159 RECENZJE
kreacj ˛a: otóz˙ w przypadku autokreacji osoba staje sie˛ intencjonalnym twórc ˛a samej siebie.
Faktem jest, z˙e procesy rozwoju i twórczos´ci determinuj ˛a kreatywnos´c´ jednostek i całych zbiorowos´ci. Do wyzwolenia kreatywnos´ci prowadzi droga przez wychowa-nie realizowane wedle pewnej strategii, która ma na celu odpowiedwychowa-nie stymulowawychowa-nie pełnego rozwoju i twórczej aktywnos´ci człowieka. Rola wychowania w tych proce-sach, polegaj ˛aca na wzbudzaniu energii twórczych i ich włas´ciwym ukierunkowaniu, jawi sie˛ jako szczególnie doniosła i niczym nie zast ˛apiona. Wychowanie to dotyczy człowieka z˙yj ˛acego we współczesnej rzeczywistos´ci, który powinien byc´ uzdolniony, aby w róz˙nych s´rodowiskach i sytuacjach społecznych prezentowac´ swoj ˛a pełn ˛a osobow ˛a godnos´c´ i toz˙samos´c´. St ˛ad te˛ strategie˛ moz˙na nazwac´ wychowaniem do kreatywnos´ci i autokreacji, lub po prostu: wychowaniem kreatywnym.
Recenzowana pozycja posiada wartos´c´ teoretyczno-poznawcz ˛a i w znacznym stopniu praktyczn ˛a. Autor podj ˛ał sie˛ analizy bardzo złoz˙onego zagadnienia kreatyw-nos´ci jednostek i zbiorowos´ci, uwzgle˛dniaj ˛ac koniecznos´c´ wielowymiarowego spoj-rzenia na to zagadnienie. W pracy moz˙na dostrzec wysoki poziom kompetencji i pro-fesjonalizmu. Autor bowiem, oprócz podejs´cia pedagogicznego, prowadzi analizy o charakterze interdyscyplinarnym, uwzgle˛dniaj ˛ac w ˛atki filozoficzne, psychologiczne, socjologiczne, politologiczne itp.
Z uwagi na imponuj ˛ace bogactwo poruszanych zagadnien´ recenzowana rozprawa godna jest polecenia pedagogom i wszystkim, którzy s ˛a zainteresowani formowaniem osób i zbiorowos´ci do kreatywnos´ci.
Roman Jusiak OFM Katedra Pedagogiki Opiekun´czej KUL
Rodzina przestrzeni ˛a rozwoju osoby. Perspektywa pedagogiczna, red. Marek
Jezioran´ski, Danuta Opozda, Alina Rynio, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II 2012, ss. 383.
Recenzowana publikacja jest prac ˛a zbiorow ˛a, w której podje˛to zagadnienie rodzi-ny jako przestrzeni rozwoju osoby w perspektywie pedagogicznej. Problematyka jest bardzo waz˙na ze wzgle˛dów społecznych i kulturowych, poniewaz˙ poprzez wielos´c´ odniesien´ wpisuje sie˛ w obszar zagadnien´ dotycz ˛acym rozwoju osoby w rodzinie w konteks´cie zachodz ˛acych dynamicznych przemian społeczno-ustrojowych, które nie zawsze sprzyjaj ˛a umacnianiu wartos´ci rodziny. Wartos´c´ publikacji podnosi fakt, z˙e autorzy artykułów reprezentuje˛ róz˙ne os´rodki naukowe w Polsce i analizuj ˛a wielowy-miarowo zagadnienie rozwoju osoby w rodzinie z pespektywy teoretycznej i empi-ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 6(42) 2014 NR 4
160 RECENZJE
rycznej. Publikacja pozwala lepiej poznac´ i rozumiec´ specyfike˛ rodziny jako prze-strzeni umoz˙liwiaj ˛acej rozwój osobowy jej członków, poniewaz˙ tres´ci artykułów ukazuj ˛a rozwój osoby w rodzinie w wymiarze indywidualnym, społecznym, instytu-cjonalnym i przedmiotowym.
Ksi ˛az˙ka składa sie˛ z trzech rozdziałów tematycznych, dopełnionych wste˛pem, not ˛a o autorach i spisem tres´ci. Publikacja jest dopracowana pod wzgle˛dem redakcyjnym, kaz˙dy z artykułów zakon´czony jest streszczeniem w je˛zyku angielskim, spis tres´ci jest opracowany w je˛zyku polskim i angielskim, zał ˛aczone s ˛a noty o autorach, szko-da, z˙e informacje zostały ograniczone tylko do przypisania afiliacji autorów. Recen-zentami ksi ˛az˙ki byli ks. prof. dr hab. Jerzy Bagrowicz oraz dr hab. Dorota Kornas-Biela, prof. KUL. Wydanie publikacji zostało dofinansowane przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyz˙szego.
Struktura pracy jest typowa dla prac zbiorowych. W publikacji wyodre˛bniono trzy obszary problemowe: I. Rozwój dorosłego w rodzinie (s. 9-115), II. Rozwój dziecka w rodzinie (s. 117-223) oraz III. Rodzina wobec zmieniaj ˛acych sie˛ warunków z˙ycia (s. 225-378). Na problematyke˛ cze˛s´ci pierwszej składa sie˛ 9 artykułów. Cykl rozpo-czyna tekst Danuty Opozdy, który jest wprowadzeniem w problematyke˛ pedagogiczn ˛a wielowymiarowos´ci rozwoju osoby w rodzinie – rozwój wiedzy o rodzinie, rozwój osoby w rodzinie, rozwój rodziny jako s´rodowiska wychowawczego. Kolejne artykuły koncentruj ˛a sie˛ na ukazaniu dróg rozwoju i samorealizacji osoby dorosłej, która realizuje zróz˙nicowane role rodzinne. Ks. Marek Jezioran´ski wskazuje na osobowy i wspólnotowy wymiar rozwoju małz˙onków w nauczaniu Jana Pawła II. Mirosław Hanulewicz analizuje przygotowanie małz˙onków do narodzin dziecka w konteks´cie szans ich rozwoju. Natomiast Beata Malinowska podejmuje zagadnienie macierzyn´-stwa stawiaj ˛ac pytanie, czy jest to szansa czy tez˙ zagroz˙enie dla współczesnej kobie-ty? Równiez˙ tekst Małgorzaty Doroty koncentruje sie˛ wokół kobiet, poniewaz˙ ukazu-je specyfike˛ etapu z˙ycia rodziny z małymi dziec´mi poprzez analize˛ tres´ci blogów internetowych pisanych przez matki. Inny aspekt z˙ycia rodzinnego podejmuj ˛a Jacek Łukasiewicz i Marta Pawelec, poniewaz˙ omawiaj ˛a kryzys wartos´ci w wieku s´redniej dorosłos´ci w konteks´cie etapów z˙ycia rodzinnego. Natomiast tekst Eweliny S´widrak dotyczy opieki nad wnukami jako szansy rozwoju dziadków.
Tres´ci cze˛s´ci drugiej poruszaj ˛a zagadnienie rozwoju dziecka w rodzinie i tworzy j ˛a 9 artykułów. Blok zagadnien´ rozpoczyna artykuł Mariana Wolickiego, który kon-centruje sie˛ na wychowaniu w rodzinie do samorealizacji opartym na wypracowanej koncepcji samourzeczywistniania, które odbywa sie˛ poprzez realizacje˛ wartos´ci. Andrzej Mazan wskazuje na znaczenie metod integracji osoby w wychowaniu rodzin-nym. Problematyka kolejnych artykułów skupia sie˛ wokół wychowania do wartos´ci i relacji interpersonalnych w rodzinie: Stanisław Ciupka wskazuje na role˛ rodziców w kształtowaniu religijnos´ci dziecka, Beata Wołosiuk analizuje komunikacje˛ inter-personaln ˛a w rodzinie w konteks´cie wychowania do wartos´ci, natomiast Dagmara Jabłon´ska opisuje relacje interpersonalne w narracjach rodzinnych dzieci pie˛cio-letnich. Dwa artykuły zamykaj ˛ace cze˛s´c´ drug ˛a publikacji dotycz ˛a dysfunkcjonalnos´ci rodziny: Tomasz Wach wskazuje na zalez˙nos´c´ jakos´ci wychowania rodzinnego a udziału nieletnich sprawców czynów zabronionych w podkulturze dewiacyjnej,
161 RECENZJE
z kolei Konrad Sawicki analizuje dysfunkcjonalnos´c´ rodziny w aspekcie poczucia jakos´ci z˙ycia.
Artykuły zamieszczone w trzeciej cze˛s´ci ksi ˛az˙ki ukazuj ˛a zagadnienie rodziny wobec zmieniaj ˛acych sie˛ warunków z˙ycia; składa sie˛ na ni ˛a 10 artykułów. Problema-tyke˛ cze˛s´ci rozpoczynaj ˛a dwa teksty dotycz ˛ace rodzicielstwa zaste˛pczego: Arkadiusz W ˛asin´ski podejmuje kwestie integralnego uje˛cia wychowania w s´wietle autokreacyj-nego wzrastania osoby do rodzicielstwa zaste˛pczego, natomiast Agnieszka Regulska analizuje współczesne wyzwania wobec organizacji i funkcjonowania rodzin zaste˛p-czych. Kolejny blok zagadnien´ dotyczy narastaj ˛acego zjawiska poczucia osamotnienia i samotnos´ci ws´ród dzieci: Eugenia Karcz wskazuje na społeczno-edukacyjne konsek-wencje migracji zarobkowych rodziców uczniów szkół gimnazjalnych, z kolei Anna Grabos´-Złotek bada samotnos´c´ dzieci w rodzinach rozbitych i migracyjnych. Kolejne teksty maj ˛a zróz˙nicowane obszary badawcze i ukazuj ˛a wielowymiarowos´c´ przemian, które odnosz ˛a sie˛ do funkcjonowania współczesnej rodziny. Artykuł Anny Dudak dotyczy opieki naprzemiennej jako nowej formy funkcjonowania rodziny po roz-wodzie. Barbara Chojnacka-Synaszko analizuje oczekiwania rodziców wobec reali-zacji zadan´ współczesnej szkoły z uwzgle˛dnieniem perspektywy społeczen´stwa opar-tego na wiedzy. Natomiast Lucyna Adamowska wskazuje na szkołe˛ jako miejsce wsparcia dla osób osieroconych. Tekst Marianny Powałki ukazuje stosunek przedsta-wicieli społecznos´ci lokalnej wobec problemów dzieci i młodziez˙y w s´rodowisku lokalnym. Natomiast Renata Kowal wskazuje na znaczenie mediów w kreowaniu wi-zerunku rodziny i analizuje medialny „obraz” współczesnej rodziny w konteks´cie przeniesienia „obrazu” do rzeczywistos´ci. Publikacje˛ zamyka tekst Magdaleny Pakuły, która opisuje alternatywne style z˙ycia wobec małz˙en´stwa i rodziny w percepcji mło-dych dorosłych.
Zalet ˛a recenzowanej publikacji zbiorowej Rodzina przestrzeni ˛a rozwoju osoby. Perspektywa pedagogiczna jest jej spójnos´c´, wielowymiarowos´c´ i kontekstowos´c´, oraz aktualnos´c´ zagadnien´ skoncentrowanych wokół osoby i jej rozwoju w s´rodo-wisku rodziny. W publikacji ukazano zarówno obszary sprzyjaj ˛ace integralnemu rozwojowi osoby, jak i obszary zagroz˙en´ oraz dysfunkcjonalnos´ci rodziny, co ma waz˙ne znaczenie dla podejmowanych prac w obszarze teorii i działalnos´ci praktycz-nej pedagogiki rodziny. Walorem ksi ˛az˙ki jest ukazanie wyj ˛atkowos´ci i niezaste˛powal-nos´ci rodziny w wielowymiarowym rozwoju osoby.
Dorota Bis Katedra Pedagogiki Chrzes´cijan´skiej KUL
