383
ewolucyjnej od greckiej filozofii przyrody po czasy współczesne. W części II historia ewolucjonizmu uwzględniona została w rozdziale o dyskusji nad czynni kami ew olucji (lamarkizm, darwinizm, neolamarkizm, neodarwinizm i m utacjo- nizm, s. 1— 47). W ydaw nictwo pomyślane jest jako skrypt dla młodzieży szkół wyższych, stąd też bra k w nim dokumentacji źródłowej poszczególnych cytatów» sformułowań i myśli. Niemniej jednak autorów cechuje doskonała znajomość przedmiotu i dlatego liczne są w publikacji godne podkreślenia sform ułowania i tezy dotyczące zagadnień współczesnych i historycznych. Słusznie na przykład rozróżniono merytoryczne i historyczne związki w zakresie idei ewolucji w dzie jach nauki oraz wydobyto znaczenie metody geograficznej w ewolucjonizmie.J. Bb.
A . B. D i t m a r, Ot Skifii do Elefantiny, Żiźń i putieszestwija Gierodota, G osu- darstwiennoje Izdatielstwo Gieograficzeskoj Litieratury, M oskwa 1961, s. 85.
Herodot, ojciec historiografii i geografii, znawca znacznych obszarów Europy, A z ji i A fryki, budził od dawna żywe zainteresowanie wśród historyków rosyjskich, m.in. dzięki opisaniu południowej Rosji. D w a znakomite przekłady Dziejów H ero -
dota (lata 1763— 1764 i 1828) oraz inne fragmentaryczne tłumaczenia i opracowania
są wym ownym dowodem tego zainteresowania. W popularnym zarysie podróży Herodota Dltmar streścił najbardziej interesujące opisy przyrody i ludów w ielu krajów starożytnego świata, szczególnie zaś południowej Rosji (Scytii). Ukazały one kolejno: Młodość Herodota oraz podróże: Po wybrzeżu Morza Egejskiego, Do
dalekiej Scytii, W Międzyrzecze (Eufrat i Tygrys), Do kraju piramid, Do północnej Libii, Po wojennych szlakach faraonów (M ała Azja), Do miejsc historycznych bitew.
J. Bb.
Fritz K r e t z s c h m e r , Bilddokomente römischer Technik, V D I-V e rla g , Düssel dorf 1958, s. 104, ilustr. 158.
Broszura Kretzschmera stanowi opatrzony dość obszernym omówieniem album 158 fotografii i rysunków obrazujących wielostronnie stan techniki rzym skiej okresu 'Cesarstwa. W lecie 1958 r. Stowarzyszenie Inżynierów Niemieckich (V D I) zorganizowało w ystaw ę poświęconą technice rzymskiej, a om awiana publi kacja stała się w pewnym stopniu katalogiem wystawy. Podstaw ow ą jej wartość stanowS oparcie się o fotografie autentycznych rzymskich płaskorzeźb, obrazów i budowli. Rysunki1 współczesne — to głównie schematy konstrukcyjne w yjaśn ia jące działanie mechanizmów i urządzeń uwidocznionych na oryginalnych przeka zach, mapy i plany om awianych budow li i instalacji. Należy tu podkreślić staran ność i przejrzystość w ich opracowaniu.
Zebrane materiały uszeregowano w 15 rozdziałach poświęconych m.in. takim dziedzinom techniki, ja k okrętownictwo, technika wojenna, kanalizacja, wodociągi. Jak można było się spodziewać, najszerzej reprezentowane są te dziedziny tech niki, których ślady pozostały w ruinach budowli. Ponad połowę publikacji obej m ują materiały związane z techniką inżynieryjno-budowlaną. Z w raca uwagę sze rokie potraktowanie techniki sanitarnej, pokazano bowiem nie tylko powszechnie znane akwedukty, ale szczegółowo omówiono wodociągi miejskie, instalacje
cen-384
tralnego ogrzewania, wyposażenie i konstrukcję term itp. M ało ilustracji nato miast dotyczy takich technik, jak hutnictwo, górnictwo, włókiennictwo, i rzemiosł, określanych dziś jako usługowe. Pokazano jednak kilka interesujących repro dukcji fresków i; reliefów poświęconych tej tematyce.
Ilustracje opatrzono popularnym, dość ogólnikowym komentarzem, który nie w iele może dać nowego historykowi techniki. Cenny natomiast jest wykaz p o d a
jący, gdzie znajdują się pokazane w albumie oryginalne dokumenty.
s. F.
Iz istorii francuzskoj nauki. Sbornik statiej. IzidatiefliStwo Akadiem ii nauk
ZSR R , M oskwa 1960, s. 182.
Instytut Historii Przyrodoznawstwa i Techniki Akadem ii N au k ZSR R opubli k o w ał niewielki zbiór artykułów opracowanych przez rosyjskich historyków
naukii, poświęcony .wybranym zagadnieniom z dziejów nauki francuskiej i jej w y bitnym przedstawicielom, takim jak: Buridan, Kartezjusz, Lagrange, Poisson. Praca dotyczy głównie historii fizyki i matematyki obejmując okres od X IV do X X w . Zagadnienie przestrzeni i czasu u paryskich nominalistów om awia W. P. Z ubow ; D. D. Iwanienko zajmuje się francuską szkołą fizyki teoretycznej, a B. G. Kuzniecow analizuje związki między Kartezjuszem i fizyką współczesną. Interesujący jest też syntetyczny artykuł F. A. M iedwiediewa Francuska szkoła
teorii funkcji zmiennych rzeczywistych na przełomie X I X i X X w.
s cd
Ludi russkoj nauki. Oczerki o wydajuszczichsia diejatielach jestiestwoznanija
i tiechniki. Matiematika, miećhanika, astronomija, fizika, chimija, pod red.
I. W . Kuzniecowa, Gosudarstwiennoje izdatielstwo fizyko-matiematiczeskoj litie— ratury, M oskw a 1961, s. 600.
W roku 1948 ukazała się pod auspicjami Akadem ii N a u k Z S R R dwutomowa praca zbiorowa Uczeni rosyjscy. Po kilkunastu latach zaplanowano pod tym sa mym tytułem czterotomowe wydawnictwo, znacznie rozszerzone i poprawione. Całość będzie zaw ierała ponad 250 szkiców om awiających życie i twórczość rosyj
skich uczonych od X V I I I w. do połowy X X w. (z pominięciem żyjących). P ie rw szy, w ydany tom publikacji obejm uje szkice o matematykach, astronomach, fizy kach, chemikach i mechanikach, drugi obejmuje geologów i geografów, trzeci — przedstawicieli biologii, medycyny i nauk rolniczych, czwarty — przedstawicieli nauk technicznych i architektury. W nowym w ydaniu liczba szkiców powięszyła się więcej niż dwukrotnie, pierwotne opracowania zostały przeredagowane i roz szerzone nowymi materiałam i w zakresie historii nauki rosyjskiej. W poszczegól nych grupach nauk przyjęto układ chronologiczny, w edług daty urodzenia uczonego.
Tom pierwszy zaw iera 56 biogramów uwzględniających obok dokładnego curri
culum vitae przebieg i charakterystykę działalności naukowej oraz w kład pracy
uczonego do nauki rosyjskiej i światowej. N a końcu opracowań autorzy podali / bibliografię ważniejszych prac oraz literaturę o danym badaczu. Szkice napisane są przez znanych uczonych, członków radzieckiej Akadem ii N au k: A . J. A rbuzo- wa, S. I. W aw iłow a, S. I. Wolfkowicza, P. J. Koczinow, G. S. Landsberga, Z.. S. Lejbenzona, A. E. Poraj-Koszica, W . I. Smirnowa, W. G. Fiesenkowa,
