê-dzy innymi, te w³aœnie strefy, uto¿samiaj¹c je z obecnoœci¹ stromych stoków struktur geologicznych. Mog¹ to byæ tak¿e strome krawêdzie erozyjne. Nie mo¿na te¿ wyklu-czyæ, ¿e formy te mog¹ mieæ g³êbsze za³o¿enia tektonicz-ne. Bior¹c pod uwagê fakt, ¿e na omawianym obszarze

obserwuje siê strefy zaburzeñ glacitektonicznych, mo¿na niektóre ze wspomnianych linii uto¿samiaæ z granic¹ obszaru zaburzonego glacitektonicznie. Jednak przy braku informacji o lokalizacji takich zaburzeñ, nie jest mo¿liwe wskazanie, która ze stref szybkich zmian pola si³y ciê¿ko-œci mo¿e byæ zwi¹zana z tak¹ granic¹. Strefy takie wystê-puj¹ niekiedy wewn¹trz anomalii dodatnich, co sugeruje, ¿e wewn¹trz obszaru zbudowanego z osadów o wy¿szej gêstoœci pojawiaj¹ siê strefy wiêkszej mi¹¿szoœci tych utworów. Czêœæ z nich wyinterpretowana zosta³a na pod-stawie przebiegu osi anomalii gradientu poziomego. Wiele z tych osi przebiega wewn¹trz anomalii dodatnich i ujem-nych, co œwiadczy, ¿e formy które wywo³uj¹ te anomalie s¹ wewnêtrznie zró¿nicowane. Mo¿e to byæ zró¿nicowanie litologiczne takiej formy, a tak¿e strukturalne.

Wydzielono dwa rodzaje anomalii. Pierwszy to anoma-lie dodatnie uto¿samiane ze wzrostem mi¹¿szoœci osadów czwartorzêdowych. Zaznaczono takie obszary w obrêbie anomalii pasmowych, jak i nieregularnych. Przyjêto arbi-tralnie kryterium amplitudy anomalii. Uznano, ¿e powinna ona przekraczaæ 0,2 mGal. Prawdopodobnie anomalie pasmowe odzwierciedlaj¹ przebieg g³êbokich wciêæ w pod³o¿e czwartorzêdu. Anomalie nieregularne mog¹ odwzorowywaæ obszary rozleg³ych obni¿eñ, powsta³ych jeszcze w trzeciorzêdzie a odnowione w czasie czwartorzê-du. Drugi rodzaj to anomalie ujemne. Mo¿na przypusz-czaæ, ¿e wywo³ane s¹ one przez wysokie po³o¿enie stropu pod³o¿a czwartorzêdu przy zmniejszonej mi¹¿szoœci osa-dów czwartorzêdowych. Mo¿emy mieæ w tym przypadku

do czynienia z dwiema sytuacjami. Pierwsza z nich

powstaje wtedy, gdy w p³ytko le¿¹ce pod³o¿e trzeciorzêdo-we o niskiej gêstoœci wciê³a siê dolina wype³niona osadami czwartorzêdowymi o wy¿szej gêstoœci. Druga sytuacja zachodzi wtedy, gdy mamy do czynienia z zaburzeniami glacitektonicznymi. Osady trzeciorzêdowe o niskiej gêsto-œci zosta³y zdyslokowane i strop ich znalaz³ siê na niewiel-kiej g³êbokoœci. Wówczas tak¿e pojawia siê kontrast gêstoœciowy na granicy osadów trzeciorzêdowych i czwar-torzêdowych. Granice form wywo³uj¹cych anomalie ujem-ne wyznaczono arbitralnie na izolinii -0,4 mGal. Przestrzeñ zawart¹ miêdzy granicami anomalii ujemnych i dodatnich uznano za strefê zmiennoœci litologicznej w obrêbie osadów czwartorzêdowych.

Na sposób wydzielenia anomalii wp³ynê³a analiza opi-su otworów wiertniczych i informacje o budowie geolo-gicznej omawianego obszaru wynikaj¹ce z dotychczas opublikowanych map geologicznych.

Przyk³adem udokumentowanej anomalii mo¿e byæ dodatnia pasmowa anomalia przebiegaj¹ca przez Myœli-bórz (I). W jej obrêbie usytuowanych jest wiele otworów. Kilka z nich znajduje siê na terenie Myœliborza. Wszystkie te otwory wskazuj¹ na du¿¹ mi¹¿szoœæ czwartorzêdu ok. 120 m i na nisko zalegaj¹cy strop pod³o¿a czwartorzêdu. Otwory usytuowane za obrêbem anomalii nawierci³y mniej mi¹¿szy czwartorzêd, ok. 60–70 m. Przyk³ad ten potwier-dza s³usznoœæ twierdzenia, ¿e przyczyn¹ powstawania tego typu anomalii jest obecnoœæ dolin w pod³o¿u czwartorzêdu. Na mapie geologicznej Polski w skali 1 : 200 000 wyd. B, taka forma dolinna nie figuruje. Œledzona anomalia tylko swoim pó³nocno-zachodnim fragmentem trafia w równole-¿nikow¹ g³êbok¹ dolinê. S¹dz¹c z obrazu grawimetryczne-go, mapa geologiczna nie pokazuje w tym miejscu prawdziwego ukszta³towania stropu trzeciorzêdu. Formy dolinne na mapie geologicznej interpretowane by³y na zasadzie interpolacji miêdzy dosyæ rzadko usytuowanymi

(6)

wierceniami i istnia³a mo¿liwoœæ takiej w³aœnie interpreta-cji przy braku odpowiedniego zdjêcia grawimetrycznego. Drugim takim przyk³adem jest sytuacja zaistnia³a w okoli-cach Lipek Wielkich (II). Usytuowane s¹ tu dwa wiercenia. Pó³nocne, Kijowo PIG-1 (212), le¿y w obrêbie ujemnej anomalii, zaœ po³udniowe, Kijowo PIG-2 (220), w anoma-lii dodatniej. Ró¿nica w mi¹¿szoœci czwartorzêdu wynosi prawie 100 metrów, mimo niewielkiej odleg³oœci miêdzy otworami. W pierwszym mi¹¿szoœæ czwartorzêdu wynosi 53 m,w drugim zaœ a¿ 150 m. Przy niewiele zmieniaj¹cej siê tu morfologii terenu rzêdna stropu pod³o¿a czwartorzêdu w tych otworach tak¿e ró¿ni siê o ok. 100 m. Mimo tak wyraŸnych ró¿nic mi¹¿szoœci mapa geologiczna w skali 1 : 200 000 nie pokazuje w tym miejscu deniwelacji pod³o¿a. W czasie sporz¹dzania tej mapy, przed 1975 rokiem, prawdopodob-nie otworów tych jeszcze prawdopodob-nie by³o. Innym przyk³adem tego typu jest dodatnia anomalia pasmowa rysuj¹ca siê na po³udnie od Dêbna (III). Le¿¹ w niej otwory Zielin 2 (226), Cychry 2 (227), Cychry 1 (228) oraz Bogus³aw 86/42 (215). Pokazuj¹ one zró¿nicowane mi¹¿szoœci czwartorzê-du a mianowicie kolejno: 61 m, 129 m, 66 m i 104,5 m. Otwory le¿¹ce na zewn¹trz anomalii nawierci³y czwarto-rzêd o mniejszej mi¹¿szoœci ok. 40 m. Badania sejsmiczne w wersji refleksyjnych profilowañ wysokiej rozdzielczoœci udokumentowa³y tu w¹sk¹ a g³êbok¹ dolinê wype³nion¹ osadami czwartorzêdu. Brzegi tej doliny tworzy glacitek-tonicznie zaburzony czwartorzêd. Sejsmika refleksyjna pokaza³a zafa³dowane warstwy wêgla brunatnego. Ta metoda geofizyczna umo¿liwia, dot¹d jako jedyna, œledze-nie warstw wêgla brunatnego, ze wzglêdu na zdecydowan¹ ró¿nicê prêdkoœci rozchodzenia siê w nich fal sprê¿ystych w stosunku do innych oœrodków. Stwierdziæ mo¿na, ¿e stwierdzona dolina pogrzebana ma dosyæ zmienn¹ g³êbo-koœæ zalegania dna, co daje siê zauwa¿yæ w obrazie grawi-metrycznym. Forma ta uwidoczniona jest na mapie geologicznej w skali 1:200 000, chocia¿ s³abo udokumen-towana i bez deniwelacji jej dna. Jak podaje Piotrowski (1999), po³udniowy brzeg tej doliny ogranicza strefa dys-lokacyjna dolnej Warty, która uto¿samiana jest z pó³nocn¹ granic¹ monokliny przedsudeckiej. Innym przyk³adem jest otwór Wierzbnice, le¿¹cy na po³udnie od Myœliborza. Cha-rakteryzuje siê on mi¹¿szoœci¹ czwartorzêdu prawie o 100 m mniejsz¹ ni¿ w s¹siednich otworach a wynosz¹c¹ 65 m. Usytuowany jest on w anomalii ujemnej (IV). Mapa geolo-giczna w skali 1 : 200 000 pokazuje w tym miejscu wynie-sienie pod³o¿a, choæ kszta³t tej formy geologicznej jest inny ni¿ na mapie grawimetrycznej. Analiza otworów po³o¿onych w obszarach nie objêtych wyró¿nionymi ano-maliami pokazuje, ¿e przewierci³y one czwartorzêd o poœredniej mi¹¿szoœci. Korzystaj¹c z powy¿szych obser-wacji anomalie nie udokumentowane wierceniami posta-nowiono identyfikowaæ z tymi, które dziêki wierceniom mo¿na wi¹zaæ z okreœlonymi strukturami geologicznymi. Dodatnie anomalie pasmowe uto¿samiane z istnieniem form dolinnych wystêpuj¹ na ca³ym terenie, jednak nie-równomiernie. W czêœci zachodniej jest ich mniej i s¹ one znacznie mniejsze ni¿ w centralnej i po³udniowej. Na wiê-ksz¹ uwagê zas³uguj¹ anomalie z okolic ¯elis³awca (V), Bañ (VI), po³o¿ona na po³udnie od Widuchowej (VII) i z okolic Nawodnej (VIII). S¹ one dosyæ s³abo udokumento-wane wierceniami, ale wyraŸnie rysuj¹ siê na tle s³abo zró¿nicowanego pola rozk³adu si³y ciê¿koœci. Na wspo-mnianej ju¿ mapie geologicznej nie znajduj¹ one w zasa-dzie odzwierciedlenia. Przez anomaliê z okolic ¯elis³awca (V), Kurzawa (1993), prowadzi przypuszczaln¹ strefê dys-lokacyjn¹ dolnej Odry, która nie zgadza siê z przebiegiem

tej strefy w obszarze dokumentowanym przez Piotrowskie-go (1990). W obrazie grawimetrycznym strefa ta nie ma odzwierciedlenia, co nie neguje jej istnienia, bowiem w terenie opracowywanym przez A. Piotrowskiego tak¿e nie manifestuje siê ona w obrazie grawimetrycznym. W czêœci pó³nocnej i centralnej wyraŸnie zaznacza siê ci¹g anomalii pasmowych zaczynaj¹cy siê przy pó³nocnej granicy obsza-ru na zachód od Stargardu Szczeciñskiego (IX), biegn¹cy przez Barnim, Chrapowo (X) a¿ po Wielis³awice (XI). Ci¹g ten sprawia wra¿enie formy wielokrotnie odnawianej z kilkoma wyp³yceniami. Forma ta jest jednak s³abo rozpo-znana wierceniami. O jej istnieniu œwiadcz¹ jednak wyniki prac geoelektrycznych zawarte w kilku dokumentacjach. Jednak by³y to dokumentacje niewielkie, dotycz¹ce hydro-geologii i nie rozwi¹zuj¹ce problemów strukturalnych. Forma ta nie uwidacznia siê w tym kszta³cie na mapie geo-logicznej, ale jest jakby w³¹czona w du¿¹ strukturê geolo-giczn¹, której oœ przebiega nieco dalej na zachód. Odnosi siê wra¿enie, ¿e interpolacja prowadzona miêdzy rzadko usytuowanymi otworami spowodowa³a wyinterpretowanie bardzo rozleg³ej formy dolinnej, podczas gdy w istocie jest tu kilka mniejszych struktur geologicznych. Ciekaw¹ dodatni¹ anomali¹ jest obszar w okolicach Stargardu Szczeciñskiego (XII). Anomalia ta odzwierciedla formê znacznie wiêksz¹ o nieregularnych kszta³tach. Prawdopo-dobnie mamy tu do czynienia z depresj¹ podczwartorzê-dow¹. Byæ mo¿e w obrêbie tej depresji powstawa³y wtórnie mniejsze formy dolinne, co zdaje siê sugerowaæ rozk³ad osi anomalii gradientu poziomego si³y ciê¿koœci. Szereg wierceñ usytuowanych w obrêbie tej anomalii wskazuje na znaczne, choæ niejednakowe, mi¹¿szoœci czwartorzêdu. Mapa geologiczna zdaje siê sugerowaæ ist-nienie w tym rejonie zag³êbienia, ale o nieco innym kszta³cie i zasiêgu. Na zachód od Drawna zaznacza siê nastêpna bardzo silna anomalia pasmowa (XIII), prze-chodz¹ca fragmentami w anomalie nieregularne. Nie jest ona udokumentowana wierceniami ani badaniami geoelek-trycznymi. Dopiero w okolicach Strzelc Krajeñskich doku-mentuj¹ j¹ badania elektrooporowe. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e jest to g³êboka dolina erozyjna, przebiegaj¹ca przez dwie depresje podczwartorzêdowe, lub przecinaj¹ca dwa systemy wczeœniejszych dolin o przebiegu prawie równo-le¿nikowym. Na mapie geologicznej taka forma dolinna jest zaznaczona prawie w tym samym miejscu, ale o mniej zró¿nicowanym przebiegu. Nie posiada ona jednak odnogi w czêœci pó³nocnej, która biegnie w kierunku wschodnim a nastêpnie po³udniowym. Wiercenia w tej odnodze formy dolinnej nie istniej¹, bowiem usytuowany w niej jest ci¹g jezior. Otwory wiertnicze po³o¿one na pó³noc od tej ano-malii dodatniej s¹ usytuowane w anoano-malii ujemnej. Czwar-torzêd ma w nich mi¹¿szoœæ ok. 80 m. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e w obrêbie anomalii mi¹¿szoœæ tego ogni-wa mo¿e wzrosn¹æ prawie dwukrotnie. Wreszcie obszar najbardziej urozmaicony w okolicach Myœliborza i Gorzo-wa Wielkopolskiego. Istnieje tu ca³y system dolin bie-gn¹cych w ró¿nych kierunkach i wyniesieñ pod³o¿a czwartorzêdu. WyraŸnie rysuje siê w¹ska, bardzo d³uga, dodatnia anomalia. Ci¹gnie siê ona z okolic Kozielic, przez Dziedzice, Rychnów i Karsko w kierunku po³udniowym i skrêca na wschód w okolice Gorzowa Wielkopolskiego (XIV). W anomalii tej i jej s¹siedztwie jest zlokalizowane wiele wierceñ, ale tylko niektóre przewiercaj¹ ca³y czwar-torzêd. W anomalii wskazuj¹ one na mi¹¿szoœci czwarto-rzêdu wynosz¹ce 130 m w otworze Karsko (118), 137,6 m. w otworze Parzeñsko (130) i 190,2 m. w otworze Chwalê-cice (185). W otworach le¿¹cych na zewn¹trz anomalii

(7)

mi¹¿szoœci te wynosz¹: 50 m w otworze Otanów (86), czy 12,45 m w otworze Górczyn (193). W otworach, które nie przewierci³y czwartorzêdu maks. g³êbokoœci wierceñ wyno-si³y 96 m w otworze Str¹pie (85) i 97 m w otworze Ma³yszyn 1 (203). Na mapie geologicznej w skali 1 : 200 000 anomalia ta nie znajduje odwzorowania. Byæ mo¿e w czasie zesta-wiania tej mapy nie by³o jeszcze dostatecznej iloœci otwo-rów aby stwierdziæ wystêpowanie w tym miejscu kopalnej formy dolinnej. Na po³udnie od Gorzowa Wielkopolskiego rysuje siê nieregularna anomalia dodatnia (XV), która jest odwzorowana obni¿eniem pod³o¿a czwartorzêdu na mapie geologicznej Polski w skali 1 : 200 000, aczkolwiek o nieco innym kszta³cie. Trzy wiercenia usytuowane wewn¹trz ano-malii, które przewierci³y czwartorzêd, pokazuj¹ mi¹¿szoœci: 127,3 m. w otworze Lubno (196), 161 m w otworze Siedlice PIG-1 (222) i 147,2 m w otworze Gorzów IG-1 (232). Otwo-ry le¿¹ce na zewn¹trz tej anomalii nie przewiercaj¹ czwarto-rzêdu. Jedynie otwór K³odawa a (174) pokazuje mi¹¿szoœæ tej serii wynosz¹c¹ ok. 80 m, otwór Ró¿anki (184) zaœ nie przewiercaj¹cy czwartorzêdu osi¹gn¹³ g³êbokoœæ 111,5 m. Wydaje siê, ¿e mamy tu do czynienia z efektem kilku proce-sów geologicznych. Na zaawansowan¹ glacitektonikê na³o¿y³y siê procesy erozyjne, co zaowocowa³o tak urozma-iconym obrazem. Istnienie du¿ego zró¿nicowania mi¹¿szo-œciowego tego rejonu potwierdzaj¹ doœæ liczne wiercenia i wyniki nielicznych w tym rejonie prac geoelektrycznych.

Z przedstawionego wy¿ej omówienia widaæ, ¿e pod wzglêdem geologicznym obszar jest niezmiernie zró¿nico-wany. Ka¿da z form, œledzonych grawimetrycznie, mo¿e byæ obiektem oddzielnych badañ. Obecna analiza umo¿li-wi³a ustalenie ich przebiegu, ale nie pozwoli³a na stwier-dzenie ich g³êbokoœci i struktury. Obecnie wykonywane prace sejsmiczne dla poszukiwañ wêglowodorów w okoli-cach Gorzowa Wielkopolskiego pozwalaj¹ mieæ nadziejê na uzyskanie informacji o g³êbokoœci niektórych opisywa-nych wy¿ej form. Mimo tych zastrze¿eñ uzyskane wyniki mog¹ byæ u¿yteczne przy zestawianiu szkiców pod³o¿a czwartorzêdu przy sporz¹dzaniu Szczegó³owej mapy geo-logicznej Polski w skali 1 : 50 000 oraz ewentualnej ream-bulacji Mapy geologicznej Polski w skali 1 : 200 000 wyd. B. Problem ten wymaga nieco szerszego naœwietlenia. Przy zachodniej granicy badanego obszaru zosta³y ju¿ wykona-ne arkusze Szczegó³owej mapy geologiczwykona-nej Polski w skali 1 : 50 000. Zgodnoœæ rzeŸby pod³o¿a pokazana w tych opracowaniach z obrazem grawimetrycznym jest niekiedy niewielka. Wynika to z dosyæ s³abego jej rozpoznania otworami wiertniczymi. Wiercenia archiwalne s¹ niekiedy zbyt p³ytkie, a w dodatku ich lokalizacja nie zawsze jest pewna. Otwory wykonywane w ramach dokumentowania arkusza s¹ usytuowane wzd³u¿ przekroju g³ównego i nie zawsze musz¹ byæ reprezentatywne dla ca³ego badanego obszaru. Zadaniem ich jest udokumentowanie w³aœnie przekroju g³ównego. Na obszarze arkuszy zachodnich, dokumentowanych przez Piotrowskiego (1990, 1991, 1991a), wiele elementów budowy geologicznej znajduje potwierdzenie w obrazie grawimetrycznym, jak choæby antyklina Cedyni, czy strefa uskokowa na styku arkuszy Cedynia i Chojna lub podobna dyslokacja tektoniczna na arkuszu Cedynia. Z kolei na obszarze opracowywanym przez Rusza³ê (1995), czyli arkusza Stare Czarnowo, roz-bie¿noœci miêdzy obrazem grawimetrycznym a interpreta-cj¹ geologiczn¹ s¹ du¿e. Mo¿e to wynikaæ z faktu, ¿e du¿a czêœæ badanego terenu zajêta jest przez jezioro Miedwie i praktycznie nie posiada ¿adnej dokumentacji. Brak wier-ceñ na tym obszarze mo¿e wp³ywaæ na niedostateczne

roz-poznanie morfologii pod³o¿a, ale brak punktów

grawimetrycznych tak¿e mo¿e powodowaæ powstanie fik-cyjnego obrazu grawimetrycznego. Widaæ jedynie, ¿e misa jeziorna nie odwzorowuje siê w obrazie grawimetrycznym. Mo¿e to byæ spowodowane brakiem pomiarów w tym rejo-nie, ale nie mo¿na te¿ wykluczyæ sytuacji, ¿e jezioro to nie ma g³êbszych za³o¿eñ tektonicznych i nie odwzorowuje siê w rozk³adzie pola si³y ciê¿koœci.

Przyk³ady powy¿sze pokazuj¹, jak celowe jest wyko-nywanie analiz grawimetrycznych przed przyst¹pieniem do sporz¹dzania dokumentacji poszczególnych arkuszy Szcze-gó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1 : 50 000. Anali-za taka powinna umo¿liwiæ optymalne Anali-zaprojektowanie dokumentacyjnych prac geologicznych i skorelowanie map morfologii pod³o¿a czwartorzêdu na wiêkszym obszarze.

Literatura

DADLEZ R. (red.) 1980 — Mapa tektoniczna cechsztyñsko-mezozoicz-nego kompleksu strukturalcechsztyñsko-mezozoicz-nego na Ni¿u Polskim 1 : 500 000. Inst. Geol. DOBRACKI R. 1980 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Gryfino. Inst. Geol.

DOKTÓR S., GRANICZNY M. & KUCHARSKI R. 1995 — Mapa liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyj-no-geofizycznej w skali 1 : 200 000. Arch. Zak³. Oœrod. Geol. Inform. Przestrz. Pañstw. Inst. Geol.

JASKOWIAK-SCHOENEICHOWA M. (red.) 1979 — Budowa geolo-giczna niecki szczeciñskiej i bloku Gorzowa. Pr. Inst. Geol., 96. KOZ£OWSKI I. 1977 — Mapa geologiczna Polski 1:200 000, ark. Gorzów. Wyd. A., Inst. Geol.

KRÓLIKOWSKI Cz. (red.) 1988 — Rozk³ad gêstoœci utworów keno-zoicznych i permsko-mezokeno-zoicznych w pó³nocno-zachodniej Polsce. Pr. Inst. Geol., 124.

KRÓLIKOWSKI C. & TWAROGOWSKI J. 1991 — Mapa rozk³adu gêstoœci ska³ wystêpuj¹cych nad poziomem morza w Polsce. Kwart. Geol., 35: 371–382.

KRÓLIKOWSKI C., PETECKI Z. & TWAROGOWSKI J. 1998 — Interpretacja wyników zdjêcia grawimetrycznego pod k¹tem rozpozna-nia budowy utworów kenozoiku i ich bezpoœredniego pod³o¿a. CAG Pañstw. Inst. Geol., nr arch. 222/02.

KOZ£OWSKI I. & NOSEK M. 1977 — Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000, ark. Gorzów. Wyd. B. Inst. Geol.

KURZAWA M. 1993 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. ¯elis³awiec (266). Pañstw. Inst. Geol.

PETECKI Z. & JӏWIAK W. 1991 — Mapy geofizyczne elementów strukturalnych permomezozoiku z rejonu niecki szczeciñsko-mogile-ñsko-³ódzkiej i warszawskiej arkusz Pyrzyce. CAG Pañstw. Inst. Geol., nr arch. 164/92.

PETECKI Z. & JӏWIAK W. 1991a — Mapy geofizyczne elemen-tów strukturalnych permomezozoiku z rejonu niecki szczeciñsko-mogi-leñsko-³ódzkiej i warszawskiej arkusz Gorzów Wlkp. CAG Pañstw. Inst. Geol., nr arch. 161/92.

PIOTROWSKI A. 1990 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Widuchowa (304). Pañstw. Inst. Geol.

PIOTROWSKI A. 1991 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Cedynia (343). Pañstw. Inst. Geol.

PIOTROWSKI A. 1991a — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Chojna (344). Pañstw. Inst. Geol.

PIOTROWSKI A. 1999 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Stara Rudnica (383) i Mieszkowice (384). Pañstw. Inst. Geol. RUSZA£A M. 1995 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Stare Czarnowo (267). Pañstw. Inst. Geol. RUSZA£A M. 1997 — Szczegó³owa mapa geologiczna Polski 1 : 50 000, ark. Pyrzyce (306). Pañstw. Inst. Geol.

TWAROGOWSKI J. 1995 — Analiza pó³szczegó³owego zdjêcia grawime-trycznego dla tematu Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali

1 : 50 000, ark. Stara Rudnica i Mieszkowice. Arch. Zak³. Geofizyki Pañstw. Inst. Geol.

TWAROGOWSKI J. 2000 — Analiza pó³szczegó³owego zdjêcia grawi-metrycznego w rejonie bloku Gorzowa dla rozpoznania budowy utwo-rów przypowierzchniowych. Arch. Zak³. Geofizyki Pañstw. Inst. Geol. UNIEJEWSKA M. & Nosek M. 1975 — Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000, ark. Pyrzyce. Wyd. A. Inst. Geol.

UNIEJEWSKA M. & NOSEK M. 1975 — Mapa geologiczna Polski 1 : 200 000, ark. Pyrzyce. Wyd. B. Inst. Geol.

UNIEJEWSKA M.& NOSEK M. 1977 — Objaœnienia do Mapy geolo-gicznej Polski 1 : 200 000, ark. Pyrzyce. Inst. Geol.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Otrzymywanie warstwy metalicznego srebra metodą chemicznego osadzania z fazy gazowej (CVD), przy wykorzystaniu zsyntezowanego prekursora srebra(I) oraz charakterystyka

W związku z tym, że wykorzystując dane przedstawione w tabeli 1 nie można wycią- gnąć jednoznacznych wniosków co do istniejących korelacji między dynamiką napływu

Dziêki zamon- towaniu kilku piezometrów (perforowane rury plastikowe siêgaj¹ce do zwierciad³a wody podziemnej) prowadzono jednoczeœnie badania wód podziemnych, wody w niszy

Jednak w przypadku największej firmy, Grupy Żywiec SA, zdecydowanie przeważają w strukturze finansowa- nia zobowiązania krótkoterminowe, ale ich udział zdecydowanie spadł w czasie

Cykl reprodukcji majątku trwałego i okres jego efektywnej eksploatacji Realizacja głównych celów funkcjonowania przedsiębiorstwa jest procesem podejmowania decyzji, które

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczące uznawania kosz- tów finansowania dłużnego modyfikują ogólne zasady zaliczania kosztów działalności do

W modelu I w gospodarstwach o powierzchni 0,1–5,0 ha UR relacja podatku dochodowego do dochodu kształtowała się na poziomie od 24,1% w 2009 roku do 28,9% w 2008 roku i była niższa

– zidentyfikowanie sytuacji oraz problemów małych przedsiębiorstw branży budow- lanej po wprowadzeniu zmian przepisów podatku od towarów i usług w 2017 roku.. * mgr Anna