Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 406
Praca oryginalna Original paper
Kokcydia nale¿¹ do paso¿ytów czêsto stwierdzanych u go³êbi hodowlanych. Najbardziej nara¿one na infek-cjê s¹ go³êbie pocztowe, a szczególnie sportowe, po-niewa¿ wykonuj¹ du¿¹ liczbê lotów konkursowych w tzw. sezonie lotowym. Prowadzi to do znacznego wyczerpania organizmu ptaków, a tym samym zwiêk-sza ich podatnoæ na ró¿ne choroby, m.in. na zara¿e-nia salmonelloz¹, paramyksowirusami, cirkawirusami, rzêsistkiem itp. (7, 11).
Paso¿yty te maj¹ du¿y wp³yw g³ównie na kondycjê go³êbi pocztowych i s¹ jednymi z najczêstszych pato-genów obni¿aj¹cych ich wydajnoæ lotow¹ (11).
Go³êbie zara¿aj¹ siê kokcydiami poprzez pobranie z pokarmem lub wod¹ sporulowanych oocyst Eimeria spp. Kokcydiozê go³êbi wywo³uj¹ trzy gatunki kokcy-dii: Eimeria labbeana, Eimeria columbarum, Eimeria columbae (4, 9). Zasiedlaj¹ one komórki nab³onka b³ony luzowej rodkowego odcinka jelita cienkiego. Oocysty wspomnianych kokcydii s¹ owalne, o wymia-rach od 16-18 × 14-16 µm do 19-21 × 17-20 µm, maj¹ krótki czas sporulacji: 36-48 godzin (wyj¹tek E. co-lumbae 4-5 dni) (3). Oocysty s¹ oporne na niekorzyst-ny wp³yw czynników rodowiska oraz rodki che-miczne. W warunkach go³êbnika mog¹ prze¿yæ
kilka-nacie miesiêcy, nie trac¹c inwazyjnoci. Do leczenia go³êbi zara¿onych kokcydiami stosuje siê wiele pre-paratów, m.in. Anticoccid, Kokcidiowit, Appertex, a ostatnio Baycox (toltrazuril) (12).
Celem badañ by³a ocena skutecznoci zwalczania kokcydii toltrazurilem w stadach go³êbi pocztowych przed i w trakcie tzw. sezonu lotowego.
Materia³ i metody
Badania wykonano od czerwca do wrzenia 2009 r. w 4 go³êbnikach (A-D), w których ³¹cznie by³o 1140 ptaków (tab. 1). W ka¿dym go³êbniku do dnia lotów konkursowych ptaki utrzymywane by³y razem, niezale¿nie od wieku i p³ci.
Ocena zwalczania toltrazurilem (Baycox)
inwazji Eimeria spp. u go³êbi pocztowych
MARIA MICHALCZYK, MA£GORZATA RA-NORYÑSKA, RAJMUND SOKÓ£
Katedra Parazytologii i Chorób Inwazyjnych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UWM, ul. Oczapowskiego 13, 10-719 Olsztyn
Michalczyk M., Ra-Noryñska M., Sokó³ R.
Efficacy of toltrazuril (Baycox) for Eimeria spp. control in racing pigeons Summary
Coccidiosis is a common disease in racing pigeons. The aim of this study was to assess the efficacy of toltrazuril in coccidiosis control in pigeons before and during the racing season. Bulk feces samples collected from 1140 birds were analyzed by the flotation method according to Fülleborn with the use of Darlings solution. Eimeria spp. oocysts were counted in five fields of vision, and their diameter was an indicator of invasion intensity. Coccidiosis was controlled with toltrazuril (Baycox) applied twice at three-day intervals, at a dose of 20 mg/kg body weight, with drinking water. The severity of coccidial infection was determined one day prior to treatment, and the efficacy of toltrazuril was assessed 2, 4 and 6 weeks after treatment and 3 days after each race. Eimeria spp. were detected in all feces samples collected from 4 pigeon lofts. Two weeks after the first administration of toltrazuril, only single oocysts were present in feces samples, while no oocysts were found during the next examination. Coccidia appeared again in the excreta of racing pigeons (group 2) after the second and third race, whereas in pigeons that stayed in the loft (group 1) reinvasion was noted after the fourth race of group 2 birds. The results of the study indicate that Baycox administered twice was highly effective in controlling Eimeria spp. invasion over a period of more than ten weeks.
Keywords: Eimeria spp., toltrazuril, racing pigeons
Tab. 1. Liczba go³êbi w go³êbnikach
k i n b ê ³ o G Liczbaptaków m e ³ ó g o bior¹cychudiza³wlotach A 260 180 B 120 130 C 450 150 D 310 100 e i n z c ¹ £ 11401 360
Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 407 W trakcie sezonu lotowego grupa ptaków bior¹ca udzia³
w lotach by³a utrzymywana w oddzielnej czêci go³êbnika. Go³êbie bior¹ce udzia³ w lotach z go³êbników A i B utrzy-mywane by³y na ruszcie wykonanym z siatki, a go³êbniki C i D mia³y pod³ogê betonow¹, z której usuwano mecha-nicznie ka³ co 2-3 dni.
Do zwalczania kokcydiozy zastosowano toltrazuril (Bay-cox), w dawce 20 mg/kg m.c. z wod¹ do picia 2 × w odstê-pach 3 dni. Dawka preparatu zosta³a wyliczona w ten spo-sób, ¿e najpierw zwa¿ono wszystkie ptaki z ka¿dego go-³êbnika, umieszczaj¹c je w klatkach lotowych, a nastêpnie okrelono dzienne zapotrzebowanie na wodê tak, aby ptaki pobra³y wyliczon¹ dawkê preparatu w ci¹gu 12 godzin, przy za³o¿eniu, ¿e 20 go³êbi wypija przeciêtnie 1 litr wody.
Ponadto wszystkie go³êbniki przed leczeniem Baycoxem oczyszczono mechanicznie z resztek ka³u, a ciany i sufity opryskano preparatem dezynfekcyjnym Agrisan (dawka 50--100 g/1 m2).
Ka³ do badañ w kierunku kokcydiów pobierano z 30 wy-znaczonych i oznakowanych miejsc z ka¿dego go³êbnika jeden dzieñ przed leczeniem, a nastêpnie 2., 4. i 6. tygod-nia po leczeniu oraz 3. dtygod-nia po powrocie ptaków z 1., 2., 3. i 4. lotu. Przed lotami próbki ka³u pobierano z go³êbnika, nie dziel¹c ich na grupy. Po rozpoczêciu lotów ka³ pobiera-no oddzielnie od go³êbi pozostaj¹cych w go³êbniku (gru-pa I) i bior¹cych udzia³ w lotach (grupa II). W laborato-rium próbki ka³u go³êbi z danej grupy mieszano, a nastêp-nie z ka¿dej próbki zbiorczej (ok. 200 g) zbadano losowo po 10 próbek (2 g ka¿da) metod¹ flotacji wg Fülleborna, z u¿yciem p³ynu Darlinga (sk³ad: 50% nasyconego roztworu soli kuchennej i 50% glicerolu). Po odwirowaniu próbek (2200 obrotów) pobierano krople supernatantu za pomoc¹ ezy, przenoszono na szkie³ko podstawowe i ogl¹dano pod mikroskopem w powiêkszeniu (400 ×). Liczono oocysty w 5 polach widzenia, a rednia z nich wskazywa³a na in-tensywnoæ inwazji.
Wyniki i omówienie
Sporód przebadanych próbek ka³u go³êbi z 4 go-³êbników we wszystkich wykryto obecnoæ oocyst Eimeria spp. rednia liczba kokcydii z 5 pól widzenia mikroskopu przy powiêkszeniu 400 × waha³a siê od
7,5 do 39,8 oocyst. Zró¿nicowana intensywnoæ in-wazji zale¿a³a od sposobu utrzymania ptaków. W go-³êbnikach A i B, gdzie go³êbie by³y utrzymywane na ruszcie, intensywnoæ inwazji Eimeria spp. by³a ni¿-sza ni¿ u go³êbi z go³êbników C i D.
Po 2 tygodniach od pierwszego podania go³êbiom toltrazurilu w kale wystêpowa³y pojedyncze oocysty kokcydii. Po kolejnym leczeniu oocyst w kale ju¿ nie wykryto. wiadczy to o wysokiej skutecznoci zasto-sowanego preparatu (tab. 2).
W grupie go³êbi nie bior¹cych udzia³u w lotach re-inwazja kokcydii nast¹pi³a dopiero po 4 locie punkto-wanym i tylko w go³êbniku C i D.
Natomiast u go³êbi, które bra³y udzia³ w lotach tyl-ko po pierwszym locie nie stwierdzono w kale oocyst, po kolejnych lotach (2 i 3) oocysty w kale wystêpo-wa³y, ich rednia liczba z 5 pól widzenia mikro-skopu waha³a siê od 3,7 do 6,0. U wiêkszoci go³êbi liczba oocyst po czwartym locie by³a wy¿sza ni¿ po drugim.
Otrzymane wyniki badañ wskazuj¹, ¿e Baycox po-dawany dwukrotnie go³êbiom co 3 dni w wodzie do picia, w dawce 20 mg/kg m.c. skutecznie likwiduje inwazjê kokcydii na okres co najmniej kilkunastu ty-godni. Wykazano równie¿, ¿e na reinwazjê Eimeria spp. u wyleczonych wczeniej ptaków mog¹ mieæ wp³yw loty konkursowe. rednia liczba oocyst z 5 pól widzenia mikroskopu wyliczona dla wszystkich go³ê-bi go³ê-bior¹cych udzia³ w lotach po drugim locie wynosi³a 4,5, po trzecim 5,3 i po czwartym 5,1.
U go³êbi, które pozostawa³y w go³êbniku, kokcydii nie wyryto tak szybko. Mo¿na przypuszczaæ, ¿e go³ê-bie, które bra³y udzia³ w lotach mog³y zaraziæ siê oocystami kokcydii w klatkach przeznaczonych do transportu albo w trakcie powrotu, np. pij¹c wodê ze zbiorników nimi zanieczyszczonych na trasie lotu (10). Nie mo¿na wykluczyæ, ¿e os³abiony lotem organizm ptaka staje siê mniej odporny nawet na pojedyncze for-my rozwojowe Eimerii, które nie zosta³y ca³kowicie zniszczone po wczeniej podanym toltrazurilu i kon-tynuuj¹ rozwój w nab³onku jelit.
Objanienie: wartoci bez nawiasów rednia liczba oocyst z 10 próbek ka³u, wartoci w nawiasach zakres wartoci z 5 pól widzenia mikroskopu
Tab. 2. rednia liczba oocyst w kale go³êbi przed i po leczeniu preparatem Baycox
a c w o d o H 0 0 4 . w o p u p o k s o r k i m a i n e z d i w u l o p w t s y c o o a b z c il a i n d e r × d e z r p m e i n e z c e l u i n e z c e l o p po1.locie po2.locie po3.locie po4.locie . g y t 2 4tyg. 6tyg. Grupa I II I II I II I II A (5,01-52,52,4) (0,02,-91,6) 0 0 0 0 0 (0,23-,77,2) 0 (0,45,-58,6) 0 (0,34,-79,1) B (1,83-46,77,6) (1,66-1,82,0) 0 0 0 0 0 (0,84-,71,4) 0 (0,26-,132,5) 0 (0,55-,130,2) C (1,30-97,88,6) (0,20-,61,0) 0 0 0 0 0 (2,06-,100,0) 0 (0,46,-98,1) (0,33-,62,2) (0,76-,121,8) D (0,67-,154,4 (0,10-,50,9) 0 0 0 0 0 (0,84-,73,8) 0 (0,45-,140,5) (0,43,-58,7) (0,42,-28,3)
Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 408
O wysokiej skutecznoci Baycoxu w profilaktyce i leczeniu zara¿onych kokcydioz¹ go³êbi domowych donosi wielu badaczy. Jak wynika z pimiennictwa (13, 14), Baycox podany jednorazowo w dawce 20 mg jest skuteczny w leczeniu klinicznej kokcydiozy, a inni (6) wykazali przydatnoæ Baycoxu w profilaktyce. Oceniaj¹cy (1) wp³yw kokcydii na wyniki lotowe go-³êbi leczonych Baycoxem utworzyli 3 grupy, z których 2 by³y sztucznie zara¿one kokcydiami na 6 dni przed lotem, a 3 stanowi³a kontrolê (wolne od inwazji kok-cydii). Jedn¹ z grup zra¿onych Eimeria spp. leczyli Baycoxem w dawce 10 mg/kg m.c. przez 3 dni. Go³ê-bie tej grupy osi¹gnê³y wyniki lotowe podobne do pta-ków grupy kontrolnej. Inni badacze (11) potwierdzili równie¿ wysok¹ skutecznoæ Baycoxu i fakt, ¿e jest lekiem bezpiecznym dla go³êbi. Nawet dawki 500 mg na litr wody przez 7 dni nie wp³ynê³y negatywnie na stan zdrowia ptaków (11). Leczenie go³êbi Baycoxem nie hamuje u nich wytwarzania naturalnej odpornoci przeciw kokcydiozie, a zapobiega rozwojowi postaci klinicznej choroby, zwiêkszaj¹c jednoczenie odpor-noæ ptaków na kolejne zara¿enie.
Okresem krytycznym w hodowli go³êbi pocztowych jest okres lotów konkursowych i pierzenia siê, st¹d go³êbie bior¹ce udzia³ w lotach powinny byæ regular-nie badane w kierunku kokcydii, jak rówregular-nie¿ rzêsist-kowicy i nicieni p³ucnych (2, 8). Badania na obecnoæ kokcydii u go³êbi nale¿y prowadziæ systematycznie i w przypadku stwierdzenia inwazji poddaæ je lecze-niu. W przypadku, gdy w badaniu parazytologicznym ka³u zostan¹ stwierdzone oocysty kokcydii, mo¿na oce-niæ stopieñ inwazji (4, 5). Ptaki bior¹ce udzia³ w lo-tach nale¿y bezwzglêdnie leczyæ po stwierdzeniu u nich kokcydiów w kale, a u pozosta³ych ptaków nale¿y podj¹æ decyzjê w zale¿noci od intensywnoci inwa-zji. Inwazji o ma³ym i rednim nasileniu szczególnie
zim¹ nie nale¿y leczyæ, poniewa¿ ³agodny przebieg kokcydiozy naturalnie stymuluje uk³ad odpornocio-wy go³êbi.
Pimiennictwo
1.Bachmann N., Daugschies A., Rommel M.: Experimentelle Untersuchungen über den Einfluß von Kokzidieninfektionen auf die Flugleistung von Brief-tauben. Tierärztl. Umschau. 1992, 47, 383-386.
2.Dovè A., Zorman-Rojs O., Vergles Rataj A., Bole-Hribovek V., Krape U., Dobeic M.: Health status of free living pigeons (Columba livia domestica) in the city of Ljubliana. Acta Vet. Hung. 2004, 52, 219-226.
3.Gund³ach J. L., Sadzikowski A. B.: Parazytologia i parazytozy zwierz¹t. PWRiL Warszawa 2004.
4.Mushi E. Z., Binta M. G., Chabo R. G., Ndebele R., Panzirah R.: Parasites of domestic pigeons (Columba livia domestica) in Sebele, Gaborone, Botswana. J. South African Vet. Assoc. 2000, 71, 249-250.
5.Piasecki T.: Ocena stanu zdrowotnego go³êbi miejskich w aspekcie zagro¿e-nia zdrowia ludzi. Medycyna Wet. 2006, 62, 531-535.
6.Reeth K. van, Vercruysse J.: Efficacy of toltrazuril against experimental in-fections with Eimeria labbeana and E. columbarum in racing pigeons. Avian Dis. 1993, 37, 218-221.
7.Romaniuk K.: Robaczyce go³êbi. Magazyn Wet. 2000, 9, 48.
8.Sari B., Karatepe B., Karatepe M., Kara M.: Parasites of domestic (Columba livia domestica) pigeons in Niðde, Turkey. Bull. Vet. Inst. Pu³awy 2009, 52, 551-554.
9.Stenzel T., Koncicki A.: Occurrence of parasitic invasion in domestic pigeons (Columba livia domestica) in the Northern Poland. Pol. J. Vet. Sci. 2004, 10, 275-278.
10.Stenzel T., Koncicki A.: Ogólne zasady prowadzenia opieki weterynaryjnej nad stadami go³êbi. Magazyn Wet. suplement Choroby ptaków 2007, 56-60. 11.Szeleszczuk P.: Aktualne problemy profilaktyki i terapii chorób go³êbi. Mat. konf. Choroby go³êbi i ptaków ozdobnych diagnostyka i zwalczanie, Wro-c³aw 1996, 31-54.
12.Szeleszczuk. P.: Praktyczne uwagi na temat terapii i profilaktyki chorób go³êbi domowych. Magazyn Wet. 1995, 4, 25-30.
13.Vercruysse J.: Efficacy of toltrazuril and klazuril against experimental infec-tions with Eimeria labbeana and Eimeria columbarum in racing pigeons. Avian Dis. 1990, 34, 73-79.
14.Zwijnenberg R. J., Vulto A. G., van Miert A. S., Lumeij J. T.: Evaluation of antibiotics for racing pigeons (Columbia livia var. domestica) available in The Netherlands. Vet. Pharm. and Therap. 1992, 15, 364-378.
Adres autora: lek. wet. Maria Michalczyk, ul. Oczapowskiego 13, 10-719 Olsztyn; e-mail: maria.michalczyk@uwm.edu.pl
