dr AgnieszkA chęcińskA-zAuchA,
Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Katedra Zarządzania Sportem i Turystyką
dr zofiA gródek-szostAk,
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Wydział Zarządzania
Katedra Ekonomiki i Organizacji Przedsiębiorstw email: grodekz@uek.krakow.pl
dr dAnutA kAjrunAjtys
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Wydział Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych Katedra Zarządzania Międzynarodowego
OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ PRZEDSIĘBIORSTW Z WYKORZYSTANIEM ŚRODKÓW UNIJNYCH – BARIERY I WYZWANIA
Słowa kluczowe: własność intelektualna, innowacje, MŚP, patenty
Abst rakt. W artykule poruszono problematykę związaną z ochroną własności intelek-tualnej w przedsiębiorstwie. Celem niniejszego opracowania jest ukazanie roli „Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020”, Poddziałanie 2.3.4. „Ochrona Własno-ści Przemysłowej” w kontekWłasno-ście nabywania przez podmioty sektora MSP praw własnoWłasno-ści intelektualnej. Przedmiotem analizy była odpowiedź na pytanie, w jaki sposób środki pu-bliczne wspierają przedsiębiorców w procesie ochrony pracy twórczej. Analizę przeprowa-dzono na podstawie wyników badań literaturowych oraz danych z postępu w realizacji Pro-gramu Operacyjnego Inteligentny Rozwój.
Protection of Intellect ual Proper t y of Enter prises with the Use of EU Funds –Bar riers and Challenges Key words: Intellectual property, innovation, SMEs, patents
Abst ract. The article deals with issues related to intellectual property protection in an en-terprise. The aim of this study is to show the role of the “Intelligent Development Operational Program 2014–2020”, Submeasure 2.3.4. “Protection of Industrial Property” in the context of the acquisition of intellectual property rights by entities of the SME sector. The object of the analysis was to answer the question of how public funds support entrepreneurs in the process of creative work protection. The analysis was based on the results of literature research and data on progress in the implementation of the Intelligent Development Operational Program.
Wprowadzenie
Wyniki badań pokazują, że ochrona praw własności intelektualnej przez przedsię-biorstwa z sektora MSP jest ważna, a świadomość przedsiębiorców na temat zagro-żeń z roku na rok rośnie. Przedsiębiorstwa zaangażowane we współpracę z pod-miotami zewnętrznymi zdecydowanie częściej doświadczają naruszeń własności intelektualnej (Schubert, 2016), a w niektórych przypadkach szkody spowodowane niekontrolowanym wyciekiem wiedzy z organizacji przewyższają korzyści płynące z podjętej współpracy (Ritala, Olander, Michailova, Husted, 2015). Konieczne staje się wobec tego przeciwdziałanie niekorzystnym następstwom –jedną z możliwości jest niewątpliwie wykorzystanie prawnych instrumentów ochrony własności inte-lektualnej, w tym zwłaszcza patentów na wynalazki, wzory użytkowe czy przemy-słowe.
Celem artykułu jest ukazanie roli „Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020”, Poddziałanie 2.3.4. „Ochrona Własności Przemysłowej” w kontekście nabywania przez podmioty sektora MSP praw własności intelektualnej. Rozważania zawarte w niniejszym tekście są efektem lektury krajowej i zagranicznej literatury przedmiotu, analizie raportów oraz przemyśleń własnych autorek1.
1. Własność intelektualna
Pojęcie własności intelektualnej jest bardzo szerokie i trudnie do sprecyzowania. Własność intelektualna jest wytworem pracy twórczej człowieka, która, ze względu na swoją unikatowości i dużą doniosłość ekonomiczną, gospodarczą czy rozwojo-wą, zasługuje na ochronę. Według definicji przyjętej przez WIPO, w art. 2 punkt viii tej Konwencji, własność intelektualną określono jako zbiór praw odnoszących się m.in. do: dzieł literackich, artystycznych i naukowych, interpretacji artystów interpretatorów oraz do wykonań artystów wykonawców, do fonogramów oraz do programów radiowych i telewizyjnych, wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej, odkryć naukowych, wzorów przemysłowych, znaków towaro-wych i usługotowaro-wych oraz nazw handlotowaro-wych i oznaczeń handlotowaro-wych, ochrony przed nieuczciwą konkurencją, wszelkich innych praw dotyczących działalności intelek-tualnej w dziedzinie przemysłowej, naukowej, literackiej i artystycznej (Conven-tion Establishing, 1967). Prawa własności intelektualnej mają następujące cechy 1 Publikacja została sfinansowana ze środków przyznanych Wydziałowi Zarządzania
wspólne: niematerialny charakter, w przeważającej mierze są to bezwzględne prawa podmiotowe o charakterze wyłącznym, mają charakter normatywny i majątkowy, cechuje je zbywalność, podlegają wyczerpaniu, a ich konsumpcja ma charakter nie-konkurencyjny (Stiglitz, 2004, s. 157). Własność intelektualna stała się obiektem rozważań różnych dyscyplin naukowych (nie tylko na gruncie prawa). Zestawienie czterech perspektyw badawczych przedstawiono w tabeli.
Tabela 1. Zestawienie pojęć związanych z własnością intelektualną na gruncie różnych dyscyplin naukowych
Kryterium
porównania intelektualnaWłasność
Wartości niematerialne i prawne Know-how Kapitał intelektualny (wiedza organizacyjna) Podstawa formalno-prawna konwencja o ustanowieniu WIPO ustawa o rachunkowości ochrona przez umowy nienazwane umowy z pracownikami
Istota wiedza chroniona prawem
nabyte przez przedsiębiorstwo, zaliczane do aktywów trwałych – prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, przeznaczone do używania na jej potrzeby wartość (dobro) o charakterze niematerialnym kapitał ludzki oraz kapitał strukturalny organizacji Perspektywa ex lege (chroniona prawnie w imieniu twórcy i właściciela praw majątkowych) organizacja jako podmiot gospodarczy uzyskane w toku bieżącej działalności lub jako uboczny efekt prac badawczych, jest poufna organizacja jako podmiot gospodarczy
Czas różny czas ochrony w poszczególnych kategoriach
o przewidywanym okresie ekonomicznej
użyteczności dłuższym niż rok
zgodnie z uzgodnieniami między stronami
i zapisami w umowie
Charakter uniwersalny (subiektywny)indywidualny mieszany Źródło: Kajrunajtys (2009), s. 33.
Własność intelektualna jest przedmiotem wielu aktów prawnych o charakterze krajowym oraz międzynarodowym. Prawa własności intelektualnej ustanawiane są przez przepisy prawa państwowego lub lokalnego, zatem ich zasięg ograniczony jest
do terytorium, na którym wspomniane przepisy obowiązują. Skutkiem zasady te-rytorialności oraz gospodarki globalnej jest potrzeba ubiegania się o ochronę praw własności przemysłowej w kilku państwach jednocześnie.
2. Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa
W przeciwieństwie do ochrony patentowej ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa nie wymaga dokonywania zgłoszeń ani prowadzenia postępowania, nie są również wy-dawane żadne zaświadczenia, ani certyfikaty. Tajemnica przedsiębiorstwa obejmu-je: rozwiązania technologiczne, nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne i organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje mające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działa-nia w celu zachowadziała-nia ich poufności (ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkuren-cji). Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa może być w dowolnym czasie ujawniona i wtedy straci przymioty tajemnicy. Jest to bardzo atrakcyjne rozwiązanie właśnie ze względu na brak ograniczenia w czasie (np. Coca-Cola). Koszty związane z utrzy-maniem tajemnicy przedsiębiorstwa zależą tylko i wyłącznie od polityki przedsię-biorstwa w zakresie ograniczeń ujawniania informacji. Gdy zostanie ujawniona tajemnica przedsiębiorstwa, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać np. zaniechania niedozwolonych działań czy naprawienia wyrządzonej szkody, jednak nic już nie cofnie ujawnienia informacji. Postępowanie prowadzi się przed sądem cywilnym.
Omówione rodzaje ochrony mają wady i zalety, a ich wybór uzależniony jest od polityki organizacji i od rodzaju informacji, które mają być chronione. Dla produktów z dziedziny mechaniki zalecana jest ochrona patentowa.
3. Wykorzystanie ochrony patentowej a praktyka – wady i zalety
Według założeń, jednolity patent europejski, czyli system ochrony własności prze-mysłowej, przygotowany w wyniku współpracy większości państw członkowskich Unii Europejskiej, ma uprościć ochronę wynalazków za granicą. Podstawą jego wprowadzenia są dwa rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczą-ce wzmocnionej współpracy w tworzeniu jednolitego systemu oraz porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego. Największą wadą tego rozwiązania jest to, że zasadniczo nie mamy do czynienia z jednolitym systemem ochrony, a raczej
ze zbiorem patentów krajowych, obowiązujących indywidualnie w poszczególnych państwach. Aby uzyskać patent europejski, który obowiązywał będzie na terenie wszystkich państw członkowskich EOP, przedsiębiorca musi indywidualnie ubiegać się o jego uznanie w każdym z tych krajów. Wiąże się to z koniecznością tłumacze-nia dokumentów patentowych oraz z wysokimi opłatami (koszt walidacji, tłuma-czeń oraz pracy lokalnego przedstawiciela). Jednolity patent europejski w założe-niu ma zlikwidować ten problem, przedsiębiorcy z państw członkowskich UE będą mogli ubiegać się o ochronę patentową na terenie całej Wspólnoty, bez konieczno-ści ubiegania się o patent w każdym kraju. Ochrona patentowa, rozumiana tak jak dotychczas, wydaje się zupełnie nie przystawać do potrzeb związanych z rozwo-jem informatyki. Wiele poważnych argumentów wskazuje, że ochrona patentowa oprogramowania przyczyni się raczej do blokowania niż wspierania tego rozwoju. W praktyce z ochrony patentowej systemów komputerowych korzystają (w krajach, gdzie jest dostępna) tylko dwie grupy: duże koncerny oraz wyspecjalizowane przed-siębiorstwa, których podstawową działalnością jest rejestracja i egzekwowanie pa-tentów; niestety raczej nie będzie tutaj miejsca dla podmiotów sektora MSP.
Zasadniczo z perspektywy Polski wyróżnić można trzy tryby (strategie) mię-dzynarodowej ochrony patentowej: patent konwencyjny (zgodnie z konwencją pary-ską) – najstarszy, ale najbardziej pracochłonny sposób na międzynarodową ochronę patentową i wciąż stosowany, zwłaszcza w krajach niebędących sygnatariuszami in-nych porozumień międzynarodowych. Zgłoszenie w międzynarodowym trybie, tzw. PCT (ang. Patent Cooperation Treaty) w praktyce daje wiele udogodnień w stosun-ku do patentu konwencyjnego i jest często stosowane, zwłaszcza, jeżeli przedsiębior-cy planują ochronę patentową poza Europą; dzieli się na fazę międzynarodową oraz krajową, jest to zapewnienie właściwej ochrony patentowej. Trzecią możliwością jest uzyskanie patentu europejskiego. Polega to na możliwości ubiegania się o ochro-nę w Europie, w państwach sygnatariuszach konwencji o patencie europejskim. Na-leży zaznaczyć, że przyznany patent europejski jest dopiero potencjalnym prawem wyłącznym i sama ochrona wymaga walidacji patentu europejskiego przez urząd państwa, w którym przedsiębiorcy chcą ubiegać się o ochronę. W wielu sytuacjach wszystkie trzy strategie mogą stanowić dla siebie alternatywny tryb zgłoszenia pa-tentowego. Warto więc poznać wady i zalety każdej z tych procedur, aby wybrać idealne rozwiązanie dla potrzeb konkretnego przedsiębiorstwa (tab. 2)2.
2 Czytaj więcej: http://bridge.gov.pl/aktualnosc/pokaz/wady-i-zalety-poszczegolnych-procedur-
-miedzynarodowej-ochrony-patentowej-wynalazku/?L=0%23&cHash=60de727694bf88631-5f56818ffd9043e.
Tabela 2. Procedury ochrony własności intelektualnej – wady i zalety
Wady Zalety
Procedura Konwencji
Paryskiej wysokie koszty na początku zgłaszania przy niepewnym rezultacie,
duża pracochłonność na początku, przy sporządzaniu dokumentacji – konieczne tłumaczenia na wszystkie
języki państw ochrony
konieczne, gdy państwo nie jest stroną traktatów o współpracy
Procedura układów o współpracy
w oparciu o pierwszeństwo w Polsce
wysoki koszt tego typu ochrony dłuższy czas na decyzję, gdzie występować się będzie o patent, czas na weryfikację rynkową
wynalazku, zgłoszenie w jednym języku, decyzja o planowanych fazach krajowych podejmowana jest po sporządzeniu raportów o zdolności
patentowej faza „międzynarodowa” może być prowadzona przez krajowego pełnomocnika, bez konieczności powoływania pełnomocnika za
granicą dopiero faza „krajowa” i patent europejski wymaga powołania pełnomocnika w państwie
docelowej ochrony i złożenie tłumaczeń opisu wynalazku Procedura układów
o współpracy bez pierwszeństwa
w Polsce
nie dopatrzono się istotnych wad zgłoszenie w jednym języku patent europejski i faza „międzynarodowa” PCT może być prowadzona przez krajowego pełnomocnika, bez konieczności powoływania pełnomocnika za
granicą
dopiero faza „krajowa” PCT i o patent europejski wymaga powołania pełnomocnika w państwie
docelowej ochrony i złożenie tłumaczeń opisu wynalazku Źródło: opracowanie własne.
Pomimo tego, że polskie przedsiębiorstwa składają coraz więcej wniosków w Eu-ropejskiej Organizacji Patentowej, wciąż daleko im nie tylko do liderów, ale również do średniej unijnej. W globalizującej się gospodarce ubieganie się o ochronę patento-wą obejmującą swoim zakresem jedynie terytorium Polski, może okazać się nieefek-tywne. Dzieje się tak, chociażby ze względu na to, że po kilkunastu miesiącach od dokonania zgłoszenia urząd patentowy publikuje opis wynalazku, tym samym staje się on częścią znanego stanu techniki i traci znamiona nowości, a ich posiadanie jest konieczne, aby uzyskać ochronę na etapie międzynarodowym. Procedury związane z przyznaniem patentu są długotrwałe i kosztowne. W zależności od stopnia złożo-ności wynalazku oraz liczby państw, w których przedsiębiorca planuje ubiegać się o ochronę, koszt uzyskania ochrony może się wahać od kilkunastu do nawet kilkuset tysięcy złotych, podczas gdy procedura patentowa trwa ok. 2–4 lata. Przedsiębior-stwa prowadzące działalność w Polsce mają możliwość uzyskania wsparcia, dzięki któremu mogą zaoszczędzić połowę związanych z tym kosztów (Wesołowska, 2015).
4. Fundusze europejskie – partnerstwo z samorządami
Uzyskanie patentu nie jest tanie, szczególnie jeżeli wynalazek ma być chroniony za granicami kraju. Innowatorzy z sektora MSP mogą jednak liczyć na wsparcie fun-duszy europejskich, lecz przedsiębiorcy będą musieli poszukać ich nie na szczeblu krajowym, ale w regionach. Przedsiębiorcy posiadający siedzibę na terenie RP mogą aplikować o wsparcie ochrony własności intelektualnej w ramach poddziałania 2.3.4 „Ochrona własności przemysłowej” Programu Operacyjnego – Inteligentny Rozwój (POIR, 2014–2020).
Dofinansowanie przeznaczone jest dla projektów dotyczących uzyskania ochro-ny prawa własności przemysłowej w trybie krajowym, regionalochro-nym, unijochro-nym lub międzynarodowym, z wyłączeniem zgłoszenia do polskiego Urzędu Patentowego w celu uzyskania ochrony wyłącznie na terytorium kraju i jej realizacji (tab. 3). To konkretne działanie, koncentruje się na problematyce patentów, wzorów użytko-wych i przemysłoużytko-wych i ogólnej ochronie własności przemysłowej. Stąd dofinanso-waniu mogą podlegać projekty dotyczące:
– uzyskania prawa ochrony własności przemysłowej (tj. patentów, praw ochronnych na wzory użytkowe oraz praw z rejestracji wzorów przemy-słowych) z możliwością wsparcia przygotowania procesu komercjalizacji przedmiotu zgłoszenia poprzez zakup usługi doradczej,
– realizacji ochrony prawa własności przemysłowej, gdy wnioskodaw-ca we wszczętym postępowaniu występuje w roli podmiotu broniącego
posiadanych praw, a postępowanie dotyczy unieważnienia patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy albo prawa z rejestracji wzoru przemysłowe-go lub stwierdzenia wygaśnięcia tych praw (Kołtuniak, 2016).
Tabela 3. Suma projektów przedsiębiorców MSP działań o numerze 2.3.4 „Ochrona własności przemysłowej”, które spełniły kryteria wyboru i uzyskały wymaganą liczbę punktów w latach 2015–2017 Liczba projektów poprawnie złożonych Łączna liczba złożonych wniosków Pr oje kt y z lo ka liz ow an e w w oje w ód zt w ie m az ow ie ck im – ra ze m Pr oje kt y z lo ka liz ow an e w w oje w ód zt w ie i nny m n iż m az ow ie ck ie – r az em
Projekt dotyczy uzyskania ochrony lub realizacji praw Projekty zlokalizowane w województwie mazowieckim Projekty zlokalizowane w województwie innym niż mazowieckie pa te nt n a w yn ala zek w zór uż yt ko wy w zó r pr ze m ys łow y pa te nt n a w yn ala zek w zór uż yt ko wy w zó r pr ze m ys łow y Do 20 stycznia 2017 r. 22 10 12 10 0 1 9 0 3 Razem 2016 73 28 45 27 0 1 35 3 8 Razem 2015 6 6 0 6 0 0 0 0 0
Źródło: opracowanie własne na podstawie raportów Ochrona własności przemysłowej (2017).
Analizując liczbę poprawnie złożonych projektów w programie przeznaczonym dla przedsiębiorców sektora MSP działań o numerze 2.3.4 „Ochrona własności prze-mysłowej”, które spełniły kryteria wyboru i uzyskały wymaganą liczbę punktów w la-tach 2015–2017, otrzymano bardzo optymistyczne wyniki. Łączna liczba wniosków złożona w roku 2015 wynosiła 6, z czego były to tylko podmioty z województwa ma-zowieckiego wnioskujące o patenty na wynalazki. Rok 2016 przyniósł ponad 70 wnio-sków, z czego dominowały podmioty spoza województwa mazowieckiego. W styczniu 2017 roku złożono już 22 wnioski o udział w projekcie współfinansującym koszty ochrony własności intelektualnej. Analizując wykorzystanie środków na koniec 2017 roku należy zauważyć, iż alokacja w ramach poddziałania 2.3.4 w ramach POIR wynosiła 185 209 260,74 zł. W 2017 roku złożono łącznie 259 wniosków o wartości stanowiącej 24,27% alokacji. Do dofinansowania zatwierdzono 107 wniosków, a wg stanu na dzień 31.12.2017 roku podpisano 79 umów.
Należy stwierdzić, iż rośnie świadomość sektora MSP o ważności uzyskania patentów na wynalazki. Jednak obszar ten należy nadal badać oraz analizować, czy podmioty startujące w konkursach o uzyskanie dotacji unijnych nie starają się
jedynie o uzyskanie ochrony patentowej w celu zdobycia środków oraz dodatko-wych punktów w innych konkursach. Czy w momencie zakończenia projektów ze środków stukturalnych przedsiębiorcy nadal tak licznie będą zgłaszać swoje patenty, czy koszto- oraz czasochłonność przystopuje optymizm podmiotów z sektora MSP.
Podsumowanie
Oczywiste jest, że własność intelektualna musi być chroniona. Powszechna Dekla-racja Praw Człowieka uznaje prawo do ochrony praw osobistych i majątkowych, dotyczących przejawów twórczości naukowej, literackiej lub artystycznej. Głównym gwarantem praw własności intelektualnej jest państwo, które tworzy systemy praw-ne i pilnuje ich respektowania; może również ułatwiać ochronę interesów podmio-tów krajowych za granicą oraz przedsiębiorstw zagranicznych w kraju, a także za-wierać z innymi państwami porozumienia dotyczące wzajemnych relacji w obszarze ochrony własności intelektualnej. Jedynie państwo może chronić interes społeczny stojąc na straży przestrzegania zasad wolnej konkurencji i ograniczać praktyki mo-nopolizacji posiadanej wiedzy oraz posiada aparat służący do walki z nieuczciwą konkurencją czy łamaniem praw własności intelektualnej. Dlatego też rola państwa w ochronie własności intelektualnej jest bardzo istotna i wydaje się nie do przecenie-nia. Natomiast poziom tej ochrony jest obecnie szeroko dyskutowany w literaturze przedmiotu. Wydaje się, że racjonalna, z punktu widzenia ochrony interesów inno-watora oraz istnienia wolnego rynku, jest zależność przyjmująca kształt odwróconej krzywej U między stopniem ochrony własności intelektualnej a innowacyjnością. Oznacza to, że zarówno zbyt słaba, jak i zbyt silna ochrona zmniejsza aktywność innowacyjną, a najkorzystniejszy jest pośredni, umiarkowany poziom ochrony wła-sności intelektualnej (Boldrin, Levine, 2004). Dominuje pogląd, że konieczne jest zapewnienie pewnego minimalnego poziomu ochrony własności intelektualnej, za-pewniającej rentę innowatorowi. Jednak zbyt silna ochrona może wpływać nega-tywnie na innowacyjność gospodarek. Według Furukawy (2007) silniejsza ochrona zwiększa udział sektorów zmonopolizowanych w gospodarce narodowej, co nega-tywnie wpływa na dynamikę produkcji ograniczając akumulację doświadczenia w procesie nabywania umiejętności przez praktykę. Wyniki dotychczasowych ba-dań dostarczają stosunkowo obszernej wiedzy na temat zależności pomiędzy zaan-gażowaniem przedsiębiorstwa w wykorzystanie prawnych instrumentów ochrony własności intelektualnej a osiąganymi wynikami w zakresie działalności innowa-cyjnej.
Autorki dostrzegają możliwości prowadzenia dalszych badań w zakresie nie-korzystnych następstw związanych m.in. z niekontrolowanymi wyciekami wiedzy z przedsiębiorstw, występującymi przypadkami naruszeń własności intelektualnej, przystopowania działalności innowacyjnej a wprowadzaniem ochrony patentowej.
Literatura
Boldrin, M., Levine, D.K. (2004). Rent Seeking and Innovation. Journal of Monetary Eco-nomics, 51 (1), 127–160.
Convention Establishing the World Intellectual Property Organization (1967). Pobrane z: https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%20828/volume-828-I-11846En-glish.pdf (18.08.2017).
Dinopoulos, E., Syropoulos, C. (2007). Rent Protection as a Barrier to Innovation and Growth. Economic Theory, 32, 309–332.
Furukawa, Y. (2007). The Protection of Intellectual Property Rights and Endogenous Growth: Is Stronger Always Better? Journal of Economic Dynamics & Control, 31 (11), 3644–3670.
Kajrunajtys, D. (2009). Własność intelektualna jako przedmiot obrotu gospodarczego. W: R. Wi-sła (red.), Rozwój współpracy sektorów publicznego i prywatnego z wykorzystaniem praw własności intelektualnej (s. 132–150). Warszawa: Wydawnictwo Wiedzy i Innowacji. Kołtuniak, M. (2016). Dotacje na patenty i ochronę wzorów. Pobrane z: http://www.rp.pl/
Firma/302069963-Dotacje-na-patenty-i-ochrone-wzorow.html#ap-1 ( 10.09.2017). Ochrona własności przemysłowej (2017). Pobrane z:
http://poir.parp.gov.pl/ochrona--wlasnosci-przemyslowej/poddzialanie-2-3-4-ochrona-wlasnosci-przemyslowej (10.09.2017).
Patent na dotację, czyli kto może dostać dotację na uzyskanie patentu (2017). Pobrane z: http://serwisy.gazetaprawna.pl/fundusze-unijne/artykuly/1059882,patent-na-dotacje- -czyli-kto-moze-dostac-dotacje-na-uzyskanie-patentu.html (25.08.2017).
Ritala, P., Olander, H., Michailova, S., Husted, K. (2015). Knowledge sharing, knowledge leak-ing and relative innovation performance: an empirical study. Technovation, 35 (1), 22–31. Schubert, T. (2016). Infringement of intellectual property in innovation partnership. R&D
Management, 46 (S2), 596–611.
Stiglitz, J.E. (2004). Globalizacja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Wesołowska, E. (2015). Czy unijne pieniądze uruchomiły lawinę patentów? Zobacz, co na to wskazuje. Pobrane z: http://funduszeue.wp.pl/informacje/czy-unijne-pieniadze-urucho-mily-lawine-patentow-zobacz-co-na-to-wskazuje_a165/2 ( 10.09.2017).
Wady i zalety poszczególnych procedur międzynarodowej ochrony patentowej wynalaz-ku. Pobrane z: http://bridge.gov.pl/aktualnosc/pokaz/wady-i-zalety-poszczegolnych- -procedur-miedzynarodowej-ochrony-patentowej-wynalazku/?L=0%23&cHash=60de-727694bf886315f56818ffd9043e (10.09.2017).
Cytowanie
Chęcińska-Zaucha, A., Gródek-Szostak D., Kajrunajtys, D. (2017). Ochrona własności inte-lektualnej przedsiębiorstw z wykorzystaniem środków unijnych – bariery i wyzwania. Europa Regionum, 4 (XXXIII), 15–25. DOI: 10.18276/er.2017.33-02.
