Grażyna Borys
Uprawnienia do emisji gazów
cieplarnianych jako przedmiot aukcji
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio H, Oeconomia 46/4,
33-42
A N N A L E S
U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N - P O L O N I A
V O L . X L V I, 4 S E C T IO H 20 1 2
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu, K atedra Finansów i Rachunkowości
G R A Ż Y N A BORYS
Uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych
jako przedm iot aukcji
G reenhouse gases em ission allow ances as an auction item
S ło w a k lu c z o w e : a u k c ja , g a z y c ie p la rn ia n e , u p ra w n ie n ie , e u ro p e jsk i sy ste m h a n d lu u p ra w n ie n ia m i
K e y w o r d s : a u c tio n , g re e n h o u se g a se s, a llo w a n c e , E u ro p e a n U n io n E m is sio n s T ra d in g S chem e
Wstęp
Aukcja (łac. auctio - „powiększenie”) jest jed n ą z najstarszych form wym iany towarów i usług. W ujęciu słownikowym aukcja to publiczna forma sprzedaży, w której nabyw cą zostaje podm iot oferujący najw yższą cenę1. W myśl Kodeksu cywilnego jest ona, obok przetargu, jednym ze sposobów zawierania umowy, który m a um oż
liwić osobie zainteresowanej zawarciem umowy w ybór kontrahenta proponującego najkorzystniejszą umowę, ocenianą według kryteriów wskazanych przez zaintereso wanego (art. 701)2. Natom iast w literaturze przedm iotu pojęciu aukcji nadaje się trzy znaczenia. W znaczeniu pierwszym definiuje się ją jako pewien rodzaj instytucji, w drugim jako rodzaj rynku, a w trzecim jako form a gry rynkowej.
Aukcja jako instytucja jest rozum iana jako form a zorganizowania rynku, nazy w ana klasyczną strukturą ry nku formalnego, której atrybut stanowi realizowanie transakcji kupna-sprzedaży:
• w określonym miejscu,
1 S ło w n ik w yrazów o bcych PW N , Państw ow e W ydaw nictw o N aukow e, W arszaw a 1971, s. 58. 2 U staw a z d n ia 23 k w ie tn ia 1964 r. K odeks cy w iln y (Dz. U. n r 16, poz. 93 z późn. zm.).
• w określonym czasie,
• według reguł i zwyczajów precyzowanych w regulam inach3.
W tym ujęciu różni się ona od innych rynków formalnych, a zwłaszcza od prze targów i giełd. Od giełd różni się przede wszystkim tym , że jest form ą sprzedaży także dóbr niejednorodnych i niestandardowych, które trzeba zobaczyć w naturze, aby określić ich jakość i wartość. Zatem niektóre towary są kupującym przedstawiane na aukcji do wglądu - najczęściej w formie próbek bądź w całych partiach - tzw. lot, czyli „najmniejszej jednostki transakcyjnej”. Brak wym ogu standaryzacji sprawia, że aukcje mogą być wykorzystywane zarówno do sprzedaży pojedynczych towarów unikalnych (np. obrazów, antyków, porcelany itp.), jak i masowych, nieidentycznych pod względem jakości (np. herbaty, tytoniu, kwiatów, futer, zwierząt hodowlanych itp.). Ponadto giełda to form a ry n k u regulowanego, na którym ryw alizuje wielu sprzedawców i wielu nabyw ców - jej podstawowym zadaniem je st koncentracja w jednym miejscu i czasie wielu sprzedawców i nabywców, podczas gdy na aukcji występuje zw ykle jeden sprzedawca i wielu nabywców. Aukcje różnią się także od przetargów jako swoistej instytucji, gdyż nie zawierają elementów negocjacyjnych. Jak w ynika z Prawa zamówień publicznych4, elementy te są wbudowane w m echa nizm y przetargowe.
Przez aukcję rozumie się też konkretny, umiejscowiony rynek. W tym znaczeniu term in ten jest stosowany, gdy mowa np. o aukcji konkretnego obrazu przeprowa dzonej w ubiegłym miesiącu w określonym domu aukcyjnym 5.
Aukcję m ożna także traktować ,ja k o grę, zaś jej uczestników jako graczy, k tó rych celem jest najkorzystniejsze nabycie (lub też sprzedaż - w przypadku aukcji dwustronnej - określonego towaru)’”5. Reguły aukcyjne mogą mieć w takim w ypadku zastosowanie do sprzedaży towarów giełdowych, np. energii na towarowych gieł dach energii, a także do przetargów, gdy ich organizator jest w stanie kontrolować i wyceniać jakość nabywanego dobra. W szczególności, przy założonym, ustalonym poziomie param etrów jakościowych, gdy jedyne kryterium w yboru stanowi cena, przetarg staje się odwróconą aukcją (procurem ent auction, reverse auction), w której w ygryw a uczestnik proponujący najniższą cenę.
Aukcje, podobnie jak wszystkie inne formy rynku, pełnią szereg istotnych funkcji w gospodarce, a mianowicie:
• cenotwórczą - umożliwiają kształtow anie cen na wybrane dobra, • realokacyjną - realokują środki finansowe i prawa własności,
3 D.T. D ziuba, H a n d e l aukcyjny. R y n k i—m etody—technologie, D ifin, W arszaw a 2008, s. 12.
4 U staw a z d n ia 29 sty c zn ia 2004 r. Praw o zam ów ień publicznych (Dz. U. z 2007 r., n r 223, poz. 1655 z późn. zm.). N ależy zauw ażyć, że z p rzetargam i m o żn a się spotkać nie ty lk o w p rzy p ad k u zam ów ień publicz nych, ale i w pryw atnej d ziałaln o ści gospodarczej, gdy są przeprow adzane przez p ry w atn e przedsiębiorstw a. 5 P. K u śm ie rczy k , A u k c je i p rze ta rg i, W y d aw n ictw o U n iw e rsy te tu E k o nom icznego we W rocław iu, W rocław 2010, s. 14.
6 E. D rabik, W ykorzystanie re g u ł a u kcyjn ych do handlu e n erg ią w P olsce, „P rzeg ląd S taty sty czn y ” 2010, z. 4, s. 75.
UPRAW NIENIA DO EM ISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH JAKO PRZEDMIOT AUKCJI 35
• integracyjną - tworzą określone relacje na rynku m iędzy producentami, sprze dawcami, kupcam i, pośrednikam i itp.,
• informacyjną - wyniki aukcji informują o uzyskanych cenach, relacjach popytu i podaży; stanowią podstawę do określania tendencji rynkowych,
• barom etru gospodarczego.
Ponadto aukcje mogą promować wybrane (nowe) grupy towarów, producentów, twórców, pośredników itp. Na przykład dom aukcyjny - funkcjonujący na rynku dzieł sztuki - tworząc ekspozycje (wystawy), promuje wybrane dzieła i ich twórców. W ostat nich dekadach aukcje są wykorzystywane jako pośrednie mechanizmy ochrony środo wiska (np. aukcje praw i kwot połowowych w rybołówstwie i rybactwie śródlądowym czy aukcje uprawnień do emisji zanieczyszczeń do pow ietrza atmosferycznego). I ta właśnie jeszcze stosunkowo mało znana funkcja aukcji będzie stanowić temat niniejsze go opracowania. Jego celem jest próba zaprezentowania stosowania aukcji do alokacji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych w ram ach systemu EU ETS (European Union Emissions Trading Scheme). Do realizacji tego celu zaproponowano trzy części tematyczne. Część pierwsza stanowi ogólny przegląd przedmiotów obrotu aukcyjnego. W części drugiej jest rozpatrywane „dochodzenie” do aukcji jako podstawowego mecha nizm u alokacji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych (GHGs - greenhouse gases) w ram ach systemu EU ETS, a w trzeciej, ostatniej części przeanalizowano problemy zw iązane z upowszechnieniem aukcji w trzecim okresie funkcjonow ania EU ETS.
1. K ró tk i przegląd przedm iotów obrotu na ryn kach aukcyjnych
W praktyce od starożytności wykorzystywane są różnorodne typy aukcji, w y dzielone według odrębnych kryteriów (w tym m.in. zasad licytacji, ustalania ceny, zasad dostępu, celu, przedm iotu aukcji, zasięgu oddziaływ ania itp.). Ze względu na tematykę opracowania w pierwszej części uwaga zostanie skoncentrowana na k ry terium przedm iotu aukcji i pośrednio na jej celu.
Obecnie w środowisku internetowym przedm iotem obrotu aukcyjnego mogą być niem al dowolne dobra, zarówno o charakterze m asowym , jak i unikatowym . Taka różnorodność jest zresztą obserwowana od starożytności. Z zachowanych opisów Herodota w ynika, że ok. 500 r. p.n.e. w Babilonii były organizowane na wsiach co roczne targi (aukcje) niewolnic. Później w Grecji i Rzym ie przeprowadzano aukcje trofeów wojennych i schwytanych jeńców. W raz z upadkiem cesarstw a rzymskiego aukcje na długi okres zniknęły.
W Europie w czasach nowożytnych aukcje prawdopodobnie najwcześniej pojawiły się we Francji - w literaturze wspomina się, że w drugiej połowie XVI stulecia poprzez licytację realizowano sprzedaż m ienia osób skazanych na śmieć. Z roku 1674 znana jest pierw sza zarejestrow ana aukcja obrazów - w londyńskim Summ erset House. Od drugiej połowy X V II w. sprzedażą aukcyjną objęto kawę, herbatę, kakao, ryż, cukier, egzotyczne przypraw y i barw niki. W X V II w. Niderlandy stały się miejscem
aukcji obrazów i rysunków. Pod koniec X V III stulecia pow stały domy aukcyjne specjalizujące się w handlu winem. Od 1887 r. znane są holenderskie aukcje owoców i ryb. Od X IX w. coraz częściej i powszechniej wykorzystuje się aukcje do sprzedaży produktów rolnych i hodowlanych. Od przełom u X IX i X X w. w Europie i Ameryce Płn. organizowano aukcje drzew rosnących w lesie, tj. drew na „na pniu”. I ta właśnie m etoda dystrybucji praw do różnorodnych zasobów naturalnych rozprzestrzeniła się i utrwaliła. N a przykład aukcyjna form a sprzedaży praw do pól naftow ych i gazu ziemnego jest stosowana m.in. w USA, Kanadzie, Wielkiej B rytanii, Norwegii, Bra zylii, Wenezueli, Rosji, Nigerii. M echanizmy aukcyjne w alokacji praw połowowych wykorzystuje się w Islandii, Kanadzie, USA, Australii, Nowej Zelandii, Rosji. Aukcjami w niektórych krajach są objęte przywileje wędkarskie (zwłaszcza odnośnie do łososia atlantyckiego i pstrąga potocznego), w tym m.in. w Kanadzie, Wielkiej Brytanii i USA.
Jednym z „najm łodszych” przedm iotów obrotu objętych handlem aukcyjnym stały się zezwolenia na emisję do pow ietrza atmosferycznego szkodliwych gazów. Celem tego handlu są przede wszystkim względy natury ekologicznej - ograniczenie emisji tych rodzajów gazów, dla których miejsce emisji nie m a bardzo dużego zna czenia, a istotna jest jej całkowita ilość na danym obszarze. Założenie to spełniają tlenki azotu i siarki oraz tzw. gazy cieplarniane. Pierwsze opracowania dotyczące tego tem atu pojawiły się ju ż pod koniec lat 60. ubiegłego stulecia w Stanach Zjed noczonych. N a zlecenie rządowej agencji - National A ir Pollution Control A dm ini stration - naukowcy Ellison Burton, Edwar Pechan oraz W illiam Sanjour za pomocą modeli matematycznych udowodnili znacząco w yższą efektywność, czyli osiągnięcie tych samych poziomów redukcji emisji przy równocześnie niższym koszcie takiego rozw iązania niż w tradycyjnych metodach ograniczania emisji dla tlenków siarki7. N a podstawie tych opracowań, a także w w yniku późniejszych badań, m.in. T. Co- ckera8 i W. M ontgom ery9, w 1990 r. w Stanach Zjednoczonych w ram ach programu US Acid Rain Program powstał pierw szy system redukcji zanieczyszczeń oparty na m echanizm ach rynkowych. Dotyczył on gazów odpowiedzialnych za tzw. kwaśne deszcze, czyli tlenków siarki i azotu.
Gdy w latach 90. problem globalnych zm ian klim atycznych stał się tematem m iędzynarodowych ustaleń, w ram ach Protokołu z Kioto zadecydowano, że redukcji GHGs powinno się dokonywać właśnie przy użyciu tego mechanizmu. Jako narzędzie wspierające państwa Unii Europejskiej w wykonywaniu ich zobowiązań wynikających z Protokołu z Kioto został stworzony europejski system handlu uprawnieniam i do emisji (EU ETS) - dyrektyw ą 2003/87/WE Parlam entu Europejskiego i Rady z dnia
7 Za: Ł. D ębski, H a n d e l upraw nieniam i d o em isji d w utlenku w ęgla ja k o p rz y k ła d ry n ku a lte rn a ty w
nego, [w:] In stru m e n ty k la syczn e i alternatyw ne, A. A dam ska, A. Fierl (red.), O ficy n a W ydaw nicza SGH,
W arszaw a 2011, s. 129.
8 T.D. Crocker, The S tru c tu rin g o f A tm o sp h e ric P o llution C o n tro l System s. T he E co n o m ics o f A ir Poll-
tion, W.N. N orton & Co., N ew York 1969.
9 W.D. M ontgom ery, M a rk e ts in L icen ses a n d E ffic ie n t P o llu tio n C ontrol P rogram s, „Jo u rn al o f E co nom ic T h eo ry ” 1972, vol. 5, no. 3.
UPRAW NIENIA DO EM ISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH JAKO PRZEDMIOT AUKCJI 37
13 p aździernika 2003 r., ustanaw iającą system handlu przydziałam i emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zm ieniającą dyrektyw ę Rady 96/61/WE10. EU ETS jest obecnie największym na świecie rynkiem pozwoleniam i na emisję GHGs. Działa w systemie cap-and-trade. System obejmuje trzy okresy rozliczeniowe:
• lata 2005-2007, • lata 2008-2012, • lata 2013-2020.
Rynek uprawnień do emisji GHGs składa się z rynku pierwotnego i wtórnego. Obowiązkiem uzyskiw ania uprawnień zostali objęci:
• operatorzy instalacji stacjonarnych, będących źródłem emisji - uzyskują oni EUA (European Union Allowances),
• operatorzy statków pow ietrznych - uzyskują oni EUAA (European Union
Aviation Allowances).
M etodami uzyskiw ania tych uprawnień stały się ich bezpłatny rozdział (grand
fathering) oraz aukcje w ramach krajowych planów rozdziału uprawnień (KPRU).
2. U praw nienia do emisji gazów cieplarnianych
jako przedm iot aukcji w pierw szym i drugim okresie rozliczeniowym
W pierw szym okresie rozliczeniowym (2005-2007) poprzez aukcje mogło być alokowane do 5% przyznanej puli uprawnień11. Na 27 państw uczestniczących w syste mie handlu emisjami w ramach EU ETS tylko cztery (Dania, Irlandia, W ęgry i Litwa) określiły w KUPRU pulę uprawnień przeznaczonych do sprzedaży na aukcji (tabela 1),
Tabela 1. L iczba up raw n ień przeznaczonych do sp rzed a ży n a aukcji zgodnie z zapisam i K PRU uczestników EU ETS w latach 2 0 0 5 -2 0 0 7
W yszczególnienie D ania Irlan d ia W ęgry Litw a
L iczba upraw nień 5 025 000 502 201 1 420 000 552 000
P rocent przyznanej
p uli upraw nień 5 0,75 2,5 1,5
Źródło: D. Fezekas, Auction design, implementation and results o f the European Union Emissions Trading Scheme, The Association for Promoting Research on Carbon Economy (APREC), 2008, s. 7.
10 Dz. U rz. U E L 275/32 z 25 p aź d z ie rn ik a 2003 r. W arto dodać, że obecnie ty m system em są objęte w szystkie p ań stw a U E oraz trz y inne kraje: L ichtenstein, Islan d ia i N orw egia (od 2008 r.).
11 D y rek ty w a P arlam entu E uropejskiego i R ady z d n ia 13 p aź d z ie rn ik a 2003 r. usta n aw iająca system handlu p rzy d ziałam i em isji gazów cieplarnianych we W spólnocie oraz zm ien iająca d y rektyw ę R ady 96/61/ W E, Dz. U rz. U E L 275/32 25.10.2003 (art. 10).
a kolejnych dziewięć (Austria, Francja, Włochy, Luksemburg, Holandia, Hiszpania, Szwecja i W ielka Brytania) zapisało możliwość przekazania na aukcję niew ykorzy stanej puli uprawnień z rezerw y przeznaczonej dla nowych instalacji oraz uprawnień z instalacji, które zaprzestały działalności w danym okresie rozliczeniowym 12.
Ostatecznie w latach 2005-2007 tylko państw a pierwszej z wym ienionych grup dokonały sprzedaży uprawnień na aukcji, przy czym Irlandia i W ęgry przekazały dodatkowe uprawnienia pochodzące z niewykorzystanej rezerw y dla nowych inwe stycji (tabela 2).
T abela 2. L iczba up raw nień sp rzed a n a n a aukcji w latach 2 0 0 5 -2 0 0 7
W yszczególnienie D ania Irlan d ia W ęgry L itw a
2005 0 0 0 0 2006 2 762 500 250 000 963 000 1 197 000 0 2007 2 262 500 0 1 177 500 552 000 2 0 0 5 -2 0 0 7 5 025 000 1 213 000 2 374 000 552 000 P rocent przyznanej
puli upraw nień 5 1,81 4,18 1,5
Źródło: D. Fezekas, op. cit., s. 7.
W drugim, wciąż trwającym okresie rozliczeniowym (2008-2013) poprzez sprzedaż aukcyjną uczestnicy EU ETS m ogą alokować do 10% całkowitej puli przyznanych uprawnień, gdyż nie mniej niż 90% w szystkich uprawnień powinno podlegać bez płatnem u przydziałowi. Ponadto w zw iązku z rozszerzeniem od 1 stycznia 2012 r. funkcjonow ania systemu handlu em isjam i przez włączenie operatorów statków p o wietrznych w ostatnim roku drugiego okresu rozliczeniowego 15% uprawnień dla tych operatorów będzie rozdzielane w drodze sprzedaży aukcyjnej13. Liczba uprawnień sprzedawanych na aukcji przez każde państwo członkowskie będzie proporcjonalna do udziału tego państw a w łącznej ilości przypisanych emisji lotniczych wszystkim państwom członkowskim na dany rok odniesienia14.
12 Y. H offm an, A u ctio n in g o f CO2 em ission allow ances in the E U E TS, R e p o rt u n d er the project Review o f EU E m issions T rading Schem e, EC O FY S, p a ź d z ie rn ik 2006, s. 7.
13 D y re k ty w a P arlam entu E uropejskiego i R ady 2008/101/W E z d n ia 19 listo p ad a 2008 r. zm ieniająca dy rektyw ę 2003/87/W E w celu u w zg lęd n ien ia d ziałalności lotniczej w system ie handlu p rzy d ziałam i em isji gazów cieplarnianych we W spólnocie, Dz. U rz. U E L 8/3 z 13.01.2009 (art. 3d).
14 Szczegółow e zasad y sp rzed a ży up raw n ień w drodze aukcji operatorom statków pow ietrznych zostały określone w rozporządzeniu Kom isji (U E) nr 1031 z dnia 12 listopada 2010 r. w spraw ie harm onogram u, kw estii adm in istracy jn y ch oraz pozostałych aspektów sprzedaży n a aukcji upraw nień do em isji gazów cieplarnianych n a m ocy d y rektyw y 2003/87/W E parlam entu Europejskiego i Rady ustanaw iającej system handlu przydziałam i do em isji gazów cieplarnianych we W spólnocie, Dz. U rz. U E L 302 z 18 listo p ad a 2010 r.
UPRAW NIENIA DO EM ISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH JAKO PRZEDMIOT AUKCJI 39
W drugim okresie rozliczeniowym większa liczba państw zapisała w KUPRU II możliwość sprzedaży uprawnień na aukcjach. Należą do nich: Austria, Belgia, Irlandia, Luksemburg, Holandia, Niemcy, Norwegia, W ęgry oraz W ielka B rytania (tabela 3).
T abela 3. L iczba up raw nień p rzeznaczonych do sp rzed aży n a aukcji zgodnie z zapisam i K U PRU II w latach 2 0 0 8 -2012
Państw o P rocent całkow itej puli p rz y z n a nych upraw nień
L iczba u p raw nień p rzew id zian a do sp rzed a ży A ustria 1,22 2 000 000 B elgia 0,29 922 000 Irlan d ia 0,5 557 065 L uksem burg 5 950 000 H olandia 4 16 000 000 N iem cy ok. 9 200 000 000 N orw egia 50 37 000 000 W ęgry 5 6 590 000 W ielka B ry ta n ia ok. 7 85 000 000
Źródło: J. Baran, A. Janik, A. Ryszko, Handel emisjami w teorii i praktyce, CeDeWu.pl, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa, 2011, s. 264.
Należy zaznaczyć, że:
• w przypadku Belgii alokacja uprawnień poprzez aukcję będzie dotyczyć jedynie regionu flam andzkiego,
• w przypadku N orw egii i pozostałych krajów EOG brak jest zobow iązania do w ypełniania art. 10 D yrektyw y 2003/87/WE, mówiącego, że tylko 10% uprawnień może być sprzedawane na aukcji15, stąd Norw egia przyjęła alokację poprzez aukcję 50% przyznanych uprawnień.
Polska w KPRU II przyjętym przez Radę M inistrów w dniu 6 kw ietna 2010 r. zapisała, że jeżeli liczba uprawnień przeznaczonych na krajową rezerwę nie zostanie wykorzystana, to w ostatnim roku okresu rozliczeniowego zostanie ona przeznaczona na aukcję. Będzie się to odbywało zgodnie z projektem nowej ustawy o systemie handlu uprawnieniam i do emisji gazów cieplarnianych. N a aukcję m ają być zatem przeka zywane niewykorzystane do 31 grudnia 2012 r. upraw nienia do emisji pochodzące z: • krajowej rezerwy uprawnień do emisji dla instalacji nowych lub tych, w których
dokonano zmiany w instalacji,
15 The J o in t C om m ittee o f the E u ro p ea n E co n o m ic A re a a g re ed to incorporate the E m issio n s Trading
D ire c tiv e 2003/87/EC a n d a n u m b er o f im plem enting p ro v isio n s in to th e A g re e m e n t on the E u ro p e a n E c o nom ic A re a (EEA).
• rezerw y uprawnień do emisji dla zatwierdzonych projektów wspólnych w dro żeń, które powodują obniżenie emisji dwutlenku węgla w instalacjach objętych systemem.
2. U praw nienia do emisji gazów cieplarnianych
jako przedm iot aukcji w trzecim okresie rozliczeniowym
W trzecim okresie rozliczeniowym (2013-2020) na podstawie dyrektyw y Par lam entu Europejskiego i Rady 2009/29/W E z dnia 23 kw ietnia 2009 r. zmieniającej dyrektyw ę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniam i do emisji gazów cieplarnianych16 zasady przydziału upraw nień ulegną radykalnej zmianie. System alokacji uprawnień będzie stopniowo, ale zdecydowanie ewoluować w kierunku pełnego systemu aukcyjnego, który m a stać się jedynym systemem alokacyjnym najpóźniej w 2027 r. Począwszy od 2013 r. upraw
nienia m ają być sprzedawane przez państw a członkowskie na aukcjach, z wyjątkiem uprawnień przydzielonych nieodpłatnie na podstawie art. 10a lub 10c wzmiankowanej dyrektywy. Całkowita liczba uprawnień, które m ają stać się przedm iotem obrotu aukcyjnego, zostanie rozdzielona m iędzy państw a członkowskie według klucza 88%, 10%, 2%, gdzie:
• 88% to liczba uprawnień rozdysponowana na podstawie udziału emisji z p o szczególnych państw członkow skich w zw eryfikow anej em isji z EU ETS w 2005 r. lub w średnich emisjach z lat 2005-2007 (przyjm ow ana jest w yższa z wartości).
• 10% to liczba uprawnień podlegająca redystrybucji m iędzy określone państwa członkowskie w interesie solidarności i w zrostu we W spólnocie (w zależno ści od poziomu dochodu na m ieszkańca w 2005 r. oraz perspektyw wzrostu gospodarczego w państw ach członkowskich). W artość ta zw iększa liczbę uprawnień sprzedawanych na aukcjach przez wskazane państw a członkowskie o wartości procentowe określone w załączniku IIa do dyrektywy. Dla Polski w artość ta wynosi 27%.
• 2% to liczba uprawnień podlegająca redystrybucji m iędzy państw a członkow skie na podstawie dotychczasowych wysiłków redukcyjnych. Uprzywilejowane zostaną państwa, których emisje GHGs w 2005 r. były przynajmniej o 20% niższe od ich em isji w roku bazow ym określonym w Protokole z Kioto. Sposób rozdzielania tej wartości procentowej pom iędzy danym i państwam i członkowskimi został określony w załączniku IIb do dyrektywy. Dla Polski w artość ta wynosi 27%.
Nieodpłatny przydział n a podstawie art. 10a w 2013 r. dla instalacji w sektorach nienarażonych na znaczące ryzyko ucieczki emisji wynosi 80% uprawnień. Następnie
UPRAW NIENIA DO EM ISJI GAZÓW CIEPLARNIANYCH JAKO PRZEDMIOT AUKCJI 41
liczba bezpłatnych uprawnień będzie się corocznie zm niejszała o taką samą wielkość, aż osiągnie poziom 30% w 2020 r. Instalacje w sektorach narażonych na znaczące ryzyko ucieczki emisji (carbon leakage) m ają otrzym ać 100% uprawnień bezpłatnie. W ykaz sektorów uważanych za narażone na znaczące ryzyko ucieczki emisji został określony w decyzji KE z 24 grudnia 2009 r. M a on być aktualizowany co 5 lat.
Nieodpłatny przydział na podstawie art. 10c w 2013 r. dla instalacji wytwórczych energii elektrycznej nie przekroczy 70% średniej rocznej ilości zweryfikowanej em i sji za lata 2005-2007 wytwórców energii dla wielkości odpowiadającej ostatecznej ilości krajowego zużycia brutto danego państw a członkowskiego. M a być następnie redukowany stopniowo, aż do całkowitej likw idacji darm ow ych przydziałów dla wytwórców energii w 2020 r.
Szacuje się, że w latach 2013-2020 na aukcje trafi ok. 50% uprawnień do emisji gazów cieplarnianych.
W trzecim okresie rozliczeniowym operatorzy statków powietrznych 82% upraw nień do emisji GHGs otrzym ają bezpłatnie, a pozostała ilość będzie sprzedawana na aukcji.
Zakończenie
U nia Europejska, a w raz z nią Polska, weszła w epokępostcarbon. Projekt w p o staci europejskiego systemu handlu emisjami gazów cieplarnianych, który początkowo uważano za czasowo ograniczony, stał się trwałym elementem systemu gospodarczego W spólnoty i zapoczątkował rozwój pierwotnego aukcyjnego rynku instrum entam i finansow ym i, jakim i są zbywalne uprawnienia do emisji dwutlenku węgla. W rynku tym pokładane są duże nadzieje zw iązane z jednej strony z osiągnięciem założonych celów polityki klim atycznej, a z drugiej ze zrealizowaniem tych celów w sposób efektywny kosztowo. Ten drugi zwłaszcza aspekt m a ogromne znaczenie dla Polski jako kraju znajdującego się na ścieżce w zrostu w relacji do kluczowych gospodarek europejskich. Warto odnotować, że Polska m a jed ną z najwyższych stawek za energię elektryczną dla gospodarstw domowych w przeliczeniu na jednostkę siły nabywczej (PPS). W 2010 r. zajmowali śmy piąte miejsce - m.in. po Malcie i Niemczech. Stąd sposoby określania przedm iotu charakteryzowanego rynku aukcyjnego powinny być bardzo uważnie analizowane.
B ib lio g ra fia
1. B a ra n J., Ja n ik A ., R y szk o R ., Handel emisjami w teorii i praktyce, C e D eW u .p l W y d a w n ic tw a
F ach o w e, W a rsz a w a 2011.
2. C ro c k e r T.D., The Structuring o f Atmospheric Pollution Control Systems. The Economics o f Air Pollution, W .N . N o rto n & Co., N e w Y ork 1969.
3. D ę b sk i Ł., Handel uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla jako przykład rynku alternatywnego,
[w:] Instrumenty klasyczne i alternatywne, A . A d a m sk a , A . F ierl (red.), O fic y n a W y d a w n ic z a SG H
w W a rsz a w ie , W a rsz a w a 2011.
4. D ra b ik E., Wykorzystanie reguł aukcyjnych do handlu energią w Polsce, „ P rz e g lą d S ta ty sty c z n y ”
2010, z. 4.
5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniająca
Dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu upraw nieniami do emisji gazów cieplarnianych, D z. U rz. U E L 140/63 z 5 c z e rw c a 2 0 0 9 r.
6. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/101/WE z dnia 19 listopada 2008 r. zmieniająca
Dyrektywę 2003/87/WE w celu uwzględnienia działalności lotniczej w systemie handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, D z. U rz . U E L 8/3 z 13 sty c z n ia 2 0 0 9 r.
7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system
handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE, D z. U rz. U E L 275/32 z 25 p a ź d z ie r n ik a 2 0 0 3 r.
8. D z iu b a D.T., Handel aukcyjny. Rynki-metody-technologie, D ifin , W a rsz a w a 2 0 0 8 .
9. F e z e k a s D., Auction design, implementation and results o f the European Union Emissions Trading Scheme, T h e A s s o c ia tio n fo r P ro m o tin g R e se a rc h o n C a rb o n E c o n o m y (A P R E C ), 2 008.
10. H o ffm a n Y., Auctioning o f CO2 emission allowances in the EU ETS, R e p o rt u n d e r th e p ro je c t
R e v ie w o f E U E m is sio n s T ra d in g S ch em e, E C O F Y S , p a ź d z ie r n ik 2 0 0 6 .
11. K u ś m ie rc z y k P., Aukcje i przetargi, W y d a w n ic tw o U n iw e rs y te tu E k o n o m ic z n e g o w e W ro cław iu ,
W ro c ła w 2010.
12. M o n tg o m e ry W .D., Markets in Licenses and Efficient Pollution Control Programs, „ J o u rn a l o f
E c o n o m ic T h e o ry ” 1972, vol. 5, no. 3.
13. Rozporządzenie Komisji (UE) nr 1031 z dnia 12 listopada 2010 r. w sprawie harmonogramu, kwestii administracyjnych oraz pozostałych aspektów sprzedaży na aukcji uprawnień do emisji gazów cieplarnianych na mocy Dyrektywy 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady usta nawiającej system handlu przydziałami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie, D z. U rz.
U E L 3 0 2 z 18 lis to p a d a 2010 r.
14. Słownik wyrazów obcych PWN, P a ń stw o w e W y d a w n ic tw o N a u k o w e , W a rsz a w a 1971.
15. T h e J o in t C o m m itte e o f th e E u ro p e a n E c o n o m ic A r e a a g re e d to in c o rp o ra te th e E m is sio n s T ra d in g D ire c tiv e 2 0 0 3 /8 7 /E C a n d a n u m b e r o f im p le m e n tin g p ro v isio n s in to th e A g re e m e n t o n th e E u ro p e a n E c o n o m ic A r e a (E E A ).
16. U s ta w a z d n ia 23 k w ie tn ia 1964 r. K o d e k s c y w iln y (D z. U ., n r 16, poz. 93 z p ó ź n . zm.).
17. U s ta w a z d n ia 29 sty c z n ia 2 0 0 4 r. P ra w o z a m ó w ie ń p u b lic z n y c h (D z. U. z 2 0 0 7 r., n r 2 23, poz. 1655 z p ó ź n . zm .).
G reenhouse gases em ission allow ances as an auction item
G re e n h o u s e g a s e s e m iss io n a llo w a n c e s, w ith in th e fra m e w o rk o f E U E T S , c o n s titu te s th e o b jectiv e o f th e h e re b y study. T h e o b lig a tio n to o b ta in su c h a llo w a n c e s is th e r e sp o n s ib ility o f o p e ra to rs o f static in sta lla tio n s , w h ic h a re th e so u rc e o f e m issio n s, a n d a lso a irc ra ft o p e ra to rs. P u b lic a u th o rity is th e issu e r o f a llo w a n c e s , i.e. p a rtic u la r c o u n trie s c o v e re d b y th e sy ste m w ith in th e fra m e w o rk o f th e E u ro p e a n C o m m is s io n a llo w a n c e s. T h e a llo c a tio n o f a llo w a n c e s in N a tio n a l E m is sio n s A llo w a n c e A llo c a tio n P la n s has, so far, b e e n m a in ly c a r r ie d o u t b a se d o n g ra n d fa th e rin g . S ta rtin g fro m 2013 a u c tio n tra d e w ill b e c o m e th e d o m in a tin g m e th o d fo r su c h a llo c a tio n . A n a tte m p t to p re se n t a u c tio n im p le m e n ta tio n fo r g re e n h o u se g a s e s e m is s io n a llo w a n c e s a llo c a tio n , w ith in th e fra m e w o rk o f E U E T S sy stem , h as b e c o m e th e g o al o f th e h e re b y study.
