A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ FOLIA O E C O N O MICA 95, 1909________ '_____
Mar kian na N. Ośmowa*
D OS KONALENIE FORM W S P ÓŁPR ACY G O S P O D A R C Z E J KRA JÓW RWPG
Obecnie p i e r w s z o p l a n o w y m zad anie m krajów w sp ólno ty s o c j a l i s t y -cznej jest jakościowy rozwój ich mocy pro dukcyjnych. Dotyczy to s z c zegó lnie poprawy struktury aso r t y m e n t o w e j produkcji, p o d n i e -sienia poziomu i jakości wyrobów, szy bk i e g o p os tępu nau ko w o - t e c h - nic zneo o zwi ązanego z intensy fikac ja produkcji społecznej. S o c j a listyczna integracja i w s p ółpr aca g o s poda rcza są ważnymi c z y n n i -kami intensyfikacji gospodarki, a od efe ktyw ności wykorzy stani a sy-stemu metod i (orm tych p r o cesó w zależy w dużej m i e rze dal szy jej r o z w ó j .
W związku z tym prz ej ś c i e gos podarki na intensywną drogę ro z -woju wymaga z a s toso wania takich now ych e f e k t y w n y c h form i metod współpracy ekonomicznej, aby umo żliw iały one p r z y s p i e s z e n i e p o s t ę -pu n a u kowo -tech niczn ego. Stąd też w i o d ą c y m k i e r u n k i e m w strategii e k o nomi cznej krajów c z ł onkó w RWPG jest szybki rozwój nauki i t e c h -niki.
* rzyjęty przez kraje s o c j a l i s t y c z n e k o m plek sowy p r o g r a m p o s t ę -pu n a u k o w o - t e c h n i c z n e g o do kortca obe cneg o stulecia pozwoli skon-c en trow ać wsp ólne wysiłki na r o z w iąz ywani e p r i o r y t e t o w y skon-c h zadart, zwi ązan ych z jak ościową poprawą a p a ratu p r o d u k c y j n e g o i p r o cesó w
technologicznych. . _ 1
P r i oryt etowe gał ęzie gospodarki wymagają s z y b k i e g o rozwoju techniki e l e k t r o n i c z n o o b l i c z e n i o w e j z w y k o r z y s t a n i e m m i k r o k o m p u -terów, szybkiego wdr oż e n i a now ych m a t e r i a ł ó w k o n s t r u k c y j n y c h i u- lepszenia jakości już w y p r o d u kowan ych, prz ejśc ia na surowco- i ene r g o o s z c z ę d n e t e c h n o l o g i e , z w i ększ enia roli n i e t r a d y c y j n y c h ź r ó -deł energii i wreszcie w dr ożen ia śro dków informatyki we w s z y s t k i c h sfe rach dzi ałalności gos podarczej. Ś c i ślej sza wsp ó ł p r a c a kra jów
Prof. dr h a b i l ., zas tępc a kie r o w n i k a Katedry Międzynarodowych bto sunków Gos podarczych, U n i wers ytet Moskiewski.
RWPG na linii nauka - technika - p ro du kc ja wymaga w s p ó ł d z iał an ia p ot en c j a ł ó w n a u k o w o - t e c h n i c z n y c h tych krajów, sze r okiej k o o p e r a -cji w sferze nauki, techniki, pro dukcji, zbl iżenia me c ha n i z m ó w ki e rowa n ia g os podarką nar odową i postępu n au ko wo -te ch ni czn eg o. laka ws p ółpr a ca pozwo li ła Dy rz e czywiście na p o d w y żs ze nie wyd ajno ś ci pra-cy i z m n i e js z eni e zależności t e c h n i c zno e k ono m ic zn ej od k ra jó w k a -pi t alis t ycz n ych, a ponadto po p r awi ł a w z na czny m stopniu 3ytuację mat e ria l ną pracowników. W tym celu kraje s oc ja li sty cz ne muszę roz-wią za ć założone gospoda rcze, n a u k o w o - t e c h n i c z n e i o r g an iz acy jn e problemy, któ r ych pom y ślność zależy od aktywizacji gos po da re k i na u k o w o - t e c h n i c z n e j ws p ó łpr a cy k r a j ó w człon kó w RWPG.
* Poś ród nowych form wsp ółpracy ważne mie j sce zajmuje u tw orzenie ws p ólny c h pro d ukcyjnych, n a u k o w o - t e c h n i c z n y c h i innych p r z e d s i ę -biorstw.
Podczas sesji g os pod a rcz ej k ra jó w RWPG w 19B4 r. podkreślono, że wy k o rz y s t a n i e takiej formy w sp ółpracy jak . wspólne p r o d ukc y jne pr z e d s i ę b i o r s t w a i z j e d n o c z e n i a , pos'łuży s pr awie p o d w y żs z eni a j a -kości tej w s p ółp r acy . Wyżej w ym i e n i o n e prz e d s i ę b i o r s t w a mają za zad anie sprzyjać p o d w y żs z eni u tec hn ic zn ego p oz iomu produkcji, u l e p -szaniu jego struktury, zwię ksz a niu produkcji w g a ł ę z i a ch ^ek s por t o - wyc h i z m n i e js z ani u produkcji importowej z krajów k ap italistyc znych . Forma ta ponadto przynosi korzyści każ dej z u c z e s t n i c z ą c y c h 3tron i za o p atr u je p ar tne r ów w pro d ukc ję i usługi o dz n a c z a j ą c e się w y s o ką w yd ajnością pracy przy mni e j s z y c h k os ztac h w po r ó w n a n i u z p r o -dukcją krajową.
Ws z ystk ie te zagad ni en ia wymag aj ą d o k ł adn e go opr acowania. W p ra kt yc e kraje soc j a l i s t y c z n e zgr omad ziły już wiele prz y k ł a d ó w t e -go typu współpracy. Są nimi: budowa rur ociągu n af tow e go "Przyjaźń", ws p ólne g o systemu e n e r g e t y c z n e g o "Pokój", m a g i s t n a l i g a z o c i ą g o -wej, należy p r z yto c zyć wyniki badań e k o nom i stó w NRD. Mianowicie, wykazal i oni, że ilość gazu o t r z y m a n e g o dzięki ma g istr a li o d p o w i a -da energii około 20 min ton węgla brunatnego. Jego wy d ob y c i e i p r z e t w o r z e n i e w ym agałoby 2,5 kro t nie w y ż szy c h nak ładó w niż w a r -tość udziału NRD w bud o wie wsp o m n i a n e j s u r o w c o w o - p a l i w o w e j m a g i -strali .
Można podać jeszcze jeden pr z y k ł a d - wspólną bu d o wę Linii W ys ok ie go Napięcia "Winnica" (ZSRR - WRL) o mocy 750 kw. Linia ta p r z yn io sła eko n o m i c z n e korzyści nie tylko Związkowi Radzieckiemu
i Węgrom, ale takže takim u c z e s t n i k o m jej budowy jak Bułgaria. Koszty Bułgarii w yn io sł y 4,7 min rubli, ale w w yn iku w y k o r z y s t a -nia linii z a o s zcz ę dzi ł a na st w o r z e n i u r ez er w o w y c h mocy w ilości r 94 MW i o d p o w i e d n i o pon ad 40 min lewów na k ł a d ó w i n w e s t y c y j n y c h 1 .
Godnym o dn ot o w a n i a jest również w i e l o s t r o n n e w s p ólne p r z e d s i ę -bio r s t w o tra nsp o rtu w od n e g o "Iriter-Lichter” z o r g a n i z o w a n e w 1978 r. 0 wys okie j e fe kt yw noś ci dzi a łal no ści tego p r z e d s i ę b i o r s t w a ś w i a d -czą nas t ę p u j ą c e fakty. Po pierwsze, dzięki d użej zdo lności p r z e -wozowej, ponad d w u k r o t n i e skraca się czas p r z e w o z u i dos ta wy ł a -d un kó w -do mi e jsc a p r z e zna cze ni a w p o r ó w n a n i u z tr a -dycy j nym i m e t o -dami transportu, tj. droga k ol e jow a - port mor ski - sta tek - port p r z e z n a c z e n i a . Oo p or tów Dunaju, Indii, Pakista nu, Wie tnamu, Kam- puczy czy Malezji p r z e w i e z i o n o pon ad 2 m in 230 tys. ton ł a d u n -ków. Co roku p r z e d s i ę b i o r s t w o o d n o t o w u j e p o z y t y w n e wyniki f i n a n -sowe dla za bezpi eczeni a n o r m aln e j dz i a łal n ośc i i d a l s z e g o rozwoju. Opr ócz wyżej w y m i e n i o n y c h nie można nie w s p o m n i e ć również o dwu 1 t r ó j str o nny c h p r z e d s i ę b i o r s t w a c h takich Jak np.: "Ha ldex" - w s p ó łpr ac a między Węgrami i Polską (1959 r.), Wę g ram i a C z e c h o -sł o wacj ą (1981 r.). fe w s p ó l n e p r z e d s i ę b i o r s t w a d z i a łaj ą na t e r y -torium Polski i C ze cho s łow ac ji. W ę g i e r s k o - p o l s k i e p r z e d s i ę b i o r s t w o "Haldex" za j muj e się pr z er ó b k ą hałd w ę g l o w y c h kop aln i w ed ług w ę -g ie rs k i e j t e c h n o l o -g u . W ciągu jed n ego roku to p r z e d s i ę b i o r s t w o p r z e r o b i ł o o ko ło 0,5 min ton węgla. P o z o s t a j ą c y w trakcie p r z e
-twa rzania sur owiec (łupek b it umiczny, kru s z y w o lekkie) w y k o r z y s t u -ją pol sk ie p r z e d s i ę b i o r s t w a w p r z e m y ś l e cer am ic zn ym, c e m e n t o w y m i w p r z e m y ś l e m a t e r i a ł ó w b u d o w l a nyc h. Należy także odn otować, że dzię-ki o c z y s z c z e n i u ter ytoriów z w ę g l o w y c h zwałowisk, s t w o r zo no na nic h strefy o dp o c z y n k u z pię knymi parkami-. W tym p r z y p a d k u d e c y d o -wały nie tylko e k o nom i czn e kor zyści, ale i s oc ja ln e p o t rze b y społe- czertstwa.
Na t e r y to r ium C z e c h o s ł o w a c j i z b u d o w a n o z ak ład w s p ó l n e g o węgier- s k o - c z e c h o s ł o w a c k íego p r z e d s i ę b i o r s t w a " M a l d e x " - O s t r a w a . O b e c n i e bu d u j e się drugi taki zakład.
Do w s p ó l n y c h p r z e d s i ę b i o r s t w zal icz a się r a d z i e c k o - m o n g o l s k i e p r z e d s i ę b i o r s t w o "Erdenet", a także " M o n g o ł o s o w e t m e t " , w ie t nam - s k o - r a d z i e c k i e " W i e t s o w p e t r o " , c z e c h o s ł o w a c k o - m o n g o l s k i e
"Czecho-1 M. N. 0 ś m o w a, K o m p l e k s o w y pr o g r a m d a l s z e g o p o g ł ę b i a n i a i dos konaleni a ws p ó ł p r a c y i roz w oju socjali s ty cz ne j in t e gra cji g o s -pod ar c z e j k ra jów c z ł o n k o w s k i c h RWPG, W a r sza w a 1971.
s ł o w a k m o n g o ł c w i e t m e t " . C ha rak t e r y s t y c z n y m i cechami w sp óln y ch prz edsi ę b i o r s t w lub ich filii są: wep ólna pro dukc ja i jej r e a l i z a -cja i okr eślone rodzaje usług. Prz e d s i ę b i o r s t w a te roz porz ądzaj ą w spólną wła snoś cią u c z e s t n i c z ą c y c h krajów. Tak np. w buł gars ko- węgier skiej spółce "In teransmasz" obiektami w sp ólne j d z i a ł a l n o -ści obu krajów są głó wnie wyroby pro dukcji ekspery menta lnej. Ist-nieją również takie zjednoczenia, które nie tworzą w ła snyc h ś r o d -ków produkcji i w związku z tym nie dys ponu ją wspólną własnością. Do takich należą d w u s tro nne org an i z a c j e między ZSRR i NRD: "Asso- foto" i "Dcmohim". Spółki te org aniz ują pro dukc ję na zajadzie kooperacji o dd ziel nych rodzajów pro dukcji z odp ow i e d n i m firmowym znakiem.
Jak z pow y ż s z e g o wynika, wsp ólne p r z e d s i ę b i o r s t w a tworzone są głównie w gał ęzia ch wydobywczych. Kraje ucz estn i c z ą c e z a i n t e r e s o -wane są w y k o r z y s t a n i e m swojej bazy surowcowej, jed nakż e niekiedy m e pos iadają w y s t a r c z a j ą c y c h ku temu śro dków mat eria lnych , siły roboczej lub k o n iecz nej technologii. Tymczasem drugi partner moie poprzez wsp ó ł d z i a ł a n i e uru ch o m i ć e k s p l o a t a c j ę tych zasobów u c z e -stnicząc jed nocz eśnie w ich podziale. D o t ychc zas liczba tych przed-się bior stw jest niewielka, a ich e f e k t y w n o ś ć różna. Jednakże w e -dług oceny s p e c j al istów ich d z i a ł a l n o ś ć można w pełni uznać za pożądaną. Biorąc pod uwagę zna czen ie wsp ól n y c h p r z e d s i ę w z i ę ć kraje czł onko wie RWPG uważają, że należałoby' powołać takie p r z e d s i ę -biorstwa także i w prz emyś le prz etwó rczym , a szc zeg ó l n i e w tych gałęziach, o d - k tór ych zależy po s t ę p nau kowo - t e c h n i c z n y . Kon ie c z n e przy tyra jest wy k o r z y s t a n i e n a j n o w s z y c h osi ągni ęć techniki takich jak: roboty prz emysłowe, technika m i k r o p r oceso rowa, osz czędne technologie. Prz y g o t o w a w c z ą fazą ku temu powinny być w w ię kszy m niż dot ychc zas stopniu umowne k o o p e r a c y j n e więzi między z j e d n o c z e -niami a p r z e d s i ę b i o r s t w a m i kra jów c zł onkó w R^PG. M i ę d z y n a r o d o w ą ko-operację p r z emys łową m oż na uważać za poś re d n i e ogniwo w prz ejśc iu k o o p e r a n t ó w do w s p ó l n e j d z i a ł al ności gospodarczej. Uważa się, że w prz yszłości wsp ólne p r z e d s i ę b i o r s t w a pro dukcyjne, n a u k o w o t e c h n i c z -ne i in-ne g o s poda rcze z je dnoc zenia otr zyma ją pri oryt et w rozwoju i będą waż nym czy n n i k i e m w p r z y s p i e s z e n i u u r z e c z y w i s t n i e n i a zadart ko m p l e k s o w e g o program u postępu n a u k o w o t e c h n i c z n e g o kra jów c z ł o n
-ków P W P G . \ /
P onadto będą one spr zyja ć k o l e k t y w n e j t e c h n i c z n o - e k o n o m i c z n e j odporności krajów s o c j a l i s t y c z n y c h na n e g a tyw ne wpływy g o s p o d a r
-ki kupi tal i s t y c z n e j , a z d ru giej strony e f e k t y w n i e w y k o r z y s t y w a ć zalety m i ę d z y n a r o d o w e g o p od bi ał u pracy. Waga two rzenia takich p r z e d s i ę b i o r s t w p o d k r e ś l o n a jest także w k o m p l e k s o w y m p r o g r a m i e ok r e ś l a j ą c y m kierunki rozwoju wsp ó lno ty s o c j a l i s t y c z n e j do roku 2000. W III rozdzia le tego preliatou, jako jedną z w a ż n i e j s z y c h dróg realizacji,, p rz e w i d u j e się p o w s t a w a n i e przy w s p ó l n y c h n a u k o -wo - t e c h n i c z n y c h i p r o d u k c y j n y c h z je d n o c z e n i a c h - m i ę d z y n a r o d o w y c h
i n ż y n i e r y j n y c h i te c h n o l o g i c z n y c h ce n tró w dla o p r a c o w y w a n i a now y ch t e c h n o l o g u i m a t e r i a ł ó w oraz c en t r ó w dla k s z t a ł c e n i a wy s o k o k w a -li f i k o w any ch kadr praco wn ic zyc h. f
M i ę d z y n a r o d o » e o r g a n i z a c j e g o s p o d a r c z e sp r zyja j ą rozwojowi mię-d z y n a r o mię-d o w e j spe c jal iz acj i i koo pe ra cji pro duk c ji, rea lizacji p r z e d s i ę w z i ę ć w y n i k a j ą c y c h z d ł u g o o k r e s o w y c h p r o g r a m ó w wspó łpr ac y, ro z s z e r zan iu n a u k o w o - t e c h n i c z n y c h po w i ą z a ń i o g ó ln ie p o g ł ę b i a n i u s o c j a l i s t y c z n e g o m i ę d z y n a r o d o w e g o p od z i a ł u pracy i pr o c eso wi s o -cj a l i s t y c z n e j gos p o d a r c z e j integra-cji. Obl i cza się, że w k r a j a c h s o c j a l i s t y c z n y c h istnieje 60 m i ę d z y n a r o d o w y c h o r g a n i z a c j i g o s p o d ar cz yc h w ?ó ż n y c h g a ł ę z i a c h g os podarki narodow ej. Jak dotąd, b a r dzo aktywnie funkcjo nuje " I n t e r a t o m i n s t r u m e n t " ma jący wł a s n e z a k ł a -dy tec hnic znej obsługi aparatury jądrowej. Dzięki u t w o r z e n i u tej or g anizacji - eksport w y r o b ó w techniki jądrowej, zw i ększ ył się ponad tr z ykrotnie w p o c z ą t k a c h lat o s i e m d z i e s i ą t y c h w p o r ó w n a n i u z latami s i e d em d zie si ąty mi . M i ę d z y n a r o d o w e zj e d n o c z e n i e g o s p o d a r c z e " I n t e r -a t o m i n s t r u m e n t " s pełnia funkcje k o o r d y n a t o r a b udowy u r z ą d z e ń a t o -mowych, sprzyja spe c ja l i z a c j i i k oo p e r a c j i pr o duk c ji i w z a j e m n y c h dos ta w w y r obó w techniki atomowej.
S z c z egó ln ą uwagę w o b e c n y m cz a s i e p r z y w i ą z u j e się do z w i ę k s z e -nia k o n k u r e n c y j n o ś c i kr a j o w e j pro d ukc ji . W e k o n o m i c z n e j li t e r a t u r z e kr a j ó w s o c j a l i s t y c z n y c h duż o p isze się na temat s t a b i li z acj i j a k o -ści. Wpływa ona na d al sze u l e p s z e n i e str uk tu ry pro d ukc ji , k ł a d z i e nacisk na rozwój p o s t ę p o w y c h gałęzi i p r z y g o t o w a n i e kadr, od k t ó rych zależy nie tylko w y t w a r z a n i e j a k o ś c i o w y c h wyr obów, ale i p r z y -ś p i e s z e n i e o p r a c o w y w a n i a i w d r a ż a n i a no w y c h technol ogii. Z w i ę k s z e -nie kon k u r e n c y j n o ś c i pro d u k c j i na ś w i a t o w y c h r y n ka ch z wi ąza n e jest z p r o b l e m e m u n o w o c z e ś n i a n i a form rea liza c ji k r a j o w e j p ro du k c j i na tych rynkach. To z kolei łączy się z badaniami k o n i u n k t u r y oddziel-nyc h rynków towarowych, d z i a ł a l n o ś c i k o n k u re ntó w, s t w o r z e n i a sieci rea lizacji i serwisu, a także z p o d w y ż s z e n i e m rangi reklamy. Szcze-gólne z n a c z e n i e przy r o z w i ą z y w a n i u p o w y ż s z y c h prob.lemów ma
do-ś wi ad c z e n i e Bułgarii. Ch a r a k t e r y s t y c z n e dla tego kiaju jest k o m ple ksowe podejśc ie do tych zagadnień. Ucze stn i czą w ich r o z w i ą z y w a -niu wsz ys t k i e bez wyjątku kol e ktywy pracownicze, ga ł ęzi o w e i ter y-torialne jednostki, wsz y stkie s zc zebl e zarządzania i produkcji.
Ważne jest stw or ze ni e s p e c jal n ego sys temu kon troli jakości i wy n agr a dzan i a za pracę w zależności od poziomu j a k o ś ci owe go w y r o -bów. Z ai nte r e s o w a n i e w yw ołuj e analiza dzi ałalności inżynieryjno- - wd ro że ni owy ch organiz acji, które mają za zadanie p rz y śpi es zyć w p r o wad zen ie do produkcji naj no w s z y c h k ra jow y ch i z a g r ani c zny c h os i ągni ęć nauki i techniki.
Kraje s o c jal i s tyc z ne ucz es t n i c z ą w różnych formach koopera cji p r z e m ys łow ej z krajami Zachodu, takimi jak: specjal izacja, w s p ó l -na produkcja, por o z u m i e n i a komjuirvsacy jne w k ra jach trzecich, k o -op e racj a pr z em y s ł o w a na bazie licencji. Pozwala to w o k r e ś lo ny m Stopniu w y k o r z y s t y w a ć z a g ra ni czn e doświadczenia.
Ia st o sunk owo nową formę kooperacji uważa się leasing, tj. pr z ek a z a n i e przez firmę zachodnią w d zi erżawę m aszyn i urządzeń, k tó re opł acan e są dostawami w yt w a r z a n y c h na nich wyrobów. Lea sing to swoista forma kr e d y t o w a n i a pro dukcji, przy której nie wy s tępu j e p ra wo własności urządzeń. Le a s i n g o w e transakcje między bu ł garskimi org an iz acj am i g os poda rczym i i firmami roz wi ni ęty ch k rajów k a p i t a -lis tyc z nyc h jak dotąd rozwinęły się nie znacznie. Występują one głów-nie w pr z e myś l e lekkim.
Duże z ai nte r e s o w a n i e n at omiast wywołał a taka forma kooperacji p r z e m ys ł owe j jak tworzenie spółek z u dz i a ł e m firm zagranicznych. Naj- większy ich rozwój o d n o tow u je się na Węg rze c h i w Bułgarii . W 1969 r. buł gar s kie org a n i z a c j e g os po d a r c z e otrzyma ły prawo t wo -rzenia m i e s z a n y c h spółek z firmami r o z w i ni ęty ch k rajów k a p i t a l i -s ty cz n y c h na ich terytorium. Głó wny wymóg dotyczył tego, aby u- dział strony b u ł ga rs kie j wyniósł od 50 do 90%. Na te r ytorium k r a -jów zac hod n i ch f un kcjonuje około 50 m ie s z a n y c h spółek z udzia łe m or g aniz acji g o s p o d a r c z y c h Bułgarii ("Hohst", "Simens" i “Bosch", ‘AEG relefunkan" i in.). Mie s z a n a b u ł g a r s k o - f r a n c u s k a spółka 'Sofbim" zajmuje się g łównie e k s p o r t e m b uł g ars ki ch ma s z y n dla obróbki drewna, mas zy n rolniczych, akumula torów, s il nikó w e l e -k t r y c z n y c h i łożys-k do f r a ncj i i innych -krajów. Wyżej w y m ien i one
2
P. J a w o r s k i , Roz wój m i ę d z y n a r o d o w y c h o r g ani z acj i e- ko n o m i c z n y c h RWPG, "Sprawy M i ę d z y n a r o d o w e " 1983, nr 6 . .
spółki oprócz eks portu rea lizują takie zadania p r o d u kc yj ne. S p e ł -niają je na prz ykła d "De ime r -Ben z " (RFN), dla m o n t a ż u sil n i k ó w f i r m y 5 "General Motors" (Anglia), "Re nault" (Francja) dla p r o -dukcji części sa m och odowych, " Ci ba -G ait i" i "Saridoc" ( Sz wa jc ari a) dla pro dukcji lekarstw.
W 1980 r. p o s t a n o w i o n o o st w o r z e n i u m i e s z a n y c h spółek z u- dz i ałe m z a g r a n i c z n e g o ka p i t a ł u na ter yt or iu m Buł garii. Udział z a -gr a n i c z n e g o p ar tn er a nie moż e p r z e k r a c z a ć 50%. Pos i ada on swo bo dę w y k o r z y s t a n i a należn e j mu części zysku zar ówn o na t er ytr i um LR8 jak i w innych krajach. Spółka jest na t o m i a s t p o s i a d a c z e m tylko ś r o d -ków obr otowych, środki trw ałe stano wi ą wła s n o ś ć u d z i a ł o w c ó w o d -p o w i e d n i o do z a i n w e s t o w a n e g o ka-pitału. P r z e w i d y w a n o dwie w er sj e u- mówy o z ał ożeniu spółek na t e r yt or iu m Bułgarii:
1) umowe o u t w o rz e niu spółek o pra wne j sam o dzi el noś c i; 2) umowa m e daj ąca spó łce takiego prawa.
Ró ż n i c e między tymi dwoma rodzaja mi umów dot y czą o kr e ś l e n i a w ła sności i p od z iał u zysków. Ob e cni e na t e r y t o r i u m Buł gari i z a r e -je s t r o w a n o siedem spółek m i e s z a n y c h u t w o r z o n y c h p rzez b u ł g a r s k i e o r g a n i z a c j e gos p o d a r c z e i firmy Japonii, Włoch, S z w a j ca ri i i USA. P i e rws z a spółka mie s z a n a " F a n u k - M a c h m e x " z os tała u t w o r z o n a w 19Ö0 r. w d z i e dzi ni e budowy ma s z y n dla produkc ji o b r a b i a r e k z cy- fr o wo-p r o g r a m o w y m i urz ądzeniami . W d z i e d z i n i e a u t o m a t y z a c j i p r o c e -sów p r o d u k c y j n y c h w p r z e m y ś l e c h e m i c z n y m od 1905 r. f u n k c j o n u j e buł- garsko-amerykartska spó łka " S y s t e m a t i c s f n g i n e e r i n g " . P r z e d s i ę b i o r -stwo " C h e m i t r a d e ” * z aj muj e się r ó ż n oro d ną d z i a ł a l n o ś c i ą zw i ązan ą z w d r o ż e n i e m i o p a n o w y w a n i e m t e c h n o l o g u w p r z e m y ś l e c h e m i c z n y m i f ar ma ce utycznym. Spółka m ie s z a n a nie należy do sy s t e m u o k r e ś l o n e -go g a ł ę z i o w e g o m i n i s t e r s t w a i nie p o s i ada organu n ad rzę d neg o. G a -łęziowe organy c e n t r a l n e z o b o w i ą z a n e są na t om i a s t stw a r z a ć k o r z y -stne warunki dla dz i a ł a l n o ś c i spółki. K o n t r o l u j ą one d z i a ł a l n o ś ć po p r z e z p r z e d s i ę b i o r s t w a ha n dlu z a g r a n i c z n e g o oraz o r g a n i z a c j e gos-p od a r c z e w c h o d z ą c e w s kład sgos-półki.
P o r o z u m i e n i e o k o o pe ra cji p r z e m y s ł o w e j z z a g r a n i c z n y m i firmumi mog ą zawiera ć te p r z e d s i ę b i o r s t w a h an dl u z a g r a n i c z n e g o i o r g a n i z a -cje g os podarcze, k tóre otr zy m u j ą ku ternu p ra w o od Rady M i n i s t r ó w L R B .
i Z, B o m b e r a, M i ę d z y n a r o d o w a wła s n o ś ć i ws p ó l n e p r z e d -s i ę b i o r -s t w a k rajów RWPG, "Sprawy M i ę d z y n a r o d o w e " 1984, nr 10.
Równolegli1 z t wo rzeniem spółek mi e s z a n y c h i r o z w oje m w s p ó ł -pracy z krajami k a p it al ist yc zn ymi p o w ita ł a nowa o r g a n i z a c y j n a for-ma w str u kturze gospodarki n ar odowej Bułgarii, a m i a n o w i c i e małe przedsi ębior stwa. Głównym ich zad anie m jest wyt wa r z a n i e wys okoja- koś ci ow ej k o n k u r e n c y j n e j produkcji na rynek zagra ni cz ny p rz ede wszystkim wysoko rozwini ęt ych k rajów kapital is tyc z nych . Wynika to z f a -ktu, że okr eś lo na cz ęść nakł adó w i nw e sty c yjny c h p o n o s z o n a jest w wal u cie wymienialnej .
Na szczeblu organizacji g o s p o d a r c z y c h funkcjonuje wiele z a r z ą -dzeń s ty mu l u j ą c y c h ich udział we wsp ół pr acy e k o n o mi czn ej z r o z -win iętymi krajami k a p i ta l ist yc zny mi . Orga niz ac ja go s po d a r c z a ma prawo sama ok r eśla ć n o m e n k l a tur ę pro dukcji eksp ort ow ej do tej grupy kra jó w i w yb iera ć p a r t n e r ó w .do współpracy. W ię ksza część e ks p o r t u okr eś la na jest na p od st a w i e umowy. Do o b o w i ą z k o w y c h p l a n o w y c h wska-źników i lo ściowych za l i cza n e są tylko ni e z n a c z n e dostawy pro dukcji
w ramach m i ę d z y n a r o d o w y c h p or o z u m i e ń i umów oraz okr eślony poz i om eksp ort u k o n t y n g e n t o w a n y war t o ś c i o w o ; O rg an i z a c j a g o s p o d a r c z a nie na u st a l o n y c h limitów wa l u t o w y c h na import z kr a jów m e s o c j a l i s t y - cznych. Pos iada n a t o mi a st wskaźnik wa l u t o w e g o salda dla z a b e z p i e cz enia z b i l ans ow ani a ob r o tów h an dlu z a g r a n i c z n e g o kraju. W tych w a -runkach dla wyp e ł n i e n i a w s k a ź ni ka salda w a l u t ow ego p r z e d s i ę b i o r -stwa z a i n t e r e sow a n e są e ks po r t e m p o n a d p l a n o w y m do k r a jów kapitali etycznych.
Obecnie pań s two k on t r o l u j e import w ed łu g n o m e nk l at ury t o w a r o -wej na zas adzie z e s taw i eni a b i l ansó w m a t e r i a ł o w y c h i w opa rc iu o pro c ent o we stawki od k re dy tó w w a l u t o w y c h ud z iel o n y c h na import z kra jó w k a p i t al is tyc zn ych . U s t a le n i a reg ulu j ące stosunki o r g a n i z a -cji g o s p o da rc zej z b ud ż e t e m p ań stwowym, pr z e wid u ją w n i e s i e n i e do budżetu po d a t k ó w celnych, które wp łaca się j edynie przy imporcie z krajów niesocjalistycznycrł. Należy p on a d t o podkreślić, ze dla p o d -nie si en ia k on ku re n c y j n o ś c i pr o dukc ji i jej jakości w w a r u n k a c h in-ten syfikacji pr o dukc ji sp o ł ecz n ej k ra jów c z ł o nkó w RWPG, przede wsz ys t k i m należy w z m o cni ć wysiłki dla po g łę b i e n i a so c j a l i s t y c z n e j integracji ek o n o m i c z n e j i uzg od n i e n i a w sp ólne j naukowo -t ech ni czn e j, polityki s k i er ow ane j na e f e k tyw n ość pro d ukcji i s p o ł e c z n o - e k o n o m i - czny postęp kra j ów s o c j a li st ycz ne j wspólnoty.
Ma r k i a n n a N. Oámowa
IMPROVEMENT OF F ORMS OF C O O P E R A T I O N AMONG THE CMEA C O U N T R I E S
The art icle dea ls w it h pro b l e m s c o n n e c t e d wi t h e s t a b l i s h m e n t of joint ventures. Num e r o u s such v en t u r e s wer o set up wi t h p a r t i c i -p at io n of ca-pital from the c a -p i t a l i s t states. These c o m p a n i e s are
loc ated in B u l gar i a and Hungary. Apart from them, there also o p e rate co m pan i e s be ing join4 ve n t u r e s founded by the s oc ia l i s t c o u n -tries alone. E xa mp le s of such c o o p e r a t i o n may be found in Poland and the Soviet Union. C o m p a n i e s o r g a n i z e d along p r i n c i p l e s of joint venture s aim pri m a r i l y at fusion of partners' financial and mat erial res ources. Joint r e s e a r c h a n d .d e v e l o p m e n t a c t ivit y makes it p os sib l e to raise the level of p r o d u c t i o n t hr ough its s p e c i a l i -zation and coopera ti on. The c o o p e r a t i o n of this type is c o n s i d e r e d to be the highest form of i n t e n s i f i c a t i o n of e c o n o m i c integ ra tio n p r o c e s s e s among the CMEA c o u n t r i e s ado pte d so far.
