View of A Juvenile Person as a Donor and a Recipient – Ex Vivo and Ex Mortuo. Regulations and Legal Issues
18
0
0
Pełen tekst
(2) y oceni w wi kszoci jako poprawne i zasadne. Niemniej jednak niektóre z nich powinny by bardziej doprecyzowane bd zmienione, tak aby wykluczy pojawiajce si sprzecznoci. Celem pracy jest omówienie rozwiza prawnych dotyczcych przeszczepów ex vivo i ex mortuo, których podmiotem jest maoletni jako dawca albo biorca, oraz rozwa
(3) enie argumentów prawnych uzasadniajcych i negujcych konieczno ich dokonywania, w zale
(4) noci od wyst powania przesanek prawnych. Na podstawie art. 9 i 9a ustawy z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów1 przeszczep ex mortuo od dawcy maoletniego mo
(5) e by dokonany po stwierdzeniu trwaego nieodwracalnego ustania czynnoci mózgu (mierci mózgu) lub nieodwracalnego ustania kr
(6) enia krwi2. W odniesieniu do pierwszej przesanki trwae i nieodwracalne ustanie czynnoci mózgu stwierdza, na podstawie kryteriów, komisja zo
(7) ona. Dr JOLANTA PACIAN – adiunkt Katedry Zdrowia Publicznego, Wydzia Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego, ul. W. Chodki 1, 20-093 Lublin; e-mail: jolapacian@gmail.com 1 Tekst jedn.: Dz. U. 2015, poz. 793; rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 4.12.2009 w sprawie szczegóowych warunków pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, tkanek i narzdów Dz. U. Nr 213, poz. 1656. 2 J. HABERKO, I. UHRYNOWSKA-TYSZKIEWICZ, Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów. Komentarz, LEX/el 2014..
(8) 70. JOLANTA PACIAN. z trzech lekarzy posiadajcych specjalizacj , w tym co najmniej jednego specjalisty w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii oraz jednego specjalisty w dziedzinie neurologii lub neurochirurgii. Natomiast nale
(9) y zauwa
(10) y ,
(11) e wystpienie drugiej przesanki bezwzgl dnie sprowadza si do koniecznoci uznania,
(12) e samo nastpienie nieodwracalnego zatrzymania kr
(13) enia nie jest równoznaczne ze mierci osoby, ale musi jeszcze zosta stwierdzony zgon, nast pujcy dopiero wskutek nieodwracalnego zatrzymania kr
(14) enia. Tak wi c wystpienie nieodwracalnego ustania kr
(15) enia, bez stwierdzenia zgonu b dcego jego nast pstwem, nie warunkuje jeszcze legalnoci dokonania transplantacji. Jak susznie zauwa
(16) a J. Duda, „niezale
(17) nie od powy
(18) szego zarówno z u.transpl., jak i wytycznych nie wynika, kto dokonuje wyboru lekarza, który miaby stwierdzi nieodwracalne zatrzymanie kr
(19) enia dla potrzeb eksplantacji. […] Wydaje si równie
(20) , i
(21) lekarzem stwierdzajcym zgon wskutek nieodwracalnego zatrzymania kr
(22) enia nie powinien by lekarz leczcy pacjenta”3. Brak takiego uregulowania prawnego mo
(23) e stanowi przesank zach cajc do dokonywania nadu
(24) y , a tym samym prowadzi do sytuacji, w których b d stosowane mao przejrzyste kryteria przeprowadzania takich zabiegów. Dlatego te
(25) nale
(26) y postulowa de lege ferenda wprowadzenie stosowych regulacji w ustawie transplantacyjnej. Natomiast przeszczep ex vivo od dawcy maoletniego mo
(27) e by dokonany, gdy zostaj zachowane obligatoryjnie nast pujce warunki. Po pierwsze – pobranie nast puje na rzecz krewnego w linii prostej, rodze stwa, osoby przysposobionej lub ma
(28) onka oraz na rzecz innej osoby, je
(29) eli uzasadniaj to szczególne wzgl dy osobiste. Po drugie – w odniesieniu do pobrania szpiku lub innych regenerujcych si komórek lub tkanek, pobranie mo
(30) e nastpi równie
(31) na rzecz innej osoby. Po trzecie – pobranie szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej od maoletniego, który nie posiada penej zdolnoci do czynnoci prawnych, mo
(32) e by dokonane za zgod przedstawiciela ustawowego po uzyskaniu zgody sdu opieku czego, waciwego ze wzgl du na miejsce zamieszkania kandydata na dawc . W przypadku, gdy dawc szpiku jest maoletni powy
(33) ej lat trzynastu, wymagana jest tak
(34) e jego zgoda. Szczegóowe wymogi przeprowadzania przeszczepów ex vivo zostay okrelone w art. 12 ustawy transplantacyjnej. S to m.in.: 1) zasadno i celowo pobrania i przeszczepienia komórek, tkanek lub narzdów od okrelonego dawcy ustalaj lekarze pobierajcy oraz przeszczepiajcy je okrelonemu biorcy na podstawie aktual3. J. DUDA, Cywilnoprawna problematyka transplantacji medycznej, Warszawa 2011, s. 123..
(35) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 71. nego stanu wiedzy medycznej; 2) pobranie zostao poprzedzone niezb dnymi badaniami lekarskimi ustalajcymi, czy ryzyko zabiegu nie wykracza poza przewidywane granice dopuszczalne dla tego rodzaju zabiegów i nie upoledzi w istotny sposób stanu zdrowia dawcy; 3) kandydat na dawc zosta przed wyra
(36) eniem zgody szczegóowo, pisemnie poinformowany o rodzaju zabiegu, ryzyku zwizanym z tym zabiegiem i o dajcych si przewidzie nast pstwach dla jego stanu zdrowia w przyszoci przez lekarza wykonujcego zabieg oraz przez innego lekarza niebiorcego bezporedniego udziau w pobieraniu i przeszczepieniu komórek, tkanek lub narzdu; 4) kandydat na dawc ma pen zdolno do czynnoci prawnych i wyrazi dobrowolnie przed lekarzem pisemn zgod. na pobranie komórek, tkanek lub narzdu w celu ich przeszczepienia okrelonemu biorcy; wymóg okrelenia biorcy przeszczepu nie dotyczy pobrania szpiku lub innej regenerujcej si komórki i tkanki; 5) kandydat na dawc zosta przed wyra
(37) eniem zgody uprzedzony o skutkach dla biorcy wynikajcych z wycofania zgody na pobranie komórek, tkanek lub narzdu, zwizanych z ostatni faz przygotowania biorcy do dokonania ich przeszczepienia; 6) kandydat na biorc zosta poinformowany o ryzyku zwizanym z zabiegiem pobrania komórek, tkanek lub narzdu oraz o mo
(38) liwych nast pstwach pobrania dla stanu zdrowia dawcy, a tak
(39) e wyrazi zgod na przyj cie komórek, tkanek lub narzdu od tego dawcy; wymóg wyra
(40) enia zgody na przyj cie przeszczepu od okrelonego dawcy nie dotyczy szpiku lub innych regenerujcych si komórek i tkanek.. 1. KRYTERIA DEFINIOWANIA OSOBY MAOLETNIEJ. W prawie polskim mo
(41) na wyró
(42) ni dwa kryteria, na podstawie których okrela si dan osob jako maoletni. S nimi – po pierwsze – wiek, a po drugie – stan cywilny. W odniesieniu do pierwszej przesanki, zgodnie z art. 10 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny4 penoletnim jest, kto uko czy lat osiemnacie. Tak wi c zgodnie z powy
(43) szym, maoletnim jest ka
(44) da osoba, która nie uko czya osiemnastu lat. W odniesieniu za do drugiej przesanki nale
(45) y przywoa art.10 § 2 k.c. w zwizku z art. 10 § 1 zd.1. ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opieku czy5, które stanowi, i
(46). 4 5. DZ. U. 1964, Nr 16, poz. 93; tekst jedn.: Dz. U. 2014, poz. 121 z pón. zm. DZ. U. 215, poz. 583 z pón. zm.; tekst jedn.: Dz. U. 2012, poz. 788 z pón. zm..
(47) 72. JOLANTA PACIAN. równie
(48) stan cywilny warunkuje status maoletniego. Art. 10 § 2 k.c. gosi, i
(49) przez zawarcie ma
(50) e stwa maoletni uzyskuje penoletno . Nie traci jej w razie uniewa
(51) nienia ma
(52) e stwa. Natomiast zgodnie z art. 10 § 1 zd.1. k.r.o., nie mo
(53) e zawrze zwizku ma
(54) e skiego osoba niemajca uko czonych lat osiemnastu. Jednak
(55) e z wa
(56) nych powodów sd opieku czy mo
(57) e zezwoli na zawarcie zwizku ma
(58) e skiego kobiecie, która uko czya szesnacie lat, a z okolicznoci wynika,
(59) e zawarcie ma
(60) e stwa b dzie zgodne z dobrem zao
(61) onej rodziny. Tak wi c w niektórych sytuacjach równie
(62) zmiana stanu cywilnego skutkuje nabyciem penej zdolnoci do czynnoci prawnych. Zatem definicja ustawowa maoletniego na gruncie prawa cywilnego nie jest jednoznaczna. Troch kontrowersyjna jest propozycja zgoszona przez A. Ga sk -liwk , dotyczca sposobu kwalifikowania maoletnich w przypadku transplantacji ex mortuo. Jej zdaniem „ustawodawca zdecydowa si na wyodr bnienie trzech kategorii podmiotów tj. maoletniego poni
(63) ej 16 roku
(64) ycia, maoletniego powy
(65) ej 16 roku
(66) ycia dziaajcego z rozeznaniem i maoletniego powy
(67) ej 16 roku
(68) ycia niedziaajcego z rozeznaniem, dopisujc tym podmiotom okrelone [uprawnienia]”6. Mao zasadne wydaje si wyodr bnienie w grupie pacjentów maoletnich takich, którzy dziaaj i nie dziaaj z rozeznaniem. Szesnastoletni bowiem pacjent, bez wzgl du na stopie czy zdolno oceniania stanów faktycznych, zawsze ma ograniczon zdolno do czynnoci prawnych, co oznacza w praktyce pewne ograniczenia w dokonywaniu prawnie skutecznych dziaa . Nie oznacza to jednak,
(69) e czynnoci prawne dokonane przez tak osob s obligatoryjnie nieskuteczne prawnie. One mog rodzi skutki prawne w sytuacji potwierdzenia przez przedstawicieli ustawowych maoletniego bd przez samego maoletniego z chwil uzyskania penoletnoci. Dokonywanie zatem takiego podziau pozostaje w sprzecznoci z definicj ograniczonej zdolnoci do czynnoci prawnych, obowizujcej na gruncie prawa cywilnego, która ju
(70) swoim zakresem przedmiotowym obejmuje t grup osób.. 2. MAOLETNI DAWCA W PRZEPISACH PRAWA MIDZYNARODOWEGO. Szczególny problem stanowi jednak dokonywanie przeszczepów ex vivo od dawcy maoletniego. Mo
(71) na postawi pytanie, czy maoletni maj prawo czy 6. A. GASKA-LIWKA, Transplantacja ex mortuo z udziaem maoletniego, „Prawo i Medycyna” (2013), nr 1-2, s. 74; A. PYRZYSKA, Dostp pacjenta do wiadcze zdrowotnych (na tle ustawy o dziaalnoci leczniczej), „Pa stwo i Prawo” 2011, nr 12, s. 16..
(72) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 73. obowizek bycia dawcami dla osób, z którymi s spokrewnieni? Udzielnie jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie jest niezwykle trudne, jeli w ogóle mo
(73) liwe. Wydaje si jednak,
(74) e zawsze najbardziej racjonalnym argumentem w takich sytuacjach powinno by przede wszystkim dobro takiej osoby maoletniej, a dopiero w dalszej kolejnoci dobro biorcy. Nie mo
(75) e tutaj dochodzi do nadu
(76) y ani tym bardziej wywierania jakichkolwiek prób nacisku na maoletniego, aby zosta dawc i za wszelk cen obowizany by ratowa zdrowie, a czasem nawet
(77) ycie rodze stwa, a zwaszcza rodziców. O ile rodzicie maj moralny obowizek ratowania
(78) ycia i zdrowia dzieci, o tyle trudno to twierdzenie odnie do dzieci. Oczywicie powód jest prosty, bowiem to dzieci z reguy powinny
(79) y du
(80) ej ni
(81) ich rodzice. A w sytuacji, kiedy b d dawcami, ta prawidowo cz sto mo
(82) e zawodzi . Idc dalej, gdyby przeprowadzi wnioskowanie a contrario, to odpowied byaby z pewnoci twierdzca. Bo skoro taki obowizek ci
(83) y na rodzicach jako opiekunach prawnych, to równie
(84) i dzieci, jako ich przyszli opiekunowie, powinny by nim obci
(85) one. Pojawia si jednak wtpliwo , czy tak postawiony wniosek mo
(86) e znale uzasadnienie moralne. Prawa osoby maoletniej zawarte s w wielu aktach prawnych. Jednym z nich jest Konwencja o Prawach Dziecka z 20 listopada 1989 r.7 Konwencja mówi o kierowaniu si dobrem dziecka i zabezpieczeniu jego interesów . Tak wi c zgodnie z tymi uregulowaniami, zawsze na pierwszym miejscu nale
(87) y stawia interes maoletniego, a zwaszcza w sytuacji, gdy ma on zosta dawc. Nale
(88) y wzi pod uwag wszelkie okolicznoci, które potwierdz,
(89) e oddanie narzdu przez maoletniego nie przysporzy mu cierpie i krzywd ani nie b dzie wizao si dla niego ze zbyt du
(90) ym stresem. Dlatego te
(91) zgodnie z art. 12 ust. 1 Konwencji, poprzez prawo maoletniego do swobodnego wypowiadania si. w sprawach jego dotyczcych, przewidziano jego udzia w procesie wyra
(92) ania zgody odnonie do tego, czy chce zosta potencjalnym dawc. W imieniu maoletniego, zgodnie z ustaw z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów, przedstawiciel ustawowy mo
(93) e wyrazi sprzeciw na przeszczep organów, a w przypadku maoletniego powy
(94) ej lat szesnastu sprzeciw mo
(95) e wyrazi równie
(96) ten maoletni. Przedmiotowa ustawa przewiduje mo
(97) liwo zgoszenia takiego sprzeciwu do Centralnego Rejestru Sprzeciwów, sporzdzenia owiadczenia podpisanego wasnor cznie, w którym zawarte b dzie stanowisko na temat dokonywania przeszczepów albo 7. Dz.U. 1991, Nr 120, poz. 526 z pón. zm..
(98) 74. JOLANTA PACIAN. zo
(99) enia ustnego owiadczenia woli w obecnoci co najmniej dwóch wiadków, zawierajcego sprzeciw, które zostanie nast pnie potwierdzone zo
(100) onymi wasnor cznymi podpisami. Warto podkreli ,
(101) e istnieje dowolno w wyborze sposobu sporzdzenia sprzeciwu. Niemniej jednak sprzeciw zgoszony przynajmniej przez jednego przedstawiciela ustawowego maoletniego, skutkuje cakowitym brakiem zgody na przeszczep organów czy szpiku. Równie
(102) Rezolucja (78) 29 Komitetu Ministrów Rady Europy dotyczca harmonizacji ustawodawstwa pa stw czonkowskich zwizanego z pobieraniem i przeszczepianiem ludzkich tkanek i narzdów z 11 maja 1978 r.8, w art. 6 ust. 2 zakazuje pobierania nieregenerujcych si substancji od osób niezdolnych do czynnoci prawnych. Niemniej jednak pa stwa czonkowskie mog przewidywa wyjtki wynikajce ze wzgl dów terapeutycznych lub diagnostycznych. Na podstawie wi c tego aktu przewiduje si brak mo
(103) liwoci dokonywania przeszczepów od tej grupy osób, je
(104) eli usprawiedliwiaj to chocia
(105) by stany zagro
(106) enia
(107) ycia i zdrowia maoletnich. Jedynie w wyjtkowych sytuacjach, takich, które nie neguj interesu maoletniego, przewidziana zostaa mo
(108) liwo dokonywania przeszczepów na rzecz innych spokrewnionych z nim osób. Rezolucja wyranie wskazuje na wyst powanie w takich przypadkach wskaza medycznych, które pozwalaj na dokonywanie przeszczepów od osób maoletnich. Nadto art. 20 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Czowieka i Godnoci Istoty Ludzkiej wobec Zastosowa Biologii i Medycyny z 4 kwietnia 1997 r.9 wprawdzie zakazuje pobierania organów lub tkanek od osoby, która nie posiada zdolnoci do wyra
(109) enia zgody, ale w ust. 2 przewiduje transplantacj od maoletniego dawcy, je
(110) eli zaistniej przewidziane przez prawo warunki ochronne. Do tych warunków zaliczono – po pierwsze – przeszczep regenerujcych si. tkanek, po drugie – sytuacj , kiedy nie ma mo
(111) liwoci znalezienia innego dawcy, a po trzecie – przesank pokrewie stwa pomi dzy dawc a biorc. Te warunki nale
(112) do wyjtkowych i przede wszystkim uzasadniaj dokonywanie przeszczepów pomi dzy osobami najbli
(113) szymi, kiedy nie mo
(114) na znale innego potencjalnego dawcy. Tak wi c te rozwizania nale
(115) y oceni jak najbardziej pozytywnie, z uwagi na fakt,
(116) e zaw
(117) aj grono biorców tylko wycznie do osób z rodziny. Ta regulacja prawna potwierdza obowizek wynikajcy z zasad moralnych, a dotyczcy koniecznoci niesienia pomocy osobom najbli
(118) szym, i dobrze,
(119) e zosta on umocowany prawnie. Ale ta regulacja prawna nie roz8. Europejskie standardy bioetyczne: wybór materiaów, red. i tum.T. Jasudowicz, Toru 1998, s. 81-86. 9 Tam
(120) e, s. 3-15..
(121) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 75. wizuje cakowicie problemu w wymiarze moralnym, który w dalszym cigu jest wtpliwy.. 3. WYMOGI PRAWNE DOKONYWANIA PRZESZCZEPÓW EX VIVO I EX MORTUO OD MAOLETNIEGO. W odniesieniu do przeszczepów ex mortuo, to wedug art. 5 ustawy z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów, pobrania komórek, tkanek lub narzdów ze zwok ludzkich w celu ich przeszczepienia mo
(122) na dokona , je
(123) eli osoba zmara nie wyrazia za
(124) ycia sprzeciwu. Natomiast je
(125) eli chodzi o przeszczepy ex vivo, to na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 1 i 2 pobranie nast puje na rzecz krewnego w linii prostej, rodze stwa, osoby przysposobionej lub ma
(126) onka, oraz na rzecz innej osoby, je
(127) eli uzasadniaj to szczególne wzgl dy osobiste. Dodatkowo zgodnie z art. 12 ust. 3 i 4 ustawy transplantacyjnej, pobranie szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej od maoletniego, który nie posiada penej zdolnoci do czynnoci prawnych, mo
(128) e by dokonane za zgod przedstawiciela ustawowego po uzyskaniu zgody sdu opieku czego, waciwego ze wzgl du na miejsce zamieszkania kandydata na dawc . W przypadku, gdy dawc szpiku jest maoletni powy
(129) ej lat trzynastu, wymagana jest tak
(130) e jego zgoda. Sd orzeka na wniosek przedstawicieli ustawowych kandydata na dawc , po wysuchaniu maoletniego i zasi gni ciu opinii biegego psychologa, a w przypadku maoletniego powy
(131) ej lat szesnastu – równie
(132) na jego wniosek. Do wniosku nale
(133) y doczy orzeczenie lekarskie stwierdzajce,
(134) e pobranie szpiku nie spowoduje dajcego si przewidzie upoledzenia organizmu dawcy. Nale
(135) y zatem podkreli ,
(136) e zgodnie z art. 617 § 1 k.r.o., krewnymi w linii prostej s osoby, z których jedna pochodzi od drugiej. Krewnymi w linii bocznej s osoby, które pochodz od wspólnego przodka, a nie s krewnymi w linii prostej. § 2 stopie pokrewie stwa okrela wedug liczby urodze , wskutek których powstao pokrewie stwo. Tak wi c w odniesieniu do rodze stwa trzeba zauwa
(137) y ,
(138) e s to krewni w linii bocznej, niepochodzcy jedni od drugich, a wycznie od jednego wspólnego przodka. I zgodnie z ustaw transplantacyjn, mo
(139) liwe jest pobranie od rodze stwa szpiku albo komórek krwiotwórczych krwi obwodowej, przy zachowaniu wymogów ustawowych..
(140) 76. JOLANTA PACIAN. 4. ZNACZENIE ZGODY ZASTPCZEJ SDU OPIEKUCZEGO. Je
(141) eli jednak przedstawiciele ustawowi nie wyra
(142) aj zgody w imieniu maoletniego na dokonanie przeszczepu, to ich odmowa mo
(143) e zosta nieuwzgl dniona przez lekarzy na podstawie orzeczenia sdu. Europejski Trybuna Praw Czowieka bardzo wyranie zaznaczy to stanowisko w wyroku z 10 czerwca 2010, orzekajc, i
(144) „odmowa mo
(145) e zosta nieuwzgl dniona jedynie w trzech konkretnych sytuacjach: zapobieganie rozprzestrzenianiu si chorób zakanych, leczenie powa
(146) nych chorób umysowych i przymusowe leczenie sprawców czynów zabronionych. Ponadto, decyzja rodziców o odmowie leczenia dziecka mo
(147) e zosta uchylona w drodze decyzji sdowej. Std wynika, i
(148) prawo krajowe chroni wolno wyboru osoby w sferze wyboru w zakresie decyzji dotyczcych jej zdrowia tak dalece, jak pacjent jest wiadom osob doros i nie rodzi to zagro
(149) enia dla niewiadomych osób trzecich”10. Tylko osoba dorosa mo
(150) e odmówi leczenia, natomiast w sytuacji, gdy zagro
(151) one jest
(152) ycie lub zdrowie maoletniego, nawet odrzucenie leczenia przez rodziców, jak potwierdzi to Trybuna, nie zwalnia lekarzy z obowizku niesienia pomocy, a umocowanie ich do podejmowania dziaa medycznych wynika wtedy z orzeczenia sdu.. 5. ZNACZENIE ZGODY ZASTPCZEJ PRZEDSTAWICIELI USTAWOWYCH. Jednak w pierwszej kolejnoci to przedstawiciele ustawowi s uprawnieni do wyra
(153) ania zgody zast pczej w imieniu maoletniego. Co wi cej, jak zauwa
(154) a P. Daniluk: „zgoda zast pcza jest dopuszczalna i skuteczna jedynie wtedy, gdy nie stoi w sprzecznoci z dobrem maoletniego i interesem spoecznym”11. Trudno jednak do ko ca zgodzi si z powy
(155) sz tez, z uwagi na fakt,
(156) e w trakcie wyra
(157) ania takiej zgody nale
(158) aoby te
(159) uwzgl dni dobro biorcy, a przede wszystkim czy przeprowadzenie przeszczepu ex vivo le
(160) y w jego najlepiej poj tym interesie i jakie s realne szanse uratowania lub przedu
(161) enia jego
(162) ycia. Dopiero uwzgl dnienie tych przesanek wespó z tymi, które towarzysz wyra
(163) aniu zgody zast pczej, najlepiej chronioby interesy dawcy i bior10. W sprawie Jehovah’s Witnesses of Moscow p. Rosji, nr skargi 302/02, Lex nr 578368. P. DANILUK, Zgoda zastpcza na naruszenie dóbr prawnych w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 5, s. 81. 11.
(164) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 77. cy. Potwierdzeniem tego s sowa G. Rejman o tym, i
(165) cz sto wyst puj w praktyce takie przypadki, w których jedno dziecko staje si za zgod jego przedstawicieli ustawowych dawc tkanki lub narzdu dla ratowania zdrowia drugiego dziecka12. Równie
(166) K. Mularski przywoujc przypadek dotyczcy przeszczepu od maoletniego, który jest przysposobionym, na rzecz dziecka biologicznego, podnosi,
(167) e „jeli dawc miaoby by dziecko przysposobione, a biorc biologiczne, sd – wydajc zgod na dokonanie przeszczepu – powinien zbada spraw wnikliwie, z najwi ksz dokadnoci”13. Tak wi c dopiero logiczna kalkulacja korzyci i strat, jakie wi
(168) si z przeszczepem ex vivo dla obydwu maoletnich na podstawie przekazanej przez lekarzy wiedzy medycznej, mog warunkowa podejmowan przez rodziców zgod zast pcz. Co wi cej, takie twierdzenie wraz z tez sformuowan przez M. Szewczyka,
(169) e „waciwe poinformowanie pacjenta o rodzaju zabiegu i nast pstwach jest warunkiem wyra
(170) enia przez niego zgody na przeprowadzenie interwencji medycznej”14, potwierdza tak
(171) e wyrok SN z 20 listopada 1979 r.15 SN orzek,
(172) e „lekarz wyjaniajc pacjentowi konsekwencje zabiegu operacyjnego powinien mie na celu zapoznanie pacjenta ze stanem jego zdrowia i nast pstwami tego zabiegu tak, aby pacjent ten podejmowa decyzj o wyra
(173) eniu zgody z pen wiadomoci, na co si godzi i czego mo
(174) e si spodziewa . Dawca musi by pouczony o wszystkim, co mogoby zgodnie z ludzkim uznaniem wpyn na jego decyzj za lub przeciw pobraniu organów”16. Zatem reasumujc, zarówno przedstawicielom ustawowym dawcy i biorcy, jak równie
(175) im samym, powinny zosta przekazane w sposób przyst pny rzetelne, kompleksowe i wszechstronne informacje na temat planowanej eksplantacji, tak aby b dc odpowiednio poinformowanymi, mogli podj wiadom i dobrowoln zgod .. 12. G. REJMAN, Zgoda dawcy narzdu lub organu na uszkodzenie ciaa jako okoliczno uchylajca bezprawno czynu, „Nowe Prawo” 1998, nr 4, s. 24. 13 K. MULARSKI, Problematyka przeszczepu od maoletniego
(176) ywego dawcy, „Pa stwo i Prawo” 2013, nr 7, s. 54. 14 M. SZEWCZYK, Wybrane prawne aspekty wykonywania zawodu lekarza, „Folia Medica Cracoviensia” 1998, nr 3-4, s. 103. 15 IV CR 389/79, OSNC 1980, nr 4, poz. 81. 16 Tam
(177) e..
(178) 78. JOLANTA PACIAN. 6. OCENA I ZNACZENIE WYSTPOWANIA BEZPOREDNIEGO NIEBEZPIECZESTWA UTRATY YCIA. Przesank medyczn, która uzasadnia konieczno pobrania tkanek czy narzdów od maoletniego, jest istnienie bezporedniego niebezpiecze stwa utraty przez biorc
(179) ycia. SN w wyroku z 30 maja 1973 r. podkreli,
(180) e „przez bezporednie niebezpiecze stwo rozumie nale
(181) y takie, które grozi okrelonemu dobru natychmiast, a wi c zagra
(182) a tak,
(183) e wszelka zwoka w podj ciu czynnoci ratowniczych mogaby czyni je bezprzedmiotowym, wzgl dnie –
(184) e naruszenie dobra nie musi nastpi natychmiast, ale ma charakter nieuchronny, a wstrzymanie si od czynnoci ratowniczych mogoby powi kszy rozmiary gro
(185) cej szkody lub utrudni zapobie
(186) enie jej”17. Zakres przedmiotowy poj cia „bezporednie niebezpiecze stwo” jest szeroki, bowiem obejmuje nie tylko stan zagro
(187) enia aktualny, ale i przyszy, którego wystpienie jest wysoce prawdopodobne. Poprzez tak interpretacj niewtpliwie ochrona interesu maoletniego zostaa zapewniona i zagwarantowana. Susznie orzek SN,
(188) e ju
(189) samo ryzyko wystpienia niebezpiecze stwa powinno by traktowanie jako realne zagro
(190) enie. R. Kubiak idzie jednak jeszcze dalej, formuujc zasadn tez , „
(191) e ta przesanka powinna by rozpatrywana przez lekarza w wietle aktualnego stanu wiedzy medycznej, czyli zgodnie ze zbiorem twierdze naukowych, które pozytywnie zweryfikowane w rodowisku medycznym, obowizuj w danym momencie”18.. 7. WAENIE INTERESU MAOLETNIEGO DAWCY I BIORCY. Jednak
(192) e oprócz zapewnienia dobra biorcy, lekarz musi rozwa
(193) y równie
(194) dobro dawcy. Przeszczep nie b dzie móg by dokonany, je
(195) eli wystpi zagro
(196) enie dla
(197) ycia dawcy. Bardzo wa
(198) ne jest tutaj wywa
(199) enie tych interesów i wybranie rozwizania korzystnego dla obu stron, czyli zarówno dawcy, jak i biorcy. E.M. Guzik-Makaruk postuluje, aby ka
(200) dy maoletni majcy uko czone 16 lat, posiadajcy zgodnie z art. 5 ust. 3 ustawy transplantacyjnej mo
(201) liwo zgoszenia sprzeciwu na dokonanie przeszczepu postmoralnego, po uzyskaniu stosownego zapytania od ministra zdrowia móg mie 3 miesice – tak jak w. 17 18. III KR nr 6/1973, Lex nr 21565. R. KUBIAK, Prawo medyczne, Warszawa 2010, s. 510..
(202) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 79. prawie woskim – na podj cie samodzielnej decyzji19. Taki postulat de lege ferenda nale
(203) y oceni jak najbardziej pozytywnie, z jednym jednak zastrze
(204) eniem,
(205) e powinna by wskazana w takiej sytuacji mo
(206) liwo konsultacji z przedstawicielami ustawowymi, którzy powinni dodatkowo jeszcze potwierdzi stanowisko wyra
(207) one przez maoletniego. Z uwagi bowiem na posiadanie przez szesnastolatka ograniczonej zdolnoci do czynnoci prawnych, trudno przewidywa ,
(208) e tak wyra
(209) one owiadczenie woli b dzie prawnie skuteczne, a co wi cej – nie pozostaje w sprzecznoci z jego dobrem i nie narusza go. Dlatego te
(210) , konsekwentnie, nale
(211) y oceni negatywnie rozwizanie prawne obowizujce w Szwajcarii, dajce takim maoletnim mo
(212) liwo zo
(213) enia samodzielnie owiadczenia w kwestii darowania organów, chocia
(214) – jak dowodz obowizujce tam przepisy prawne – takie rozwizanie koreluje z art. 303 ust. 3 szwajcarskiego kodeksu cywilnego, zgodnie z którym taki maoletni mo
(215) e decydowa równie
(216) o swojej przynale
(217) noci religijnej20. Pomimo
(218) e mo
(219) e decydowa w sprawach zwizanych z religi, to samodzielna mo
(220) liwo decydowania w kwestii
(221) ycia czy zdrowia bez konsultacji z przedstawicielami ustawowymi wydaje si mao zasadna. Ciekawe rozwizania prawne funkcjonuj w Austrii, gdzie sprzeciw na eksplantacj mo
(222) e zo
(223) y tylko przedstawiciel ustawowy w sytuacji, gdy nie ma mo
(224) liwoci rozpoznania znaczenia przedsi branych czynnoci przez potencjalnego maoletniego dawc , albo kurator ustanowiony przez sd, je
(225) eli rodzice nie wypeniaj nale
(226) ycie swoich obowizków21. Przyznanie przedstawicielom ustawowym takiej ostatecznej mo
(227) liwoci decydowania o dobru maoletniego wydaje si bardzo po
(228) danym kierunkiem dziaa tak
(229) e i w polskim systemie prawnym. Zwa
(230) ywszy w szczególnoci na posiadanie znacznie wi kszej wiedzy i dowiadczenia
(231) yciowego przez rodziców w zakresie znajomoci potrzeb i interesów swoich dzieci, taka regulacja prawna jest jak najbardziej prawidowa. Chocia
(232) pewien niedosyt mo
(233) e wzbudza brak konsultacji z lekarzem, dzi ki której w procesie wyra
(234) ania wiadomej i dobrowolnej zgody na dokonanie przeszczepu, to przesanki medyczne i dobro dawcy oraz biorcy w pierwszej kolejnoci powinny przesdza o koniecznoci takiego zabiegu.. 19 E.M. GUZIK-MAKARUK, Transplantacja organów, narzdów i tkanek w ujciu prawnym i kryminologicznym, Biaystok 2008, s. 290 i 291. 20 Schweizerisches Zivilgesetzbuch vom 10. Dezember 1907, SR. Systematische Sammlung des Bundesrechts, 210. 21 § 187 ABGB Allgemeines Bürgerliches Gesetzchbuch, www.ris.bka.gv.at. §187..
(235) 80. JOLANTA PACIAN. Dobrym rozwizaniem de lege ferenda, które mo
(236) na by byo wprowadzi do naszego porzdku prawnego, wzorem rozwiza prawnych obowizujcych w Hiszpanii, byoby implementowanie obowizku ustawowego zapytania, kierowanego do hospitalizowanych maoletnich pacjentów i ich przedstawicieli ustawowych, czy wyra
(237) aj zgod na przeszczep postmoralny czy te
(238) sprzeciw. E. Zieli ska podkrela,
(239) e „skoro pacjent wyra
(240) a zgod na dokonanie ewentualnego zabiegu operacyjnego, to wydaje si celowe, aby pouczy go przy tym o mo
(241) liwoci wypowiedzenia si co do pobrania po jego mierci tkanek lub narzdów”22. Wprowadzenie ustawowego obowizku informowania osoby, która uko czya 18 lat, o figurujcym w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów zgoszonym przez przedstawicieli ustawowych sprzeciwie, równie
(242) jest uzasadnione. Cz sto bowiem penoletnie osoby nie maj wiedzy ani wiadomoci,
(243) e ich rodzice, w tak pojmowanej trosce o nich, zgosili taki sprzeciw. Przekazywanie takich informacji daoby mo
(244) liwo posiadajcym ju
(245) pen zdolno do czynnoci prawnych osobom, wyra
(246) enia indywidualnego stanowiska na temat przeszczepów post mortem. J. Lipski podnosi,
(247) e takie rozwizanie „stanowioby wyraz poszanowania woli tych osób, które osignwszy penoletnio , b d mogy wiadomie zadecydowa o ewentualnym pozostawieniu lub wycofaniu sprzeciwu”23. Na nieco innym stanowisku dotyczcym dokonywania eksplantacji czy implantacji od maoletnich stoi jednak ustawodawca niemiecki. Mianowicie prawo niemieckie24 zabrania darowania organów ex vivo przez maoletniego dawc . W rozumieniu tamtejszego prawa – dawca musi by osob penoletni, czyli zdoln do wyra
(248) enia zgody. Niemniej trzeba zaznaczy ,
(249) e równie
(250) w myl obowizujcych tam regulacji prawnych, maoletnim jest osoba, która nie uko czya 18 lat. Wyjtek stanowi przeszczep szpiku kostnego, w takim tylko wycznie przypadku maoletni mo
(251) e by dawc. Zgodnie z niemieck ustaw transplantacyjn, nie jest mo
(252) liwe, aby maoletni samodzielnie lub przez przedstawiciela ustawowego bd opiekuna prawnego wyrazi prawnie skuteczn wol wyst powania w roli dawcy. Przyj cie takiego rozwizania wynika niewtpliwie z respektowanej w Niemczech kantowskiej teorii celów i rodków. 22. E. ZIELISKA, Transplantacja w wietle prawa w Polsce i na wiecie, „Pa stwo i Prawo” 1995, nr 6, s. 26. 23 J. LIPSKI, Opinia prawna na temat rzdowego projektu ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, narzdów i tkanek, druk sejmowy nr 3856, http://orka. sejm.gov. pl/proc4.nsf/opisy/3856.htm 24 Gesetz über die Spende, Entnahme und bertragung von Organen (TransplantatinsgesetzTPG) vom 5. November 1997, BGBI I 1997, 2631..
(253) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 81. Nale
(254) y równie
(255) podkreli ,
(256) e niemiecki ustawodawca traktuje w ogóle transplantacj ex vivo jako jedynie subsydiarn metod , wykorzystujc przewa
(257) nie transplantacj od dawców martwych. Tak wi c tym bardziej prawodawca niemiecki uniemo
(258) liwi dokonywanie przeszczepów ex vivo od maoletnich, których wyra
(259) ane samodzielnie decyzje albo w ich imieniu przez przedstawicieli ustawowych, nie zawsze za wyznacznik mogyby mie zasadno i celowo takich zabiegów.. 8. OBOWIZEK PODEJMOWANIA PRZEZ LEKARZA DZIAA WBREW STANOWISKU PRZEDSTAWICIELI USTAWOWYCH. Szczególnie problematyczne s sytuacje, w których zachodzi uzasadniona medycznie konieczno wykonania transplantacji u pacjenta maoletniego, a przedstawiciel ustawowy nie wyra
(260) a zgody na dokonanie tej czynnoci medycznej. Cz sto zbyt maa wiedza albo zbyt du
(261) a ale nieuzasadniona obawa o skutki niepowodzenia takich dziaa , stoj na przeszkodzie w podj ciu takiej decyzji przez rodziców. W naszym systemie prawnym, zgodnie z ustaw z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty25, lekarz jednak nie jest bezradny wobec takich przypadków. Mianowicie zgodnie z art. 34 ust. 6 tej ustawy, lekarz mo
(262) e zwróci si do sdu opieku czego w sprawie wyra
(263) enia zgody na dokonanie przeszczepu u takiego maoletniego pacjenta. Jednak w sytuacji, gdy zwoka spowodowana tym post powaniem skutkowa mogaby niebezpiecze stwem utraty
(264) ycia, ci
(265) kim uszkodzeniem ciaa lub ci
(266) kim rozstrojem zdrowia, na podstawie ust. 7-8 tego
(267) artykuu, lekarz mo
(268) e wykona taki zabieg bez zgody. Musi wtedy zasi gn opinii drugiego lekarza, w miar. mo
(269) liwoci tej samej specjalnoci. Post factum jednak zobowizany jest poinformowa przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sd opieku czy i poczyni stosown adnotacj w dokumentacji medycznej pacjenta-biorcy. T. Dukiet-Nagórska idzie jeszcze dalej, formuujc tez ,
(270) e „konsekwencj istnienia w ustawie [z 1996 r.] o zawodach lekarza i lekarza dentysty art. 30 jest to, i
(271) zawarte w niej, w art. […] art. 34 ust. 7 […] postanowienia odnoszce si. do podejmowania przez lekarza decyzji samodzielnie – wbrew literalnemu brzmieniu opierajcemu si o u
(272) ycie terminów «jest dopuszczalne», «lekarz. 25. Dz. U. 2008, Nr 136, poz. 857 z pón. zm..
(273) 82. JOLANTA PACIAN. mo
(274) e», «lekarz ma prawo» – wyra
(275) aj obowizek lekarza”26. Taki wniosek niewtpliwie jest zasadny i zgodny ze stanowiskiem i intencj ustawodawcy, a przede wszystkim dobrem maoletniego pacjenta. Co wi cej, ta teza znajduje potwierdzenie równie
(276) w orzecznictwie. Sd Okr gowy w Warszawie w wyroku z 11 lutego 2011 r. orzek,
(277) e na podstawie „art. 34 ust. 7 u.z.l. […] w wypadku niecierpicym zwoki lekarz powinien sam podj decyzj o wyborze metody leczenia. Zwracanie si przez lekarza do sdu opieku czego po to,
(278) eby sd w cigu kilkudziesi ciu minut po nadesaniu faksu wyda postanowienie, stanowi naruszenie tego przepisu oraz art. 34 ust. 6 u.z.l.”27. Nie powinien zatem wzbudza wtpliwoci fakt,
(279) e w sytuacji zagro
(280) enia zdrowia i
(281) ycia szczególnie maoletniego pacjenta, lekarz musi podejmowa dziaania natychmiast, jakakolwiek zwoka w dziaaniu mo
(282) e skutkowa w praktyce zmniejszeniem szans na popraw stanu zdrowia, a niejednokrotnie tak
(283) e na uratowanie
(284) ycia. T. Dukiet-Nagórska wyra
(285) a suszny pogld,
(286) e nawet wówczas, gdy przedstawiciel ustawowy zgasza sprzeciw, a zachodzi stan zagro
(287) enia
(288) ycia lub zdrowia, lekarz jest uprawniony do podejmowania dziaa 28. Ale ju
(289) pojawiaj si wtpliwoci, co w sytuacji, gdy maoletni pacjent, który uko czy 16 lat, sprzeciwia si na przykad przeszczepowi szpiku kostnego od swojego brata albo innej osoby, z któr jest spokrewniony. Zgodnie z literalnym brzmieniem art. 32 ust. 6 powy
(290) szej ustawy, jego zgod zast puje orzeczenie sdu opieku czego. Mo
(291) na dopatrze si tutaj pewnej sprzecznoci. Skoro lekarz mo
(292) e ratowa
(293) ycie maoletniego w stanie zagro
(294) enia wbrew stanowisku przedstawiciela ustawowego, to dlaczego nie ma takiej mo
(295) liwoci, gdy sprzeciw zgasza sam maoletni. Podobnie uwa
(296) a M. Filar, twierdzc,
(297) e „skoro zgoda nie ma charakteru zgody wycznej (tj. pacjent jest nieletni czy ubezwasnowolniony cz ciowo lub cakowicie), nie jest w przypadku takiego zabiegu niezb dna”29. Tak wi c tre art. 32 ust. 6 wydaje si zaprzecza wnioskom wysnutym na podstawie chocia
(298) by wnioskowania a contrario. Trudno wprawdzie zrozumie , dlaczego dla ustawodawcy wa
(299) niejszy okazuje si sprzeciw maoletniego ni
(300) jego przedstawiciela ustawowego.. 26. T. DUKIET-NAGÓRSKA, Niepodjcie – zaprzestanie terapii a prawo karne, „Prawo i Medycyna” 2010, nr 1, s. 36. 27 IV CA 1506/10, „Pa stwo i Prawo” 2011, nr 7-8, s. 172. 28 T. DUKIET-NAGÓRSKA, wiadoma zgoda pacjenta w ustawodawstwie polskim, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 6-7, s.78. 29 M. FILAR, Postpowanie lecznicze (wiadczenia zdrowotne) w stosunku do pacjenta niezdolnego do wyra
(301) enia zgody, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 13, s. 41..
(302) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 83. Chocia
(303) przepisy ustawy transplantacyjnej czasem zawieraj pewne sprzecznoci, to jednak, spogldajc na nie w sposób globalny, pozytywnie w pierwszej kolejnoci nale
(304) y oceni te rozwizania prawne, które otwieraj mo
(305) liwo wyra
(306) enia przez sd zgody zast pczej, niejednokrotnie bardzo cz sto ratujcej zdrowie a nawet
(307) ycie maoletniego. Pewn wtpliwo wzbudza mo
(308) e tylko konieczno zasi gni cia opinii drugiego lekarza w sytuacji zagro
(309) enia
(310) ycia lub zdrowia. W takich przypadkach nale
(311) ao postulowa de lege ferenda przyznanie lekarzowi ustawowej mo
(312) liwoci podejmowania decyzji samodzielnie, zwaszcza
(313) e niejednokrotnie uzyskanie opinii drugiego lekarza, a cz sto dodatkowej jeszcze tej samej specjalnoci, mo
(314) e znacznie przedu
(315) y przeprowadzenie transplantacji, dla wykonania której najwi ksze znaczenie ma natychmiastowe podejmowanie dziaa .. PODSUMOWANIE. Trudno dokona jednoznacznej oceny w wymiarze prawnym argumentów uzasadniajcych i negujcych dokonywanie przeszczepów ex vivo i ex mortuo od maoletnich. Jednak na pewno mo
(316) na je uszeregowa w zale
(317) noci od wyst powania stanów zagro
(318) enia
(319) ycia lub zdrowia oraz dobra maoletnich, którzy maj by poddani takim przeszczepom. Niewtpliwie, te argumenty, które zawsze przemawiaj za respektowaniem najlepiej poj tego interesu maoletniego – w znaczeniu medycznym i prawnym – zawsze winny by priorytetem i musz ka
(320) dorazowo wyznacza kierunek podejmowanych dziaa medycznych. To przede wszystkim
(321) ycie i zdrowie maoletniego, który wyst puje niezale
(322) nie czy w roli dawcy, czy biorcy, musz zawsze by bezwzgl dnie chronione. Nale
(323) y równie
(324) postulowa de lege ferenda implementowanie do naszego systemu prawnego sprawdzonych, najlepszych i najbardziej korzystnych dla maoletnich rozwiza prawnych, obowizujcych chocia
(325) by w Austrii, Woszech czy Hiszpanii, zaprezentowanych w niniejszym artykule, tak aby zagwarantowa jak najwi ksze bezpiecze stwo pacjentowi maoletniemu, poddawanemu procedurze transplantacyjnej..
(326) 84. JOLANTA PACIAN. BIBLIOGRAFIA RÓDA PRAWA. Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. 1991, Nr 120, poz. 526 z pón. zm.). Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opieku czy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 z pón. zm.). Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z pón. zm.). Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. 2008, Nr 136, poz. 857 z pón. zm.). Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów (tekst jedn.: Dz. U. 2015, poz. 793). Rozporzdzenie Ministra Zdrowia z 4 grudnia 2009 w sprawie szczegóowych warunków pobierania, przechowywania i przeszczepiania komórek, tkanek i narzdów (Dz. U. Nr 213, poz. 1656).. ORZECZNICTWO. Wyrok SN z dnia 30 maja 1973 r., III KR nr 6/1973, Lex nr 21565. Wyrok SN z dnia 20 listopada 1979 r., IV CR 389/79, OSNC 1980 nr 4, poz. 81. Wyrok SO w Warszawie z dnia 11 lutego 2011 r., IV CA 1506/10, „Pa stwo i Prawo” 2011, nr 7-8, s. 172. LITERATURA. DANILUK Pawe: Zgoda zast pcza na naruszenie dóbr prawnych w prawie karnym, „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 5, s. 81. DUDA Juliusz: Cywilnoprawna problematyka transplantacji medycznej, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa 2011, s. 123. DUKIET-NAGÓRSKA Teresa: Niepodj cie – zaprzestanie terapii a prawo karne, „Prawo i Medycyna” 2010, nr 1, s. 36. DUKIET-NAGÓRSKA Teresa: wiadoma zgoda pacjenta w ustawodawstwie polskim, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 6-7, s. 78. Europejskie standardy bioetyczne: wybór materiaów, red. i tum. Tadeusz Jasudowicz, TNOiK Dom Organizatora, Toru 1998, s. 81-86. FILAR Marian: Post powanie lecznicze (wiadczenia zdrowotne) w stosunku do pacjenta niezdolnego do wyra
(327) enia zgody, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 13, s. 41. GASKA-LIWKA Anita: Transplantacja ex mortuo z udziaem maoletniego, „Prawo i Medycyna” 2003, nr 1-2, s. 74..
(328) MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA. 85. Gesetz über die Spende, Entnahme und bertragung von Organen (Transplantatinsgesetz-TPG) vom 5. November 1997, BGBI I 1997, 2631. GUZIK-MAKARUK Ewa M.: Transplantacja organów, narzdów i tkanek w uj ciu prawnym i kryminologicznym, Temida 2, Biaystok 2008, s. 290 i 291. HABERKO Joanna, UHRYNOWSKA-TYSZKIEWICZ Izabela: Ustawa o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów. Komentarz, LEX/el 2014. KUBIAK Rafa: Prawo medyczne, Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2010, s. 510. LIPSKI Jan: Opinia prawna na temat rzdowego projektu ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, narzdów i tkanek, druk sejmowy nr 3856, http://orka.sejm.gov.pl/proc4.nsf/opisy/3856.htm MULARSKI Krzysztof: Problematyka przeszczepu od maoletniego
(329) ywego dawcy, „Pa stwo i Prawo” 2013, nr 7, s. 54. PYRZYSKA Agnieszka: Dost p pacjenta do wiadcze zdrowotnych (na tle ustawy o dziaalnoci leczniczej), „Pa stwo i Prawo” 2011, nr 12, s. 16. REJMAN Genowefa: Zgoda dawcy narzdu lub organu na uszkodzenie ciaa jako okoliczno uchylajca bezprawno czynu, „Nowe Prawo” 1988, nr 4, s. 24. SZEWCZYK Maria: Wybrane prawne aspekty wykonywania zawodu lekarza, „Folia Medica Cracoviensia” 1998, nr 3-4, s. 103. Schweizerisches Zivilgesetzbuch vom 10. Dezember 1907, SR. Systematische Sammlung des Bundesrechts, 210. ZIELISKA Eleonora: Transplantacja w wietle prawa w Polsce i na wiecie, „Pa stwo i Prawo” 1995, nr 6, s. 26. ABGB Allgemeines Bürgerliches Gesetzchbuch, www.ris.bka.gv.at. MAOLETNI JAKO DAWCA I BIORCA PRZESZCZEPÓW – EX VIVO I EX MORTUO. REGULACJE I DYLEMATY PRAWNE STRESZCZENIE Celem pracy jest omówienie rozwiza prawnych dotyczcych przeszczepów ex vivo i ex mortuo, których podmiotem jest maoletni jako dawca albo biorca, oraz rozwa
(330) nie argumentów prawnych uzasadniajcych i negujcych ich dokonywanie. Regulacje prawne dotyczce transplantologii zawarte s w ustawie z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narzdów. Natomiast status maoletniego warunkuj przepisy prawne zawarte zarówno w Kodeksie cywilnym, jak i Kodeksie rodzinnym i opieku czym. Chocia
(331) przepisy ustawy transplantacyjnej czasem zawieraj pewne sprzecznoci, to jednak w przewa
(332) ajcej wi kszoci pozytywnie nale
(333) y oceni zwaszcza te rozwizania prawne, które traktuj o mo
(334) liwoci wyra
(335) enia przez sd opieku czy zgody zast pczej, niejednokrotnie bardzo.
(336) 86. JOLANTA PACIAN. cz sto ratujcej zdrowie a nawet
(337) ycie maoletniego. Równie
(338) ciekawe s unormowania obowizujce w Austrii, Niemczech czy Hiszpanii, które z du
(339) ym powodzeniem i korzyci dla maoletnich zarówno dawców, jak i biorców mogyby by implementowane do naszego systemu prawnego. Sowa kluczowe: maoletni, dawca, biorca, regulacje, transplantacja. A JUVENILE PERSON AS A DONOR AND A RECIPIENT – EX VIVO AND EX MORTUO. REGULATIONS AND LEGAL ISSUES SUMMARY The aim of the paper is to discuss legal solutions concerning ex vivo and ex mortuo transplantation whose participant is a juvenile donor or recipient, as well as to consider legal arguments for and against such transplantation. Legal regulations concerning transplantation are contained in the Act of 01.07.2005 on taking, storing and transplanting of cells, tissue and organs. On the other hand, the status of a juvenile person is regulated by the provisions of the Civil Code and of the Family and Guardianship Code. Even though the provisions of the Transplantation Act occasionally contain some contradictions, there is mostly positive evaluation of especially these legal solutions which enable a Family Court to give a replacement consent, which frequently saves health and even life of a juvenile person. There are also interesting legal rules binding in Austria, Germany or Spain which could be effectively implemented into our legal system, for the benefit of juvenile donors and recipients. Key words: a juvenile person, donor, recipient, regulations, transplantation.
(340)
Powiązane dokumenty