(W arszawa)
PR O FE SO R K E M U L A JA K O A N A L IT Y K
W spom nienie o profesorze W iktorze K em uli w iąże m i się zaw sze z uparcie przez niego prow adzoną w alką o uznanie w k raju znaczenia kontroli analitycz nej składu chem icznego. Przypom ina m i się w ielokrotnie opow iadane przez Profesora przeżycie, kiedy na podstaw ie w ykonanej osobiście analizy czeko la dy w ykazał nadużycie dokonane w jakim ś lw ow skim przedsiębiorstw ie.
U w ażał P rofesor kontrolę analityczną za podstaw ow e narzędzie w alki o w y dajność i ja k o ść produkcji i dlatego dom agał się uzn an ia ch em ii analitycznej - naukow ego zaplecza analizy chem icznej i kontroli analitycznej - za dziedzinę chem ii rów nopraw ną z chem ią nieorganiczną, organiczną i fizyczną1.
N ie byłem uczniem profesora Kemuli, ale w prow adzał m nie on w św iatow e kręgi analityczne. Pod jeg o niejako opieką brałem udział w 1956 r. w m oim pierw szym , w ielkim Kongresie - Kongresie C hem ii A nalitycznej IUPAC w L iz bonie2. B yliśm y tam delegow ani, razem z profesoram i K em ulą i B obrańskim , przez Polską A kadem ię Nauk. Lecieliśm y do Paryża, gdzie w naszej am basadzie czekały w izy portugalskie (bo z ów czesną Portugalią Polska nie utrzym yw ała stosunków dyplom atycznych). K ilka dni w Paryżu pozw oliły nam zw iedzić to m iasto - Profesor był nieocenionym cicerone. Lubił d ob rą architekturę i sztuki piękne - szczególnie m alarstw o i m uzykę - i znał się na tym bardzo dobrze.
“ Jerzy Minczewski (ur.1916) był profesorem chemii analitycznej na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej oraz w Instytucie Badań Jądrowych. Członek-korespondent Polskiej Akademii Nauk. Zmarł w 1995 r.
66 J. Minczewski
Fot. 22. Wiktor Kemula i Jerzy Minczewski,
na IV Polskiej Konferencji Chemii Analitycznej, sierpień 1974.
W L izbonie byliśm y chyba jed n y m i z pierw szych po w ojnie Polaków „z za żelaznej k u r t y n y O debrano nam n a lotnisku paszporty, które otrzym aliśm y do piero w ieczorem w hotelu. M ieszkaliśm y w niedrogim hotelu, w starej części m iasta, która niedaw no - ja k doniosła prasa - uległa pożarow i. W hotelu spot kaliśm y dw óch kolegów z W ęgier, profesorów Laszlo E rdey’a i K lem era Schu- leka, z którym i zarów no profesor K em ula ja k i ja utrzym yw aliśm y później b ar dzo bliskie kontakty do końca życia.
P rofesor K em ula w prow adził m nie w czasie K ongresu w ten m iędzynarodo w y św iat chem ii analitycznej, który znał częściow o jeszcze sprzed wojny, częściow o ju ż z pow ojennych w yjazdów . A było tam w ielu lum inarzy analityki - nazw iska profesorów KolthofFa, R eiley ’a, Feigla, Schw arzenbacha m ó w ią sa m e za siebie. P rofesor m iał w ielk ą łatw ość naw iązyw ania kontaktów z ludźm i, co bardzo uatrakcyjniło nasz pobyt n a K ongresie. W rozm ow ach w kuluarach j e den z głów nych tem atów stanow iły dobrze nam znane z kraju starania o uznanie pozycji chem ii analitycznej. W M iędzynarodow ej U nii C hem ii C zystej i Stoso wanej stało się to ju ż faktem. Z ostał bow iem pow ołany O ddział Chem ii A nalitycznej3, a zjazd, w którym uczestniczyliśm y, by ł drugim K ongresem C he m ii A nalitycznej, zw ołanym przez ten O ddział.
Fot. 23. Na Konferencji Chemii Analitycznej w Budapeszcie, 1961. Obok prof. Kemuli - prof. F. Feigl, NN, prof. Szabo.
Fot. 24. W części towarzyskiej III Konferencji Chemii Analitycznej (1968). Na pierwszym planie, od lewej: I.P. Alimarin (Uniwersytet Moskiewski), Wiktor Kemula, Antoni Radliński (ówczesny minister Przemysłu Chemicznego).
68 J. Minczewski
W pow rotnej drodze odw iedziliśm y w P ary żu p ro feso ra G asto n a C harlota - najw ybitniejszego w ów czas chem ika-analityka Francji, bez pow odzenia sta rającego się o katedrę na Sorbonie.
P o tym K ongresie, w czasie którego bardzo zbliżyliśm y się z profesorem Ke- m u lą - w spólne podróże tem u sprzyjają - m oja w spółpraca z nim nabrała trw a łego charakteru. Sekretarzow ałem m u w 1959 r. podczas organizacji Jubileuszo w ego, W alnego Z jazdu Polskiego Tow arzystw a Chem icznego, którego był pre zesem ; zastępow ałem go w kom isji Chem ii A nalitycznej K om itetu N auk C he m icznych Polskiej A kadem ii N auk, przekształconej w sam odzielną K om isję p rzy III W ydziale PAN, a później w K om itet, którego P rofesor został H onoro w ym Przew odniczącym .
Z astępow ałem też P rofesora w K om itecie R edakcyjnym dw um iesięcznika „C hem ia A nalityczna” , którego pow ołanie w yw alczył najpierw w Stow arzysze niu Inżynierów i Techników Przem ysłu C hem icznego, w w ydaw nictw ach N a czelnej O rganizacji Technicznej. Po roku czasopism o uzyskało przeniesienie do w ydaw nictw naukow ych PAN, w których w ychodziło jak o organ K om itetu C he m ii A nalitycznej. M iał P rofesor w yjątkow o ’’spiczaste oko”. Pam iętam , że zaw sze z niepokojem w ręczałem m u now y num er - otw orzyw szy go, bezbłędnie trafiał na błędy drukarskie i zaw sze je wytykał.
B ył bezkom prom isow y, m iał sw oje zasady i nie uznaw ał żadnych od nich odstępstw - a nie ułatw iło m u to życia w całym pow ojennym okresie.
K ierując różnym i ciałam i społecznym i i odpow iadając z tego tytułu za p o staw ione do ich dyspozycji fundusze, zaw sze stał na stanow isku poszanow ania i oszczęd zan ia g rosza publicznego oraz w szelkiej w łasno ści społecznej. „P aństw ow e” to nie znaczy „niczyje” tylko „nasze” - to była je d n a z jeg o n a czelnych zasad. Z aw sze, do końca życia czynny i zainteresow any w sposób istotny w pracy w szystkich ciał, w których brał udział, znał i częściow o w ycho w ał dw a pokolenia polskich chem ików-analityków, a uznanie, ja k ie m iał w świe- cie, w y b ó r na Przew odniczącego O ddziału C hem ii A nalitycznej IUPAC, było szczytem uznania osiągnięć polskiej chem ii analitycznej w całej jej dotychcza sowej historii.
Przypisy
1 W. K e m u l a , J. M i n c z e w s k i : Chemia analityczna w Polsce w latach 1944-1964. „Wiadomości Chemiczne” 1965 19 355-363.
2 IUPAC: International Union o f Pure and Applied Chemistry.
3 Analytical Chemistry Division, której prezydentem był w latach 1969-1973 prof. Wiktor Kemula.
Jerzy Minczewski
PROFESSOR KEMULA AS A CHEMIST-ANALYST
Professor Wiktor Kemula has always been devoted to the chemical analysis - treat ing it as a very substantial tool in the industry, and as one of the main branches of Chemistry. He emphasized the role of the quantity and quality control on the stage of intermediate products. To a large extent due to his efforts, the Analytical Chemistry has been introduced to curricula of the chemical studies on all Polish universities.
Several attendances, common with the author, in national and international analyti cal congresses are recalled, the formation of the Analytical Division o f IUPAC, and the election o f Professor Kemula for the President of the Division. The author reminds also their close cooperation. Professor Kemula, as the chairman of the Analytical Committee of the Polish Academy of Sciences, and as the editor o f the journal ’’Chemia Analitycz na”, had in the author his deputy and successor.
