Acta Uiiiversitatis Lodziensis
FOLIA IURIDICA
33
*
M arek Sniegucki
STATUT PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTW OW EGO
W ŚWIETLE PRAW A POLSKIEGO
W Y D A W N IC T W O U N IW ER SY TETU ŁÓDZKIEGO ŁÓDŹ 1988
K O M IT E T R E D A K C Y J N Y W Y D A W N I C T W U N IW E R S Y T E T U ŁÓ D Z K IE G O A n d r z e j B a n a s i a k , B o h d a n B a r a n o w s k i , Z d z i s ł a w K l a p c i ń s k i W a c ł a w P i o t r o w s k i (p r z e w o d n ic z ą c y ) , K r y s t y n a U r b a n o w i c z R E D A K C JA W Y D A W N IC T W „F O L IA IU R ID IC A " W i t o l d B r o n i e w i c z , S t e i a n L e i e n t a l W i t o l d B r o d z i ń s k i R EC E N Z EN C I ZESZYTU J a n u s z B o r k o w s k i , J a n u s z Ł ę t o w s k i REDAKTOR W Y D A W N IC T W A UŁ H a n n a W r ó b l e w s k a R ED A KTOR T E C H N IC Z N Y H a l i n a P o l u b i ń s k a K OREKTORZY J o a n n a B a l c e r a k , B o g u s ł a w a Z a j e w s k a V /y d a n ie I. N a k ła d " 6 5 + 8 5 eg z. A rk . w y d . fi,2. A rk . d r u k . 7.75. P a p ie r k l. III, 70 g. 70 X 100. Z am . 203/1541/87. H -4. C e n a z\ 369,— D r u k a r n ia U n iw e r s y t e t u Ł ó d z k ie g o Ł ód ź, u l. N o w o t k i 143 OKŁADKĘ P R O JE K T O W A Ł A n d r z e j F r y d e l W y d a w n ic t w o U n iw e r s y te t u Ł ó d z k ie g o 1988 IS S N 0208-606.)
W STĘP
1. S ta tu t p rz e d s ię b io rs tw a p a ń stw o w e g o je s t in s ty tu c ją p ra w n ą , k tó ra m a o d le g łą g e n e z ę i d łu g ą h is to rię o ra z sk o m p lik o w a n ą te r a ź n ie j szość. P ro b le m a ty k a p ra w n a s ta tu tu p rz e d s ię b io rs tw a n ig d y n ie b y ła w y c z e rp u ją c o zb a d a n a . S k ła d a ły się n a to ró ż n e p rz y c z y n y , p rz e d e w szy stk im zaś to, że an i u s ta w o d a w c a , an i p ra k ty k a n ie p rz y w ią z y w a ły do n ieg o z b y t d u żeg o zn a cze n ia . O b e c n ie s y tu a c ja ta u le g ła p e w n ej zm ianie.
W d ra ż a n a w P o lsc e re fo rm a g o sp o d a rc z a , ja k o je d n ą ze sw y ch n a c z e ln y c h z a sa d p rz y jm u je fu n k c jo n o w a n ie w ra m a c h z re fo rm o w a n e j s tru k tu r y g o sp o d a rk i n a ro d o w e j sa m o d z ie ln e g o p rz e d s ię b io rs tw a p a ń stw o w eg o . J e d n y m z a s p e k tó w tej z a s a d y je s t sam o d z ie ln o ść w sfe rz e o rg a n iz a c ji p rz e d się b io rs tw a . F o rm a ln y p rz e ja w p o w y ż sz eg o sta n o w i s ta tu t p rz e d s ię b io rs tw a p a ń stw o w e g o . W sw y m z a ło ż e n iu s ta tu t m a in d y w id u a liz o w a ć s tru k tu rę i in n e e le m e n ty o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io r stw a w sk a z a n e w u s ta w ie o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h dla p o trze b i ce ló w d z ia ła n ia p rz e d się b io rs tw a .
P ra k ty k a sto so w a n ia u s ta w y o p.p. w części d o ty c z ą c e j s ta tu tu p o tw ie rd z a b ra k z ro z u m ie n ia in te n c ji u sta w o d a w c y . B rak je s t d o tąd o p ra c o w a n ia , k tó r e p rz y b liż y ło b y tw ó rc o m s ta tu tó w zn a cze n ie , ja k ie dla fu n k c jo n o w a n ia p rz e d s ię b io rs tw a p o s ia d a p ra w id ło w o o p ra c o w a ny i u c h w a lo n y sta tu t. Lukę tę m a n a d z ie ję w y p e łn ić n in ie js z a p ra c a . 2. W sp ó łc z e sn e ro z u m ie n ie sło w a s ta tu t n ie o d b ieg a w z a sa d z ie od tego, k tó re w ią z a ło się z ty m p o ję c ie m d a w n ie j. D la z ilu s tro w a n ia tej tezy w y s ta rc z y p rz y jrz e ć się o k re ś le n io m s ta tu tu p rzez ró ż n e w sp ó ł cz e sn e sło w n ik i ję z y k a p o lsk ieg o . ,,S ta tu t — zb ió r p ra w , p ra w o d a w stw o, k o n s ty tu c ja , k o d e k s ”1, „ sta tu o w a ć ; -o w a n y — u s ta n a w ia ć " 2.
,,Sta-1 J. K a r ł o w i c z , A. K r y ń s k i , W. N i e d ź w i e c k i , S ł o w n i k j ę z y k a p o l s k i e g o , W a r s z a w a 1952, s. 406.
tu t — z b ió r p ra w a s ta n o w ią c e g o , u sta w a , p rz e p is p ra w n y , co rp u s le- g u m , l e x " s; „ S ta tu t — zb ió r p rz e p isó w re g u lu ją c y c h i o k re ś la ją c y c h s tru k tu rę , za d an ia, z a k re s i sp o só b d z ia ła n ia in s ty tu c ji lu b o rg a n iz a c ji" 4. S ł o w n i k w y r a z ó w o b c y c h P W N u trz y m u je , że „S tatu t, łac. statu- t u m ró w n a się p o sta n o w io n e — to zb ió r p rz e p isó w d o ty c z ą c y c h o r g a n izac ji, z a k re s u i sp o so b u d z ia ła n ia o so b y p r a w n e j”3. W zb liżo n y sp o sób o k re śla s ta tu t W . K o p a liń sk i w y ja ś n ia ją c , iż „ s ta tu t to zb ió r p rz e p isó w re g u lu ją c y c h s tru k tu rę , z a d a n ie i sp o só b d z ia ła n ia in s ty tu c ji, o rg a n iz a c ji; w d a w n e j P o lsc e z b io ry p raw , u s ta w y , k o d y fik a c je ”®. S. S k o ru p k a w sw oim S ł o w n ik u w y r a z ó w b l is k o z n a c z n y c h , ja k o s y n o nim te rm in u „ s ta tu t" p o d a je sło w o „ u s ta w a ”7. J e s t to z p e w n o śc ią r e fle k s z n a c z e n ia p rz y p is y w a n e g o sta tu to m w d a w n e j Polsce,
W s z y s tk ie p rz y to c z o n e o k re ś le n ia te rm in u „ s ta tu t" d ad zą się s p ro w a d zić do w sp ó ln e g o m ian o w n ik a, k tó ry m je s t p rz y z n a n ie sta tu to w i fo rm y p ra w a s ta n o w io n e g o , k tó re o b e jm u je sw ą re g u la c ją s tru k tu rę , fu n k c jo n o w a n ie , z a d a n ia o rg a n iz a c ji, w k tó re j o b o w iąz u je . E tym o lo g ia p o ję c ia „ s ta tu t" w sk az u je, że re g u la c ja ta k a p o w in n a c h a ra k te r y z o w a ć się trw a ło śc ią , s ta b iln o śc ią i n ie z m ie n n o śc ią w d łu ż s z y c h o k re sa c h .
U w ag i n a te m a t e ty m o lo g ii i z n a c z e n ia p o ję c ia „ s ta tu t" w ję z y k u p o lsk im z d a ją się w y k a z y w a ć , iż ró ż n ic e w d a w n y m i w sp ó łcz esn y m p o jm o w a n iu s ta tu tu p o le g a ją n a p rz y p is y w a n iu m u o d m ie n n e j ra n g i w h ie ra rc h ii źró d eł prawa®. S ta tu ty w zn a cze n iu d a w n ie jsz y m p o s ia d a ły b ard zo sze ro k i z a k re s; b y ły p o ję c ia m i ro zleg ły m i, o b e jm u ją c y m i w sz e lk ie g ru p y p rz e p isó w p ra w n y c h . P o ch o d ziły od k ró la a lb o od
Soj-3 S ł o w n i k s t a r o p o l s k i , t. 8, z. «Soj-3, W r o c ła w 1981, s. 4Soj-30. 4 S ł o w n i k j ę z y k a p o l s k i e g o P W N , t. 3, W a r s z a w a 1981, s. 395. 5 S ł o w n i k w y r a z ó w o b c y c h P W N , W a r s z a w a 1980, s. 700. 6 W . K o p a l i ń s k i , S ł o w n i k w y r a z ó w o b c y c h i z w r o t ó w o b c o j ę z y c z n y c h , W a r s z a w a 1971, s 711. 7 S. S k o r u p k a , S ł o w n i k w y r a z ó w b l i s k o z n a c z n y c h , W a r s z a w a 1985, s. 404. 8 S ta tu t, k tó r y z n a la z ł tr w a łe m i e j s c e w ję z y k u p o ls k im ju ż w ś r e d n io w ie c z u ja k o z b ió r p o s t a n o w ie ń , b y ł w y d a r z e n ie m w d a w n e j P o ls c e b a r d z o r za d k im , a w z w ią z k u z ty m i W ie lk ie j w a g i. N ie m ó g ł u le g a ć c z ę s t y m z m ia n o m , c h a r a k t e r y z o w a ł s ię t r w a ło ś c ią , s t a b iln o ś c ią i n ie z m ie n n o ś c ią w d łu ż s z y c h o k r e s a c h c z a s u . P o d k r e ś lo n e c e c h y sta tu tu w ią z a ły s i ę ś c i ś l e z e z w ią z k a m i łą c z ą c y m i to s ło w o ? in n y m i te r m in a m i ła c iń s k im i — s t a t i m , z o z n a c z y „ s iln ie sto ją c e " , a t a k ż e s t a t i v u s s t a t u o , o r a z s t a t u s . S t a t i v u s z n a c z y s t a ły , s t o j ą c y , t e n k tó r y sto i, j e s t n ie z m ie n n y . S t a t u o — to p o s t a w ić , u s t a w ić c o ś , a r ó w n ie ż : s p o r z ą d z ić , z a ło ż y ć , z b u d o w a ć o ra z o z n a c z y ć , z a r z ą d z ić i r o z p o r z ą d z ić . S ' a t u s n a to m ia s t w ję z y k u ła c iń s k im u ż y w a n y j e s t d o o k r e ś le n ia d w ó c h z n a c z e ń , je d n o z n ic h to „ sta n ie " lu b „ p o sta w a " . „ P o s ta w a " w o b c c j a k ie g o ś p r o b le m u , z j a w is k a , u s t o s u n k o w a n ie s ię o d p o w ia d a ja k n a j b a r d z ie j o k r e ś le n iu g łó w n e m u . T o c o „ p o s ta n o w io n o " o d b ija b o w ie m p o s t a w ę , w o lę te g o , k tó r y c o ś k o n k r e tn ie p o s ta n a w ia ; d r u g ie z n a c z e n ie to „ sta n " , „ p o ło ż e n ie " , „■stosunki, a ta k ż e d o b r o b y t" . Por. К. К u m a n i e c k i S ł o w n i k ł a c i ń s k o - p o l s k i , W u r- SłaW d 1977, s. 471,
mu, m iały b a rd z o w y s o k ą ra n g ę, Z bieg iem la t s ta tu ty zm ie n ia ły sw ój c h a ra k te r, a przecie w sz y stk im u śc iślo n y z o sta ł ich z a k re s, N ie s ta n o w ią już o n e fo rm y w y ra z u w oli p ra w o d a w c y o c h a ra k te r z e p o w s z e c h nym . F u n k c je te p rz e ję ły in n e a k ty o o d rę b n e j n o m e n k la tu rz e . R ola s ta tu tó w sp ro w a d z o n a z o sta ła do n o rm o w a n ia z a g a d n ie ń , k tó r e z a ró w no teraz, ja k i p rz e d te m są ta k ie sam e. Z ty m je d n a k , że w y ra ź n e m u o g ra n ic z e n iu u le g ł z a k re s o b o w ią z y w a n ia teg o a k tu . S ta tu t o b o w ią z u je je d y n ie w ściśle o k re ś lo n e j s tru k tu rz e o rg a n iz a c y jn e j, s ta n o w ią c e j fra g m e n t o rg a n iz a c ji p a ń s tw a , k tó re j z o sta ł n a d a n y , a lb o k tó r a sa m o d zieln ie g o u c h w a liła — ta k ja k m a to m ie jsc e w p rz y p a d k u p rz e d s ię b io rs tw a p a ń stw o w e g o . Ł ó d t , l i p i e c 1986 r. W Y K A Z S K R Ó T Ó W A U L — „ A c ta U n iv e r s itä t!« L o d z ie n s is" A U V — „ A c ta U n iv e r s ita t is V r a t is la v ie n s is " B iu l. P K P G — „ B iu le t y n P a ń s tw o w e j K o m is ji P la n o w a n ia G o s p o d a r c z e g o " C U P — C e n tr a ln y U rzą d P la n o w a n ia d e k r e t o p.p. — d e k r e t o p r z e d s ię b io r s t w a c h p a ń s t w o w y c h D z.U . — D z ie n n ik U s ta w D z .U .M N iS W — D z ie n n ik U r z ę d o w y M in is t e r s tw a N a u k i i S z k o l n ic t w a W y ż s z e g o
D z.U .R P — D z ie n n ik U sta w . R z e c z y p o s p o lite j P o ls k ie j G P — „ G a z e ta P r a w n ic z a " j .g .u . — j e d n o s t k a g o s p o d a r k i u s p o łe c z n io n e j k .c . — k o d e k s c y w i l n y K £R M — K o m ite t E k o n o m ic z n y R a d y M in is tr ó w k .k .w . — k o d e k s k a r n y w y k o n a w c z y k .p . — k o d e k s p r a c y K p — „ K o n tr o la P a ń s tw o w a " k .p .c . — k o d e k s p o s t ę p o w a n ia c y w i l n e g o K SP — „ K r a k o w s k ie S tu d ia P r a w n ic z e " M P — M o n ito r P o ls k i N P — „ N o w e P ra w o " O M T — „ O r g a n iz a c ja , M e to d y , T e c h n ik a " O S N — O r z e c z n ic t w o S ą d u N a j w y ż s z e g o O S N C P — O r z e c z n ic t w o S ą d u N a j w y ż s z e g o Izb a C y w iln a i A d m in is tr a c y jn a o r a z I z b a P m c y i U b e z p ie c z e ń S p o łe c z n y c h O S P iK A — O r z e c z n ic t w o S ą d ó w P o ls k ic h i K o m is ji A r b itr a ż o w y c h
P A G PiP PiZ S PK PG P rz. O rg. Prz. P r a w a i A d m . Prz. U st. G o sp . ro zp . r e je s tr . RPEiS S N SP u s t a w a o p.p. u s t a w a o s.z .p .p . Z N U J Z N U Ł Z y c ie G o sp . — - P a ń s t w o w y A r b itr a ż G o sp o d a r c z y — „ P a ń s tw o i P ra w o " — „ P ra ca i Z a b e z p ie c z e n ie S p o łe c z n e " — P a ń s tw o w a K o m isja P la n o w a n ia G o -sp o d a rczeg o — „ P r z e g lą d O r g a n iz a c y jn y " — „ P r z e g lą d P r a w a i A d m in is tr a c ji" — „ P r z e g lą d U s ta w o d a w s tw a G o sp o d a r c z e g o " — r o z p o r z ą d z e n ie w s p r a w ie p r o w a d z e n ia r e je str u p r z e d s ię b io r s t w — „ R u ch P r a w n ic z y , E k o n o m c z n y i S o c j o l o g ic z n y ” — S ą d N a j w y ż s z y — „ S tu d ia P raiw n icze" — u s t a w a o p r z e d s ię b io r s t w a c h p a ń s t w o w y c h — u s t a w a o sa m o r z ą d z ie z a ło g i p r z e d s ię b io r s tw a p a ń s t w o w e g o — „ Z e s z y t y N a u k o w e U n iw e r s y te t u J a g ie llo ń s k ie g o " — „ Z e s z y t y N a u k o w e U n iw e r s y te t u Ł ó d z k ie g o " — „ Ż y c ie G o s p o d a r c z e "
R o z d z i a ł 1
EW OLUCJA RO ZW IĄZAŃ N O RM ATY W NYCH STATUTU PRZEDSIĘBIORSTWA PAŃSTW O W EG O
1. STA TU T PRZED SIĘBIO R STW A P A Ń S T W O W E G O W OKRESIE M IĘ D Z Y W O JE N N Y M
1. J e d n y m z is to tn y c h re z u lta tó w I w o jn y ś w ia to w e j b y ło p o w sta n ie s p rz y ja ją c y c h w a ru n k ó w d la a k ty w n e g o w łą c z e n ia się p a ń s tw a k a p i ta lis ty c z n e g o w n u r t ż y c ia g o sp o d a rc z e g o , ro z w ija ją c e g o się d o tą d w e d łu g re g u ł lib e ra liz m u g o sp o d a rc z e g o 1. S k ra jn ą fo rm ą in te rw e n c jo nizm u p a ń stw o w e g o b y ł e ta ty z m . Z n a c z e n ie i z a k re s te g o p o ję c ia p rz e cho d ził w P o lsce m ię d z y w o je n n e j z n a m ie n n ą e w o lu c ję 2. N a jo g ó ln ie j p rz y ją ć m ożna, iż e ta ty z m o zn a cza b e z p o ś re d n ią d z ia ła ln o ść g o s p o d a r czą p a ń s tw a w p o sta c i z a k ła d a n ia i p ro w a d z e n ia p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h m a ją c y c h fu n k c jo n o w a ć na w ła s n y k o s z t i ry z y k o . In n y m i słow y , e ta ty z m to b e z p o ś re d n ia d z ia ła ln o ść p a ń s tw a w y s tę p u ją c e g o 1 P r o b le m a t y k ę u d z ia łu P a ń s tw a w g o s p o d a r c e P o ls k i m ię d z y w o j e n n e j s z e r o k o o m a w ia ją Z. L a n d a u , J. T o m a s z e w s k i , Z a r y s h i s t o r i i g o s p o d a r c z e j P o l s k i 1918— 1939, W a r s z a w a 1981; p o r. t a k ż e E n c y k l o p e d i a h i s t o r i i g o s p o d a r c z e j P o l s k i d o 1945 r„ t. 1, W a r s z a w a 1981, s>. 276 i n. s P or. s z e r z e j K. D z i e w u l s k i , S p ó r o e t a t y z m 1919— 1939, W a r s z a w a 1981. A u to r p r z y ta c z a w i e l e p o g lą d ó w ilu s t r u ją c y c h r o z b ie ż n o ś c i w p o jm o w a n iu r o li p a ń s t w a r e a liz u j ą c e g o p o lit y k ę e t a t y s t y c z n ą , s. 2 4 i n. D la je d n y c h , e t a ty z m to d ą ż n o ś ć p a ń s tw a d o p o d d a n ia s w e m u k ie r o w n ic t w u i w p ł y w o w i w s z e l k i c h o b ja w ó w ż y c ia n a r o d o w e g o , p o lit y c z n e g o , s p o łe c z n e g o i g o s p o d a r c z e g o (S. G łę b iń sk i). D la in n y c h — b rak j e d n o z n a c z n o ś c i t e g o p o ję c ia d e t e r m in u j e k o n ie c z n o ś ć r ó ż n e j j e g o in te r p r e ta c ji. A . K r z y ż a n o w s k i w s k a z u j e , ż e e ta ty z m to: (1) z a k ła d a n ie i p r o w a d z e n ie p r z e z p a ń s t w o w ł a s n y c h p r z e d s ię b io r s t w i b a n k ó w o r a z u d z ie la n ie k r e d y t ó w ; (2) p r o te k c jo n iz m c e ln y , t a r y f o w y i p o d a tk o w y , a w i ę c p o lit y k a p o p ie r a n ia r o d z i m e j p r o d u k c ji z a k a z a m i p r z y w o z u i w y w o z u , o d p o w ie d n im n o r m o w a n ie m s t a w e k c e ln y c h , p o d a tk o w y c h i k o le j o w y c h ; (3) in te r w e n c jo n iz m , o b e j m u j ą c y w s z e l k i e in n e fo r m y o d d z ia ły w a n ia n a ż y c i e g o s p o d a r c z e , a w s z c z e g ó l n o ś c i n o r m o w a n ie c e n i p ła c ,
w roli p rz e d s ię b io rc y 3. Ta fo rm a o d d z ia ły w a n ia p a ń s tw a na g o s p o d a r k ę sp o tk a ła się z o p o re m ze s tro n y z w o le n n ik ó w lib e ra liz m u g o s p o d a rcze g o , a ta k ż e s ta ła się p rz e d m io te m w ie lu sp o ró w i d y s k u s ji. K o n tro w e rs je w y n ik a ły stąd, iż e ta ty z m sta ł się „z a p rz e c z e n ie m p o d s ta w y u s tro ju g o sp o d a rc z e g o k a p ita liz m u , p ry w a tn e j w ła sn o śc i ś ro d k ó w p ro d u k c ji...''4
R e a liz a c ja p o lity k i e ta ty z m u n ie p rz y n io s ła u n ifo rm iz a c ji form p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h . S tąd też s tru k tu ra p ra w n a p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h n ig d y n ie b y ła je d n o lita . W z a sa d z ie do 1924 r. p rz e d s ię b io rs tw a te (z w y ją tk ie m b a n k ó w p a ń s tw o w y c h i p rz e d s ię b io rstw z o rg a n iz o w a n y c h w fo rm ie sp ó łe k h a n d lo w y c h ) d z ia ła ły w r a m ach o g ó ln e j a d m in is tra c ji, n ie ró ż n ią c się p od w z g lę d em o r g a n iz a c y j nym o d z w y k ły c h u rz ę d ó w p a ń s tw o w y c h ,
T ra k to w a n ie p rz e d s ię b io rs tw tak, ja k o rg a n u a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j sp o tk a ło się ze z d e c y d o w a n ą k r y ty k ą p o s tu lu ją c ą k o n ie c z n o ść w p ro w a d z e n ia s to so w a n y c h fo rm 5. P o d n o szo n o , iż „o g ó ln a a d m in is tra c ja p a ń stw o w a n ie je s t i n ie m oże b y ć do ść sp rę ż y s ta , b y p ro w a d z ić n a le ż y c ie a d m in is tra c ję p rz e d s ię b io rs tw g o s p o d a rc z y c h " 6. T e z ę tę u z a s a d n ia ł fak t s k rę p o w a n ia sw o b o d y d z ia ła n ia a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j w ielo m a p rz e p isa m i d la n ie j w ła śc iw y m i, k tó r e n ie o d p o w ia d a ły p o trz e b o m r e a liz a c ji z a d a ń g o sp o d a rc z y c h . B. H e łc z y ń sk i za licza d o nich: p rz e p is y p ra w a b u d że to w eg o , p rz e p isy ra c h u n k o w o -k a so w e , p rz e p is y o k o n tro li p a ń stw o w e j, z a sa d y p ra w a u rz ę d n ic z e g o , p rz e p is y o o rg a n iz a c ji w ład z i u rz ę d ó w p a ń s tw o w y c h o ra z p rz e p is y o z a w ie ra n iu u m ó w p rz ez a d m i n is tr a c ję p a ń s tw o w ą 7.
S tąd też dla z a p e w n ie n ia p rz e d się b io rstw o m p a ń stw o w y m w a r u n k ó w d la re a liz a c ji ich n a c z e ln e g o z a d a n ia , ja k im je s t „o b n iże n ie k o s z tó w w ła s n y c h i p ro w a d z e n ie g o sp o d a rk i b e z d e fic y to w e j, a z re g u ły n a d to p rz y n o s z e n ie p a ń s tw u z y s k u " 8, n a le ż a ło d o k o n a ć w y o d rę b n ie n ia p rz e d s ię b io rs tw z o g ó ln e j a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j. W y o d rę b n ia n ia t e g o d o k o n y w a n o w trz e c h k ie ru n k a c h : m a ją tk o w y m , o rg a n iz a c y jn y m i w sfe rze z a rz ą d z a n ia m a ją tk ie m p rz e d s ię b io rs tw a 9.
3 D z i e w u l s k i , S p ó r .. ., s. 23. 4 T a m ż e , s. 9.
5 N a j c z ę ś c i e j p o d k r e ś la n o , ż e w y o d r ę b n i e n i e b u d ż e to w e p r z e d s ię b io r s t w p a ń s t w o w y c h m ia ło n a c e lu n a d a n ie im w i ę k s z e j s a m o d z ie ln o ś c i g o s p o d a r c z e j i f in a n s o w e j , c o s t a n o w ić m ia ło p ie r w s z y e ta p ic h k o m e r c j a liz a c ji. P or. s z e r z e j С. К o s i- k o w s k i , F o r m y p r a w n o - l i n a n s o w e p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h w P o l s c e m i ę d z y w o j e n n e j , Z N U Ł 1968, S. I, z. 57, s. 136 i n. 6 B. H e ł c z y ń s k i , K o m e r c j a l i z a c j a p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h n a t l e p r z e p i s ó w p r a w n y c h , W a r s z a w a 1929, s. 14. 7 T a m ż e , s. 14— 20. 8 T a m ż e , s . 28— 29. • T a m ż e , s. 29.
P ro c e s w y o d rę b n ia n ia p rz e d s ię b io rstw p a ń s tw o w y c h z a d m in is tra c ji z a p o c z ą tk o w a ła u s ta w a z d n ia 11 sty c z n ia 1924 r. o n a p r a w ie S k a rb u P a ń stw a i re fo rm ie w a lu to w e j111, W s k a z a n a u s ta w a s ta ła się p o d s ta w ą w y o d rę b n ie n ia sz e re g u p rz e d s ię b io rs tw i n a d a n ia im s ta tu tó w z a p e w n ia ją c y c h im o so b o w o ść p ra w n ą i sa m o d z ie ln o ść o rg a n iz a c y jn ą . W y o d rę b n ie n ie ta k ie d o k o n y w a n e b y ło n a m o cy ro z p o rz ą d z e n ia P re z y d e n ta w y d a w a n e g o w w y k o n a n iu d e le g a c ji a rt. 1 p k t 7 i a r t. 2 u s ta w y z in ic ja ty w y R ad y M in istró w w y ra ż o n e j w fo rm ie u c h w a ły . In te g r a l n ą część k a ż d e g o ro z p o rz ą d z e n ia s ta n o w ił n a d a w a n y p rz e d s ię b io r stw o m s ta tu t. N a jp e łn ie j je d n a k id ea w y o d rę b n ie n ia p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h z a d m in is tra c ji u rz e c z y w is tn io n a z o sta ła za s p ra w ą ro z p o rz ą d z e n ia P re z y d e n ta R z e c z y p o sp o lite j z d n ia 17 m a rc a 1927 r. o w y d z ie la n iu z a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h , p rz e m y sło w y c h , h a n d lo w y c h i g ó rn ic z y c h oraz o ich k o m e rc ja liz a c ji11. P rz e p ro w a d z o n a re fo rm a s ta w ia ła so b ie za cel s tw o rz e n ie ta k ie j fo r m y p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h , k tó ra by u ła tw iła u su n ię c ie m a rn o tra w s tw a i d o p ro w a d z e n ie p rz e d s ię b io rs tw ty c h do s ta n u re n to w n o śc i, u w o ln ie n ie p rz e d s ię b io rs tw od m eto d u rz ę d n ic z o -a d m in is tra c y jn y c h , od ra c h u n k o w o śc i k o m e rc ja lis ty c z n e j, od n ie w y g o d n y c h p rz e p is ó w b u d ż e tow y ch . O sią g n ię c ie teg o c e lu m ożliw e b y ło d z ię k i w y o d rę b n ie n iu m a ją tk u p rz e d się b io rstw a z o g ó ln eg o m a ją tk u S k a rb u P a ń s tw a i u p o d o b n ie n iu m eto d je g o d z ia ła n ia do k u p ie c k ic h m eto d p ry w a tn o -g o s p o d a r- c z y c h 12.
A ni u s ta w a z 1924 r., an i też ro z p o rz ą d z e n ie P re z y d e n ta z 1927 r. n ie p rz y c z y n iły się do u je d n o lic e n ia form p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y ch , a w rę c z p rz e c iw n ie : d o p ro w a d z iły o n e d o ich zró żn ico w a n ia . P o w o ła n a w 1936 r. K o m isja do z b a d a n ia g o s p o d a rk i p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h w sp ra w o z d a n iu sw y m z a w a rła m ięd zy in ny m i sk o m p li k o w a n y sc h e m a t ó w c z e s n y c h form p rz e d s ię b io rc z o ś c i p a ń s tw o w e j13. 10 D z.U . nr 4, poz. 28. 11 D z.U .R P nr 25, p o z. 195. 18 S. B u c z k o w s k i , P r z e d s i ę b i o r s t w o p a ń s t w o w e . C h a r a k t e r y s t y k a p r a w n a , W a r s z a w a 1948, s. 19. 13 S c h e m a t ó w p r z e d s ta w ia ! s i ę nas-tępu ją c o : I. P r z e d s ię b io r s tw a n a le ż ą c e w c a ł o ś c i d o P a ń s tw a : A . O b ję te b u d ż e te m p a ń s t w o w y m : a ) n ie p o s ia d a j ą c e o s o b o w o ś c i p r a w n e j, 1) n ie w y o d r ę b n io n e z a d m in is tr a c ji p a ń s t w o w e j (d z ia ł „A " b u d ż e tu ), 2) w y o d r ę b n io n e z a d m in is tr a c ji p a ń s t w o w e j (d z ia ł „B" b u d ż e tu ): a a ) z p la n e m f i n a n s o w o - g o s p o d a r c z y m z a t w ie r d z a n y m p r z e z I z b y U s ta w o d a w c z e , b b ) z p la n e m f i n a n s o w o - g o s p o d a r c z y m z a t w ie r d z a n y m w s p o s ó b s p e c j a ln y ; b ) w y p o s a ż o n o w o d r ę b n ą o s o b o w o ś ć p r a w n ą : 1) z p la n e m f in a n s o w o -g o s p o d a r c z y m w c h o d z ą c y m w s k ła d b u d ż e tu i z a t w ie r d z a n y m p r z e z I z b y U s t a w o d a w c z e (m o n o p o le , p o c z ta , t e le g r a f i t e le f o n ), 2) z p la n e m f in a n s o w o -g o s p o d a r c z y m n ie w c h o d z ą c y m d o b u d ż e tu : a a ) s t a n o w ią c y m t y lk o j e g o z a łą c z n ik , a z a t w ie r d z a n y m p r z e z R a d ę M in is t r ó w (PKP), b b ) n ie d o łą c z o n y m w o g ó l e d o b u d ż e tu , a z a t w ie r d z a n y m p r z e z w ł a ś c i w e g o m in i
2. N ie z a le ż n ie je d n a k od ró ż n o ro d n o ś c i form p rz e d s ię b io rs tw pań- stw o w y c h w y ra z e m ich o rg a n iz a c y jn e j o d rę b n o śc i b y ł s ta tu t. S ta tu t j a k o a k t n o rm u ją c y z a sa d y fu n k c jo n o w a n ia i o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io r stw a sp ełn ia! w o w ym cz a sie ró ż n e fu n k c je . R óżny b y ł ta k ż e try b jeg o n a d a w a n ia o ra z ra n g a n o rm go tw o rz ą c y c h . N ie za w sz e je d n a k p ro b le m a ty k a o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw a p o d d a n a b y ła re g u la c ji sta tu to w e j.
W p rz y p a d k u p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h p o w s ta ją c y c h d ro g ą u sta w o d a w c z ą o rg a n iz a c ja n o rm o w a n a b y ła w a k c ie n o rm a ty w n y m tw o rz ą c y m p rz e d się b io rstw o . ,,A kt te n o k re ś la ł c e le d z ia ła n ia p rz e d s ię b io rstw a , s ta tu o w a ł je g o o rg a n y , z a k re s p rz y z n a n y c h im k o m p e te n c ji, re g u lo w a ł s to su n k i słu ż b o w e p o d le g łe g o k ie ro w n ic tw u p rz e d s ię b io r stw a p e rso n e lu , a ta k ż e u s ta la ł sp o só b i z a k re s p o d p o rz ą d k o w a n ia p rz e d s ię b io rs tw a je g o w ład z o m z w ie rz c h n im " 14.
In a c z e j p ro b le m a ty k a k s z ta łto w a n ia o rg a n iz a c ji w e w n ę trz n e j p rz e d s ta w ia ła się w o d n ie sie n iu do p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h w y d z ie lo n y c h z o g ó ln e j a d m in is tra c ji w d ro d z e ro z p o rz ą d z e n ia P re z y d e n ta R z e c z y p o sp o lite j w y d a w a n e g o w w y k o n a n iu d e le g a c ji a rt. 1 p k t 7 u s ta w y z d n ia 11 sty c z n ia 1924 r. o n a p r a w ie S k a rb u P a ń stw a i re fo rm ie w a lu to w e j. W y o d rę b n io n e tą d ro g ą p rz e d s ię b io rs tw a u z y s k a ły sta tu i sta n o w ią c y in te g ra ln ą część a k tu P re z y d e n ta . W 1924 r. w śró d g ru p y p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h w y d z ie lo n y c h z a d m in is tra c ji z n a la z ły się: w y d a w n ic tw o M o n ito r P o ls k i15, P o lsk a A g e n c ja T e le g ra fic z n a 18, P a ń stw o w e Z a k ła d y W o d o c ią g o w e n a G ó rn y m Ś lą s k u 17, p rz e d s ię b io r stw o P o lsk ie L asy P a ń s tw o w e 18, P a ń stw o w e Z a k ła d y P rz e m y sło w e — S zk o ln e dla In w a lid ó w w P io trk o w ie 1®, P a ń s tw o w a F a b ry k a Z w iąz k ó w
str a (p r z e d s ię b io r s tw a s k o m e r c j a liz o w a n o ) . B. N i e o b j ę t e b u d ż e te m : a) b a n k i p a ń s t w o w o ; b ) s p ó ł k i p r a w a h a n d lo w e g o . II. P r z e d s ię b io r s tw a m ie s z a n e (sp ó łk i o k a p i t a le m ie s z a n y m ) P or. S p r a w o z d a n i e K o m i s j i d l a z b a d a n i a g o s p o d a r k i p r z e d s i ę b i o r s t w p a ń s t w o w y c h , W a r s z a w a 1939. 14 M . B a n k , P o z y c j a p r a w n a p r z e d s i ę b i o r s t w a p a ń s t w o w e g o w II R z e c z y p o s p o l i t e j , G d a ń sk 1983, s. 72 (m p is d o s t ę p n y w B ib lio t e c e Z a k ła d u P r a w a Z a r z ą d z a n ia G o sp o d a r k ą N a r o d o w ą W y d z ia łu P r a w a i A d m in is tr a c ji UŁ). 15 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lit e j z dn. 26. 06. 1924 r. o s t a t u c ie w y d a w n ic t w a M o n ito r P o ls k i (D z.U .R P n r 55, p o z. 546). 16 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite j z dn. 2 6 . 06. 1924 r. w p r z e d m io c ie sta tu tu P o ls k ie j A g e n c j i T e le g r a fic z n e j (D z.U .R P nr 55, p o z . 547). 17 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lit e j z d n. 28. 06. 1924 r. o n a d a n iu sta tu tu d la Z a k ła d ó w W o d o c ią g o w y c h n a G ó r n y m Ś lą s k u (D z.U .R P nr 56, p o z. 569).
18 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lit e j z d n . 28. 06. 1924 r. o s t a t u c ie p r z e d s ię b io r s t w a „ P o ls k ie L a s y P a ń s tw o w e " (D z.U .R P n r 56, p o z. 822).
19 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite j z dn. 26. 06. 1924 r. o n a d a n iu sta tu tu P a ń s tw o w y m Z a k ła d o m P r z e m y s ło w o - S z k o ln y m d la In w a T id ó w w P io t r k o w ie (D z.U . RP nr 55, p o z 548).
A z o to w y c h w C h o rz o w ie 20. J e d y n ie d w a sp o śró d w y lic z o n y c h p rz e d s ię b io rstw z o s ta ły w p ó ź n ie jsz y m cz asie p o d d a n e p e łn e j k o m e rc ja liz a c ji21. P om im o id e n ty c z n e g o try b u n a d a w a n ia (u sta n a w ia n ia ) s ta tu tó w w y stę p o w a ły m ięd zy nim i p e w n e ró żn ice. N ie w s z y s tk ie s ta tu ty w y p o s a ż a ły p rz e d się b io rstw a p rz e k s z ta łc o n e z d o ty c h c z a s o w y c h o rg a n ó w a d m in istra c ji p a ń s tw o w e j w o so b o w o ść p ra w n ą . R óżna by ła ta k ż e w e w n ę trzn a s y s te m a ty k a i z a k re s szczeg ó ło w o ści o m a w ia n y c h s ta tu tó w . S ta tu ty P a ń stw o w e j F a b ry k i Z w iąz k ó w A z o to w y c h w C h o rzo w ie , P a ń stw o w y c h Z a k ła d ó w W o d o c ią g o w y c h n a G ó rn y m Ś lą sk u o ra z P o lsk ic h L asów P a ń stw o w y c h n o rm o w a ły — obok z a g a d n ie ń , k tó re b y ły u d z ia łem ta k ż e p o z o s ta ły c h s ta tu tó w (m ienie, n a d z ó r) — ró w n ie ż sz c z e g ó ło w ą o rg a n iz a c ję p rz e d s ię b io rs tw a , n ie p rz e w id u ją c p o trz e b y re g u la c ji ty c h z a g a d n ie ń p rzez m in is tra w fo rm ie re g u la m in u . S ta tu t P a ń s tw o w y c h Z a k ła d ó w W o d o c ią g o w y c h re g u lo w a ł p o n a d to p e w n e p ro b le m y z z a k re s u sto s u n k ó w p ra c o w n ic z y c h (p ra w a e m e ry ta ln e ). P o z o sta łe s ta tu ty w p rz e d m io c ie sz c zeg ó ło w e j o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw o d s y ła ły do re g u la m in ó w u s ta lo n y c h p rz ez P re z e sa R a d y M in istró w (M o nitor P olski, P o lsk a A g e n c ja T e le g ra fic z n a ) a lb o M in istra (P ań stw o w e Z a k ła d y P rz e m y sło w e — S zk o ln e d la In w a lid ó w w P io trk o w ie).
W o m a w ia n y c h p rz y p a d k a c h s ta tu t sta n o w ił in te g ra ln ą część ro z p o rz ą d z e n ia , n a m ocy k tó re g o w y d z ie lo n o p rz e d s ię b io rs tw a z a d m in i s tra c ji. N iec o in n y c h a r a k te r p o sia d a ł s ta tu t n a d a n y p rz e z P re z y d e n ta b a n k o w i e m is y jn e m u 22. M in iste r S k a rb u b ow iem , n a z a sa d a c h o k re ś lo n y c h w ty m s ta tu c ie , u p o w a ż n io n y z o sta ł d o p ie ro do u tw o rz e n ia B anku P o lsk ieg o . S ta tu t B an k u G o s p o d a rs tw a K ra jo w e g o u s ta la ł po za s tr u k tu rą o rg a n iz a c y jn ą ta k ż e z a s a d y u d z ie la n ia p o ży czek , k r e d y tó w o raz cz y n n o ści b a n k o w y c h 23.
T a k ż e p rz e d s ię b io rs tw a w y o d rę b n io n e z o g ó ln e j a d m in is tra c ji p a ń stw o w e j n a m o cy ro z p o rz ą d z e n ia P re z y d e n ta 17 m a rc a 1927 r. o w y d z ie la n iu z a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h , p rz e m y sło w y c h , h a n d lo w y c h i g ó rn ic z y c h o ra z o ich k o m e rc ja liz a c ji, w y p o s a ż o n e b y ły w s ta tu ty n a d a w a n e p rzez w ła śc iw e g o m in istra i z a tw ie rd z a n e p rzez R adę M in istró w . S ta tu t p o d le g a ł o g ło szen iu w M
oni-20 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lit e j z dn. 28. 06. 1924 r. o n a d a n iu sta tu tu d la P a ń s tw o w e j F a b r y k i Z w ią z k ó w A z o t o w y c h w C h o r z o w ie (D z.U .R P nr 56, p oz. 568).
51 B y ły to: P a ń s tw o w a F a b r y k a Z w ią z k ó w A z o t o w y c h w C h o r z o w ie o r a z P a ń s t w o w e Z a k ła d y W o d o c ią g o w e n a G ó r n y m Ś lą s k u . P or. s z e r z e j K o s i k o w s k i , F o r m y . . . , s. 139 i n.
22 R o zp . P r e z y d e n ta R z e c z y p o s p o lite j z dn. 20. 01. 1924 r. w p r z e d m io c ie u s t a n o w ie n ia sta tu tu d la b a n k u e m is y j n e g o (D z.U .R P nr 8, p oz. 75).
23 R ozp . M in istr a S k a rb u z dn. 31. 05. 1924 r. o s t a t u c ie B a n k u G o s p o d a r c z e g o K r a j o w e g o (D z,U .R P nr 46, p oz. 478).
lo rz e P olskim . R o z p o rz ą d z e n ie w s k a z y w a ło n a z a g a d n ie n ia , k tó re p o w in n y b y ć re g u lo w a n e w sta tu c ie . S ta tu t p o w in ie n re g u lo w a ć z a sa d y u s ta la n ia z y sk u b ru tto , z a sa d y p rz e k a z y w a n ia S k arb o w i P a ń stw a c z y ste g o z y sk u b ilan so w eg o , o k re ś le n ie p o c z ą tk u i k o ń ca ro k u o p e r a c y j n e g o o ra z o k re ś le n ie sto su n k u liczby c z ło n k ó w R ad y A d m in is tra c y j n e j u rz ę d n ik ó w d o c z ło n k ó w n ie u rz ę d n ik ó w , a ta k ż e liczb y c z ło n k ó w D y re k c ji. S ta tu t p rz e d się b io rstw a sk o m e rc ja liz o w a n e g o m iał in n y c h a r a k te r a n iż e li s ta tu ty p rz e d s ię b io rs tw p o p rz e d n io s c h a ra k te ry z o w a n y c h . S ta n o w ił on b o w iem w a ru n e k s in e qua non w p isu p rz e d s ię b io rs tw a do r e je s tr u h an d lo w e g o , co p o w o d o w a ło n a b y c ie p rz ez re je s tr o w a n e p rz e d s ię b io rs tw o o so b o w o ści p ra w n e j. „ S ta tu t p rz e d s ię b io rs tw a s k o m e r c ja liz o w a n e g o n ie sta n o w ił z a te m je d y n ie sw o iste g o p rz e d łu ż e n ia a k tu u sta w o d a w c z e g o , ja k m iało to m iejsce w o m a w ia n y c h d o ty c h c z a s p rz y p a d k a c h . Był o n n a to m ia s t k o n ie c z n y m u z u p e łn ie n ie m ro z p o rz ą d z e n ia R ad y M in istró w w y d z ie la ją c e g o p rz e d s ię b io rstw o p a ń s tw o w e z o- g ó ln e j a d m in istra c ji, sta n o w ią c — o b o k p rz e p is ó w d e k re tu P re z y d e n ta —» b e z p o śre n ią p o d s ta w ę p ra w n ą d z ia ła ln o śc i p rz e d s ię b io rs tw a " 24.
3. C h a ra k te r tre śc i n o rm s ta tu to w y c h p rz e d s ię b io rs tw a s k o m e rc ja liz o w a n e g o sta ł się p o w o d e m z a lic z e n ia ich d o n o rm o c h a ra k te r z e p r y w a tn o p r a w n y m 25. P o g lą d ta k i w y w o d z ił się z fa k tu d o s trz e g a n ia w p rz e d s ię b io rs tw ie s k o m e rc ja liz o w a n y m sp lo tu e le m e n tó w p u b liczn o - i p ry w a tn o -p ra w n y c h . B. H e łc z y ń sk i p o d n ió sł, iż „ p rz e d się b io rstw a p a ń s tw o w e z sam ej sw ej n a tu r y są in s ty tu c ją p ra w a le ż ą c ą n ie ja k o n a sk rz y ż o w a n iu się ty c h d w ó c h p o rz ą d k ó w p ra w n y c h : p u b lic z n e g o i p r y w a tn e g o , i w sz e lk ie p ró b y , b y je p rz e n ie ść c a łk o w ic ie w z a k re s d z ia ła n ia je d n e g o z ty c h p o rz ą d k ó w , są z g ó ry s k a z a n e na n iep o w o d z en ie". G ra n ic ę m ięd zy ty m i p o rz ą d k a m i p ra w n y m i a u to r d o s trz e g ł w p u nk cie, ,,w k tó ry m a d m in is tra c ja p rz e d s ię b io rs tw a w c h o d zi w k o n ta k t z o g ó l n ą a d m in is tra c ją p a ń stw o w ą , tj. z o so b ą w ła śc iw e g o m in istra , w z g lę d n ie ta k ż e i M in istra S k a rb u ”28. Z u w a g i n a to, że w e w n ę trz n a o rg a n iz a c ja p rz e d s ię b io rs tw a n ie p o d le g a ła te g o ty p u k o n ta k to m , s ta n o w iła o n a d o m e n ę p ra w a p ry w a tn e g o .
W p rz e c iw ie ń s tw ie d o p rz e d s ię b io rs tw n ie w y o d rę b n io n y c h z a d m i n is tra c ji, k tó ry c h u s tró j n o rm o w a n y b y ł w d ro d z e p rz e p isó w p ra w n o - -p u b lic z n y c h i k tó r y o d p o w ia d a ł sc h e m a to w i u rz ę d ó w p a ń stw o w y c h i p rz e d s ię b io rs tw n ie p o s ia d a ją c y c h s ta tu tó w , o rg a n iz a c ję o k re ś la ła
B a n k, P o z y c j a . . . , s. 77.
25 H e ł c z y ń s k i , K o m e r c j a l i z a c j a . . . , s. 101. 46 T a m ż e , s. 97.
u s ta w a 27, z a sa d y o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw w y p o sa ż o n y c h w s ta tu ty p o d d a n e z o sta ły p rz ep iso m c h a ra k te r y z u ją c y m się trw a ło ś c ią i s ta b il n o śc ią w p ro w a d z o n y c h ro z w iąza ń .
2. STA TU T PRZED SIĘBIO RSTW A POD RZĄDEM DEKRETU Z D N IA 3 STY C ZN IA 1947 r.
O T W O R Z E N IU PRZEDSIĘBIORSTW P A Ń S T W O W Y C H
1. Pom im o z m ia n y sto su n k ó w ek o n o m ic z n o -p o lity c z n y c h , w P o lsce w p ie rw sz y m o k re sie p o w o je n n y m n ie n a s tą p iły ż a d n e z m ia n y w sfe rz e p ra w n e j o rg a n iz a c ji p rz e d się b io rstw . Z a ró w n o p rz e d się b io rs tw a p ań stw o w e , ja k i sp ó łd z ie ln ie b y ły n a d a l tra k to w a n e ja k k u p c y , do k tó ry c h w z a k re sie nie u n o rm o w a n y m o d rę b n y m i p rz e p isa m i m iały z a sto so w a n ie p rz e p is y o g ó ln e z a w a rte w k o d e k s ie h a n d lo w y m 28. O bo k is tn ie ją c y c h p rz e d w o je n n y c h je sz c z e p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h i p rz e ję ty c h pod za rz ą d p a ń s tw o w y in n y c h p rz e d s ię b io rs tw p o w s ta w ać z a c z ę ły now e, o p a rte je d n a k na is tn ie ją c y c h d o ty c h c z a s w z o rach , a le ta k ż e n ie m a ją c e sw y c h o d p o w ie d n ik ó w w P o lsc e m ię d z y w o je n n e j29. Z n a m ie n n y m je s t fakt, iż ani ra z u n ie z a s to s o w a n e z o sta ło w ó w czas ro z p o rz ą d z e n ie k o m e rc ja liz a c y jn e P re z y d e n ta z 1927 r.
Z m ia n y w z a k re s ie s tr u k tu r y o rg a n iz a c y jn e j p rz e m y s łu p a ń s tw o w e g o z a p o c z ą tk o w a ła u c h w a ła KERM z d n ia 22 p a ź d z ie rn ik a 1946 r. w s p ra w ie s tr u k tu r y o rg a n iz a c y jn e j p rz em y słu p o d le g a ją c e j M in istro w i P rz e m y słu 30. U c h w a ła o k re ś la ją c p o z y c ję p rz e d s ię b io rs tw a p a ń s tw o w e g o w s tru k tu rz e p rz e m y słu , n ie z a jm o w a ła się w z a sa d z ie p ro b le m a ty k ą fo rm y p ra w n e j p rz e d się b io rstw . W y p e łn ie n ie u c h w a ły w tym z a k re s ie sta n o w ił d o p ie ro d e k re t z d n ia 3 sty c z n ia 1947 r. o tw o rz e n iu p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h 31. Z ad a n iem jego b y ło u p o rz ą d k o w a n ie s tr u k tu r y p ra w n e j o g ro m n e j liczb y p rz e d się b io rstw , k tó r e z n a la z ły się w rę k u P a ń s tw a 3*.
27 Por. u s t a w ę z dn. 26. 03. 1920 r. w p r z e d m io c ie u r z ą d z a n ia lo t e r ii i z a ło ż e n ia P o ls k ie j P a ń s tw o w e j L o terii K la s o w e j (D z.U .R p nr 31, poz. 180), k tó r a s z c z e g ó ło w o o k r e ś la str u k tu r ę o r g a n iz a c y j n ą p o w o ła n e g o p r z e d s ię b io r s tw a .
J. G ó r s k i , P r a w n a o r g a n i z a c j a p r z e d s i ę b i o r s t w , P o z n a ń 1952, s. 87. ** P o w s t a ły w o w y m c z a s ie m . in.: p r z e d s ię b io r s t w o P o ls k ie B iu ro P o d r ó ż y „ O r b is" , P a ń s tw o w a W y t w ó r n ia P a p ie r ó w W a r t o ś c io w y c h , P o ls k ie L in ie L o tn ic z e „LOT", p r z e d s ię b io r s t w o p a ń s t w o w e P o ls k ie R a d io , a t a k ż e p r z e d s ię b io r s t w o p a ń s t w o w e F ilm P o ls k i, P a ń s tw o w a K o m u n ik a c ja S a m o c h o d o w a . Por. s z e r z e j B u c z k o w s k i , P r z e d s i ę b i o r s t w o . . . , s. 23 i n. 50 Z. R y b i c k i , A d m i n i s t r a c y j n o - p r a w n e z a g a d n i e n i a g o s p o d a r k i p l a n o w e j , W a r s z a w a 1968, s. 13. 31 D z.U . nr 8, p oz. 42. ?s G ó r s k i , P r a w n a o r g a n i z a c j a . . . , s. 93.
D e k re t z 1947 r. w isto cie sw y c h ro z w ią z a ń w z o ro w a n y b y ł n a ro z p o rz ą d z e n iu k o m e rc ja liz a c y jn y m P re z y d e n ta z 1927 r. M ięd zy tym i a k tam i z a c h o d z iły je d n a k isto tn e ró ż n ic e, k tó r e sp ro w a d z ić m ożn a do n a s tę p u ją c y c h k w e stii:
a) tw o rz y ć p rz e d s ię b io rstw o lu b w y o d rę b n ia ć je z a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j m ógł w ła śc iw y m in is te r w p o ro z u m ie n iu z M in istre m S k a r bu o raz z P re z e se m CUP, a p ó źn iej P rz e w o d n ic z ą c y m PKPG (a n ie R a da M in istró w );
b) tw o rz e n ie lu b w y d z ie le n ie n a s tę p o w a ło w d ro d z e z a rz ą d z e n ia p o d le g a ją c e g o o g ło szen iu w M o n ito rz e P olsk im (a nie w fo rm ie ro z p o rz ą d z e n ia o g ła sz a n e g o w D z ie n n ik u U staw );
c) p rz e w id z ia n o m o żliw ość tw o rz e n ia p rz e d s ię b io rs tw m a ją c y c h na ce lu k o o rd y n o w a n ie , n a d z o ro w a n ie i k o n tro lo w a n ie d z ia ła ln o śc i p rz e d się b io rstw ;
d) p rz e w id z ia n o p o w o ły w a n ie R ad N a d z o ru S p o łe czn e g o ja k o n ie za le żn eg o n ad z o rcz eg o , k o n tro ln e g o i o p in io d a w c z e g o o rg a n u p o d le g łe g o P re z y d iu m KRN (z resztą n ig d y n ie p o w o łan e g o ).
P o d sta w ą p ra w n ą d z ia ła n ia p rz e d s ię b io rstw a p a ń s tw o w e g o fu n k c jo n u ją c e g o n a z a s a d a c h o k re ś lo n y c h w d e k re c ie b y ł ob o k teg o a k tu ta k że s ta tu t. Był o n n a d a w a n y p rz e d s ię b io rs tw u p rz ez w ła ś c iw e g o m in i stra d z ia ła ją c e g o w p o ro z u m ie n iu z M in istre m S k a rb u o ra z P rez esem C e n tra ln e g o U rz ęd u P la n o w a n ia , a w z a k re s ie h a n d lu z a g ra n ic z n e g o ta k ż e w u z g o d n ie n iu z M in istre m Ż eg lu g i i H a n d lu Z a g ra n ic z n e g o (art. 3 ust. 1). S ta tu t p o d le g a ł o g ło szen iu w M o n ito rze P o lsk im i p o w in ie n b y ć n a d a n y n a jp ó ź n ie j w te rm in ie 3 m ie się c y od d a ty w y d a n ia z a rz ą d zen ia w p rz ed m io cie u tw o rz e n ia lub w y d z ie le n ia p rz e d się b io rs tw a z o g ó ln ej a d m in is tra c ji (art. 3 u st. 2). S ta tu ty p rz e d s ię b io rs tw is tn ie ją c y c h w d n iu w e jśc ia w ż y c ie d e k r e tu w in n y b y ć w c ią g u 6 m ie się c y od d a ty ro z p o czę cia o b o w ią z y w a n ia d e k re tu d o sto s o w a n e do je g o p rz e pisó w (art. 16 ust. 2).
S ta tu t sta n o w ił p o d s ta w ę p ra w n ą d z ia ła n ia p rz e d s ię b io rs tw a z u w a g i n a to, iż by ł on w y p e łn ie n ie m p rz e p isó w ra m o w y c h d e k re tu . O k re ś la ł o n k o n k re tn ą tre ść d z ia ła ln o śc i p rz e d s ię b io rs tw a 33. S ta tu t n o rm o w ał bow iem : (1) try b z a tw ie rd z a n ia p la n u g o s p o d a rc z e g o i fin a n s o w e g o p rz e d się b io rstw a (art. 6 ust. 2), (2) k w e stio , czy p rz e d się b io rs tw o m oże w e w ła sn y m im ieniu n a b y w a ć i zb y w a ć m a ją te k ru c h o m y , tu dzież z a c ią g n ą ć zo b o w ią z a n ia (art. 6 ust. 4), (3) liczbę cz ło n k ó w D y r e k cji o ra z je j k o m p e te n c je (art. 11), (4) z a sa d y p rz e p ro w a d z a n ia k o n tro li p rz e z w ład z e n a d z o rc z e (art. 13).
S ta tu t n ie s ta n o w ił n ie z b ę d n e g o w a ru n k u p o w sta n ia , a n a w e t istn
nia p rz e d się b io rstw a . W szczeg ó ln o ści, w p rz e c iw ie ń s tw ie do s ta tu tu p rz e d s ię b io rs tw a sk o m e rc ja liz o w a n e g o , n ie s ta n o w ił w a ru n k u sin e qua non w p isu p rz e d s ię b io rs tw a do re je s tr u . W p is m ó gł b o w iem n a s tą p ić n a w e t je sz c z e p rz e d je g o n a d a n ie m . W p is te n n a s tę p o w a ł je d y n ie na p o d sta w ie z a rz ą d z e n ia o u tw o rz e n iu b ąd ź w y d z ie le n iu p rz e d s ię b io r stw a o ra z z a w ia d o m ie n ia o u s ta n o w ie n iu je g o w ła d z (art. 5 u st. 3).
2. P om im o is to tn e j zb ież n o ści m ięd zy d e k re te m z d n ia 3 sty c z n ia 1947 r. o tw o rz e n iu p rz e d s ię b io rs tw p a ń s tw o w y c h a ro z p o rz ą d z e n ie m k o m e rc ja liz a c y jn y m z 1927 r., n ie m ożna b y ło u trz y m a ć a k tu a ln o śc i p o g lą d u sfo rm u ło w a n e g o n a g ru n c ie p rz e p isó w ro z p o rz ą d z e n ia d o s z u k u ją c e g o się w s ta tu c ie z e sp o łu n o rm p ry w a tn o -p ra w n y c h . Z w iąz ek z a c h o d z ą c y m ięd zy ro z p o rz ą d z e n ie m o k o m e rc ja liz a c ji a s ta tu te m p rz e d s ię b io rs tw a p rz y ró w n y w a n y b y ł do re la c ji z a c h o d z ą c e j m ięd zy p ra w e m a k c y jn y m i sta tu te m sp ó łk i a k c y jn e j34.
P o le m iz u ją c z ty m p o g ląd em , S. B uczk ow ski p o d n ió sł m ięd zy in n y mi, iż b a rd z o ra m o w y c h a r a k te r d e k re tu p o w o d u je k o n ie c z n o ść r e g u la c ji w s ta tu c ie ta k w a ż n e j k w e stii, ja k sp o só b z a tw ie rd z a n ia p la n u g o sp o d a rc z e g o i fin an so w eg o . T ra k tu ją c te n p la n ja k o c z ą s tk ę o g ó ln e g o p a ń stw o w e g o p lanu, k tó re g o s tru k tu rę i fu n k c jo n o w a n ie w y z n a c z a ją n o rm y p ra w a p u b liczn eg o , o d rz u c ił m o żliw o ść tra k to w a n ia n o rm s ta tu to w y c h ja k o ze sp o łu w y łą c z n ie n o rm p ry w a tn o -p ra w n y c h 35. S tą d też z a p ro p o n o w a ł, a b y s ta tu t tra k to w a ć ja k o ak t, w k tó ry m ,,obok s tr o n y p ry w a tn o -p ra w n e j w y s tę p o w a ć b ę d z ie p u b lic z n o -p ra w n y c h a ra k te r no rm k o n s tru k c y jn y c h , o d p o w ie d n io do d w o is te j roli p rz e d s ię b io rs tw a p a ń stw o w e g o w s y s te m ie g o s p o d a rk i p la n o w e j" 36.
3. ZASADY O R G A N IZ A C JI
I PROBLEM STA TU TU PRZEDSIĘBIORSTW P A Ń S T W O W Y C H W L A TA CH 1950— 1980
1. D e k re t z d n ia 26 p a ź d z ie rn ik a 1950 r. o p rz e d s ię b io rs tw a c h p a ń s tw o w y c h 37, k tó ry u c h y lił z d n iem 28 p a ź d z ie rn ik a 1950 r. d e k re t o tw o rz e n iu p rz e d s ię b io rs tw p a ń stw o w y c h , n ie p rz e w id y w a ł, w o d ró ż n ie n iu od d e k re tu z 1947 r., m o żliw o ści n a d a w a n ia p rz e d się b io rstw o m sta tu tu . P rze d w y d a n ie m d e k re tu z 1950 r. p o d ję ta z o s ta ła p rzez KERM u c h w a ła z d n ia 12 m a ja 1950 r. w s p ra w ie s tru k tu r y o rg a n iz a c y jn e j
34 H e ł с z y ń s к i. K o m e r c j a l i z a c j a . . . , s. 74 i n. 35 B u c z k o w s k i , P r z e d s i ę b i o r s t w o . . . , s. 50. 36 T d in ża , s. 50— 51.
u sp o łe c z n io n y c h p rz e d s ię b io rs tw p rz e m y sło w y c h p rz e m y słu k lu c z o w e go, c e n tr a ln y c h z a rz ą d ó w p rz e m y słu i z je d n o c z e ń 38. U c h w a ła ta o tw o rz y ła n o w y e ta p w sfe rze o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw p rz e m y sło w y c h . P re c y z o w a ła ona z a sa d y o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw d o sto so w u ją c ich s tru k tu rę do w y m a g a ń z a rz ą d z a n ia g o s p o d a rk ą sc e n tra liz o w a n ą , k tó re j p rz e d się b io rstw o tw o rz o n e b y ło dla w y k o n y w a n ia zadań , w y n ik a ją c y c h ' z n a ro d o w y c h p la n ó w g o s p o d a rc z y c h (art. 1 u st. 1 d e k re tu ). U c h w ała n ie w y c z e rp y w a ła je d n a k w sz y s tk ic h z a g a d n ie ń z w ią z a n y c h z p rz e d się b io rstw e m , w szczeg ó ln o ści n ie z a jm o w a ła się isto tn y m i cz y n n ik a m i s y tu a c ji p ra w n e j p rz e d się b io rs tw a , tak im i ja k sto su n k i w ła sn o śc io w e czy p ro b lem je g o o so b o w o ści p r a w n e j30.
D e k re t o p.p. re c y p u ją c ro z w ią z a n ia p rz y ję te w u c h w a le , u n o rm o w ał ta k ż e z a g a d n ie n ia d o tą d n ią nie o b jęte. Z a g a d n ie n ia szczeg ó ło w e w z a k re s ie o rg a n iz a c ji p rz e d s ię b io rs tw a o k re ś la ł a k t e r e k c y jn y p rz e d się b io rstw a (art. 4 ust. 1 d e k re tu ). W ra z ie p o trz e b y szc zeg ó ło w e p rz e p isy d o ty c z ą c e o rg a n iz a c ji w e w n ę trz n e j p rz e d s ię b io rs tw m ógł w y d a w ać P rz e w o d n ic z ą c y P a ń stw o w e j K om isji P la n o w a n ia G o sp o d arcze g o , zaś szc zeg ó ło w e p rz e p isy d o ty c z ą c e o rg a n iz a c ji fin a n so w e j i sy ste m u fin an so w eg o — M in iste r F in a n s ó w w p o ro z u m ie n iu z P rz e w o d n ic z ą cy m PKPG (art. 18 ust. 1).
2. W zw ią zk u z n o rm o w a n ie m a k te m e r e k c y jn y m o rg a n iz a c ji p rz e d się b io rstw a i b ra k ie m p o sta n o w ie ń d e k re tu w p rz e d m io c ie d o p u sz c z a l ności p o sia d a n ia sta tu tu , zro d ziła się w ą tp liw o ść, ,,czy p rz e d s ię b io r stw a d z ia ła ją bez sta tu tu , cz y za ta k i m ożna by ró w n o c z e ś n ie tr a k to w ać a k t o u tw o rz e n iu p rz e d s ię b io rstw a , s k o ro z a w ie ra p o d s ta w o w e d a n e d o ty c z ą c e o rg a n iz a c ji i d z ia ła ln o śc i p rz e d s ię b io rs tw a " 40. W ą tp li w ości te p o g łę b io n e z o sta ły d o d a tk o w o w ch w ili w e jś c ia w ż y c ie k o d e k su c y w iln e g o z 1964 r. S ta tu t w y s tę p u je tu ja k o je d e n z c z y n n i k ó w w p ły w a ją c y c h na z a k re s p ro k la m o w a n e j w art. 36 к.с. sp e c ja ln e j zd o ln o ści p ra w n e j osób p ra w n y c h 41. W y łą c z e n ie w d ro d z e s ta tu tu o k re -38 B iu l. PK P G nr 12, p oz. 145. 39 Г. R d b s Je ,i, P r z e d s i ę b i o r s t w o p a ń s t w o w e j a k o p o d m i o t a d m i n i s t r a c j i g o s p o d a r c z e j , P o z n a ń 19S6, s. 82. O r g a n iz a c ja p r z e m y s ło w y c h p r z e d s ię b io r s t w p a ń s t w o w y c h (u c h w a ła d o t y c z y ła t y lk o p r z e m y s łu k lu c z o w e g o ) o p ie r a ła • s i ę n a n a s t ę p u j ą c y c h z a s a d a c h : (1) z a s a d z ie p r z e d s ię b io r s t w je d n o z a k ła d o w y c h ; (2) j e d n o in s t a n c y j n o ś c i n a d zo ru , k o o r d y n a c ji, k o n tr o li i o g ó ln e g o k ie r o w n ic t w a ; (3) j e d n o ś c i g o s p o d a r k i p a ń s t w o w e j ; (4) p la n o w o ś c i g o s p o d a r k i p a ń s t w o w e j ; (5) r o z r a c h u n k u g o s p o d a r c z e g o ; ((i) j e d n o o s o b o w e g o k ie r o w n ic t w a . O m ó w ie n ia ty c h z a s a d d o k o n a ł G ó r s k i , P r a w n a o r g a n i z a c j a . . . , s. 97— 104. 40 R a b s k a, P r z e d s i ę b i o r s t w o s. 98. 41 O s p e c j a l n e j z d o ln o ś c i o s ó b p r a w n y c h zo b . m. n i. J. K o s i k , Z d o l n o ś ć p a ń s t w o w y c h . o s ó b p r a w n y c h w z a k r e s i e p r a w a c y w i l n e g o , W a r s z a w a 1963; S. S z o r, P r a w o c y w i l n e . C z ę i ć o g ó l n a , W a r s z a w a 1У67, s. 201— 202; A . W o l t e r , P r a w o
sło n e g o k a ta lo g u p ra w i o b o w ią z k ó w z z a k re s u z d o ln o śc i p ra w n e j o so by p ra w n e j, p o w o d u je , że o s o b a ta n ie m oże b y ć ju ż ich po dm io tem . K o d e k s w y m ag a , a b y s ta tu t o p a r ty b y ł n a u s ta w ie . O z n a c z a to, że w ro z u m ie n iu a r t. 36 k.c. s ta tu te m b ęd z ie ty lk o ta k i ak t, k tó re g o n a d a n ie lu b sa m o d z ie ln e u c h w a le n ie je s t p rz e w id z ia n e p rz ez u s ta w ę ja k o w a ru n e k p o w s ta n ia lu b d z ia ła ln o ś c i o so b y p ra w n e j, a n ie s ta tu t, k t ó r y s ta n o w i ty lk o l e x c o n tr a c tu s i je g o is tn ie n ie lu b n ie is tn ie n ie n ie m a w p ły w u n a s y tu a c ję p ra w n ą d a n e j o so b y p ra w n e j42. P o d k re ślić je d n a k trz e b a , ż e n ie k a ż d y s ta tu t, k tó re g o n a d a n ie lu b u c h w a le n ie p rz e w id u je u s ta w a , z a w ie ra w sw e j tre ś c i p ra w a i o b o w iąz k i o so b y p ra w n e j, k tó re j d o ty czy . D o d ać p o n a d to n a le ż y , że o b o w iąz ek p o s ia d a n ia s ta tu tu n ie je s t u s ta n o w io n y w s to s u n k u do w sz y s tk ic h o só b p ra w n y c h . D la te g o też p r z y jm u je się, że ro lę s ta tu tu w ty c h w y p a d k a c h m oże s p e łn ia ć z a rz ą d z e n ie lu b u c h w a ła o u tw o rz e n iu o so b y p r a w n e j — tzw. a k t o u tw o rz e n iu 43. S ta n o w i to w s to s u n k u do p rz e d s ię b io rstw p a ń s tw o w y c h is to tn e ro z s z e rz e n ie u ż y te g o w u s ta w ie p o ję c ia . W św ie tle tego, co p o w ie d z ia n o o s ta tu c ie p rz e d s ię b io rs tw a , w y d a je się, iż u to ż sa m ia n ie a k tu e r e k c y jn e g o i s ta tu tu p rz e d s ię b io rs tw a n ie m o żliw e b y ło co n a jm n ie j z d w ó c h p o w o d ó w : 1. S ta tu t re g u lo w a ł o rg a n iz a c ję i z a s a d y d z ia ła n ia p o d m io tu już istn ie ją c e g o . N ie m ógł n a to m ia s t p rz e jm o w a ć fu n k c ji w z a k re s ie k r e o w a n ia n o w y c h je d n o s te k o rg a n iz a c y jn y c h . 2. P ro b le m a ty k a s tr u k tu r y o rg a n iz a c y jn e j p rz e d s ię b io rs tw a p a ń s tw o w eg o b y ła tra k to w a n a ja k o d o m en a p ra w a p ry w a tn e g o , s tą d i s ta tu t w cz ę śc i d o ty c z ą c e j o rg a n iz a c ji sk ła d a ł się z ta k ic h w ła ś n ie n o rm . N a to m ia st a k t tw o rz ą c y p rz e d s ię b io rstw o m iał z d e c y d o w a n ie c h a ra k te r p u b lic z n o -p ra w n y 44.
3. Z w ię k sz e n ie sa m o d z ie ln o śc i p rz e d się b io rs tw , k tó r e n a s tą p iło
c y w i l n e . Z a r y s c z ę ś c i o g ó l n e j , W a r s z a w a 1978, s. 208,- A . S t e l m a c h o w s k i , C z y k r y z y s o s o b y p r a w n e j ? , R P E iS 1968, nr 3, s. 199 i n.; t e n ż e , W s t ę p d o t e o r i i p r a w a c y w i l n e g o , W a r s z a w a 1984, s. 251; J. W i s z n i e w s k i , S p e c j a l n a z d o l n o ś ć p r a w n a o s ó b p r a w n y c h , SP 1970, t. 2 6 /2 7 , s. 326; K o d e k s c y w i l n y . K o m e n t a r z , t. 1, W a r s z a w a 1972, s. 114— 115; S. G r z y b o w s k i , S y s t e m p r a w a c y w i l n e g o . C z ę ś ć o g ó l n a , W r o c ła w 1974, s. 358— 359; S. B u c z k o w s k i , Z. N o w a k o w s k i , P r a w o o b r o t u u s p o ł e c z n i o n e g o , W a r s z a w a 1971, s. 56— 60; Z. R a d w a ń s k i , Z a r y s c z ę ś c i o g ó l n e j p r a w a c y w i l n e g o , W a r s z a w a 1979, s. 147— 148. 42 K o d e k s c y w i l n y . K o m e n t a r z , t. 1, s. 114. P o d o b n e s t a n o w is k o z a jm u ją : K o s i k , Z d o l n o ś ć . . . , s. 90; S. W l o d y k a , P r a w o g o s p o d a r c z e . Z a r y s s y s t e m u . C z ę ś ć o g ó l n a , t. 1, W a r s z a w a 1981, s. 125. 43 R a d w a ń s к i, Z a r y s . . . , s. 147— 148. A u to r t e n t w ie r d z i, ż e „ p r z e z s ta tu t n a l e ż y p r z y ty m r o z u m ie ć t a k ż e d e c y z j e a d m in is tr a c y jn e , k tó r e k r e u ją o s o b ę p r a w n ą i u m a c n ia ją j e j c e l e lu b z a k r e s d z ia ła n ia ”. 44 B u c z k o w s k i , P r z e d s i ę b i o r s t w o . . . , s. 46 i 50 i n.
w d ru g ie j p o ło w ie la t p ię ć d z ie s ią ty c h , d o ty c z y ło ta k ż e ic h o rg a n iz a c ji45. K ie ru n e k zm ian z a p o c z ą tk o w a n y c h w ty m cz a sie p o tw ie rd z iła u s ta w a z d n ia 20 g ru d n ia 1958 r. o s a m o rz ą d z ie ro b o tn ic z y m 46.
P om im o n ie w ą tp liw e g o z w ię k sz e n ia sa m o d z ie ln o śc i p rz e d s ię b io rs tw a w sfe rz e k s z ta łto w a n ia je g o s tr u k tu r y o rg a n iz a c y jn e j, o b o w ią z y w a ło n a d a l w ie le a k tó w n a c z e ln y c h o rg a n ó w a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j o g r a n ic z a ją c y c h sw o b o d ę p rz e d s ię b io rs tw a w te j d zied zinie, u z a le ż n ia ją c je g o p o s tę p o w a n ie od d e c y z ji o rg a n ó w n a d r z ę d n y c h 47. P rz e ja w w s k a z a n y c h d z ia ła ń n a c z e ln y c h o rg a n ó w a d m in is tra c ji p a ń s tw o w e j sta n o w iła m ię d z y in n y m i u c h w a ła n r 11 R ad y M in istró w z d n ia 11 s ty c z n ia 1962 r. w s p ra w ie w z m o c n ie n ia słu żb te c h n ic z n y c h 48, k tó r a z a w ie ra ła w y ty c z n e z o b o w ią z u ją c e p rz e d s ię b io rs tw o do w p ro w a d z e n ia s tr u k tu r y o r g a n iz a c y jn e j słu żb y te c h n ic z n e j n a p o d s ta w ie w y ty c z n y c h je d n o s tk i n a d rz ę d n e j. N a to m ia s t w y ty c z n e s ta n o w ią c e z a łą c z n ik do u c h w a ły n r 58 R a d y M in istró w z d n ia 16 lu te g o 1962 r. w s p ra w ie sto s o w a n ia bez- w y d z ia ło w e j s tr u k tu r y o rg a n iz a c y jn e j o ra z in n y c h fo rm u s p ra w n ia n ia o rg a n iz a c ji p ro d u k c ji w p rz e d s ię b io rs tw a c h p rz e m y s ło w y c h 49, n a k ła d a ły o b o w ią z e k w p ro w a d z e n ia w try b ie o k re ślo n y m u c h w a łą u p ro sz c z o n e j fo rm y o rg a n iz a c ji w e w n ę trz n e j p rz e d s ię b io rs tw a . W p ro w a d z o n y s y s te m p o le g a ł n a k o n c e n tr a c ji fu n k c ji a d m in is tr a c y jn y c h w ra m a c h k o m ó re k „ z a rz ą d u ”, a p ro c e s ó w p r o d u k c y jn y c h — w k o m ó rk a c h „ r u c h u ”. N a le ż y p o d k re ślić , że o b y d w ie u c h w a ły b y ły a k ta m i s a m o
istn y m i.
W 1960 r. d o k o n a n a z o s ta ła n o w e liz a c ja 50 d e k r e tu o p rz e d s ię b io r s tw a c h p a ń stw o w y c h . W ś ró d w ie lu is to tn y c h ro z w ią z a ń z n a la z ło się ta k ż e u p o w a ż n ie n ie d la R ad y M in istró w do u s ta la n ia z a sa d o rg a n iz a c ji i p ro w a d z e n ia p rz e d s ię b io rs tw (art. 9). R ad a M in istró w n ie s k o rz y s ta
45 P o r. w s z c z e g ó l n o ś c i § 3 p k t 1 u c h w a ł y n r 7 0 4 R M z d n. 10. 11. 1956 r. w s p r a w ie r o z s z e r z e n ia u p r a w n ie ń p a ń s t w o w y c h p r z e d s ię b io r s t w p r z e m y s ło w y c h (M P nr 9 4 , p o z . 1074j, k tó r y z e z w a la ł p r z e d s ię b io r s t w o m n a s z c z e g ó ł o w e o k r e ś le n ie i c h o r g a n iz a c j i o r a z p k t 3.1. c z . A . u c h w a ł y nr 128 R M z dn. 18. 04. 1958 r. w s p r a w i e z m ia n str u k tu r y o r g a n iz a c y j n e j p a ń s t w o w e g o p r z e m y s łu k lu c z o w e g o (n ie p u b l.) u p o w a ż n ia j ą c y p r z e d s ię b io r s t w o d o u s t a le n ia n a p o d s t a w ie o b o w ią z u j ą c y c h p r z e p i s ó w p r a w n y c h s c h e m a t u i r e g u la m in u o r g a n iz a c y j n e g o .
46 D z .U . n r 77, p o z . 397; z m ie ń . D z.U . z 1974 r. n r 24, p o z . 142. U s ta w a o s a m o r z ą d z ie r o b o t n ic z y m w y p o s a ż a ła o r g a n y sa m o r z ą d u w p r a w o z a t w ie r d z a n ia str u k tu r y o r g a n iz a c y j n e j p r z e d s ię b io r s t w a (art. 7 p k t 3 lit. b).
47 A . C h e ł m o ń s k i , P r z e d s i ę b i o r s t w o p a ń s t w o w e w o b e c o r g a n ó w z w i e r z c h n i c h , W r o c ła w 1966, s . 25— 26.
« M P n r 17, p o z . 72. 48 M P n r 2 3, p o z . 97.
60 U s ta w a z d n. 16. 02. 1960 r. o z m ia n ie d e k r e tu z d n . 26. 11. 1950 r. o p r z e d s ię b io r s t w a c h p a ń s t w o w y c h (D z.U . n r 9, p o z. 57). T e k s t j e d n o lit y o g ł o s z o n y z o s ta ł w D z .U . z 1960 r. n r 18, p o z . 111.
