Beata Śniecikowska
1, A–D, Jan Brzeziński
2, A, E–FWpływ wybranych parametrów
struktury społecznej chorych po całkowitym wycięciu
gruczołu tarczowego na występowanie
pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc
Influence of Selected Parameters of Social Structure
of Patients After Total Thyroidectomy in the Incidence
of Postoperative Hypoparathyroidism
1 Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Łódź
2 Klinika Endokrynologii i Chorób Metabolicznych, Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Łódź
A – koncepcja i projekt badania; B – gromadzenie i/lub zestawianie danych; C – analiza i interpretacja danych; D – napisanie artykułu; E – krytyczne zrecenzowanie artykułu; F – zatwierdzenie ostatecznej wersji artykułu
Streszczenie
Wprowadzenie. Niedoczynność przytarczyc jest najczęstszym powikłaniem po całkowitym wycięciu tarczycy
i u większości pacjentów ma charakter przemijający. Według danych z różnych ośrodków częstość występowania pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc szacuje się na kilka do ponad 50%.
Cel pracy. Ocena wpływu wieku i płci na częstość występowania klinicznych i biochemicznych wskaźników
poope-racyjnej niedoczynności przytarczyc u pacjentów po całkowitym wycięciu tarczycy.
Materiał i metody. Badaniem retrospektywnym objęto pacjentów po całkowitym wycięciu tarczycy leczonych
chirurgicznie na Oddziale Chirurgii Ogólnej i Gruczołów Dokrewnych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi w latach 2009–2011. Kryterium włączenia do grupy badanej było całkowite wycięcie gruczołu tarczowego, oznaczenie u pacjentów stężenia wapnia przed operacją oraz stężenia parathormonu w pierwszej dobie po zabiegu chirurgicznym. Średni wiek badanych wynosił 52 lata (±13).
Wyniki. Zdecydowaną większość pacjentów stanowiły kobiety. Pooperacyjną niedoczynność przytarczyc na
podstawie wyniku pomiaru stężenia parathormonu w surowicy krwi w pierwszej dobie po całkowitym wycięciu tarczycy stwierdzono u 48% pacjentów. Kliniczne objawy hipokalcemii wystąpiły u 45% badanych z obniżonym stężeniem parathormonu. Podział badanych ze względu na wiek i płeć nie różnicował istotnie cech, jakimi były stężenie parathormonu oraz kliniczne objawy hipokalcemii. Wykazano natomiast wpływ płci na występowanie hipokalcemii objawowej. Mimo braku statystycznego potwierdzenia wydaje się również, że osoby starsze rzadziej odczuwają objawy hipokalcemii.
Wnioski. Wiek i płeć nie są czynnikami ryzyka dla pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc u pacjentów po
cał-kowitym wycięciu tarczycy. Hipokalcemia objawowa znacznie rzadziej rozwija się u mężczyzn oraz nieco rzadziej u osób starszych (Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 327–332).
Słowa kluczowe: tyroidektomia, niedoczynność przytarczyc, hipokalcemia.
Abstract
Background. Hypoparathyroidism is the most frequent complication after total thyroidectomy. According to data
from different centers, the frequency of postoperative hypoparathyroidism is estimated to appear in few to over 50% of cases.
Objectives. The aim of this study was to evaluate the influence of age and gender on the incidence of clinical and
biochemical parameters of postoperative hypoparathyroidism in patients after total thyroidectomy.
Material and Methods. The authors performed a retrospective study in the Department of General and Endocrine
Surgery, Polish Mother’s Memorial Hospital, Research Institute in Lodz. The subjects of the study were patients Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 327–332
ISSN 2082-9876
PRACE ORYGINALNE
Rozwój współczesnej chirurgii, ogromny po-stęp technologiczny i rozwój nowego instrumenta-rium pozwoliły na znaczne ograniczenie powikłań krwotocznych oraz powikłań związanych z uszko-dzeniem nerwu krtaniowego wstecznego po opera-cji gruczołu tarczowego [1, 2]. Na tle ogromnego postępu technologicznego nadal jednak poważ-nym problemem pozostaje pooperacyjna niedo-czynność przytarczyc, która jest najczęstszym po-wikłaniem całkowitego wycięcia tarczycy. Według danych z różnych ośrodków, które zajmują się chirurgią gruczołu tarczowego częstość występo-wania przejściowej pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc szacuje się na kilka do ponad 50%, a trwałej niedoczynności przytarczyc do 8% przy-padków [3–5].
Pooperacyjna niedoczynność przytarczyc jest spowodowana: śródoperacyjnym usunięciem przytarczyc, zaburzeniem ukrwienia pozostawio-nych gruczołów, ich uszkodzeniem (zmiażdżenie lub stosowanie wysokiej temperatury – elektroko-agulacja – w okolicy przytarczyc) oraz zmianami włóknistymi, jakie zachodzą w obrębie szyi po ope-racji. Dochodzi wówczas do zaburzenia lub całko-witego braku wydzielania parathormonu (PTH). W stanach fizjologicznych parathormon utrzymu-je stężenie wapnia na optymalnym dla organizmu poziomie i ściśle kontroluje ten stan. Zaburzenia funkcji przytarczyc po operacji tarczycy powodują występowanie zaburzeń w stężeniu wapnia, pro-wadząc do hipokalcemii – od hipokalcemii bezob-jawowej (rozpoznawalnej w badaniach laborato-ryjnych) przez stany mające objawy kliniczne, do zagrożenia życia włącznie [6].
Niedoczynność przytarczyc klinicznie naj-częściej objawia się zwiększoną pobudliwością nerwowo-mięśniową i tężyczką. W łagodnej po-staci chorzy skarżą się na drętwienie i mrowienie wokół ust, parestezje rąk i nóg, skurcze mięśni. Nieprzyjemnym dolegliwościom często towarzy-szy uczucie lęku, drażliwość i ogólna nerwowość. W cięższych przypadkach może dojść do uogól-nionych skurczów mięśni – bolesnych skurczów
mięśni rąk („ręka położnika”), twarzy (skurcz powiek, usta karpia) i stóp (ustawienie końsko-szpotawe) oraz drgawek. Sytuacją bezpośrednio zagrażającą życiu jest skurcz krtani [7]. W ostro rozwijającej się hipokalcemii czasami pojawiają się objawy kardiologiczne (zaburzenia rytmu ser-ca, bloki przewodzenia). Zapis EKG może sugero-wać zawał lub niewydolność serca. Mogą wystą-pić również mniej charakterystyczne objawy, tzw. równoważniki tężyczki: światłowstręt, podwójne widzenie lub napad migreny [6]. W przypadku tężyczki utajonej o wzmożonej pobudliwości mię-śniowo-nerwowej świadczą, wywołane badaniem przedmiotowym, objawy: Chvostka, Trousseau, Lusta [7]. Pooperacyjna niedoczynność przytar-czyc objawia się zwykle w ciągu 24–48 godz. po operacji, ale może ujawnić się również w okresie późniejszym [6].
Celem pracy była ocena wpływu wieku i płci na częstość występowania klinicznych i biochemicz-nych wskaźników pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc u pacjentów po całkowitym wycięciu tarczycy.
Materiał i metody
Badaniem retrospektywnym objęto pacjentów leczonych chirurgicznie z powodu zmian guzo-watych gruczołu tarczowego na Oddziale Chirur-gii Ogólnej i Gruczołów Dokrewnych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi w latach 2009–2011. Na przeprowadzenie badań uzyskano zgodę Komisji Etyki Badań Naukowych Instytutu Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi.
Kryterium włączenia do grupy badanej było całkowite wycięcie gruczołu tarczowego, oznacze-nie u pacjenta stężenia wapnia przed operacją, brak objawów niedoczynności przytarczyc w wywiadzie oraz oznaczenie stężenia PTH w pierwszej dobie po zabiegu chirurgicznym.
Pooperacyjną niedoczynność przytarczyc roz-poznawano na podstawie zmniejszonego stężenia
after thyroidectomy. The study covers the period from 2009 to 2011. The inclusion criteria for the study group were total thyroidectomy, determination of calcium concentration before surgery and indication of parathormon during the first day after surgery. The average age of people tested was 52 years (± 13).
Results. The vast majority of patients were women. Postoperative hypoparathyroidism based on the measurement
of the concentration of serum PTH on the first day after total thyroidectomy was found in 48% of patients. The clinical symptoms of hypocalcemia occurred in 45% of patients with low serum PTH.
Conclusions. Age and gender are not risk factors for postoperative hypoparathyroidism in patients after total
thy-roidectomy. Symptomatic hypocalcemia significantly less frequently develops in men and slightly less frequently in the elderly. Distribution of respondents based on age and gender did not significantly differentiated features which were PTH levels and clinical symptoms of hypocalcemia. The influence of gender on the incidence of symptomatic hypocalcemia has been demonstrated. It also appears that older people are less likely to experience symptoms of hypocalcemia (Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 4, 327–332).
PTH, a nie tylko na podstawie objawów hipokal-cemii. Stężenie parathormonu w surowicy jest jednym z biochemicznych wskaźników służących rozpoznaniu niedoczynności przytarczyc. Okres półtrwania PTH we krwi wynosi 2–4 min, dzięki czemu jest możliwe wykorzystanie oznaczania jego stężenia jako metody wczesnego rozpoznawania pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc. Właści-we stężenie parathormonu wynosi 15,0–65,0 pg/ml (1,6–6,9 pmol/l) [7].
Analizę statystyczną uzyskanych danych prze-prowadzono z wykorzystaniem arkusza kalkula-cyjnego Microsoft Excel, testów parametrycznych oraz testu niezależności χ2 dla zbadania zależności między cechami. W podgrupach o małej liczeb-ności (poniżej 5) zastosowano poprawkę Yatesa. Istotność statystyczną różnic przyjęto na poziomie prawdopodobieństwa p ≤ α dla α = 0,05.
Wyniki
Badana grupa liczyła 330 osób w wieku 18–85 lat. Najwięcej badanych było w wieku 45–60 lat – 135 osób (41%). Średnia wieku wynosiła 52 lata (±13). Kobiety stanowiły zdecydowanie liczniejszą grupę badanych – 285 pacjentek (86%) niż męż-czyźni – 45 pacjentów (14%) (ryc. 1).
Pooperacyjną niedoczynność przytarczyc na podstawie wyniku pomiaru stężenia parathormo-nu w surowicy krwi w pierwszej dobie po zabie-gu chirurgicznym stwierdzono u 159 pacjentów (48%). Stężenie PTH wynosiło u tych chorych 1,2–14,66 pg/ml. U połowy badanych pacjentów (165 osób) stężenie PTH znajdowało się w grani-cach normy laboratoryjnej, a u 6 pacjentów (2%) było zwiększone. W grupie 159 pacjentów z obni-żonym stężeniem PTH kliniczne objawy hipokal-cemii w postaci niewielkich parestezji kończyn lub twarzy wystąpiły tylko w 72 przypadkach (45%)
(ryc. 2). nicował istotnie cechy, jaką było stężenie PTH Podział badanych ze względu na wiek nie róż-(p = 0,1203). Nie wykazano także istotnych sta-tystycznie różnic do przyjęcia hipotezy, że wystą-pienie objawów hipokalcemii u pacjentów z obni-żonym stężeniem PTH jest uzależnione od wieku badanych (p = 0,1931) (ryc. 3).
Analiza uzyskanych wyników nie wykazała również występowania zależności między płcią ba-danych a stężeniem PTH (p = 0,8272). Wykaza-no natomiast istnienie statystycznych podstaw do przyjęcia hipotezy, że występowanie klinicznych objawów hipokalcemii u osób mających zmniej-szone stężenie PTH jest uzależnione od płci bada-nych (p = 0,0338) i znacznie częściej dotyczy ko-biet niż mężczyzn. Objawy hipokalcemii wystąpiły u niemal połowy kobiet i tylko u 24% mężczyzn z obniżonym stężeniem PTH (ryc. 4).
Ryc. 1. Struktura demograficzna badanych Fig. 1. Structure of the demographic respondents
Ryc. 2. Struktura badanych ze względu na
biochemicz-ne (stężenie parathormonu) i kliniczbiochemicz-ne objawy poope-racyjnej niedoczynności przytarczyc
Fig. 2. Structure of investigated for biochemical
(para-thormone) and clinical symptoms of postoperative hypoparathyroidism
Ryc. 3. Kliniczne i biochemiczne objawy
pooperacyj-nej niedoczynności przytarczyc w zależności od wieku badanych
Fig. 3. Clinical and biochemical symptoms of
postop-erative hypoparathyroidism, depending on age of the respondents 29% 41% 30% 14% 86% 0 50 100 150 200 250 300 powyżej 60 lat 45–60 lat poniżej 45 lat mężczyźni kobiety W ie k ba da ny ch Pł eć b ad an yc h 55% 45% 2% 50% 48% 0 50 100 150 200 nie tak powyżej 65 pg/ml 15–65 pg/ml poniżej 15 pg/ml Kl in ic zn e ob ja w y hi po ka lc em ii u os ób mając yc h zm ni ej sz one st ęż enie PTH St ęż en ie P TH 45% 57% 36% 54% 41% 52% 55% 43% 64% 46% 59% 48% 0% 20% 40% 60% 80% 100% poniżej 45 lat 45–60 lat powyżej 60 lat poniżej 45 lat 45–60 lat powyżej 60 lat Hi po ka lc em ia ob ja w ow a Zm ni ej sz on e st ęż en ie PT H tak nie
Omówienie
Choroby tarczycy, a w związku z tym również interwencje chirurgiczne na gruczole tarczowym znacznie częściej dotyczą kobiet niż mężczyzn, najczęściej w wieku 40–59 lat [8], co pokrywa się ze strukturą demograficzną niniejszego badania. Wystąpienie trwałej niedoczynności przytarczyc po operacji gruczołu tarczowego pogarsza jakość życia pacjentów, niekorzystnie zmieniając ich sa-mopoczucie fizyczne i psychiczne, a w związku z tym zarówno życie osobiste, jak i zawodowe. W dłuższej perspektywie może być nawet trud-niejsze do zaakceptowania i bardziej uciążliwe dla pacjentów niż uszkodzenie nerwu krtaniowego wstecznego. Wynika to z tego, że chroniczny defi-cyt w postaci trwałej niedoczynności przytarczyc wy-maga przewlekłego leczenia specjalistycznego i przyj-mowania leków [9]. Możliwość wystąpienia powikłań jest ponadto jednym z głównych źródeł lęku u pa-cjentek oczekujących na operację tar czycy [10].
Pooperacyjną niedoczynność przytarczyc roz-poznaną na podstawie wyniku pomiaru stężenia parathormonu w surowicy krwi w pierwszej dobie po zabiegu operacyjnym stwierdzono u niemal po-łowy pacjentów, co jest porównywalne z wynikami badań w ośrodkach oceniających występowanie niedoczynności przytarczyc w podobny sposób [3, 5, 11]. Przypadki przejściowej hipokalcemii bez objawów klinicznych odnotowuje się dwukrotnie częściej niż niedoczynność przytarczyc potwier-dzoną badaniami laboratoryjnymi [12]. Dane te potwierdziło również niniejsze badanie. Obja-wy hipokalcemii w postaci niewielkich parestezji (mrowienia kończyn lub twarzy) stwierdzono tyl-ko u 45% pacjentów mających zmniejszone stęże-nie PTH.
Całkowite wycięcie tarczycy jako rozległa procedura chirurgiczna jest uznawane za czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc po operacji gruczo-łu tarczowego [13]. Większość ośrodków wyraża pogląd, że ryzyko wystąpienia powikłań zwiększa się wraz z rozległością zabiegu [14]. Ryzyko po-operacyjnej niedoczynności przytarczyc znacznie zwiększa się w przypadku chorób o podłożu auto- immunologicznym [15–17]. Bardziej obciążeni wystąpieniem powikłania są także pacjenci opero-wani z powodu nowotworów złośliwych tarczycy, u których zabieg jest najczęściej poszerzany o wy-cięcie regionalnych węzłów chłonnych [4, 18, 19]. Kolejne operacje tarczycy w przypadku wola na-wrotowego lub konieczności radykalizacji zabiegu oraz duże wola zamostkowe również zwiększają ryzyko wystąpienia powikłania. Rozważając czyn-niki ryzyka niedoczynności przytarczyc po opera-cji tarczycy, wskazuje się na wpływ doświadcze-nia chirurga w operowaniu wola [20], w związku z czym podkreśla się konieczność chirurgicznego leczenia gruczołu tarczowego w ośrodkach refe-rencyjnych. Kwestią dyskusyjną dla wielu badaczy pozostaje natomiast wpływ wieku i płci na wystą-pienie pooperacyjnej niedoczynności przytarczyc u pacjentów po całkowitym wycięciu tarczycy.
Wyniki badania oceniającego występowanie powikłań po wycięciu dużego wola w przebiegu choroby Graves-Basedowa u dzieci i dorosłych wy-kazały, że pooperacyjna hipokalcemia występowała częściej u dzieci. Autor zwrócił uwagę na większe trudności w leczeniu chirurgicznym i w związku z tym dłuższy czas operacji u dzieci [21]. Wyniki innego badania wskazują, że czynnikiem sprzyjają-cym pooperacyjnej hipokalcemii jest również wiek powyżej 50 lat [18]. Badanie własne nie wykazało wpływu wieku na występowanie niedoczynności przytarczyc. Wydaje się jednak, że osoby starsze, tj. powyżej 60. r.ż. rzadziej odczuwają objawy hi-pokalcemii.
W niniejszym badaniu nie wykazano również zależności między płcią a występowaniem poope-racyjnej niedoczynności przytarczyc rozpoznanej na podstawie stwierdzonego obniżonego stężenia PTH. Analiza uzyskanych wyników wykazała na-tomiast, że u osób z niedoczynnością przytarczyc potwierdzoną wystąpieniem obniżonego stężenia parathormonu w surowicy kliniczne objawy hipo-kalcemii znacznie częściej występują u kobiet niż u mężczyzn. Mimo statystycznego potwierdzenia hipotezy zwraca się uwagę na konieczność przepro-wadzenia dodatkowych badań z uwagi na stosun-kowo małą liczebność mężczyzn w badanej grupie. Jedno z dostępnych w literaturze badań również wskazuje, że niezależnym czynnikiem ryzyka dla rozwoju pooperacyjnej hipokalcemii jest płeć
żeń-Ryc. 4. Kliniczne i biochemiczne objawy pooperacyjnej
niedoczynności przytarczyc w zależności od płci badanych
Fig. 4. Clinical and biochemical signs of
postopera-tive hypoparathyroidism, depending on gender of the respondents 49% 24% 48% 47% 51% 76% 52% 53% 0% 20% 40% 60% 80% 100% kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni Hi po ka lc em ia ob ja w ow a Zm ni ej sz on e st ęż en ie PT H tak nie
ska. W tym przypadku badacze także sugerują, że mimo istotnego statystycznie związku między tymi cechami, jego wielkość i kliniczne znaczenie nie są pewne. Konieczne są dodatkowe badania ustalają-ce fizjologiczne mechanizmy leżąustalają-ce u podstaw tej różnicy płci [22].
Mimo że trwała niedoczynność przytarczyc dotyczy tylko niewielkiego odsetka pacjentów po operacji tarczycy, to problem jest ważny z uwagi na poważne skutki nierozpoznanej, a w związku z tym nieleczonej przewlekłej hipokalcemii. Odkładanie się złogów wapnia w zwojach podstawy mózgu w przypadku przewlekłej niedoczynności przytar-czyc może prowadzić do pojawienia się zaburzeń neurologicznych (parkinsonizmu, porażenia spa-stycznego), psychicznych (depresji, nerwic, psycho-zy, a nawet do zaburzeń umysłowych). Inne skutki przewlekle utrzymującej się hipokalcemii to zmiany troficzne skóry i zaćma [6]. W literaturze spotyka
się opisy przypadków, kiedy niedoczynność przy-tarczyc jest rozpoznawana po kilku, a nawet kilku-dziesięciu latach (2–61 lat) od operacji tarczycy. Są to pacjenci diagnozowani zwykle z powodu zasto-inowej niewydolności serca lub objawów neurolo-gicznych pod postacią napadów toniczno-klonicz-nych (zwapnienia jąder podstawy mózgu) [23–27].
Wnioski
Wiek i płeć nie są czynnikami ryzyka dla po-operacyjnej niedoczynności przytarczyc u pa-cjentów po całkowitym wycięciu tarczycy. Hipo-kalcemia objawowa znacznie rzadziej rozwija się u mężczyzn oraz nieco rzadziej u osób starszych. Zwraca się jednak uwagę na konieczność przepro-wadzenia dodatkowych badań z uwagi na małą li-czebność mężczyzn w badanej grupie.
Piśmiennictwo
[1] Brzeziński J.: Thyroid surgery – intraoperative localization and protection of important structures of the neck.
Thyroid Res. 2013, 6(2), 1.
[2] Domosławski P., Łukieńczuk T., Kaliszewski K., Sutkowski K., Wojczys R., Wojtczak B.: Safety and current
achievements in thyroid surgery with neuromonitoring. Adv. Clin. Exp. Med. 2013, 22(1), 125–130.
[3] Islam M.S., Sultana T., Paul D.: Intraoperative serum parathyroid hormone level is an indicator of hypocalcaemia
in total thyroidectomy patients. Bangladesh Med. Res. Counc. Bull. 2012, 38, 84–89.
[4] Pisanu A., Piu S., Cois A., Uccheddu A.: Hypocalcemia following total thyroidectomy: early factors predicting
long-term outcome. G. Chir. 2005, 26, 131–134.
[5] Roh J.L., Kim J.M., Park C.I.: Central compartment reoperation for recurrent/persistent differentiated thyroid
cancer: patterns of recurrence, morbidity, and prediction of postoperative hypocalcemia. Ann. Surg. Oncol. 2011, 18(5), 1312–1318.
[6] Jakubas-Kwiatkowska W., Błachowicz A., Franek E.: Hipokalcemia w praktyce klinicznej – przyczyny, objawy
i leczenie. Chor. Serca Naczyń 2005, 2, 232–237.
[7] Krysiak R., Handzlik-Orlik G., Kędzia A., Machnik G., Okopień B.: Niedoczynność przytarczyc: współczesny
stan wiedzy. Wiad. Lek. 2013, 1, 18–29.
[8] GUS: Stan zdrowia ludności Polski w 2004 r. GUS, Warszawa 2006, 100–121.
[9] Sławeta N., Głuszek S.: Effect of complicated thyroid surgical procedures on personal and professional life of
pa-tients. Pol. Prz. Chir. 2012, 84, 437–444.
[10] Śniecikowska B.: Czynniki generujące poziom lęku w okresie okołooperacyjnym u pacjentek zakwalifikowanych
do operacji w obrębie gruczołu tarczowego. Probl. Pielęg. 2013, 21(2), 228–234.
[11] Proczko-Markuszewska M., Kobiela J., Stefaniak T., Lachiński A.J., Sledziński Z.: Postoperative PTH
measure-ment as a predictor of hypocalcaemia after thyroidectomy. Acta. Chir. Belg. 2010, 110(1), 40–44.
[12] Paluszkiewicz R., Krawczyk M., Frączek M., Suchowera D., Niemczyk M., Hevelke P.: Wczesne powikłania
le-czenia chirurgicznego wola tarczycy. Chir. Pol. 2002, 4, 27–31.
[13] Spiliotis J., Vaxevanidou A., Sergouniotis F., Tsiveriotis K., Datsis A., Rogdakis A., Kekelos S.: Risk factors and
consequences of incidental parathyroidectomy during thyroidectomy. Am. Surg. 2010, 76(4), 436–441.
[14] Järhult J., Andersson P., Duncker L.: Alternating from subtotal thyroid resection to total thyroidectomy in the
treatment of Graves’ disease prevents recurrences but increases the frequency of permanent hypoparathyroidism. Langenbecks Arch. Surg. 2012, 397, 407–412.
[15] Cipolla C., Sandonato L., Graceffa G., Fricano S., Torcivia A., Vieni S., Latteri S., Latteri M.A.: Hashimoto
thy-roiditis coexists with papillary thyroid carcinoma. Am. Surg. 2005, 71, 874–878.
[16] Maschuw K., Schlosser K., Lubbe D., Nies C., Bartsch D.K.: Total versus near-total thyroidectomy in Graves’
disease and their outcome on postoperative transient hypoparathyroidism: study protocol for a randomized con-trolled trial? Trials 2012, 13, 234.
[17] Rudzki S., Matuszek M., Matras P., Gernand W., Solski J.: Analiza przyczyn wczesnych powikłań po
strumek-tomii. Wiad. Lek. 2006, 59, 220–226.
[18] Sousa A.A., Salles J.M., Soares J.M. Carvalho J.R., Savassi-Rocha P.R.: Predictors factors for post-thyroidectomy
hypocalcaemia. Rev. Col. Bras. Cir. 2012, 39(6), 476–482.
[19] Toniato A., Boschin I.M., Piotto A.: Complications in Thyroid Surgery for Carcinoma: One Institution’s Surgical
[20] Paek S.H., Lee Y.M., Min S.Y., Kim S.W., Chung K.W., Youn Y.K.: Risk factors of hypoparathyroidism
follow-ing total thyroidectomy for thyroid cancer. World J. Surg. 2013, 37(1), 94–101.
[21] Breuer C.K., Solomon D., Donovan P., Rivkees S.A., Udelsman R.: Effect of patient age on surgical outcomes
for Graves’ disease: a case-control study of 100 consecutive patients at a high volume thyroid surgical center. Int. J. Pediatr. Endocrinol. 2013, 1, 1.
[22] Sands N.B., Payne R.J., Côté V., Hier M.P., Black M.J., Tamilia M.: Female gender as a risk factor for transient
post-thyroidectomy hypocalcemia. Otolaryngol. Head Neck. Surg. 2011, 145(4), 561–564.
[23] Ballane G.T., Sfeir J.G., Dakik H.A., Brown E.M., El-Hajj Fuleihan G.: Use of recombinant human parathyroid
hormone in hypocalcemic cardiomyopathy. Eur. J. Endocrinol. 2012, 166(6), 1113–1120.
[24] Lam J., Maragaño P., Lépez B., Vásquez L.: Hypocalcemic cardiomyopathy secondary to hypoparathyroidism
af-ter a thyroidectomy: report of one case. Rev. Med. Chil. 2007, 135(3), 359–364.
[25] Reddy S.T., Merrick R.D.: Hypoparathyroidism, intracranial calcification, and seizures 61 years after thyroid
sur-gery. Tenn. Med. 1999, 92(9), 341–342.
[26] Zisimopoulou V., Siatouni A., Tsoukalos G., Tavernarakis A., Gatzonis S.: Extensive bilateral intracranial
calci-fications: a case of iatrogenic hypoparathyroidism. Case Rep. Med. 2013, Published online, 2013.
[27] Posadas-Zúñiga G., Palafox-Vigil G., García-Esquivel M.A.: Hypoparathyroidism and intracerebral calcification:
Case report and literature review. Revista Mexicana de Neurociencia 2013, 14(3), 162–163.
Adres do korespondencji:
Beata Śniecikowska ul. Gazowa 2 m. 8 91-076 Łódź
e-mail: beata.ska@op.pl
Konflikt interesów: nie występuje Praca wpłynęła do Redakcji: 15.07.2014 r. Po recenzji: 4.12.2014 r.
Zaakceptowano do druku: 6.12.2014 r. Received: 15.07.2014
Revised: 4.12.2014 Accepted: 6.12.2014
