Jolanta Naniewicz,
Inspektor Ochrony Radiologicznej
IOR/0-IOR/1-IOR-3
Instytut Fizyki UJ
Institute of Technology, Uppsala, Szwecja
SLDP IBJ Świerk
Instytut Onkologii, ul.Wawelska, Warszawa
Centrum Onkologii- Instytut
im. M.Skłodowskiej – Curie w Warszawie
RTA Sp. z o.o. – przedstawicielstwo producentów urządzeń i wyposażenia do
radioterapii
Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie
Fizyka medyczna w radioterapii
trzeba znać podstawy radiobiologii, rozumieć
procesy kancerogenezy wywołanej
promieniowaniem
nowotwory wtórne po napromienianiu są jednym
z powikłań radioterapii:
Ruka W., Sikorowa L. Iwanowska J.: Induced soft
tissue sarcomas following radiation treatment for
uterine carcinomas. European Journal of
Działalność Inspektora OR – od 1984
Problemy edukacji i szkoleń personelu
medycznego
Duma i uprzedzenia
Percepcja ryzyka
Lektura źródeł – również o skutkach awarii
EJ, np. Three Mile Island
Współpraca z PZH
- problem małych dawek promieniowania
Iwanowska J.M, Gajewski A.K.:
Kancerogenne działanie małych dawek
promieniowania na człowieka. Polski
Przegląd Radiologii,1986, no 50,vol.1,
pp.59-65
Czarnobyl – niewiedza, ignorancja i ich
skutki
Trudne pytania i wyzwania „na zaraz”
Postawy lekarzy
Skąd wzięła się radiofobia, która nie
tylko w naszym kraju kosztowała i
nadal kosztuje tak wiele i tak bardzo
nieraz szkodzi?
Promieniowanie jonizujące towarzyszy gatunkowi ludzkiemu od zawsze; stanowiło i stanowi element naszego naturalnego otoczenia
Promieniowanie dociera z kosmosu, z podłoża, z naszego ciała...
Substancje promieniotwórcze zawarte są w otaczającym nas powietrzu i wodzie.
Każdego dnia miliony kwantów i cząstek naturalnego promieniowania jonizującego przenika nasze ciało.
Mechanizmy tego rodzaju bronią nas przed szkodliwym działaniem wielu innych czynników naturalnych w naszym otoczeniu
Maksymalne wartości, w których rozwijał się nasz gatunek, wymusiły
powstanie mechanizmów obronnych i
naprawczych dla struktur biochemicznych w
naszych komórkach. .
Obecnie średnia dawka roczna
promieniowania pochodzącego ze źródeł
naturalnych wynosi ok.2,4 mSv.
Wokół podanej średniej rozrzut jest bardzo
duży.
Wahania tła, powodowane głównie
różnicami w zawartości radonu w glebie
wynoszą typowo od 1 do 10 mSv/rok,
W wielu rejonach świata dawka roczna
jest kilkanaście do stu razy większa od
średniej
Ś
Ś
rednia roczna dawka od t
rednia roczna dawka od t
ł
ł
a naturalnego
a naturalnego
w Europie
Wartości średniej mocy dawki gamma w powietrzu w miastach Polski
Miejscowość Średnia roczna [mSv / rok]
Różnica dawki rocznej w odniesieniu do Wrocławia, mSv/ rok Wrocław 0,517 0 Łódź 0,596 0,079 Białystok 0,613 0,096 IEA Swierk, 0,613 0,096 Szczecin 0,683 0,166 Warszawa 0,736 0,219 Toruń 0,745 0,228 Warszawa 0,753 0,236 Świnoujście 0,797 0,280 Olsztyn 0,806 0,289 Lublin 0,858 0,341 Gdynia 0,867 0,350 Kraków 0,885 0,368 Legnica 0,955 0,438 Lesko 0,998 0,481 Zakopane 1,042 0,525
Pomiar tła naturalnego na ścianie sypialni w Ramsar, w Iranie: 142 -143 μGy/h
EJ
Flammanville, Francja, dwa
reaktory PWR o mocy 900 MWe
Roczna dawka promieniowania związana ze wszystkimi emisjami z EJ wynosi typowo 0,0003 mSv/rok.
Powołany przez rząd francuski Komitet Souleau stwierdził, że maksymalne dawki odpowiadające dozwolonym limitom nie przekroczą 0,3 mSv/rok,
Rzeczywiste dawki poza terenem elektrowni wynoszą średnio 0,01 mSv - 30 razy mniej niż dawki graniczne, a 200 razy mniej niż tło promieniowania naturalnego
EJ w USA
Uwolnienia średnie ze wszystkich elektrowni jądrowych są dużo niższe niż wartości dopuszczalne.
Nigdy nie wykryto żadnych ujemnych skutków zdrowotnych powodowanych przez te uwolnienia
Wbrew twierdzeniom publicystów antynuklearnych, przeprowadzone na ogromną skalę (500 000 osób) studium amerykańskiego Instytutu Chorób
Nowotworowych potwierdziło, że nie ma żadnych oznak wzrostu zachorowań na raka w sąsiedztwie instalacji jądrowych w USA
EJ w Szwajcarii
Dawki wokół EJ wahają się od 0,01 do 0,001 mSv rocznie.
EJ w Gosgen ( 14 lat pracy) – dawki poniżej 0,001 mSv/rok w najbliższym otoczeniu.
Awaria w Muehlebergu (system przerobu suchych żywic) – znaczące uwolnienie produktów radioaktywnych - rok 1987 r. W czasie awarii w sąsiedztwie wzrost dawki do wartości 0,1 mSv/rok ( 40 razy mniej niż średnie tło w Szwajcarii). EJ Muehleblerg jest bardzo stara, nadal pracuje, uwolnienia na niskim poziomie.
420 Dawka roczna kosmonauty na orbicie
300 Dawka roczna od promieniowania naturalnego w Ramsar (Iran) 20 Dawka roczna w niewietrzonym domu na podłożu granitowym
3,6 Dawka roczna od promieniowania naturalnego na wysokości 1500 m npm.
2,4 Dawka roczna średnia na ziemi od źródeł naturalnych
0,7 Dawka otrzymywana przy prześwietleniu rentgenowskim płuc 0,06 Dawka od promieniowania kosmicznego podczas lotu
Warszawa-Nowy Jork-Warszawa
<0,01 Dawka otrzymywana podczas tygodniowego pobytu na nartach w górach
<0,01 Dawka roczna w najbliższym sąsiedztwie elektrowni jądrowej
Porównanie rocznych dawek promieniowania od źródeł naturalnych i sztucznych [mSv]
Skąd wzięły się tak restryktywne
ograniczenia?
Międzynarodowa Komisja Ochrony
Radiologicznej (ICRP), 1959 r. wprowadza
model liniowy, bezprogowy – LNT – dla
zależności dawka – skutek
promieniowania
Powód: dążenie do ostrożniejszego
obchodzenia się z substancjami
radioaktywnymi, przerwanie prób z bronią
jądrową
Hipoteza LNT – podstawa ochrony
radiologicznej
Podstawowe źródło danych: jednorazowa
ekspozycja dużej liczby ludności na duże dawki
– Hiroszima i Nagasaki
Model stosowany praktycznie do dziś, mimo
protestów wielu specjalistów, towarzystw
naukowych i instytucji
Coraz więcej dużych raportów – UNSCEAR
2000, NCRP 2001 podaje dane negujące tę
hipotezę
Coraz większa liczba publikacji podających
znane od dawna fakty przeciw LNT przedziera
się przez gęste dotąd sito blokujących recenzji
Badanie przyczyn zgonów i długości życia radiologów brytyjskich – 100 lat obserwacji
Standaryzowane
współczynniki śmiertelności i 95% przedziały ufności (CI) dla zgonów z powodu
nowotworu
i zgonów z innych przyczyn dla wszystkich radiologów w porównaniu z lekarzami
innych specjalności według lat pierwszej
British Journal of Radiology 74 (2001),
pp.507-519
Najzdrowsi okazali się ci spośród brytyjskich
radiologów, którzy rozpoczęli swoją
praktykę pomiędzy rokiem 1955 i 1979.
Ich umieralność z powodu chorób
nowotworowych była o 29% niższa, z
innych przyczyn o 36% niższa, a z
wszystkich przyczyn o 32% niższa w
porównaniu z grupą kontrolną
British Journal of Radiology 74 (2001),
pp.507-519
Umieralność pośród radiologów brytyjskich
z przyczyn innych niż nowotworowe dla stu
lat obserwacji była o 14% niższa niż w
grupie kontrolnej. Umieralność z wszystkich
przyczyn była o 8% niższa.
2004 rok: wyniki badań znaczącej liczby (ok. 10 tysięcy) mieszkańców Tajwanu, którzy przez 9 do 20 lat
mieszkali w osiedlu 180 domów zbudowanych z betonu, w którym stal zbrojeniowa została zanieczyszczona
stopionym wspólnie silnym źródłem kobaltowym.
W domach mieszkalnych i w miejscach użyteczności publicznej (szkoły, przedsiębiorstwa) moc dawki
znacznie podwyższona
Mieszkańcy otrzymali średnio dawki 0,4 Sv.
BADANIE NA TAJWANIE
10% mieszkańców osiedla otrzymało w roku
1983 dawkę 525 mSv, a łączną w latach
1983-2003 aż 4 Sv.
9% mieszkańców otrzymało dawki 60 mSv w
roku 1983 i łącznie 420 mSv.
Pozostałe 80% grupy otrzymało dawki 18 mSv w
BADANIE NA TAJWANIE
Przebadano mieszkańców osiedla i
porównano wyniki z wynikami badań grupy
kontrolnej o podobnych charakterystykach.
Mimo stosunkowo wysokich dawek u
żadnego z mieszkańców nie wystąpiły
objawy choroby popromiennej
BADANIE NA TAJWANIE
Śmiertelność z powodu nowotworów wśród rezydentów osiedla domów z promieniotwórczą stalą w porównaniu z grupą kontrolną w latach 1983 – 2001
Zmniejszenie śmiertelności w dużych populacjach napromienionych małymi dawkami (1- 500 mSv)
A – wszystkie przypadki; C – rak; L – białaczka; NC – nie-raki; LC – raki płuc
Rodzaj narażenia Zmniejszenie
śmiertelności Źródło danych
Wysokie tło promieniowania naturalnego, USA 15% - C Frigrio i Stowe, 1976
Wysokie tło promieniowania naturalnego, Chiny 15% - C Wei, 1990
Pracownicy przemysłu jądrowego, Kanada 68% - L Gribbin i wsp., 1992
Pracownicy transportu przemysłu jądrowego, USA 24% - A 58% - L
Matanoski, 1991 Pracownicy przemysłu jądrowego z ośrodków:
Hanford, ORNL i Rocky Flats (łącznie), USA 78% - L9% - C Gilbert i wsp., 1993 Radiolodzy rozpoczynający praktykę w latach
1955 – 1979, Wielka Brytania 32% - A29% - C
36% - NC
Berrington i wsp., 2001
Zatrudnieni przy produkcji plutonu, Majak, Rosja 29% - L Tokarskaya i wsp., 1997
Wysokie stężenie radonu w mieszkaniach, USA 35% - LC Cohen, 1995
Wypadek na Wschodnim Uralu, Rosja 39% - C Kostyuchenko i
Krestinina, 1994
Awaria w Czarnobylu - likwidatorzy 13% - C
15% - A Ivanov i wsp., 2001 Pacjenci diagnozowani jodem-131, Szwecja
Dlaczego?
Naturalne zjawiska w przyrodzie nie mają
charakteru liniowego.
Wiele substancji i zjawisk jest korzystnych dla
życia przy małych dawkach, chociaż są one
szkodliwe przy dużych:
witaminy i mikroelementy
światło słoneczne
temperatura otoczenia
Model odpowiedzi organizmu na naturalne
czynniki fizyczne i chemiczne
Komu radiofobia służy?
Mediom – lubimy się bać, szczególnie
tego, czego nie widać, nie słychać, ale
czyha...
Niektórym uczonym – na ten temat łatwo
przyznawane są spore pieniądze;
Niektórym politykom czy partiom: głosujcie
na nas, a uratujemy Was od zagrożenia!
Zakłady przerobu paliwa w La Hague,Francja
Prof.Viel: wzrost zachorowań na białaczkę u
dzieci i młodzieży w odległości do 35 km
1979 – 1996: 4 przypadki
Średnia we Francji: 2, wzrost 100% !!
Z obliczenia dawek z normalnej pracy i dwóch
awarii (pożar w silosie i defekt rury
odpływowej) wg modelu LNT :
Zakłady przerobu paliwa w La Hague,Francja
Komitet Naukowy MOŚ i MZ: dowód nie wprost
Jeśli stwierdzono dwa przypadki zamiast 0,0014, to trzeba zmienić współczynniki modelu LNT, a wtedy: Liczba białaczek u dzieci na obszarze Masywu
Centralnego powinna być znacznie większa niż średnia dla Francji;
Liczba białaczek w Szwecji, Norwegii i Finlandii powinna być jeszcze większa, nie mówiąc już o Indiach i Iranie
Statystyka to podstępna
nauka, żonglowanie danymi
na granicy statystycznej
znamienności prowadzi do
Okolice EJ Krummel, Niemcy:
1990/91 – dwa przypadki białaczki u dzieci Potem jeszcze 9, łącznie 14 w ciągu 15 lat
Kolejno powoływane 4 komisje pracują przez 16 lat, sprawdzają dawki. Działają w nich przeciwnicy i zwolennicy EJ, spory ostre i personalne.
Sprawdzanie ew. uwolnień: Instytut Ekologiczny w Darmstadt, mało przyjazny wobec EJ
Michael Sailer, koordynator: „Wykonaliśmy ogromną pracę i chociaż sami nie mogliśmy początkowo w to uwierzyć, nasi eksperci stwierdzili, że EJ Krummel nie ponosi winy”
2004 – Minister OŚ (Zielony) zamyka dochodzenia wnioskiem, że EJ nie mogła być powodem białaczek.
Badania aberracji chromosomów wskazywały jednak, że ich liczba jest podwyższona. Jeszcze więcej aberracji stwierdzono w okolicy Plöm, daleko od EJ.
Kłótnie, podejrzenia fałszowania wyników….Sprawa pozostawała zagadką przez wiele lat.
Wyjaśnienie – całkiem niedawno
W latach 1865-1945 w okolicy działała fabryka
materiałów wybuchowych założono przez
Alfreda Nobla.
W próbkach gruntu nie stwierdzono skażeń
promieniotwórczych, ale zwiększoną zawartość
toksycznych metali ciężkich: ołowiu, arsenu,
cynku, niklu, chromu i innych,
Wyższa częstość białaczek w obecności takich
skażeń została już potwierdzona w wielu
Na zdjęciach dostępnych przy ruinach w Krümmel można zobaczyć budynki fabryki materiałów wybuchowych wykonane 7 kwietnia 1945, na kilka dni przed zniszczeniem jej przez alianckie lotnictwo bombowe.
To bombardowanie i skażenia – to fakty. Ale to już nie jest takie sensacyjne
Podsumowanie
Według obecnego stanu wiedzy, promieniowanie
z normalnie działającej elektrowni jądrowej nie może być traktowane jako powód wzrostu zachorowań na białaczki ani na inne choroby
nowotworowe.
Nie może też powodować wad wrodzonych u dzieci ani skutków genetycznych u kolejnych
pokoleń ludzi mieszkających w sąsiedztwie takich elektrowni.
Wygląd myszy po 90 dniach życia:
napromienionych (moc dawki 0,70 mGy/godz) i nie poddanych napromienieniu.
Ina Y. and Sakai K.: Prolongation of Life Span Associated with Immunological Modification by Chronic Low-Dose-Rate Irradiation in MRL-lpr/lpr Mice.