A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
TURYZM 6, 1990
SPRAWOZDANIA — COMPTES-RENDUS
Elżbieta Dziegieć
SPRAW OZDANIE Z PO BYTU WE FR A N C JI G R U PY PRACO W NIKÓ W I STUDENTÓW SPE C JA LN O ŚC I GEO G R A FIA TURYZMU
UN IW ERSYTETU ŁÓDZK IEG O
LE CO M PTE-REN DU DE SÉJO U R EN FRANCE DÜN GROUPE DE TRAVA ILLEURS SC IEN TIFIQ U ES ET D ’ÉTUDIANTS EN GÉO G R A PH IE DU TOURISM E DE I ’U N IV ERSITÉ DE ŁÓDŹ
Zgodnie z obow iązującym n a la ta 1986— 1987 aneksem do um ow y bezpośredniej w spółpracy U n iw ersy tetu Łódzkiego i U n iw ersy tetu w A ngers, przeb yw ała w e F ra n c ji w dniach 6—20.09.1987 r. k olejn a grup a stu d en tó w specjalności geografia tu ry z m u In s ty tu tu G eografii Ekonom icznej i O rganizacji P rz estrz e n i w składzie: Jo a n n a Cichocka, M aja D ykczyńska, V ioletta F ran eck a, K rzysztof G abryszew ski, D orota H ajduk, Jo la n ta K ostrzew a, M ałgorzata M alinow ska i Tom asz Osadów - ski. O piekunam i g ru p y b y ły — d r E lżbieta Dziegieć i m gr inż. arch. Sylw ia K aczm arek.
Podpisana w 1983 r. um owa, głów nie o ch ara k te rz e dydaktycznym , przew id u je coroczne, przem ienne w y m ian y stu d en tó w (8 + 2 opiekunów ), w celu uczestniczenia w stażach tereno w ych organizow anych przez w spółpracujące In sty tu ty . D otychczas studenci fran cu scy przebyw ali w Polsce 3-krotnie, biorąc udział w ćw iczeniach tereno w ych o rg ani zow anych przez Z akład G eografii Miast' i T ury zm u dla stu d en tó w spe cjalności geografia tu ry z m u — w 1984 r. w regionie bieszczadzkim, 1986 r. — su w alsko-augustow skim (S. K a c z m a r e k 1988) i w 1988 r. — w regionie kazim iersko-nałęczow skim . S tud enci zaś polscy b y li we F ra n c ji w 1985 r. (B. O l s z e w s k a , A. W y c h o w a n i e . c 1987) i w 1987.
P o b y t w e F ra n c ji g ru p y polskiej — zgodnie z um ow ą — skład ał się z dw óch części: 7-dniow ego udziału w stażu terenow ym oraz części krajoznaw czo -d y dakty czn ej m ającej na celu poznanie A ngers i P ary ża, a także fu nkcjonow ania francuskich placów ek i in sty tu c ji tury sty czny ch .
W 1987 r. In sty tu t Studiów W yższych T u ryzm u i H otelarstw a U n i w e rsy te tu w A ngers zorganizow ał staż dla swoich studentów na w yspie O leron. W yspa ta, o pow ierzchni 18 000 ha położona je s t w strefie szelfow ej O ceanu A tlantyckiego u w ybrzeża francuskiego, na północ od ujścia G aronny, n a wysokości m iasta R ochefort. A d m in istracy jnie p rzynależy do d e p a rta m e n tu C h aren te-M aritim e. J e s t to jedna z n a j łatw iej dostępnych w ysp francu sk ich na A tlan ty k u . Z lądem łączy ją
m ost o długości 3024 m. Posiada także lotnisko w Bois F le u ry dostępne dla sam olotów lekkich, oraz połączenie statk iem z pobliską w yspą Aix.
Podczas stażu stud en ci zakw aterow ani byli w ośrodku w akacyjn y m „M oulin de la C óte” w m iejscow ości L e C h ateau ’O relon, będącej siedzibą jed n ej z ośm iu gm in, n a k tó re podzielona jest w yspa.
W stażu uczestniczyło 55 stu d entó w francusk ich re k ru tu ją c y c h się z większości dep artam en tó w F ra n c ji (w ty m i zam orskich), a także z zagranicy (Tunezja, K am erun). N ależy bowiem zaznaczyć, iż zasięg oddziaływ ania U niw ersy tetu w A ngers w zakresie studiów tu ry sty c z nych jest bardzo rozległy. Uczelnia ta je s t jed n y m z trzech u n iw e r sytetów francu skich (obok P a ry ż I i Lyon II) prow adzących sp ecjali zację z tu ry zm u n a poziom ie licence, jak i maîtrise, a ostatnio także magistre. Na specjalizację tę przy jm ow an i są stud enci po pierw szym cyklu kształcenia (2- lu b 3-letnim ) różnych k ierun kó w podstaw ow ych. Staż, w k tó ry m uczestniczyła nasza gru p a, był inicjujący m zajęcia na specjalności tu ry zm u w U niw ersytecie w A ngers.
P odstaw ow ym celem stażu było sporządzenie przez stu d entó w fra n cuskich ra p o rtu dotyczącego rela cji fu n k cji tu ry sty cz n e j i tra d y c y jn y c h działalności gospodarczych, a także w ytycznych w spraw ie polityki z a gospodarow ania i persp ek ty w iczny ch działań w zakresie w spółistnienia obu form na w yspie O leron. W ym agało to zebrania odpow iednich m ateriałów dotyczących form zagospodarow ania i w ielkości ru c h u tu ry s tycznego, działalności in sty tu c ji o rganizujących i sty m u lu jący ch ru ch tu ry styczny , sy tu acji społeczno-gospodarczej i dem ograficznej w yspy. S tudenci przeprow adzali w yw iady — wg opracow anych przez praco w ników In sty tu tu bardzo szczegółowych an k iet — w e w szystkich p la ców kach i in sty tu cja ch tu ry sty czn y ch , jak i p a ratu ry sty czn y ch , a także w ykonyw ali uproszczoną m apę użytkow ania ziemi i krajobrazow ą. O p ra cow anie staty sty czn e m ateriałów — przy użyciu now oczesnych środków obliczeniow ych — i część opisowa m iały być w ykonane podczas dru giej
części stażu dla stu d en tó w francuskich, k tó ra odbyw ała się w A n gers.
S tu d enci polscy w zależności od znajom ości języka zachodnioeuro pejskiego przydzieleni zostali pojedynczo do g ru p stud entó w francu sk ich w ład ających rów nież ty m językiem . P raco w ali oni na tere n ie ośm iu gm in (le C hateau d ’O leron, S a in t P ie rre d ’O leron, la B rée-les Bains Dolus, S a in t Georges d ’O leron, S ain t D enis d ’O leron, S a in t T ro jan -les- -Bains, le G ran d Village), prow adząc b adania w spólnie z kolegam i fra n cuskim i.
K ierow nikiem stażu terenow ego z ram ien ia In s ty tu tu Studiów W yż szych i H o telarstw a był prof, d r D aniel C lary. P om agali m u prof, d r A ndré-L ouis S anguin oraz asy ste n t D om inique F ranche.
W realizacji założonego celu bardzo pom ocne były, organizow ane co dziennie w godzinach w ieczornych, spotkania z osobam i odpow iedzial n y m i za rozw ój poszczególnych działalności na w yspie (hodowla ostryg, rybołów stw o, w iniarstw o), a tak że rep re z en ta n ta m i hotelarstw a, d rugich rezydencji, w y n a jm u m ieszkań, k u ltu ry , fo lkloru i anim acji. D la g ru p y polskiej zorganizow ano dw ie w ycieczki — objazdow ą po w yspie oraz na tere n y hodow li ostryg. Cała g ru p a uczestniczących w stażu została p rz y ję ta przez M era le C h ateau d ’Oleron.
W yspa O leron b yła bardzo w dzięcznym teren em dla realizacji za łożonego celu, do badania k onfliktów rodzących się z funkcjonow ania tra d y c y jn y c h działalności gospodarczych i tu ry sty k i. J e s t to teren a tra k c y jn y pod w zględem w alorów n a tu ra ln y c h . Na w ybrzeżach, zw łasz cza zachodnich, do m inu ją szerokie piaszczyste plaże. L asy w y stęp u ją głów nie w południow ej części w yspy (gm iny le G rand V illage i St. T rojan-les-B ains), a także w części w schodniej na północ od B oyar- dville. O leron, podobnie jak w ybrzeże śródziem nom orskie, c h a ra k te ry zuje się dużym usłonecznieniem — pow yżej 2600 godzin w ciągu rok u . W iele zabytków a rc h ite k tu ry rom ańskiej, gotyckiej, oryginalnego b u dow nictw a m iejscow ego podnosi w alo ry tu ry sty czn e w yspy.
D la tu ry stó w a tra k c y jn e są rów nież tra d y c y jn e działalności gospo darcze, zwłaszcza hodow la ostryg, m ająca tu ponad 100-letnią historię. O leron w raz z przyległym szelfem stanow i jeden z najw iększych b a senów hodow lanych tego sp ecjału francuskiego, z pow ierzchnią w y no szącą 3800 ha eksploatow aną przez 2000 hodowców (w tym 700 ekspor terów ). Z basenu tego pochodzi ponad 50% fran cuskiej p ro d u k cji ostryg. Są to ostrygi najw yższej klasy, poszukiw ane w całym k raju . Hodowla ostryg przebiega zarów no w strefie oceanicznej, jak i na lądzie w y ko rzy stu ją c tu te re n y dep resy jn e, k tó re do X IX w. u żytkow ane były jako solanki. C echuje ją specyficzny k rajo b raz — baseny hodow lane, połączenia kanałow e, ch arak te ry sty c z n e budow nictw o gospodarcze. Z ho
dowlą zw iązana jest pew na uciążliwość, k tó rą są kom ary. Nie m ożna jednak przeprow adzić tu akcji odkom arzania, poniew aż ucierp iałab y na tym jakość ostryg. Hodowla prow adzona jest we w schodniej (na po łu d nie od B oyardville) i południow ej części w yspy.
Rys. 1. W yspa Oleron
1 drogi główne, 2 — drogi lokalne, 3 — w ażniejsze miejscowości, 4 — lasy, 5 — Wody
L'île O leron
* routes principales, 2 — routes locales, 3 — localités de poids, 4 — fo>rêts. 5 — eaux
Z położeniem O leron w strefie przypływ ów i odpływ ów zw iązane jest, popu larne tu, „zbieractw o owoców m orza”.
nej latorośli, prod u kcja win, a przede w szystkim koniaków i słyn n ych aperitifów „P in ea u ”, k tó re p ow stają z połączenia koniaku i świeżego soku w inogronowego. K o n cen tru je się ona głów nie w środkow o-zachod- n iej części w yspy w rejo nie ograniczonym m iejscow ościam i: St. P ie rre , St. G eorges i Domino. Działa tam 11 dużych producentów (ind yw idu al nych i spółdzielczych) rek lam u jący ch się i zachęcających do zwiedzania
ich piwnic.
Do X X w. w yspa była gęsto zaludniona. Podstaw ow ym i zajęciam i ludności było rolnictw o, rybołów stw o i pozyskiw anie soli z w ody m ors kiej. Później, a zwłaszcza od la t pięćdziesiątych obecnego stulecia, n astępow ała em igracja ludności na k o n ty n en t. P oczątki rozw oju tu ry s ty k i na w yspie O leron sięgają X IX w. W 1899 r. istn iały tu już dwa hotele. Ruch tu ry sty cz n y do la t sześćdziesiątych był jednak niew ielki. W śród przyjeżdżających dom inow ała ludność zamożna. W ybudow a nie w 1966 r. m ostu łączącego w yspę z lądem przyczyniło się do w zrostu zainteresow ania turystycznego w yspą głów nie osób średnio zam ożnych. Rozpoczął się proces w y k up yw ania działek pod bu d o wę d rugich rezydencji, budow a kem pingów , ośrodków kolonijnych, w io sek w akacyjnych, a także budow nictw a nastaw ionego na w ynajem m ie szkań.
A k tu aln ą pojem ność bazy noclegow ej szacuje się na 135 tys. m iejsc. D om inują m iejsca na kem pingach (35 tys.), k tó re są bądź w łasnością gm iny (z reg u ły 2-gwiazdkowe), bądź osób p ry w a tn y c h (3-gwiazdkowe). N astępną form ą odgryw ającą dużą rolę są drugie rezydencje. W 1982 r. było ich 6699, co stanow iło 47,7% ogólnej liczby dom ów m ieszkalnych na w yspie. W łaściciele ich to m ieszkańcy dużych m iast północnej F ran cji, P aryża, a także osoby urodzone na w yspie, a m ieszkające na stałe
na lądzie.
W niek tó ry ch gm inach np. la B rée-les-B ains liczba drugich re z y dencji (646) znacznie przew yższa liczbę budynków m ieszkalnych stałej ludności (253). Typow e dla w yspy są także działki w ykupione przez osoby z zew nątrz, a dotychczas nie zabudow ane. W czasie sezonu le t niego zapełniają się one k araw an in g am i lu b nam iotam i.
W yspę zam ieszkuje obecnie ok. 20 tys. stałych m ieszkańców . To stałe zaludnienie cechuje znacznie zaaw ansow any proces starzenia się. Zw iązane jest to nie tylko z faktem osiedlania się na stałe w łaścicieli d rugich rezy den cji po ich przejściu na e m ery tu rę, lecz także z nadal trw ający m i, choć w m niejszej skali — procesam i em igracyjnym i. We w szystkich gm inach osoby, k tó re ukończyły 65 rok życia, stanow ią ponad 20% ogólnego ich zaludnienia. W yspa O leron jest dobrym p rz y k ładem przekształceń p rzestrzen i w iejskich w p rzestrzeń tu ry sty czn ą. Rozwój ru ch u turysty czn eg o jest pow ażną szansą rozw oju gospodar
czego w yspy, k tó ra przeżyw ała przez długie la ta stag n ację ekonomiczną, a w rez u lta c ie znaczne procesy em igracji ludzi m łodych. Rozwój tu ry s tyki spow odow ał m. in. w yprzedaż ziem i n a cele tu ry sty czn e, w zrost
ru c h u budow lanego, odrodzenie się rybołów stw a, now e m iejsca p rac y w usługach, przekształcił dotychczasow y układ p rze strz e n n y wsi.
D ruga część stażu krajozn aw czo -dy d aktyczna obejm ow ała pobyt w A ngers (4 dni) i P a ry ż u (2 dni). W A ngers gru p a polska m iała m ożli wość zapoznania się z kształceniem specjalistów w zakresie tu ry z m u na
tam tejszy m U n iw ersytecie (spotkania z pracow nikam i In sty tu tu ) oraz p rak ty czn ą działalnością in sty tu c ji tu ry sty cz n y c h (m. in. C entrum K o n
gresowe). S tudenci zapoznali się tak że z niezw ykle bogatym i w aloram i antropogenicznym i m iasta. Podczas p obytu w A ngers — n a uroczystym sp otkaniu pracow ników In sty tu tu , stu d en tów fran cuskich (w ty m ró w nież b yły ch uczestników stażu w Polsce w 1986 r.) i polskich — bardzo pozytyw nie oceniano w y nik i dotychczasow ej w spółpracy. Podpisany zos ta ł aneks do um ow y o w sp ó łp racy z U n iw ersytetm Łódzkim na dalsze dwa la ta (1988— 1989).
O statn i etap podróży stanow ił P a ry ż, gdzie poznano uk ład prze- strzen n o -fu n k cjo n aln y m iast oraz jego podstaw ow e zabytki, a także form y działalności in sty tu cji obsługujących ru c h tu ry sty czn y .
P rzy g o to w an y przez stro n ę fran cu sk ą pro g ram p o b ytu był niezw ykle bogaty i in teresu jący . S tudenci polscy — specjalizujący się w p ro b le m aty ce tu ry z m u — m ieli m ożliwość zapoznania się z różnym i form am i zagospodarow ania turystycznego, z funkcjonow aniem w ielu in sty tu cji
i obiektów tu ry stycznych , a także z p ozytyw am i i k o nfliktam i w y n ik a jącym i z rozw oju fu n k cji tu ry sty czn y ch na danym terenie. D ośw iad czenia i w iedza zdobyta przez naszych stu d entó w podczas p o bytu we F ra n c ji niew ątpliw ie będą w yk o rzy sty w ane w ich przyszłej p rac y za wodow ej.
W czasie całego p obytu tow arzyszyła g ru pie polskiej niezw ykła serdeczność i życzliwość ze stro n y fran cuskiej, zarów no pracow ników In sty tu tu , jak i studentów . W organizację p o by tu naszej g ru p y zaan ga żow anych było w ielu pracow ników naukow ych oraz byłych uczestników
stażu w Polsce w 1986 r.
PIŚMIENNICTWO
K a c z m a r e k S.( 1989, Sprawozdanie z ćwiczeń terenow ych w Polsce grupy pra
co w ników i studentów francuskich z Uniwersytetu w Angers, ,,Acta Univeïsf-
O l s z e w s k a В., W y c h o w a n i e c A., 1987, Sprawozdanie z ćwiczeń tereno
wych we Francji grupy pracowników i studentów specjalności geografia tu ryzmu Uniwersytetu Łódzkiego, „Acta U niversitatis Lodziensis", Turyzm 3,
s. 154— 163.
Instytutu Geografii Ekonomicznej i O rganizacji Przestrzeni
U niw ersytetu Łódzkiego aT. Kościuszki 21 90-418 Łódź
Dr Elżbieta Dziegieć
Zakład Geografii M iast i Turyzmu
W płynęło: 18 stycznia 1980
