ñstwu nisko po³o¿onych obszarów przybrze¿nych,
zw³asz-cza depresyjnych. Na tych terenach znajduje siê znaczna
czêœæ zak³adów przemys³owych Gdañska, niektóre
dzielni-ce mieszkaniowe (w tym stare miasto), ujêcia wód
pod-ziemnych oraz du¿e obszary rolnicze ¯u³aw Wiœlanych.
Praca naukowa finansowana ze œrodków na naukê jako
pro-jekt badawczy 3PO4D 00622. Autorka dziêkuje Panom
Recen-zentom za pozytywne oceny oraz Panu Redaktorowi Naczelnemu
za cenne uwagi i ukierunkowanie mojego artyku³u.
LITERATURA
ACHREM E. & GIERSZEWSKI P. 2007 – Zbiornik W³oc³awski. Inspekcja Ochrony Œrodowiska, Biblioteka Monitoringu Œrodowiska, Bydgoszcz.
BABIÑSKI Z. 2013 – Aktualny stan dolnej Wis³y i perspektywy jej zagospodarowania. [W]: Z. Zio³o, G. Starodub & H. Po³cik (red.), Drogi wodne Europy Œrodkowo-Wschodniej. Studia regionalne i lokal-ne Polski po³udniowo-wszchodniej. Stowarzyszenie Rozwoju Regio-nalnego i Lokalnego Progress, 11: 67–78.
FOLK R.L. & WARD W.C. 1957 – Brazos river bar: A study in the signifi-cance of grain size parameters. J. Sediment. Petrol., 27 (1): 3–27. FRANZ M., KOZAKIEWICZ A., NAGUSZEWSKI A., PIWOWARSKA M., OSTROWSKI R., SKAJA M. & SZMYTKIEWICZ M. 2005 – Ewolucja Przekopu Wis³y w œwietle historycznych danych batymetrycznych. In¿. Geotech., 5: 383–391.
GIERSZEWSKI P.J. & SZMAÑDA J.B. 2010 – Litodynamiczna inter-pretacja warunków akumulacji osadów dennych Zbiornika
W³oc³awskiego. [W]: T. Ciupa & R. Suligowski (red.), Woda w bada-niach geograficznych. Inst. Geogr. UJK., Kielce: 169–177.
GRADZIÑSKI R., KOSTECKA A., RADOMSKI A. & UNRUG R. 1986 – Zarys sedymentologii. Wydaw. Geol., Warszawa: s. 628. JAROSZEWSKI W., MARKS L. & RADOMSKI A. 1985 – S³ownik geologii dynamicznej. Wyd. Geol., Warszawa.
KOSZKA-MAROÑ D. 2004a – Model przestrzenny rozwoju form i osadów wspó³czesnego ujœcia Wis³y. Projekt badawczy 3PO4D 00622. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Gdañsk (Arch.720).
KOSZKA-MAROÑ D. 2004b – Historia rozwoju sto¿ka ujœciowego Wis³y w warunkach umiarkowanej transgresji. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Gdañsk (Arch.710).
KOWALSKI T. 1976 – Stan i dynamika sto¿ka ujœciowego Wis³y oraz bilans jego osadów od roku 1953. IM Gdañsk.
KOZAKIEWICZ A. & OSTROWSKI R. 2005 – History and optimiza-tion of the Vistula Outlet at Œwibno. [W:] W. Majewski & M. Robakie-wicz (red.), Seminar: Sediment Transport in River and Transitional Waters. Gdañsk. May 18–22. Inst. Hydro-Eng. Pol. Acad. Sci.: 20–25. KRZYMIÑSKA J. 2004 – Model biofacjalny sto¿ka ujœciowego Wis³y. Nar. Arch. Geol. PIG-PIB, Gdañsk (Arch.7002).
MAKOWSKI J. 1995 – Setna rocznica wykonania Przekopu Wis³y 1895–1995. IBW PAN. Gdañsk: 98.
PASSEGA R. & BYRAMJE R. 1969 – Grain size image of clastic deposits. Sediment., 13: 232–252.
PATIL G.P. & TAILIE C. 2001 – A multiscale hierarchical Markov transition matrix model for generating and analyzing thematic raster maps. Environ. Ecol. Stat., 8.
ZACHOWICZ J. & DOBRACKI R. 2003 – Geologiczne warunki ochrony i kszta³towania po³udniowego brzegu Ba³tyku oraz obszarów ujœciowych Odry i Wis³y – Etap III. Gdañsk-Szczecin. Nar. Arch. Geol., PIG-PIB Gdañsk (Arch. 631).
ZIELIÑSKI T. & PISARSKA-JAMRO¯Y M. 2012 – Jakie cechy litolo-giczne osadów warto kodowaæ, a jakie nie? Prz. Geol., 60 (7): 387–397. Praca wp³ynê³a do redakcji 30.12.2014 r.
Akceptowano do druku 18.11.2015 r.
327
SIMMONS S.L., BAZYLINSKI D.A. & EDWARDS K.J. 2006 – South seeking magnetotactic bacteria in the Northern Hemisphere. Science, 311: 371–374.
SNOWBALL I., ZILLEN L. & SANDGREN P. 2002 – Bacterial magnetite in Swedish varved lake sediments: a potential bio marker of environmental change. Quat. Int., 88: 13–19.
SPRING S. & BAZYLINSKI D.A. 2000 – Magnetotactic bacteria. Pro-karyotes, 2: 842–862.
SPRING S., AMANN R., LUDWIG W., SCHLEIFER K.H., VAN GEMERDEN H. & PETERSEN N. 1993 – Dominating role of an unu-sual magnetotactic bacterium in the microaerobic zone of a freshwater sediment. Appl. Environ. Microbiol., 59: 2397–2403.
SUK D., PEACOR D.R. & VAN DER VOO R. 1990 – Replacement of pyrite framboids by magnetite in limestone and implications for paleo-magnetism. Nature, 345: 611–613.
THOMAS-KEPRTA K.L., CLEMETT S.J., BAZYLINSKI D.A., KIRSCHVINK J.L., MCKAY D.S., WENTWORTH S.J., VALI H., GIBSON E.K. JR. & ROMANEK C.S. 2002 – Magnetofossils from ancient Mars: a robust biosignature in the martian meteorite ALH84001. Appl. Environ. Microbiol. 68: 3663–3672.
VALI H. & KIRSCHVINK J.L. 1991 – Observations of magnetosome organization, surface structure, and iron biomineralization of
undescri-bed magnetic bacteria: evolutionary speculations [W:] R.B. Frankel & R.P. Blakemore (red.), Iron Biominerals Plenum. New York, Plenum Press: 97–115.
XIANG L., WEI J., JIANBO S., GUILI W., FENG G. & YING L. 2007 – Purified and sterilized magnetosomes from Magnetospirillum gryphi-swaldense MSR-1 were not toxic to mouse fibroblasts in vitro. Lett. Appl. Microbiol., 45: 75–81.
YAN L., ZHANG S., CHEN P., LIU H., YIN H. & LI H. 2012 – Magnetotactic bacteria, magnetosomes and their application. Micro-biol. Res., 167: 507–519.
WEISS B.P., KIMC S.S., KIRSCHVINK J.L., KOPPA R.E., SANKARAND M., KOBAYASHI M. & KOMEILI A. 2004 – Ferro-magnetic resonance and low-temperature Ferro-magnetic tests for biogenic magnetite. Earth Planet. Sci. Lett., 224: 73–89.
ZHANG W.-Y., ZHOU K., PAN H.-M., YUE H.-D., JIANG M., XIAO T. & WU L.-F. 2012 – Two genera of magnetococci with bean-like mor-phology from intertidal sediments of the Yellow Sea, China. Appl. Environ. Microbiol., 78: 5606–5611.
Praca wp³ynê³a do redakcji 7.09.2015 r. Akceptowano do druku 14.03.2016 r.
337
Al
3+. Zdaniem autorów, wspó³wystêpowanie asocjacji
mine-ralnej pickeringit– alunogen–epsomit oraz kaolinitu
wska-zuje na zaawansowane stadium przeobra¿eñ
hiper-genicznych ska³ formacji ³upków z Gór Pieprzowych.
WNIOSKI
Procesy przeobra¿eñ zachodz¹ce w sposób ci¹g³y w
obrêbie badanego kompleksu ska³ z Gór Pieprzowych,
prze-biegaj¹ wieloetapowo i maj¹ z³o¿ony charakter. W
zde-cydowanej przewadze odbywaj¹ siê one w warunkach
hipergenicznych. Prowadz¹ one do powstawania wielu faz
krystalicznych, w tym siarczanów lub kaolinitu. Kierunek
wietrzenia jest uzale¿niony od sk³adu mineralnego ska³y
ulegaj¹cej tym przemianom. Na przyk³ad obecnoœæ pirytu
w ska³ach mu³owcowych warunkuje powstawanie
charakte-rystycznych kulistych skupieñ siarczanów. Badania fazowe
tych wykwitów pozwoli³y stwierdziæ, ¿e nie s¹ to minera³y
z grupy a³unitu, jak dotychczas s¹dzono, a asocjacja
mine-ralna pickeringit–alunogen–epsomit, przy wyraŸnej
prze-wadze tego pierwszego. Fazy te powstaj¹ w specyficznych
warunkach i s¹ bardzo wra¿liwe na zmiany œrodowiskowe,
zw³aszcza wahania wilgotnoœci. Przedstawione badania
potwierdzaj¹, ¿e termin „³upek a³unowy” w odniesieniu do
utworów z Gór Pieprzowych, a zw³aszcza do ³upków
ila-stych pozbawionych pirytu, jest nieuzasadniony.
Autorzy pragn¹ podziêkowaæ Pani dr in¿. Magdalenie
Dumañskiej-S³owik oraz Panu mgr. Adamowi Gaw³owi za pomoc
w wykonaniu badañ mineralogicznych (SEM, XRD). Dziêkujemy
równie¿ redaktorowi naczelnemu Przegl¹du Geologicznego –
dr. hab. Andrzejowi G¹siewiczowi oraz recenzentom pracy za
krytyczne uwagi i konstruktywne sugestie, które istotnie
przy-czyni³y siê do poprawy manuskryptu.
Badania terenowe oraz pobór próbek w obrêbie rezerwatu
przy-rody Gór Pieprzowych by³y mo¿liwe za zgod¹ Regionalnego
Dyrektora Ochrony Œrodowiska w Kielcach.
Niniejsz¹ pracê realizowano w ramach grantu dziekañskiego nr
15.11.140.642 oraz badañ statutowych nr 11.11.140.319
WGGiOŒ AGH, Kraków.
LITERATURA
ALEXANDROWICZ S.W. 1972 – Góry Pieprzowe – klasyczne ods³o-niêcie utworów kambru. Chroñmy Przyrodê Ojczyst¹, 28 (5/6): 5–10. KOSTRAKIEWICZ K. & POPEK R. 1972 – Góry Pieprzowe jako przysz³y rezerwat przyrody. Chroñmy Przyrodê Ojczyst¹, 28: 11–18. KOZ£OWSKI R. 1931 – Fosforyty w utworach kambryjskich Sando-mierza. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 30: 61.
KRUSZEWSKI £. 2013 – Supergene sulphates minerals from the bur-ning coal mibur-ning dumps in the Upper Silesian Coal Basin, South Poland. Inter. J. Coal Geol., 105: 91–109.
KUHL J. 1931a – Sprawozdanie z badañ petrograficznych nad utwora-mi œrodkowo-kambryjskiutwora-mi Gór Pieprzowych ko³o Sandoutwora-mierza. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 23: 24–26.
KUHL J. 1931b – O tworzeniu siê kaolinu i a³unitów we wschodniej czêœci Gór Œwiêtokrzyskich (Góry Pieprzowe) w okolicy Sandomierza. Sprawozdania z Czynnoœci i Posiedzeñ PAU, 36 (8): 665–675. MICHNIAK R. 1969 – Petrografia ryfeju i kambru wschodniej czêœci Gór Œwiêtokrzyskich. Stud. Geol. Pol., 30: 1–106.
PARAFINIUK J. 1992 – Fibroferrite, slavikite and pickeringite from the oxidation zone of pyrite-bearing schists in Wieœciszowice (Lower Silesia). Miner. Pol., 22 (1): 3–13.
PARNELL JR. & RODERIC A. 1982 – Weathering processes and pickeringite formation in a sulfidic schist: a consideration in acid pre-cipitacion neutralization studies. Environ. Geol., 4 (3/4): 209–215. PRZEW£OCKI Z. 2000 – Œrodowisko depozycji kambryjskiej formacji ³upków z Gór Pieprzowych, Góry Œwiêtokrzyskie. Niepublikowana Rozprawa Doktorska. Arch. Uniwersytetu Warszawskiego. SAMSONOWICZ J. 1920 – O stratygrafii kambru i ordowiku we wschodniej czêœci Gór Œwiêtokrzyskich. Pos. Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 1 (1): 1–19.
SZYMAÑSKA H. 1957 – Fosforyty Gór Pieprzowych ko³o Sandomie-rza. Prz. Geol., 5 (9): 431–432.
WAWRYK W. 1932 – Wyniki mikroskopowo-chemicznej analizy fos-forytów kambryjskich z okolicy Sandomierza. Rocz. Pol. Tow. Geol., 8 (1): 266–272.
Praca wp³ynê³a do redakcji 11.06.2014 r. Akceptowano do druku 12.01.2016 r.
