Polityka strukturalna EWG a rozwój regionów wiejskich

(1)

Maria Ciepielewska

Polityka strukturalna EWG a rozwój

regionów wiejskich

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 24,

189-197

(2)

ANN A LES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOW SKA LUBLIN-POLONIA

V O L X X IV ,18______________ S E C T IO H_________________________1990 Instytut Ekonomii

Wydziału Ekonomicznego UMCS

M a ria C IE P IE L E W S K A

P o lity k a stru ktu raln a E W G a rozwój region ów w iejsk ich The Structural Policy of the European Common Market vs. the Development of

the Rural Area

P rzy sp iesz en ie pro cesu form ow ania jed n o liteg o ry nku eu ro pejskiego w ra m a c h p ro g ra m u " E u ro p a 1992” przyniesie niew ątp liw ie - obok licznych ko rzyści g o sp o d arczy c h - nasilenie sprzeczności, d otyczących g ru p ludności i re gionów zn a jd u ją c y c h się w sferze m niej korzystnych w arunków rozw ojow ych. Ś w iadom ość teg o s ta n u rzeczy bud zi d ążen ia do szerszego uw zględnienia w p o lity c e in te g ra c ji przedsięw zięć sp rzy jający ch większej spójności ek on o m icznej i społecznej o b sza ru E W G . D ążenie to, zap isan e w a r t. 130A J e d n o lite g o A k tu E uro p ejsk ieg o , oznacza w zrost znaczen ia w y m iaru socjalnego i reg io n aln eg o w d ziała n ia ch podejm ow anych n a szczeblu władz n aro d o w y ch , lokalnych i całej W spólnoty. Do działów g osp od arki, k tó ry ch o biek ty w n e u w a ru n k o w a n ia rozw oju są re laty w n ie m niej k o rzy stn e należy rolnictw o. W iększość regionów m niej gospo darczo rozw iniętych to regiony o siln ym k o m p o n en cie roln iczy m . T oteż p ro b lem a ty k a regionów w iejskich za jm u je w cało k sz tałcie p ro g ra m u p rzekształceń s tru k tu ra ln y c h W sp ólno ty stosu n k o w o d u ż o m iejsca. W y stę p u ją tu zarów no (A) bardziej pogłębione sp o jrze n ie n a za g ad n ien ie rozw oju ty c h regionów i (B ) nowe ujęcia o rg anizacy jne.

(3)

190 Maria Ciepielewska

R E G IO N Y W I E J S K I E A P R A W ID Ł O W O Ś C I R O Z W O J O W E , W Y S T Ę P U J Ą C E W E W S P Ó L N O C IE N A N O W Y M E T A P I E

I N T E G R A C J I

P o dstaw o w ym założeniem , p rz y ję ty m w n ajnow szy ch d o k u m e n ta c h program ow ych E W G 1, je s t ujm ow anie kw estii s tr u k tu r ro ln y ch ja k o im- m a n e n tn e j części składow ej nie tylko p ro b lem a ty k i rozw oju ro ln ic tw a lub - szerzej - ogólnego b y tu regionów w iejskich, ale i całego rozw oju społeczno- ekonom icznego W spólnoty. T akie ”g lob alne” ujęcie p ro w ad zi do położen ia szczególnego nacisku n a ścisłe w zajem ne u w a ru n k o w an ia p rz esłan ek roz w ojow ych poszczególnych części składow ych p ro b lem u : g o sp o d ark i rolnej, ogólnego sta n u regionów w iejskich, przebiegu o gó ln og o sp o d arczy ch p ro cesów rozw ojow ych. W ty m w zajem n y m sprzężeniu p o d k re ś la się sp ecjal nie znaczenie efek tu zw rotnego, tj. niem ożliw ość h a rm o n ijn e g o rozw oju W sp ó ln o ty w p rz y p a d k u b ra k u należy tego w ysiłku, skierow anego n a zapew nienie w arunków korzystn ej ew olucji s tr u k tu r rolnych. D 'zialania p o d ejm o w ane w celu p o p ie ra n ia rozw oju tych s tr u k tu r i regionów w iejskich w y stę p u ją więc wr ty m ujęciu nie ja k o gest sp o łeczeń stw a n a rzecz lu dn o ści rolni czej, lecz ja k o o b iek ty w n a konieczność, w a ru n ek sin e qua n o n pom yślności tego społeczeństw a, w ty m ludności zam ieszkującej w ielkie o śro d k i m iej skie, od wsi i jej problem ów ju ż całkow icie o d e rw a n e j.2 O m aw ia n e w za je m n e zależności w ystępow ały w cały m rozw oju h isto ry c z n y m , chociaż ich

znaczenie było często niedoceniane. W o b ecny m e ta p ie rozw ojow ym E W G w y stąp iło je d n a k wiele czynników , k tó re p o trz e b ę za a n g a ż o w a n ia W spó ln oty w rozw iązyw anie problem ów rozw oju regionów w iejskich i s t r u k t u r rolnych b a rd zo w yostrzyły. W śród czynników ty ch do n ajw ażniejszych należą:

1) w zrost udziału w p rz estrze n i W spó ln oty regionów o późnionych w rozw oju, o c h a ra k te rz e głównie w iejskim lu b n a w e t głów nie ro ln icz y m .3 J e s t to zw iązane z kolejnym i rozszerzen iam i sk ład u członkow skiego E W G o Irla n d ię , G recję a o s ta tn io H iszpanię i P o rtu g a lię . W y ró w n an ie głębokich

*Zob. The future of rural society. Communication from Commission. C O M /88/501/2 final. Documents. 03 14 15 z 7 10 1988.

2Ujęcie takie wydaje się mało rewelacyjne, po prostu zgodne ze zdrowym rozsądkiem. Warte jest jednak podkreślenie w dobie, której jedną z cech charaktery stycznych jest skłonność do zapominania o wspomnianej wyżej, niejako naturalnej wzajemnej zależności.

3W regionach wiejskich żyje ponad 50% ludności EWG, ale wśród 166 regionów W spólnoty tylko w 10 (położonych w Grecji, Hiszpanii, Włoszech i Port) udział rolnictwa w zatrudnieniu sięga 30%, a w 118 jest on niższy niż 10%. Równocześnie tylko w 17 regionach rolnictwo dostarcza ponad 10% produktu wewnętrznego brutto.

(4)

Polityka strukturalna EWG a rozwój regionów wiejskich 1 9 1

ró żn ic regionalnych sta je się więc w arunkiem ekonom icznej i społecznej spójności W spólno ty, szczególnie w ażnym wobec budow y Jed n o liteg o R ynku E u ro p e jsk ie g o (n a spraw ę tę zw raca uwagę Jed n o lity A kt E u ro pejsk i).

2) K onieczność d ostoso w an ia się gospodarki rolnej W spólnoty do sy tu a c ji rynkow ej i w zm ożonej konkurencji w ra m a ch Jed n o liteg o R ynku E u ro p ejskieg o oraz im plikacje tego dostosow ania się nie tylko w odniesieniu do farm eró w , ale i innych g ru p ludności regionów w iejskich. P o lity k a rolna E W G w kw estii cen, in terw encji rynkow ej i przem ian stru k tu ra ln y c h z n a j d u je się w pun k cie zw ro tn y m , p rzestaw iając się n a zaham ow anie ilościowego w z ro stu p ro d u k c ji i obniżenie p u łap u interw encji.4 S pow oduje to, że coraz m niej g o sp o d a rstw rolnych w ytw arzać będzie dochody o społecznie i go sp o d a rc z o ak ceptow alnej wysokości. W ielu rolników poszukiw ać więc będzie a lte rn a ty w n e g o z a tru d n ie n ia lub p rzyn ajm niej źródła u zu p ełn iający ch do chodów (d o d atk o w eg o m iejsca p ra cy ). P rzy w ysokim bezro bo ciu i niskiej k o n iu n k tu rz e ogólnogospodarczej byłoby n iep ożąd ane ich przem ieszczanie się do d u ży ch ośrodków m iejskich. T w orzenie nowych możliwości uzyski w a n ia dochodów n a m iejscu w regionach wiejskich staje się w a ru n k iem nie ty lk o p rz eciw d z ia łan ia po głębianiu się upośledzenia ty ch regionów , ale i za ch o w an ia spokoju społecznego.

3) P o stę p u ją c y szczególnie szybko w o sta tn ic h la ta c h proces b u rz e n ia rów now agi pom iędzy różnym i funkcjam i spo łeczno-gospodarczym i re gionów w iejskich, k tó ry doprow adził już n ierzadko do głębokich d efo rm a cji lu b n aw et zaniku ty ch funkcji. R egiony wiejskie, będąc m iejscem życia i p ra cy m ieszkańców , sp e łn ia ją zarazem funkcje o zasadniczym znaczen iu o góln ospołeczn ym , jak zachow anie środow iska n atu ra ln e g o , k ra jo b ra z u , w a run k ó w w ypo czy n k u d la ludności m iast itp. P o d p ły nący m z zew nątrz n a ciskiem procesów rozw ojow ych zachodzą tu zm iany, w w yniku k tó ry c h te o s ta tn ie fun kcje są coraz bardziej zagrożone. W części regionów w iejskich in w az ja przem y słu i in fra stru k tu ry tra n s p o r tu , n iep rzem y ślan a b u d o w a w iel kich ośrodków m ieszkalnych, n adm ierny ruch tu ry sty czn y , niep o h am o w an e stosow an ie now ych tech n ik - w ty m w rolnictw ie - niszczą lub wręcz ju ż zni szczyły, n a tu ra ln e w alory szeroko rozum ianego lokalnego środow iska. W in n y ch n a to m ia s t głęboki o dp ły w ludności rolniczej w yw ołuje erozję opuszczo n y ch ziem , za m ie ran ie m ały ch ośrodków w iejskich, niszczenie in fra s tru k tu ry - ogólny u p ad e k i p u sty n n ien ie. P rocesy te nie m ogą - z różnych w zględów - być z a h am o w an e w łasnym i siłam i regionów w iejskich. Zachow anie d la całego

4Zob.: M. Ciepielewska: Reforma wspólnej polityki rolnej. [w:j Europa 1992. Ośrodek Badań EWG Uniwersytetu Gdańskiego. Materiały konferencyjne. Listopad 1989, s. 42-70.

(5)

192 Maria Ciepielowska

sp ołeczeństw a walorów lokalnego środow iska - o c h ro n a p rzed p o s tę p u ją c y m w yniszczeniem znacznych obszarów E u ro p y - w y m ag a więc z a an g aż o w an ia sil i środków n a szczeblu W spólnoty, przy czym p o m o c t a p o w in n a przy- bierać różne form y (nie ty lko środ ki finansow e, ale tak że ró ż n o ro d n e p oczy n a n ia ty p u o rganizacyjnego).

Form y i kierunki pom ocy, płynącej ze szczebla W sp ó ln o ty , jej u k ie ru n kow anie i sposób realizacji, m ogą być sk u teczn e ty lk o w ted y , jeśli stano w ić b ęd ą p o c h o d n ą u k ład u s y tu a c ji lokalnej: p rz em ian , k tó re się ju ż doko nały i p rz em ian p rzew idyw anych.'M uszą one p o n a d to stan o w ić s p ó jn ą całość, u ję tą w ra m a c h ogólnej p o lity k i społeczno-ekonom icznej w sto su n k u do obszarów w iejskich, k tó ra to p o lity k a d o ty ch cz as we W spó ln ocie w łaściw ie nie is t niała. P odejm ow ane d zia ła n ia były bow iem rozproszon e p om ięd zy p o lity k ą re g io n a ln ą, so cjaln ą i s tr u k tu r ro lny ch, pom iędzy poszczególne p a ń s tw a członkow skie i - w znacznie m niejszy m sto p n iu - W sp ó ln o tę.

R E F O R M A F U N D U S Z Y S T R U K T U R A L N Y C H A P O M O C F IN A N S O W A D L A S P O Ł E C Z N O Ś C I W I E J S K I C H

J a k ju ż stw ierd zo n o , we W spólnocie (z re sz tą rów nież w poszczególnych k ra ja ch członkow skich) nie m a jeszcze kom pleksow ej s tra te g ii o d d z ia ły w a n ia n a rozwój obszarów w iejskich. Istn ie ją liczne k anały i form y teg o o d d ziały w an ia, form ułuje się liczne p o s tu la ty w kw estii je g o ro zszerzenia, nie osiąg n ięto je d n a k sp rz y jającej efektyw ności, spó jno ści i k o n c e n tra c ji d z ia ła ń .5 W ażnym krokiem je s t tu więc p o d ję ta w lu ty m 1988 przez R ad ę W spólnoty decyzja o reform ie fu nd uszy s tru k tu ra ln y c h E W G .6 R efo rm a ta z a k ła d a zm iany w m eto d a c h d z ia ła n ia , w iększą k o o rd y n a c ję , w iększą geograficzną i o p e ra c y jn ą k o n ce n trację środ kó w p rz ezn a czo n y c h w budżecie W sp ó ln o ty n a cele s tru k tu ra ln e oraz is to tn y w z ro st (p o d w o je n ie ) tych ś ro d k ó w .7 W ra m a c h reform y fun du szy s tru k tu ra ln y c h w y zn aczo no d la nich 5 p rio ry teto w y c h celów:

1) prom ow anie rozw oju i procesu s tru k tu ra ln y c h d o sto so w ań regionów m niej rozw in ięty ch ,

2) re s tru k tu ry z a c ja regionów , lub ich części, d o tk n ię ty c h u p a d k ie m tra d y c y jn y c h gałęzi p rzem ysłu ,

5W yjątek stanowi kilka regionalnych programów, zwanych "zintegrowanym i” , jak: Zintegrowany Program Śródziemnomorski czy podobny program dla Szkockich

Wysp Przybrzeżnych.

6Zob. C.E. Com. The Agricultural Situation in the Community. 1988 Report. Brussels 1989.

(6)

Polityka strukturalna EWG a rozwój regionów wiejskich 193

3) zw alczanie długotrw ałego bezrobocia, 4) u ła tw ia n ie in teg racji zawodowej m łodzieży,

5) w sp ółdziałanie z reform ą wspólnej polity ki rolnej poprzez: a) przyspieszenie procesów przystosow aw czych s tru k tu r rolnych, b) p rom o w anie rozwoju obszarów wiejskich.

Rozwój obszarów wiejskich je s t expresis verbis w ym ieniony tylko w sform ułow an iu treści celu 5b. Jed n a k że stru k tu ry rolne (cel 5a) sta n o w ią im m a n e n tn ą część składow ą p ro b lem a ty k i społeczności w iejskich. A większość regionów 8, u ję ty c h w celu 1, to obszary o ch a rak terze w głównej m ierze, lub w y b itn ie w iejskim . Zarów no więc w p rzy p ad k u celu 5, ja k i 1. p ro m o w a nie rozw oju regionów w iejskich trak to w a n e je s t jed no znaczn ie ja k o p rio ry te tow e z a d an ie funduszów s tru k tu ra ln y c h W spólnoty. W spółudział funduszów w rozw iązy w an iu problem ów w łaściw ych ty m regionom z a k ła d ają tak że cele 3 i 4, chociaż w ty m p rz y p ad k u ich zaangażow anie będzie m niej b ezpo śred nie i sy ste m a ty c z n e .

R eg u lam in funkcjonow ania F unduszy, stanow iący część składo w ą ich reform y, o kreśla m eto d y , proced u rę i organizację interw encji n a rzecz re gionów w iejskich, tra k to w a n e j ja k o część składow a ogólnego p ro g ram u roz w oju regionalnego. In terw en cja ta m a być realizow ana w sposób planow y, gdyż je s t to w a ru n k iem w ew nętrznej zgodności i spójności p o d ejm o w a nych d ziałań . P la n y rozw oju p rz ed staw iają p a ń stw a członkow skie. N a ich p o d sta w ie K om isja E W G - k o n su ltu jąc się z zainteresow anym i w ładzam i w poszczególnych k ra ja c h - tw orzy ” ram ow y p ro g ram ” pom ocy z F u n duszów V /spólnoty. O pracow ując program K om isja kieruje się za sa d ą , że W sp ó ln o ta an gażuje się w finansow anie tylko tak ich p o cz y n ań , k tó re są zgodn e z celam i w yznaczonym i d la zreform ow anych funduszy s tr u k tu r a l n ych o raz ze w spólnym i politykam i E W G . P o zaak cep tow aniu "ram o w eg o p ro g ra m u ” p rzew id ziane w nim działanie interw encyje u jęte zo sta n ą w ” p ro g ra m y o p e ra c y jn e ” , k o n k re tn ie określające zespół w zajem nie zgodnych, wie lo letn ic h p o c z y n a ń , w spółfinansow anych ze środków tego lub ty ch F u n duszów , k tó ry ch in s tru m e n ta riu m najlepiej od p o w iad a realizow anym ce lom . M e to d a sp o rz ą d z a n ia program ów zakłada: - podejście w ielodyscypli n a rn e i w ielosektorow e (zintegrow an e), - selekty wnos'c pom ocy ze stro n y W sp ó ln o ty , - eko nom iczną racjonalność podejm ow anych przedsięw zięć, - ich ścisłe p o w iązan ie z endogenicznym p o ten cjałem rozw oju. Zarów no n a etap ie u s ta la n ia , ja k i realizacji program ów zak łada się szerokie zaang ażow an ie lo kaln ych p a rtn e ró w i in icjaty w , tra k to w a n e ja k o p od staw ow a p rz esłan k a sk u 8Listę tych regionów zawiera załącznik do ramowego "Zarządzania w sprawie reformy funduszy strukturalnych (Official Journal L. 185 z 15 07 1987).

(7)

teczności. W zw iązku z ty m o s ta tn im w ym ogiem p rzew idu je się m ożliwość zastosow ania now ych środków o rg an izacyjny ch , a m ianow icie:

a) p rzeprow adzan ie akcji inform acyjny ch, p o p u la ry z a to rs k ic h i szko lenia d la m iejscow ych w ładz i działaczy g o sp od arczych i sp ołeczny ch. W ra m a ch tych akcji - obok sp o tk a ń , sem inariów itp . - p rz y g o to w an e b ęd ą w y daw nictw a ogólnoinform acyjne oraz p rzew od niki, za w ierające in fo rm a cje techniczn e nt. pro ced u ry d ziałań , sposobu o p ra co w y w a n ia d o k u m en tó w o tw ierających d o stęp do p ro gram ów in terw ency jn ych itp.;

b) utw orzenie sieci w iejskich agencji d / s rozw oju, k tó ry c h za d an iem byłoby stym ulow anie i k o o rd y n a cja m iejscow ych inicjaty w . S tan o w iły b y one pom oc w m obilizacji oddolnego p o ten cja łu a rów nocześnie k o m p e te n tn e g o p a r tn e r a w dialogu z in sty tu c ja m i, uczęszczającym i w p ro c ed u rz e in te rw e n cji. N a szczeblu regionu m ogłyby one w yłonić k o o rd y n a to ra do rozm ów z w ładzam i krajow ym i i ek sp e rtam i W spólnoty. R eg u lam in rozm ow y F u n d u szy S tru k tu ra ln y c h W spólnoty precyzuje ro d zaje przedsięw zięć, k tó re m ogą być - zgodnie z ogólnym i zasad am i in terw en cji i w o p arciu o p ro g ra m y o pe ra cy jn e rozw oju regionów w iejskich - finansow ane śro d k a m i każdego z nich. G łów na rola p rz y p a d a tu sekcji O rie n ta cji F u n d u szu Ptolnego; zak res ucze s tn ic tw a pozostałych funduszy je s t je d n a k rów nież szeroki. I tak :

Sekcja o rien ta cji F u nd uszu R olnego może w spółfinansow ać w ra m a c h realizacji zarów no w ym ienionego w reg ulam in ie fu n du szy celu 1 (regiony m niej rozw inięte), ja k i 5 (refo rm a p o lity k i rolnej) n a stę p u ją c e d ziałan ia:

- z a p rze sta n ie go sp o d aro w an ia, przy p rzekazaniu ziem i n a pow iększenie innego g o sp o d a rstw a lub m łodem u rolnikow i,

- konw ersja lu b ograniczenie p ro d u k c ji g o sp o d arstw a , - k o m asacja gruntów ,

- ulepszanie uży tków rolnych (in d y w id u aln ie lu b przez g rup ę gospo d a rs tw ),

- n aw ad n ian ie (w ty m ren o w acja u rz ą d z e ń ), - p race n a rzecz ochron y środ ow iska i k ra jo b ra z u ,

- przyw rócenie p la n ta c ji zniszczonych przez klęski n a tu ra ln e ,

- d ro b n e inw estycje tu ry sty c z n e (w ty m m o d e rn iz a c ja b u d y n k ó w m ie szkalnych w g o sp o d arstw a ch roln y ch ),

- zalesianie i ulepszanie lasów,

- rozwój słu żb do rad czy ch , p o p ra w a w y p o saż en ia os'rodków szkolenia rolniczego.

P o n a d to - w p rz y p ad k u gdy śro d k i in terw e n cji nie zostały d o sta rc z o n e przez F u n d u sz R ozw oju R egionalneg o9 F un d u sz R olny m oże finansow ać:

(8)

interweniu-Polityka strukturalna EWG a rozwój regionów wiejskich 1 9 5

d o sko nalenie in fra s tru k tu ry , niezbędnej dla rozw oju rolnictw a lub leśnictw a, - p o c z y n a n ia zm ierzające do dyw ersyfikacji gospodarki, jeśli celem ich je s t stw o rzen ie fa rm ero m źródła dodatko w ych lub altern aty w n y ch dochodów .

W ra m a c h Sekcji O rien tacji Funduszu Rolnego finansow ane są także - i b ę d ą w d alszym ciągu - tzw . ”h o ry z o n ta ln e” , tj. w ynikające z ogólnych celów w spólnej p o lity k i rolnej, n arzędzia s tru k tu ra ln e g o odcinka tej p o lity k i, 10 a w ty m :

- śro d k i w sp o m ag ające reform ow aną polityk ę rynkow ą, ja k np. zachęty do o g ra n ic z a n ia p o te n c ja łu produkcy jnego oraz reo rien tacji i konw ersji p ro d u k cji,

- z a ch ęty do przech odzenia n a przyspieszoną em ery tu rę,

- d o p ła ty w yrów naw cze, p o d trzy m u jąc e dochody rolnicze w regionach upośled zo n y ch p o d w zględem w arunków n a tu ra ln y c h ,

- z a ch ęty d la p rzejm ujących g o sp o d arstw a m łodych rolników ,

- p o m o c d la sprzy jający ch dostosow aniom s tru k tu ra ln y m inw estycji m o d ern iz acy jn y ch w g o sp o d arstw ach rolnych,

- akcje ulepszające s tru k tu ry p rz etw ó rstw a i o b ro tu rolnego,

- akcje zw iększające ochronę środow iska i k rajo b razu (w ty m zalesie n ia).

E u ro p e jsk i F und usz Rozwoju R egionalnego może w ziąć udział w fi n an so w a n iu w reg ionach wiejskich:

1) inw estycji przedsiębiorstw , które m ają n a celu stw orzenie lub u trz y m an ie m iejsca pracy.

2) in w estycji w dziedzinie in fra stru k tu ry (w ra m a ch celu 1 - jeżeli są niezbędne d la rozw oju, w ra m a ch celu 5b - jeżeli są ściśle zw iązane z przedsięw zięciam i gospodarczym i tw orzącym i alte rn a ty w n e m iejsca pracy d la rolników ),

3) d ziała ń o rg an izu jący ch i p o d trzy m u jąc y ch lokalne inicjatyw y i m ałe p rz e d się b io rstw a , k tó re m a ją n a celu: tw orzenie usług dla p rzed sięb io rstw a, u łatw ien ie d o stę p u przed sięb io rstw do rynku kapitałow ego, b ez p o śred n ią p o m oc d la inw estycji, tw orzenie m ałych in fra s tru k tu r,

4) sp ec ja ln y ch program ów rozw oju, tw orzonych na szczeblu W spólnoty. E u ro p e jsk i F undu sz Socjalny może w spółfinansow ać:

a) szkolenie i d o ra d ztw o zawodowe,

b) d ziałan ie p ro m u jąc e tw orzenie now ych m iejsc p racy lub p o d ejm o w anie sam o d zieln ej działalności gospodarczej,

jącego służyć ma uelastycznieniu systemu.

10Niezależnie od listy regionów, w których realizowane jest 5 priorytetowych celów, wyznaczonych dla funduszy strukturalnych.

(9)

c) nowe m etody szkolenia zawodowego i k ształc en ia p erso n elu n a u c z a ją cego (w tym b ad a n ia , eksp erym en ty , w y m ian a do św iadczeń m iędzy k ra ja m i członkow skim i),

d) przedsięw zięcia m ające n a celu tw orzenie m iejsc p ra c y d la b ez ro botnej m łodzieży (w ram ach realizacji celu 1),

e) przedsięw zięcia służące u trz y m a n iu lub tw o rzen iu m iejsc p ra cy d la zagrożonych bezrobociem osób za tru d n io n y ch w m ały ch p rz ed sięb io rstw ac h (w ram ach realizacji celu 1 i 5b),

f) szkolenie zawodowe osób, k tó re w zw iązku z p ro g ra m e m rozw oju będą m usiały p o d jąć pracę w now ym zaw odzie.

Akcjo podejm ow ane w regionach w iejskich w ra m a c h re alizac ji celów w yznaczonych d la funduszy s tru k tu ra ln y c h b ę d ą u zu p ełn io n e in s tru m e n ta m i finansow ym i, funkcjonującym i po za ty m i fu n d u sz am i. Są to p rz ed e w szy st kim przeznaczone d la m ałych i średnich p rzed sięb io rstw p o za ro ln iczy ch ni sko oprocentow ane pożyczki E1B i N C I.11 P ro p o n u je się ta k ż e p o w s ta n ie do 1990 r. tzw. ’’zielonego N C I” , k tó ry udzielałby pożyczek w y łącznie m ały m i średnim przem ysłow ym i usługow ym p rz ed sięb io rstw o m w re g io n a ch w iej skich (cel: dyw ersyfikacja ekonom iki ty ch regionów ).

Stw ierdzono je d n a k , że głów nym pro b lem em d la ty ch p rz e d się b io rstw często je s t nie tyle koszt k ap itału pożyczkow ego, ile b ra k d o s tę p u d o tego k ap itału na skutek b ra k u m ożliwości d o sta rc z e n ia b an k o m o d p o w ied n ich gw arancji. D otyczy to przede w szystkim p rz ed sięb io rstw n o w o p o w sta ją c y c h lub prag n ący ch znacznie rozszerzyć d o ty ch czaso w ą d ziała ln o ść , ale j e s t o d czuw alne przez większość ’’d ro b n y c h ” d ziała ją cy ch w reg io n ach w iejskich w zw iązku z niską s to p ą zyskowności najczęściej ta m w y stę p u ją c y c h b ra n ż . Is to tn ą rolę o d g ry w a tu tak że zn a czn a odległość sied zib in s ty tu c ji finanso w ych, zw iązana ze słab o rozw in iętą siecią ban k o w ą w re g io n a ch w iejskich. P oszu k u je się więc form zarad z en ia tej sy tu a c ji p op rzez p o m o c W sp ó ln o ty w tw orzeniu różnego ty p u zrzeszeń czy g rup ow ych przed sięw zięć m ałych p rzed sięb io rstw , ja k spółki inw estycy jne, holdingi g w a ran cy jn e , sto w a rz y szenia w zajem nych gw arancji.

A nalizujący w spółczesne u w aru n k o w an ia rozw oju społeczności w iej skich we W spólnocie eksperci K om isji E W G w y ra ż a ją n ad zieję, że p ro p o n o w any zespól środków i m eto d in terw en cji sk u teczn ie w spom oże n iezbędn e i n ieuniknione p rzem ian y s tru k tu ra ln e a za raz em pozw oli zachow ać eu ro p ejsk i m odel rozw oju wsi i uniknąć z a o strz e n ia się niep o k o ju społecznego.

(10)

T h e Structu ral P o licy of th e European C om m on M arket. 197

SUMMARY

A cceleration of the processes of forming a uniform European market is accom  panied by an increasing interest in the regional and social policy. The social problems m ay sharply appear in the less developed regions with a strong agricultural com ponent. A reform of the structural funds of the European Common Market is meant to provide a com plex solution to these problem s. It assumes changes in the m ethods of activity, doubling the budget means for the structural aims and their geographical and operational concentration.