___________________________________________________________________________
Rozwój produkcji maszyn i usług na rzecz górnictwa
w Grupie Kapitałowej KGHM
Bohdan Pecuszok
KGHM ZANAM S.A., Polkowice, bohdan.pecuszok@kghmzanam.com Streszczenie
KGHM ZANAM jest dzisiaj największą spółką w Grupie Kapitałowej KGHM i znaczącym przed-siębiorstwem produkcyjno-usługowym w branży górniczej w Polsce. Firma w 2015 r. sprzedała 125 samojezdnych maszyn górniczych i zainstalowała ponad 12 kilometrów przenośników ta-śmowych. Jej wydziały remontowo-usługowe oprócz standardowych prac w Zakładzie Wzboga-cania Rudy i hutach, prowadziły gigantyczną inwestycję – budowę oddziału pirometalurgii w Hucie Miedzi Głogów. Ten olbrzymi zakres prac mógł być realizowany dzięki załodze KGHM ZANAM, liczącej obecnie 2700 osób, jej doświadczeniu, wiedzy i umiejętnościom. 2016 jest rokiem jubileuszowym. Pół wieku temu w Legnicy powstał Legmet, przedsiębior-stwo, którego doświadczenia leżą u podstaw sukcesów dzisiejszego KGHM ZANAM. Analizu-jąc historię Legmetu i Zanamu, można prześledzić rozwój zaplecza maszynowego i usługo-wego, tworzonego na potrzeby przemysłu miedziowego.
Słowa kluczowe: samojezdne maszyny górnicze, przenośniki taśmowe, prace remontowo-montażowe, ładowarki górnicze, maszyny strzelnicze
Development of machine manufacture and services
for the mining industry at the KGHM Capital Group
Abstract
Today KGHM ZANAM is the largest company of the KGHM Capital Group and a significant production and manufacture undertaking operating in the mining industry in Poland. In 2015 the company sold 125 self-propelled mining machines and installed more than 12 kilometres of conveyor belts. The company's renovation and service departments, apart from standard works at the Ore Enrichment Plant and mills, performed a gigantic investment - a construction of pyrometallurgy branch at the Copper Smelter in Głogów. This vast scope of works was possi-ble thanks to the KGHM ZANAM personnel currently including 2700 employees, their experi-ence, knowledge and skills. Year 2016 is a jubilee year. Half a century ago Legmet was estab-lished in Legnica, an enterprise the experience of which is a foundation of success of today's KGHM ZANAM. Analysing the history of Legmet and Zaman we may follow the development of machine and service facilities created to satisfy the needs of copper industry.
Key words: self-propelled mining machines, conveyor belts, renovation and installation works, mine loaders, shooting machines
Wstęp
Myśl o konieczności przygotowania zaplecza mechaniczno-remontowego dla najwięk-szej w latach 60. ubiegłego wieku inwestycji górniczej w Polsce – budowie Legnicko-Głogowskiego Okręgu Miedziowego towarzyszyła budowniczym Zagłębia Miedziowego
___________________________________________________________________________ od samego początku. W 1960 r. powstało Przedsiębiorstwo Budowy Kopalń Rud Miedzi, które rozpoczęło przygotowania do głębienia pierwszego szybu w Zagłębiu Miedziowym, dającego początek kopalni Lubin. W maju 1961 r. powołano Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi w budowie. Ruszyło głębienie kolejnych szybów, a inży-nierowie i pracownicy borykali się z oporem natury, brakiem doświadczenia i technologii, które mogłyby sprostać podjętym wyzwaniom. Ekipy budujące kopalnię Lubin potrzebowały również sprzętu, maszyn i części zamiennych, jak cała ówcze-sna polska gospodarka.
Zapotrzebowanie na maszyny stanowiło szczególnie duże wyzwanie. Te używa-ne w polskim górnictwie węglowym okazały się za mało wytrzymałe i nie sprawdziły się w kopalniach rudy miedzi. Tymczasem gigantyczny przemysł potrzebował coraz więcej, coraz bardziej zaawansowanych maszyn, urządzeń i technologicznych roz-wiązań. Od półwiecza trwa rozwój tej dziedziny. Maszyny wyprodukowane w przed-siębiorstwach należących do Grupy Kapitałowej KGHM z powodzeniem konkurują na rynku, a pracownicy KGHM ZANAM zdobyli unikalne umiejętności i doświadcze-nia. 50 lat pracy stanowi doskonałą bazę do podejmowania innowacyjnych wyzwań i szukania niestandardowych rozwiązań.
Wykorzystanie doświadczenia i zaspokajanie potrzeb rynku w zakresie produkcji tradycyjnych samojezdnych maszyn górniczych jest ważnym elementem działalno-ści KGHM ZANAM. Jednak firma cały czas szuka nowych rozwiązań i pomysłów. Wydział produkcji maszyn liczy obecnie 250 osób, z których 30 to doświadczeni konstruktorzy. Od 2012 r. działa profesjonalna prototypownia, która zajmuje się wdrożeniami nowych maszyn.
1. Rozpoczęcie działalności przez Legmet
Początki branży remontowo-montażowej i maszynowej były prawdziwie pionierskie. Pierwszy zakład został usytuowany w Legnicy, pomiędzy miastem a działającą już hutą miedzi. Formalnie Legmet powstał 1 października 1966 r. Tego dnia podpisana została decyzja ministra przemysłu ciężkiego o powołaniu Legnickich Zakładów Mechanicznych Metali Nieżelaznych w budowie – tak nazywała się początkowo przedsiębiorstwo.
Dokumentację techniczną nowego zakładu opracowało Biuro Projektów Metali Nieżelaznych w Katowicach (Bipromet). Budowa ruszyła w maju 1964 r. Inwestorem została dyrekcja inwestycji Huty Miedzi Legnica, z ramienia której nadzór nad reali-zacją zadania pełnił dyrektor Zbigniew Orlicki. Po 29 miesiącach prac inwestycyjno- -budowlanych Legnickie Zakłady Mechaniczne Metali Nieżelaznych były gotowe do działania. Zakład początkowo nie działał w strukturze KGHM. Był bezpośrednio podporządkowany Zjednoczeniu Górniczo-Hutniczemu Metali Nieżelaznych w Ka-towicach.
Budowa Legmetu rozłożona była na etapy. We wrześniu 1967 r. uruchomiony został wydział mechaniczny i konstrukcyjny, który rozpoczął produkcję, obejmującą konstrukcje stalowe, części maszyn, urządzenia i usługi przemysłowe. Jeszcze w tym samym roku powstały magazyny i bocznica kolejowa. W 1968 r. rozpoczęła się budowa odlewni. Ta duża inwestycja miała zagwarantować Legmetowi stały dostęp do części zamiennych i elementów odlewanych, niezbędnych w remontach maszyn. Była to jedyna odlewania staliwa na Dolnym Śląsku.
We wrześniu 1969 r. nastąpiło oficjalne uruchomienie wydziału odlewni staliwa i żeliwa, wyposażonej w stolarnię i modelarnię. Pod koniec grudnia 1969 r. nastąpiło
zakończenie montażu maszyn i urządzeń do produkcji odlewów staliwnych. Wyko-nano pierwszy wytop staliwa w piecu łukowym o pojemności 6 ton. Odlewnię wy-posażono w nowoczesne maszyny i urządzenia: formierki, oczyszczarki komoro-we, kraty wstrząsowe do wybijania odlewów, mieszarki mas formierskich.
Legmet podjął produkcję przenośników taśmowych, klatek szybowych, skipów i innych urządzeń transportu kopalnianego. Przez wiele lat wizerunek firmy kształ-towała produkcja wozów odstawczych serii CB-4 na licencji firmy Joy, sukcesyw-nie zwiększających ładowność i dostosowywanych do różnorodnych warunków górniczych. Na bazie tych doświadczeń Legmet rozwinął produkcję wielu specjali-stycznych samojezdnych maszyn na potrzeby górnictwa i hutnictwa.
Transport urobku w miedziowych kopalniach stanowił poważne wyzwanie dla inżynierów i konstruktorów. Jak najbardziej ekonomicznie przewozić wydobyty w przodkach urobek? Pierwsze prototypy przenośników taśmowych powstawały w Legmecie w 1971 r. Konstruktorzy zakładu współpracowali z ZBiPM Cuprum. Zabudowa i wdrożenie pionierskiego przenośnika nastąpiło w 1973 r. w Zakładach Górniczych Lubin, w chodniku łączącym szyb główny z zachodnim. Projekt bezpo-średnio nadzorował dyrektor Wojciech Skoczyński z KGHM. To był historyczny przełom w zakresie dołowego transportu. Natychmiast kontynuowano prace, aby taśmociągi wdrożyć w Rudnej, największej kopalni Zagłębia Miedziowego.
Potrzeby w zakresie części zamiennych stale rozbudowującego się Zagłębia Miedziowego były nieograniczone. W 1970 r. Legmet wytwarzał ich już ponad 1 tys. ton. Jednak konstruktorzy zakładu najwięcej czasu poświęcali na przygotowy-wanie prototypów samojezdnych maszyn górniczych. Miedziowe kopalnie czekały na nie niecierpliwie, ponieważ pierwszy park maszynowy testowany na dole kopalń nie zawsze się sprawdzał. Maszyny używane w górnictwie węglowym miały inne parametry i niewystarczającą wytrzymałość, a to od nich najczęściej zaczynano testy. W 1971 r. specjaliści z Legmetu opracowali prototypy 5 maszyn z serii infor-macyjnej maszyny wiercącej SWW i dwie maszyny kotwiące SWK2. Dokumentacja tych maszyn powstała w pracowni inżyniera Jerzego Karpiaka, a prototypy w wy-dziale budowy prototypów, kierowanym przez Stanisława Słotwińskiego. Aby jednak produkcja Legmetu nabrała rozpędu, potrzebna była współpraca zagraniczna. Klu-czowa okazała się nawiązana w 1972 r. współpraca z francuską firmą Joy, której efektem były projekt i prototyp wozu odstawczego dedykowanego kopalniom miedzi.
2. Kuźnia najlepszych kadr
14 października 1966 r. pierwszym dyrektorem Legnickich Zakładów Mechanicznych Metali Nieżelaznych w budowie został nieżyjący już Franciszek Maria Kowalski. Funkcję tę pełnił do 1975 r., przechodząc do historii jako swoista legenda Legmetu. Odcisnął mocne piętno na kadrze zakładu, sposobie zarządzania i traktowaniu pra-cowników. Miał wielki szacunek zarówno u robotników, jak i inżynierów. Doskonale znał całą załogę, troszczył się o ludzi, choć wymagał rzetelnej pracy. Jego prawą ręką był Bernard Ślazak, zastępca dyrektora ds. technicznych, człowiek, który wy-chował całe pokolenie zdolnych, rzetelnych inżynierów.
Pierwsza dyrekcja Legmetu musiała zmierzyć się z trudami wybudowania zakła-du od zera, co okazało się szczególnie trudne w kwestii załogi. W 1967 r. w Legme-cie pracowało 78 osób, z których aż 28 było stażystami. Jednak za sprawą determi-nacji dyrektora Kowalskiego i pozostałej kadry kierowniczej zakład sukcesywnie się rozwijał i rósł. Na koniec 1968 r. zatrudniał już 604 osoby. Olbrzymie znaczenie
___________________________________________________________________________ w przyciąganiu fachowców miały z jednej strony warunki socjalne, z drugiej unikalna atmosfera panująca w zakładzie. Stan zatrudnienia Legmetu sukcesywnie rósł aż do 1973 r. Przedstawiono to w tabeli 1.
Tabela 1. Zatrudnienie w Legmecie w latach 1968-1973
Rok Zatrudnienie 1968 604 1969 854 1970 1086 1971 1331 1972 1627 1973 1635
Nowe technologie, twórcze poszukiwania, ambitne wyzwania budowały rozwój zawodowy pracowników, którzy później awansowali w strukturach wewnętrznych albo rozwijali karierę w innych zakładach KGHM. Już w 1967 r. powstało koło zakła-dowe Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Górnictwa, które rok później zorgani-zowało pierwszą konferencję techniczną „Uniwersalne przyrządy składane. Racjo-nalne stosowanie stali w ZM Legmet”. W 1970 r. powstały koła Stowarzyszenia In-żynierów Mechaników Polskich i Stowarzyszenia Technicznego Odlewników Pol-skich w Legmecie.
3. Remonty na wielką skalę
Maszyny górnicze, zastosowane w początkowym okresie funkcjonowania kopalni KGHM, nie były rozwiązaniem idealnym. Ściągane od rozmaitych producentów, adaptowane pod potrzeby eksploatacji rudy miedzi, psuły się często, miały wysoką awaryjność, a ich remonty stanowiły poważny problem.
Na początku lat 70. decyzją Wojciecha Skoczyńskiego, ówczesnego dyrektora technicznego KGHM, nadzór techniczny nad eksploatacją samojezdnych maszyn górniczych w kopalniach Lubin i Polkowice przekazany został do Zakładu czalnego. W sierpniu 1971 r. powstał wydziału maszyn ciężkich Zakładu Doświad-czalnego, który trzy lata później całkowicie się usamodzielnił jako Centralne Warsz-taty Remontowe w Polkowicach (późniejszy Zanam).
W tych niełatwych warunkach powstawały zręby nowoczesnej gospodarki samo-jezdnymi maszynami górniczymi. Ich naprawy wymagały miejsca, dlatego w 1972 r. Zakład Doświadczalny rozpoczął budowę hal remontowych w Polkowicach. Lokali-zacja nie była oczywiście przypadkiem. Logistyka transportu olbrzymich maszyn górniczych stanowiła nie lada wyzwanie. Tymczasem w Polkowicach działała już jedna kopalnia i trwały intensywne prace przy uruchomieniu kopalni Rudna, plano-wanej jako największa kopalnia w Europie.
Dwa pierwsze budynki w Polkowicach zostały uruchomione w 1973 r., więc część maszynowa Zakładu Doświadczalnego przeprowadziła się do nowej lokaliza-cji. Od stycznia 1974 r. oddział ZD usamodzielnił się na podstawie decyzji nr 13/ 73 ministra przemysłu ciężkiego. W strukturze KGHM powstały Centralne Warsztaty Remontowe, których zakres działalności został określony jako prowadzenie gospo-darki remontowej (remonty kapitalne i średnie samojezdnych maszyn górniczych),
remonty zespołów i podzespołów maszyn oraz urządzeń do przeróbki rud. Dyrek-torem zakładu został Romuald Kryszczuk.
1 stycznia 1976 r. Centralne Warsztaty Remontowe zostały przemianowane na Zakłady Naprawcze Maszyn. Zakład prowadził remonty na rzecz kopalń i hut KGHM oraz produkował części zamienne niezbędne do utrzymania sprawności maszyn, urządzeń i zespołów energetycznych. Prowadzone były remonty wszyst-kich podzespołów maszyn górniczych: silników, pomp hydraulicznych, zmienników momentów, skrzyni biegów, wałów napędowych. Miesięcznie generalnemu remon-towi poddawano tutaj około 40 maszyn.
Po zdobyciu gruntownych doświadczeń w zakresie remontów, konstruktorzy z Zanamu zaczęli myśleć o uruchomieniu własnej produkcji maszyn. Serwisowanie maszyn dawało im potężną wiedzę na temat potrzeb użytkowników. Pierwszymi wyprodukowanymi maszynami były najpopularniejsze w KGHM ładowarki ŁK-1 i ŁK-2 o pojemności łyżki od 1,5 do 3,5 tony. Potem wprowadzono wiertnice i kot-wiarki własnej konstrukcji. W 1992 r. powstał zespół konstruktorów, który rozpo-czął projektowanie pierwszej wiertnicy Zanamu. Przy jej konstrukcji i budowie spe-cjaliści z Zanamu współpracowali z firmą Tamrock, z którą kooperacja trwała aż do 2000 r. i zaowocowała produkcją ponad 100 samojezdnych maszyn górniczych. Z innymi partnerami oraz samodzielnie Zanam skonstruował i wdrożył wiele innych maszyn górniczych, stając się renomowanym i doświadczonym producentem, liczącym się nie tylko na polskim, ale i zagranicznych rynkach.
4. Sprostać wyzwaniom rynku
Losy Legmetu i Zanamu nie były pasmem samych sukcesów. Firmy początkowo zmagały się z brakiem doświadczeń i wiedzy, aby później dostosowywać się do wyzwań rynku i nowych trendów, obejmujących również KGHM.
Pierwsze pogorszenie koniunktury gospodarczej polkowicki Zanam dotkliwie od-czuł już w 1994 r., gdy skala remontów maszyn ograniczona została o 95 proc. Nie-zależnie od uruchamiania dodatkowej działalności – produkcji kolejnych samojezd-nych maszyn górniczych i w 1996 r. uruchomienia wydziału produkcji kotew, zakład borykał się z nadmiarem miejsca: olbrzymią powierzchnią działek, hal produkcyjnych i budynku administracyjnego. Sukcesywnie sprzedawał nieruchomości, ale te dzia-łania nie rozwiązywały problemu.
Oszczędności i zabiegi restrukturyzacyjne nie odnosiły oczekiwanych skutków. W 2002 r. sytuacja finansowa zarówno Legmetu, jak i Zanamu była bardzo trudna. Przed upadłością spółki mogło uratować połączenie, do którego przygotowania roz-poczęły się w 2002 r. Proces okazał się skomplikowany, obie firmy inaczej prowadzi-ły księgowość. 28 kwietnia 2003 r. nadzwyczajne zgromadzenie wspólników podjęło decyzję o połączeniu Dolnośląskiej Fabryki Maszyn Zanam i Zakładów Mechanicz-nych Legmet. Nastąpiło ono poprzez przeniesienie całego majątku Legmetu na spółkę przejmującą DFM Zanam. 6 czerwca sąd zarejestrował ten fakt. Rozpoczęła działalność spółka Dolnośląska Fabryka Maszyn ZANAM-LEGMET, której załoga liczyła wtedy 846 osób.
Procesy łączenia podmiotów gospodarczych nie należą do łatwych. Wymagają nie tylko ciężkiej pracy księgowych i administracji, ale również integracji odrębnych kultur organizacyjnych, przyzwyczajeń, tradycji. Nie inaczej było w przypadku Za-namu i Legmetu. Płaszczyzną porozumienia stała się trudna sytuacja ekonomiczna. Aby postawić zakład na nogi, pracownicy musieli zakasać rękawy, skutecznie poro-
___________________________________________________________________________ zumieć się i zacząć razem, efektywnie pracować. Tak się też stało. Już w pierwszym roku funkcjonowania ZANAM-LEGMET osiągnął 900 tysięcy złotych zysku, a sytua-cja firmy się ustabilizowała. W 2004 r. przeprowadzony został pierwszy z kontynuo-wanych później cyklicznie remontów odlewni. Objął on piece łukowe i uruchomienie nowej mieszarko-nasypywarki do wykonywania form odlewniczych w masach sa-moutwardzalnych. Uporządkowaniu podlegały sprawy pracownicze. W 2004 r. trwały negocjacje ze związkami zawodowymi w sprawie nowego zakładowego układu zbio-rowego dla pracowników DFM ZANAM-LEGMET. Porozumienie zostało podpisane w grudniu, a nowy zakładowy układ zbiorowy pracy rozpoczął działalność w lutym 2005 r.
Nowa, połączona firma potrzebowała też nowej strategii. Głównym elementem planu naprawczego było rozwinięcie działalności usługowo-serwisowej na rzecz oddziałów Grupy Kapitałowej KGHM. Utworzono wtedy oddział dołowy, przygotowa-ny do montażu przenośników taśmowych.1 maja 2009 r. powstał oddział remonto-wy, który w lipcu tego samego roku rozpoczął realizację pierwszego zlecenia lubiń-skiej części Zakładu Wzbogacania Rudy. Prace dotyczyły remontu młyna i instalacji odpylania. Tę realizację zakończyliśmy sukcesem.
Rozwój działalności usługowo-remontowej okazał się strzałem w dziesiątkę dla poszukującej swojego miejsca na rynku spółki ZANAM-LEGMET. Produkcja miedzi to gigantyczne przedsięwzięcie, wymagające zaangażowania sztabu ludzi i setek wyspecjalizowanych maszyn oraz urządzeń, które z kolei wymagają sprawnej kon-serwacji i błyskawicznego naprawiania w przypadku awarii.
Fot. 1. Samojezdny wóz odstawczy CB4-20TB
5. W poszukiwaniu nowych rozwiązań
KGHM ZANAM jest dzisiaj jednym z największych w Polsce producentów maszyn i urządzeń dla górnictwa. Firma konsekwentnie rozwija zakres oferowanych ma-szyn i nieustannie je udoskonala. Wykorzystuje w tym celu wieloletnie doświad-czenia, zdobyte zarówno w trakcie prowadzenia remontów generalnych parku maszynowego wykorzystywanego w kopalniach Zagłębia Miedziowego, jak i przy realizacji maszyn własnej konstrukcji. Już od kilkunastu lat sprzedaż
samojezd-nych maszyn górniczych utrzymuje się na poziomie powyżej stu rocznie. Liczbę sprzedanych maszyn w latach 2006-2015 pokazano w tabeli 2.
Główną specjalnością KGHM ZANAM są samojezdne maszyny górnicze, reali-zowane na potrzeby górnictwa rud miedzi. Od 1993 do 2015 r. kopalnie działające w ramach grupy KGHM Polska Miedź kupiły 1415 samojezdnych maszyn górni-czych wyprodukowanych w KGHM ZANAM. Najwięcej – 542 maszyny trafiły do kopalni Rudna, niewiele mniej, bo 520 – do kopalni Polkowice-Sieroszowice. Ważnym odbiorcą jest również działające w grupie KGHM Przedsiębiorstwo Bu-dowy Kopalń PeBeKa, które kupiło 266 maszyn. Wytwarzane w KGHM ZANAM samojezdne maszyny górnicze świetnie sprawdzają się również w innych kopal-niach metali nieżelaznych i kopalkopal-niach odkrywkowych. 265 z nich sprzedano za granicę. Do 2014 r. 183 maszyny, za pośrednictwem firmy Waryński Trade, trafiły na rynek wschodni.
Tabela 2. Sprzedaż maszyn górniczych przez KGHM ZANAM w latach 2006-2015
Rok Liczba sprzedanych
maszyn 2006 115 2007 129 2008 147 2009 106 2010 97 2011 133 2012 174 2013 165 2014 128 2015 125
KGHM ZANAM obecnie samodzielnie rozwija sprzedaż w Rosji i Kazachstanie. 15 marca 2016 r. zarejestrowana została spółka ZANAM Vostok, której zadaniem jest promocja, sprzedaż i serwis maszyn w Uralskim Koncernie Górniczo-Metalurgicznym w Rosji. Do jednej z tamtejszych kopalni rudy miedzi (Gajski GOK) w 1994 r. trafiły pierwsze dwie ładowarki i od tego czasu kopalnia regularnie kupuje maszyny, a KGHM ZANAM ma już wieloletnie doświadczenia związane z produkcją dla Rosjan. Ruda miedzi wydobywana w kopalni w Gaju ma inne właściwości niż ta eksploatowa-na w KGHM, jest zeksploatowa-nacznie cięższa i twardsza, dlatego do ładowarek stosowane są proporcjonalnie mniejsze łyżki. Wszystkie wysyłane do Rosji maszyny zostały też zwężone w związku z parametrami kopalnianych chodników w Gaju.
Największą popularnością wśród produkowanych w KGHM ZANAM maszyn cie-szą się ładowarki kołowe-przegubowe, przeznaczone są do załadunku i transportu urobku z przodków eksploatacyjnych. Mogą stanowić autonomicznych system od-stawy w kopalni bądź współpracować z innymi maszynami transportowymi, np. wo-zami dostawczymi. Dzięki specjalnej kapsule zapewniającej ochronę operatora przed zgnieceniem. W zależności od wersji, pojemność łyżki ładowarki wynosi od 1,6 do 8,5 msześc. Powstało już sześć serii ładowarek, które dostosowane są naj-rozmaitszych górniczych wymagań. 70 proc. sprzedawanych ładowarek to model LKP 0903 o ładowności 9 ton (rys. 1).
___________________________________________________________________________
Rys. 1. Ładowarka kołowa przegubowa LKP-0903
Nieprzerwanie od ponad 40 lat wozy odstawcze produkcji KGHM ZANAM pracu-ją w kopalniach KGHM. Prototyp powstał w Legmecie w 1970 r., a jego kolejne wer-sje z powodzeniem działają do dzisiaj. Ambicją KGHM ZANAM jest produkcja wo-zów kotwiących i wiercących, dorównujących poziomem do ładowarek i wowo-zów od-stawczych. Wiertnice i kotwiarki dedykowane robotom przygotowawczym w kopal-niach miedzi dobrze sprawdzają się pracach realizowanych przez PeBeKa i Kopex. Trwają testy maszyn dostosowanych do potrzeb regularnego wydobycia w kopalni Rudna i Polkowice-Sieroszowice. Samojezdny wóz kotwiący KOT-170 i samojezdny wóz wiercący WIR-170 (rys. 2 i 3), dzięki zastosowaniu wieloletnich doświadczeń i sprawdzonych rozwiązań, mają szansę stać się kolejnymi flagowymi produktami KGHM ZANAM. Rodzaje sprzedanych maszyn w latach1993-2015 pokazuje tabela 3.
Tabela 3. Rodzaje sprzedanych maszyn w latach1993-2015
Rodzaj maszyny Liczba sprzedanych sztuk
ładowarki 985 wozy odstawcze 574 wiertnice 175 obrywaki 122 kotwiarki 114 wozy transportowe 88 wozy strzelnicze 27
Rys. 3. Samojezdny wóz wiercący WIR-170
Inny ważnym elementem rozwojowym są wozy strzelnicze i wozy transportowe najnowszej generacji serii ROBUST. Ważnym elementem sukcesu KGHM ZANAM jest ciągłe doskonalenie, poszukiwanie dodatkowych możliwości i odważne podej-mowanie nowych wyzwań. Okazją do nowego spojrzenia na sposób świadczenia usług górniczych była realizacja projektu organizacji usług strzałowych w kopalniach KGHM. W grudniu 2012 r. na realizatora tego przedsięwzięcia zostało wybrane kon-sorcjum KGHM ZANAM i firmy Nitroerg. Projekt obejmuje produkcję wozów strzelni-czych, aplikujących nowej generacji emulsyjny materiał wybuchowy. KGHM ZANAM zapewnia również pełna obsługę i serwis wozów strzelniczych.
W podobny sposób KGHM ZANAM chce świadczyć usługi transportowe na dole miedziowych kopalń. ROBUST-y miałyby być swoistymi podziemnymi taksówkami, wynajmowanymi od razem z kierowcą, i gwarancją pełnego serwisu. Najnowszy wóz transportowy SWT ZANAM – 14ROBUST B (rys. 4), zaprojektowany na bazie Toyo-ty Land Cruiser HZJ79, przeznaczony jest do eksploatacji w wyrobiskach górni-czych, do przewozu ludzi oraz transportu środków strzałowych i innych materiałów oraz holowania przyczepy (np. przewoźna sprężarka).
Wydobycie w kopalniach KGHM schodzi coraz głębiej. Przygotowywane jest udostępnienie złóż położonych poniżej kilometra pod ziemią. Wiąże się to z więk-szym ryzykiem, trudniejwięk-szymi warunkami, coraz wyższą temperaturą. Bezpieczeń-stwo ludzi wymaga automatyzacji jak największej liczby prac.
Rys. 4. Wóz transportowy SWT ZANAM – 14ROBUST B
W ten sposób do kopalni wkracza automatyzacja, wykorzystująca programy komputerowe i najnowszej generacji sprzęt. W kopalni Polkowice-Sieroszowice wprowadzono urządzenia do rozbijania brył z młotem hydraulicznym ze zdalnym sterowaniem (rys. 5). W ramach pracy badawczej w kwietniu 2011 r. na oddziale górniczym G-23 wdrożono dwa prototypowe urządzenia na punktach wysypowych, które sterowane były zdalnie ze znacznej odległości ponad kilku kilometrów. Gdy młot hydrauliczny rozbija bryły rudy, operator urządzenia znajduje się w bezpiecznej
___________________________________________________________________________ sterowni, z dala od poruszających się samojezdnych maszyn, pyłu, hałasu, gorąca i zagrożenia tąpaniami. Obecnie trwają prace nad całkowitym zautomatyzowaniem rozbijania brył. Projekt realizowany jest wspólnie z naukowcami z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Dzięki systemowi specjalnych skanerów, program komputero-wy będzie identyfikował bryły rudy, komputero-wymagające zastosowania młota do rozbijania.
Drugim kluczowym projektem z zakresu inteligentnej kopalni jest automatyzacja przenośników taśmowych. Dzięki zautomatyzowaniu ciągów przenośników taśmo-wych będzie można przerzucać urobek między rejonami w kierunku szybów wydo-bywczych, niezależnie od obecności załogi na dole kopalni. Pierwszy przenośnik taśmowy L-215 został zautomatyzowany w rejonie SW-1 kopalni Polkowice- -Sieroszowice w październiku 2014 r., a w lutym roku 2015 zakończono I etap au-tomatyzacji. Przenośniki taśmowe wyposażone są w kamery, czujniki temperatury przekładni napędowych, automatyczne wyłączniki oraz regulatory biegu taśmy.
Rys. 5. Urządzenie z młotem hydraulicznym do rozbijania brył typu URB/K
Bezpieczeństwo na dole kopalni jest priorytetem wszelkich działań. W swoich ma-szynach KGHM ZANAM nieustająco modernizuje kabiny operatorów, aby zapewnić im jak najlepsze warunki i zwiększyć bezpieczeństwo. Kabiny są w pełni klimatyzowane i odporne na zgniecenia. Na bazie wieloletnich doświadczeń KGHM ZANAM w 2014 r. opracował konstrukcję uniwersalnej kabiny górniczej typu UKG-1, która wpływa na poprawę bezpieczeństwa i warunków pracy pracowników dołowych. Kabina ma bada-nia, potwierdzające spełnienie funkcji ochrony operatora przez obwałami skał. Modu-łowa konstrukcja kabiny umożliwia jej rozbudowę i dostosowywanie do pełnienia róż-nych funkcji. W zależności od potrzeb kabina może być zastosowana jako miejsce wypoczynku, pomieszczenie sterownicze, miejsce udzielania pierwszej pomocy, sta-cja rezerwowych aparatów ucieczkowych czy, magazyn części.
Bibliografia
[1] Antoniak J., 1990, Urządzenia i systemy transportu podziemnego w kopalniach. Wy-dawnictwo Śląsk, Katowice.
[2] Moliński K., 2016, SSWT ZANAM-14 ROBUST B – nowy wóz transportowy oraz usługa transportowa świadczona w kopalniach KGHM Polska Miedź S.A. Materiały konferen-cyjne, XXV Szkoła Eksploatacji Podziemnej, Kraków.
[3] Okrent K., 2013, Możliwości zdalnego sterowania maszyn górniczych w kopalniach pod-ziemnych na przykładzie ładowarki LKP1601B. Monografia Nowoczesne Metody Eks-ploatacji Węgla i Skał Zwięzłych. Kraków.
