A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
K SZTA ŁCEN IE PO LO N ISTY CZN E CU D ZO ZIEM CÓ W 7/8, 1996
Teresa Jakubowska, M irosława Ledzion
FILM VIDEO I K OM PUTER W N AUC ZANIU H ISTO RII SŁU CH AC ZY CUD ZO ZIEM CÓ W *
c z ę ś ć l. f i l m v i d e o (Teresa Jakubowska)
N auczanie języ ka polskiego jak o obcego n a przedm iotach kierunkow ych, takich ja k h isto ria i wiedza o Polsce, n astręcza wiele trudności. N ależy więc ju ż od pierwszych tygodni nauczania stosow ać takie m etody i techniki, które:
1) ułatw ią nauczycielom przekazywanie określonych treści merytorycznych, 2) um ożliwią stu dentom szybkie i w m iarę bezstresowe opanow yw an ie wiedzy historycznej oraz skuteczne rozw ijanie spraw ności w zakresie rozu -m ienia, -m ów ienia, czytania i pisania w języku polski-m ,
3) p o m og ą słuchaczow i k ształtow ać um iejętności w iązania k o n k r etu z ab strak cją i posługiw ania się uogólnieniam i w now ych sytuacjach po znaw -czych.
Jed n ą z efektyw nych m etod nauczan ia stud en tów cudzoziem ców jest p raca z obrazem lub ilustracją, przy zastosow aniu now oczesnych technik audiow izualnych, w śród któ ry ch szczególne miejsce zajm uje m agn etow id.
lec h n ik a video m oże i pow in na być stosow ana, gdyż obrazy dźw iękowe ułatw iają kon tekstu alizację form języka polskiego, wiążą form ę znako w ą ze znaczeniem , tran sm itu ją treści historyczne, ułatw iają ich rozum ienie i zap a-m iętywanie.
A u d iow izu alne m ateriały dy dakty czne (p rog ram y ) pełnią najczęściej w stru k tu rze zajęć następu jące funkcje:
- w prow adzenia d o tem atu ,
- ilustracji przekazyw anych wiadom ości, - głównego źró dła wiedzy,
- uzupełnienia w iadom ości po daw anych werbalnie, - pro g ram u ćwiczeniowego1.
* Stan z m aja 1995.
W Studium najczęściej stosuje się film pod koniec zajęć ja k o uzupełnienie m ateriałem w izualnym znanych ju ż treści o raz po op racow aniu określonego działu program u. Jest to bardzo cenne, tym bardziej że ucząc cudzoziem ców, czasem nie m am y pewności, czy percepcja m ateriału je st praw id ło w a, całk ow ita czy tylko fragm entaryczna.
G orzej jest z w ykorzystyw aniem filmów w prow adzających d o tem atyki zajęć ze względu na wielość słów i ; 'jęć nic znanych słuchaczowi. M o żn a więc jed ynie wyświetlić kilka obrazó w w celu zwiększenia zain teresow an ia tem atem , np. przy om aw ianiu po w stania kościuszkow skiego po kazać p o rtret T. K ościuszki i o braz ilustrujący jego przysięgę na Ryku K ra kow sk im . Film ja k o główne źródło wiedzy stosujem y raczej dop iero w drugim sem estrze.
Przy do bo rze filmu należy kierow ać się kryterium m ery to rycznym i m e-todycznym . Należy spraw dzić p op raw n o ść przekazy w an ych treści i ich zg odn ość z obo w iązującym ak tu aln ie stanem wiedzy o ra z d o sto so w ać prog ram n a danym etapie nauki w Studium do możliw ości percepcyjnych słu chacza cudzoziem ca.
D la efektywności procesu dydaktycznego, stu dent m usi być przygotow any d o aktyw nego o d bioru pro gram u.
D o spraw ważnych zaliczamy:
- w izualną lub aud ytyw ną spraw ność słuchaczy, - zrozum ienie przez nich m ediów ,
- zdolno ść do zrozum ienia abstrakcji,
- m aksym alne dostosow anie do potrzeb i możliwości psychofizycznych słuchacza cudzoziem ca,
- właściwe rozdzielenie zadań pomiędzy: nauczyciela, słuchacza i wykorzys-ta n e śro dki dydaktyczne2.
P o n ad to konieczne jest posiadanie pewnej ku ltury og lądania. Inform acje, jak należy og lądać i jak analizow ać program , studenci pow inni wynieść ze szkoły ojczystej. W większości je d n ak przy padków słuchacze S tud iu m nie są przygotow ani do od b io ru program u AV. N a ogół nie oglądali film ów video w swoich m acierzystych szkołach i tylko nieliczni m ają w ak adem iku telew izor i video.
Nauczyciel Studium m usi starać się w yrabiać u stu den tów odpow ied nie um iejętności akty w n eg o o d b io ru p ro g ram u A V, p am iętając o b arierze językow ej.
Nauczyciel m usi również staran nie przy gotow ać słuchaczy d o od bio ru każdego prog ram u . Czyni to przede wszystkim poprzez:
- pow tórzenie faktografii,
- lokalizację czasow o-przestrzenną zagadnień, k tó re w ystępują w audycji,
2 A . S u c h o ń s k i , Komputer a nauczanie i uczenie się historii, „W iadom ości H istoryczne” 1898, nr 5, s. 408.
- pow iązanie now ych treści z wiedzą wcześniej po znaną,
- w ypisanie n a tablicy pojęć, zw rotów , wyrażeń i now ych słów, k tó re są niezbędne do zrozum ienia tem atyki,
- podanie na tablicy d at, nazw i nazwisk pojaw iających się w program ie, - wytyczenie kieru nku obserwacji filmu, np. podanie planu czy wskazanie ważnych zagadnień.
W pew nych p rz yp ad k ach m o żn a stu d en tó w nastaw ić na w ybiórcze p o trak to w a n ie p ro blem atyk i - zgod nie z celam i zajęć i m ożliw ościam i słuchaczy.
M usimy w drażać studentów d o obserwacji i analizy obrazów telewizyjnych, to jest - do ich czynnego od bioru. Słuchacz bowiem m usi wiedzieć, czego od niego oczekujem y, m usi rozum ieć nasze py tan ia i wym agania. Studenci często bowiem chcą trak to w a ć film video „o g lą d o w o ” ja k o rozry w kę, przeżycie em ocjonalne i wypoczynek.
P rog ram y AV, jak ie m am y w Studium , to najczęściej wykład lub opow ia-danie ilustrow ane obrazem , fragm enty filmów do kum entalnych i inscenizacje. Przystęp ność film u dla cudzoziem ca jest w dużym stopniu uzależn io na nie tylko od stru k tury prog ram u , ale i od języka oraz dykcji osoby prezentującej program . Często jest to niestety po tok nieznanych słuchaczowi słów i pojęć na tle zm ieniających się obrazów. Tym bardziej że filmy video nie p osiad ają stru k tu ry lekcyjnej, a m ateria ł jest wyrwany z ogólnego ko ntekstu.
Z naszych obserw acji, analizy p rac słuchaczy, jak i opinii ich sam ych, w ynika, że najbardziej efektyw ne są pro gram y o charakterze m o no tem atycz-nym oraz pośw ięcone kulturze i sztuce. D la przyk ład u filmy: T. Kościuszko, G o tyk architektura są doskonałym m ateriałem do nau czania treści h isto -rycznych i ćwiczeń językow ych.
N a to m iast trud n e do zrozum ienia dla słuchaczy są filmy wielow ątkow e np.: I I Rzeczpospolita (konstytucja marcowa, przew rót m ajowy, problem y oświaty i nauki). T u konieczne jest sta ran n e przyg otow an ie studentów do o d b io ru filmu i częsta interwencja nauczyciela w czasie jeg o wyświetlania.
B ardzo d o b r ą rolę spełniają filmy d oku m entaln e, np. D rogi do niepodleg-łości czy Okupacja hitlerowska w Polsce. M o żna je p o trak to w ać jak o główne źró dło wiedzy. Po obejrzeniu tych film ów słuchacze bez większych trudności p otrafili określić w arunki odbudo w y niepodległej Polski w 1918 r., czy opisać m etod y terro ru stosow anego przez hitlerowców.
Najwięcej film ów m a form ę w ykładu lub o pow iad ania ilustrow an ego obrazem . Ich zrozum ienie uzależnione jest od m ożliwości percepcyjnych słuchacza cudzoziem ca n a danym etapie nauki języka polskiego. W ykorzys-tyw ać je m o żna raczej dopiero w drugim semestrze. Z tych sam ych względów m ało przystępne dla słuchaczy są program y z tekstam i dialogowymi („gadające głow y”), np. film Szlachta polska: kultura i ideologia ok azał się m ało efektywny.
O kazuje się rów nież, że inscenizacje, tak łubiane przez m łodzież polsk ą, w Studium są mniej przydatne. Słuchacze nie posiadają zwłaszcza w pierwszym sem estrze o d p o w ied n io w yro b io ne j w izualn ej i aud y ty w n ej sp ra w n o ści w odbieraniu program u inscenizacyjnego. D o datko w ą trudnością jest używany w tego typu filmach język epoki.
Stosow anie filmów video w Studium , w m ałym sto pniu ułatw ia k ształ-tow anie pojęć historycznych. P rogra; у utrw alają przede wszystkim pojęcia proste, takie jak: broń, narzędzia, stroje, elem enty architektury.
N a to m iast w m niejszym zakresie po m agają w zrozum ieniu istotnej treści pojęcia złożonego i jego wieloznaczności w różnych okresach dziejów . N a przyk ład takie pojęcie, ja k chłop wiąże się ściśle z okresem historycznym i w zależności od panujących wtedy stosun ków n abiera ró żnych zabarw ień. Należy więc zw rócić uwagę słuchaczy na elem enty składow e po daw an ych w filmie pojęć i ich inne znaczenie w różnych o kresach historycznych. S tu d en t cudzoziem iec w pierw szych m iesiącach nauki historii w obcym dla niego języku polskim , nie jest zdolny do ab strak cyjnego uchw ycenia istoty d aneg o pojęcia bez pom ocy nauczyciela.
W nauczan iu chronologii historycznej pro gram y AV są m ało skuteczne, a często po w odują wręcz błędne skojarzenia. Film y video często nie określają d ok ładn ie czasu wydarzeń lub pod ają go w po rząd ku niechronologicznym , co pow oduje niepraw idłow e przyswajanie przez słuchaczy m ateriału fa k to -graficznego, p ow ażn e tru d n o ści w określeniu wieku lub d aty w ażnego w yd arzen ia, przesuw anie d ziałaln ości zn anych po staci h isto ry czn y ch do innego okresu. Tym bardziej że w narracji historycznej w ystępują różne znaczenia term in u czas.
P ro gram y AV są nieefektywne w kształtow aniu pojęć przestrzenny ch. P rezentow an e m ap y na m ałym ek ranie telewizyjnym są m ało czytelne, nie orientują w przestrzeni. Słuchacze m ają trud ności w przeniesieniu elem entów m apy z ob razu AV na m apę ścienną, czy d o atlasu, tym bardziej że wszystkie objaśnienia i napisy są w obcym dla nich język u - języku polskim .
D u ż ą rolę w procesie nau czan ia m oże spełniać p od kład m uzyczny film u. T ło m uzyczne bowiem intensyfikuje stany em ocjonalne słuchaczy, pod kreśla wym ow ę ob razu i k om en tarza. Jeżeli są to fragm enty z oryg inalnych dzieł, zw iązanych z danym okresem historycznym , to po dkład m uzyczny p osiada tak że w alory poznawcze.
Po kilku latach stosow ania techniki video na zajęciach z historii w S tu dium , należy stwierdzić, że program y AV, ch ociaż ich efektyw ność d y d a k -tyczna wydaje się być znacznie niższa niż w polskich szkołach, m o gą spełniać ważną rolę w procesie nauczania studentów cudzoziem ców 3.
3 A. S u c h o ń s k i , O efektywności szkolnych programów telewizyjnych, „W iadom ości H istoryczne” 1976, n r 4, s. 162.
C ZĘ ŚĆ 2. K O M PU TER (M irosława Ledzion)
K o m p u ter w yposażony w odpow iednie program y, w spółpracujący z tzw. urządzeniam i peryferyjnym i: d ru k a rk ą, ploterem , skanerem , ekranem ciekło-krystalicznym , czytnikiem płyt ko m paktow ych jest uniw ersalnym środkiem dyd aktycznym . M oże pełnić funkcje środk ów tradycyjnych: m apy, planszy, alb u m u, tekstu źródłow ego, słow nika, tablicy i wielu środ ków technicznych: rzu tnik a slajdów , epidiaskopu, częściowo także m agnetow idu i m agnetofo nu. W ydaje się wspaniałym narzędziem do realizacji kształcenia m ultim edialnego4.
O m ożliw ościach w ykorzystania k om pu tera decyduje prog ram . W n au -czaniu, uczeniu się historii p rzydatne są program y pozwalające:
a) napisać i sform ato w ać tekst oraz dołączyć d o niego ilustracje (edytory tekstow e i tekstow o-graficzne),
b) stw orzyć diagram y , wykresy, schem aty, sko m plik ow an e ry sunk i, ru ch om e ob razy (arkusze kalkulacyjne, program y graficzne i anim acyjne),
c) grom adzić, p orządk o w ać i szybko wyszukiw ać inform acje (bazy d a -nych )5.
Umiejętność posługiwania się wymienionymi rodzajam i program ów pom oże nauczycielow i w sporządzeniu rozm aitych, ściśle przystosow anych do potrzeb danej lekcji i grupy uczniów środ ków dydaktycznych, a zatem usprawni proces nauczania.
W ostatn ich latach prób uje się tw orzyć specjalistyczne program y d y d ak -tyczne wspomagające nauczanie przedmiotów ścisłych i także humanistycznych. Powstaje rów nież teoria ich budow y i fun k q o n o w a n ia6. W zakresie nauczania historii brakuje jedn ak program ów uniwersalnych, któ re m ożna by użytkow ać w rozm aitych typach szkół, na wielu poziom ach, w realizacji różnych tem atów .
Istnieją p rog ram y o funk cjach ilu stracy jno -in fo rm a cyjn o-k o ntrolny ch dostosowane d o nauczania podającego. Są one zbiorem środków poglądowych, symbolicznych, tabel i zadań testowych. M ogą stanowić obudow ę dydaktyczną k o nk retn ych lekcji zintegrow aną przez ko m p uter. Pow stały też prog ram y w postaci gotow ych testów w yboru bądź uzupełnień, służące tylko do spraw dzania wiedzy. Istnieją kom puterow e zestawy w iadom ości n a określony tem at (np. baza danych PIA ST). Z ao p a trzo n o je w indeksy i katalo gi um ożliw iające do tarcie d o inform acji.
4 A . S u c h o ń s k i , Komputer a nauczanie i uczenie się historii, „W iadomości H istoryczne” 1989, nr 5, s. 162.
5 H . B i a ł e k , G. C h o m i c k i , Możliwość wykorzystania kom puterów w nauczaniu i uczeniu się historii, „W iadomości H istoryczne” 1993, n r 5, s. 295.
6 J. M o r b i t z e r , M ikrokom puter jak o narzędzie nauczania, „W iadomości Historyczne 1993, n r 4, s. 225-226; A. S z e w c z y k , Kryteria klasyfikacji i oceny komputerowych programów dydaktycznych, [w:] System y telewizji dydaktycznej w edukacji nauczycieli, red. Z. Zuber, Zielona G ó ra 1988, s. 189-194.
O dręb n ą grupę p ro gram ów stanow ią gry ko m p uterow e o scenariuszach o p arty ch n a realiach historycznych. N iek tóre z nich przyp om inają gry planszow e, gdzie uczestnik m usi posiadać odpo w iednią wiedzę lub zdobyw ać ją w czasie gry, żeby posuw ać się do przodu. In ne p o d ob n e są do h isto -rycznego film u przygodow ego, któreg o głównym b ohaterem - politykiem , wodzem , podróżnikiem - staje się sam grający. M usi on rozwiązyw ać problem y, do ko nyw ać w yborów dysp onu jąc ograniczonym i śro d ka m i7.
W ym ienione program y, jeśli tylko nie zawierają błędów m erytorycznych czy estetycznych, m o gą wpływać na rozbudzenie zainteresow ań historycznych, u trw alać fak ty, naw et rozw ijać um iejętność historycznego m yślenia.
P ro gram y te, choć są z pew nością atrakcyjnym i śro dkam i dydaktycznym i, w ydają się m ało p rzydatne w pracy ze stud en tam i cudzoziem cam i. U łożono jc zgodnie z program em nau czania historii w szkole podstaw ow ej bądź średniej, przeznaczono do w ykorzystan ia podczas określonych lekcji d la polskich uczniów. Nauczyciel, posługujący się tym i pro gram am i, nie m oże zmienić zaw artych tam treści ani sform ułow ań.
W SJPC realizowany jest inny niż w polskich szkołach program nauczania historii. D osto so w an o go ściśle d o potrzeb i możliwości słuchaczy S tudium . Istnieją dw ie główne od m ian y program u: ekono m iczna i hum an istyczn a o raz kilk a w ariantów każdej z nich. N a po dstaw ie wieloletniej p rak ty k i S JPC w iadom o, że w pracy ze studentam i cudzoziem cam i efektyw ne jest n auczanie głęboko zindyw idualizow ane. O m ów ionych wyżej p ro g ram ó w nie m o żna przystosow ać do zróżnicow anych i zm ieniających się potrzeb słuchaczy S tudium .
Nauczyciel historii w S JPC i inform aty k opracow ali p ró b n ą wersję uniw ersalnego p rog ram u w spo m ag ająceg o n auczanie h istorii stud en tó w cudzoziem ców 8. P rogram nie zawiera treści historycznych, jest n ato m iast rodzajem narzędzia, k tó re zależnie od woli i pom ysłów nauczyciela m oże służyć po daw aniu inform acji, kształceniu um iejętności, k on tro li i u trw alan iu wiedzy9. P rog ram pozw ala nauczycielowi ułożyć d ow olny test w yb o ru 10. T est m oże obejm ow ać m ateriał jednej lub wielu lekcji, m oże dotyczyć zagadnień z zakresu historii politycznej, gospodarczej, społecznej, także z historii ku ltury; m oże być dow olnie rozbudow any, zao pa trzon y w roz-m aite n otatk i poroz-m ocnicze i odsyłacze. P rograroz-m pozw ala groroz-m adzić testy - tw orzyć „testo tekę” , a także kataloguje wyniki pracy stu dentów nad testam i.
7 B i a ł e k , C h o m i c k i , op. cii., s. 298; M o r b i t z e r , op. cit., s. 227-228. 8 Program zapisany jest na dyskietce. Stanow i on integralną część referatu.
9 Program może w spomagać nauczanie różnych przedm iotów : biologii, geografii, chemii, języka polskiego itd. N adaje się do w ykorzystania wszędzie, gdzie jest zasadne stosowanie testów.
10 Istnieje możliwość rozbudow ania program u o test uzupełnień i krótkich odpowiedzi na pytania.
P rogram jest tak ułożony, aby pom óc studentow i pow tórzyć i utrw alić p rzerob ion y m ateriał. Um ożliw ia m u ko ntrolę, rów nież obiektyw ną ocenę własnej wiedzy i um iejętności, p o n ad to ułatw ia zdob yw an ie in fo rm acji uzupełniających.
W ykorzystanie p ro gram u przedstaw ia się inaczej z pozycji nauczyciela, inaczej z pozycji stud en ta. P o uruchom ieniu p ro gram u nauczyciel m oże zapisać w k om pu terze zad ania testowe. Z o stan ą one zap am iętan e i p o n u -m erow ane w takiej kolejności, w jakiej je w p row adzono. P rzy każdy-m zadaniu k om puter będzie przypom inał o zaznaczeniu prawidłowej odpowiedzi. Jeśli nauczyciel stwierdzi, że którekolw iek z p ytań jest niewłaściwe lub źle sform ułow ane, m oże d o k on ać dowolnej m odyfikacji. K om p u ter za każdym razem u aktu aln i num erację. Z ad an ia nie m uszą ograniczać się d o form y tekstowej. M o gą być zilustrowane diagram em , wykresem, rysunkiem , zdjęciem, m ap ą, zależnie od zam ierzeń nauczyciela.
K o m p u te r p ro po nu je użytkownikow i napisanie n otatk i pom ocniczej do każdego zad ania. Nauczyciel m oże n ad ać tej n otatce treść, ja k ą uzna za najlepszą. W ydaje się, że w kon kretnym teście m iędzy zadan iam i i o d -pow iadającym i im n o tatk am i pom ocniczym i m usi w ystąpić ścisła zależność, jed ne i drugie pow inny służyć realizacji tego sam ego celu. S tud en t widzi n o ta tk ę n a ekranie m o n ito ra tylko wtedy, kiedy udzielił błędnej odpowiedzi. Nauczyciel za p om o cą no tatki przekazuje słuchaczowi inform acje, k tóre w przyszłości (np. przy ponow nym rozwiązywaniu testu) ułatwią m u popraw n ą odpow iedź.
W teście pełniącym funkcję wyłącznie k o n tro ln ą m ogą zaw ierać dowolnie w yrażone stw ierdzenie błędu, np. słowo źle. Jeżeli nauczyciel przeznaczy test d o utrw alenia w iadom ości, umieści w n o tatk a ch k rótkie prawidłow e o d -pow iedzi. Jeśli celem testu będzie poszerzenie wiedzy stud en tów lub k ształ-tow an ie określonych umiejętności, w n o tatka ch znajd ą się w yczerpujące w yjaśnienia, fotog rafie, rysunki, m apy, odsyłacze do książek, film ów itp.
Nauczyciel za po m o cą prog ram u m oże stw orzyć do w o lną liczbę testów i przechow yw ać je na dyskietkach. M usi każd em u z nich n ad ać tytu ł, aby k om p u ter um iał je skatalog ow ać i wyszukiwać. Nauczyciel m oże zawsze wrócić do op racow anych ju ż testów , przystosow ać je d o aktualn ych potrzeb, m oże zapisać w pamięci k o m p u tera wiele w ariantów tego sam ego testu.
W inny sposób pracuje z program em student. Po uruchom ieniu prog ram u wpisuje on w odpow iednie okien ko n a ekranie swoje imię, nazw isko, nr grupy i w ybiera z k atalo g u test. N astępnie odczytuje pierw sze zadanie, og ląda dołączon y do niego m ateriał ilustracyjny i w skazuje odpow iedź. Jeśli rozw iązanie jest praw idłow e, n a ekranie po kazuje się duży n apis dobrze. Jednocześnie użytkow nik zostaje poinfo rm ow any, że otrzym ał p u n k t za p op raw n ą odpow iedź. Jeśli stu dent w ybrał błędne rozw iązanie, n a ek ranie o tw iera się o kn o zatytu łow an e Pomoc. Zaw iera ono n otatkę, ja k ą nauczyciel
sporządzi! d o tego właśnie zadan ia. S tu dent m oże dow olnie długo czytać i analizow ać treść n otatki. P rog ram nic pozw ala m u jed n ak pop raw ić odpowiedzi i uzyskać punktu. Po zakończeniu pracy nad pierwszym zadaniem (niezależnie od jej rezultatu ) student przechodzi d o n astęp nego . Z a każde praw idłow e rozw iązanie otrzy m uje 1 pu nkt. Po o statn im py taniu testu k o m p u ter inform uje użytkow nika, ile uzyskał pu nktó w , n a ile m ożliw ych d o uzyskania. P rogram nie pozw ala studentow i d oko nyw ać jakichk olw iek m odyfikacji w teście ani w racać d o poprzedn ich zadań .
P rogram k atalo guje wszystkie próby rozw iązyw ania testów . W pamięci k o m p u te ra za każdym razem zostaje od no tow ane imię i nazw isko stu d en ta, n um er grupy, d a ta dzienna, tytuł testu , liczba py tań o raz wynik - ilość uzyskanych p unk tów . N auczyciel m a d o k atalo g u sw o bodny do stęp . M oże spraw dzić, kto i kiedy pracow ał, nad jakim i testam i, ile razy p ró bow ał ro zw iązać dan y test, z jak im skutkiem . P rogram ułatw ia nauczycielowi analizę w yników nauczania, ocenę pracy stud entó w , zdobycie inform acji, z jak im i zagadnieniam i, którzy słuchacze m ają najwięcej kło potów . Pozw ala więc racjonalnie planow ać proces nauczania, um ożliwia także efektywne realizow anie zasady indywidualizacji.
D o pełnego wykorzystania program u potrzebna jest pracow nia wyposażona w k o m p u tery przynajm niej średniej klasy p ołączo n e w sieć. W takiej pracow ni m ogłyby odbyw ać się lekcje prow ad zone m e to d ą po szu kującą, w czasie k tó ry ch o d po w iedn io sk on stru ow an y te st służyłby p o d aw an iu nowego m ateriału w atrakcyjnej form ie. T u również nauczyciel m iałby m ożliw ość realizow ania zindyw idualizow anej k on tro li w iadom ości, dając każdem u słuchaczow i inne zad an ia testowe. W pracow ni studenci m ogliby sam i p o zajęciach rozwiązyw ać testy zalecone przez nauczyciela i w ten spo sób utrw alać m ateriał, do sko nalić um iejętności, pogłębiać wiedzę ucząc się o pró cz historii obycia z kom puterem .
O bsług a przez stu d en ta prezentow anego pro gram u jest b ard zo prosta. P o k ilku nastom inu tow ym przeszkoleniu o soba, k tó ra nigdy nie p racow ała z ko m p uterem , pow inna um ieć korzystać z program u.
W ydaje się, że uży tk ow anie w Studium - w procesie nau czan ia - uczenia się historii p ro gram ów kom putero w ych , uw zględniających po trzeby i m o ż-liwości stu dentów cudzoziem ców , w płynęłoby korzystnie n a poziom ich wiedzy i um iejętności. Oczywiście należy pam iętać, że k o m pu ter nie zastępuje w ykładow cy w p row adzeniu zajęć. Procesem n auczania kieruje nauczyciel i o n decyduje o zastosow aniu od pow iednich środ ków dydaktycznych.
