http://dx.doi.org/10.18778/8088-614-8.06
Katarzyna Hronowska
Wykorzystanie kreatywności
w rozwiązywaniu problemów
współczesnych organizacji
Streszczenie: Współczesne organizacje są zmuszone do prowadzenia działal-ności w burzliwym otoczeniu. Dążenie do uzyskania przewagi konkurencyjnej i chęć nieustannego rozwoju powodują, że liczba możliwych trudności i proble-mów rośnie. Znamienne w tej sytuacji jest wykorzystanie metod heurystycznych, odgrywających szczególną rolę w procesie rozwiązywania problemów. Krea-tywność staje się odpowiedzią i skutecznym narzędziem do przełamania nieko-rzystnej sytuacji organizacji. Celem artykułu jest przedstawienie możliwości wykorzystania kreatywności w rozwiązywaniu problemów organizacji.
Słowa kluczowe: kreatywność, twórcze myślenie, kreatywne rozwiązywa-nie problemów.
Wstęp
Zmieniające się otoczenie, w którym funkcjonują współczesne orga-nizacje, generuje trudności w rozwoju. W tej sytuacji niezbędne stają się narzędzia będące odpowiedzią na napotkane problemy oraz środki kreo-wania innowacyjnych rozwiązań, umożliwiających przedsiębiorstwom postęp. Menedżerowie współczesnych organizacji muszą nie tylko mie-rzyć się z bieżącymi trudnościami, współzawodnictwem na rynku świad-czonych usług, ale też ponosić odpowiedzialność za decyzje czy realizację zadań zawartych w strategii organizacji. Tradycyjne metody rozwiązywa-nia problemów organizacji oparte na danych liczbowych nie zawsze przy-noszą zamierzone efekty. Duży potencjał widzi się zatem w kreatywnym
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Ekonomii i Stosunków Międzyna-rodowych, studia licencjackie.
myśleniu, daje ono bowiem szansę na uzyskanie przewagi nad konkuren-cją, a także pozwala znaleźć niestandardowe sposoby na rozstrzygnięcie problemów i przekucie niepowodzeń w sukces.
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie możliwości zasto-sowania kreatywności w rozwiązywaniu problemów współczesnych orga-nizacji. Autorka sięgnęła po metodę analizy literatury przedmiotu. Na po-czątku omówiono istotę kreatywności oraz jej znaczenie w prowadzeniu działalności. Następnie scharakteryzowano proces kreatywnego rozwiązy-wania problemów organizacji, a także używane do tego metody. W dalszej części przeanalizowano trudności związane z wykorzystaniem kreatywno-ści w rozwiązywaniu problemów organizacji. W zakończeniu dokonano podsumowania oraz wskazano kierunki dalszych badań.
Istota kreatywności i jej znaczenie w biznesie
Zgodnie z definicją zawartą w słowniku pojęć Innowacje i transfer
technologii kreatywność (creativity, creative thinkinking) to sposób
my-ślenia opierający się na poszukiwaniu zależności zachodzących między poszczególnymi składnikami i łączeniu ich w niespotykany wcześniej sposób. Prowadzi on do wyzbycia się wyuczonych schematów myślenia oraz tworzenia nowych rozwiązań i pomysłów poprzez wykorzystanie dotychczasowej wiedzy i doświadczenia. Niekiedy jest również umiejęt-nością konsolidowania bodźców pochodzących z otoczenia zewnętrz-nego z niekonwencjonalnymi odpowiedziami mającymi źródło we wnio-skach, myślach innych niż standardowe [Niedzielski, 2011: 152].
Twórczość to proces prowadzący do generowania nowych wytworów i pomysłów [Pietrasiński, 1969: 9] przyjętych przez pewną grupę dzięki ich społecznej użyteczności [Nęcka, 2003: 17], natomiast kreatywność jest zdolnością – nie ogranicza się wyłącznie do myślenia, ale obejmuje również twórczość oraz predyspozycje do tworzenia nowatorskich, ory-ginalnych rozwiązań. Dotyczy osobowości człowieka i uwzględnia jego działania, a nie tyczy się wyłącznie właściwości wytworów [Gmitro-wicz, Jędrzejczak, 2014: 11]. Warto zaznaczyć, że kreatywność zali-czana jest do umiejętności, które można nieustannie doskonalić, ćwi-czyć. Do zadań kreatywności należą:
– dostrzeganie trudności, nieprawidłowości;
– rozpoznawanie problemów i szukanie ich rozwiązania;
– przygotowanie wielu możliwości rozwiązań oraz wybór tych naj-bardziej racjonalnych i wartościowych;
– generowanie nowatorskich, przełomowych, unikatowych pomy-słów, możliwych do stosowania w rozmaitych sferach życia;
– definiowanie rzeczy znanych na nowo;
– określanie relacji i związków między różnymi obiektami (nawet tych bardzo odległych od siebie, ponieważ takie ich połączenie może prowadzić do interesujących rozwiązań) [Bieniok i in., 2013: 7, 21].
Kreatywne myślenie może być wykorzystywane tak naprawdę w każ-dej dziedzinie życia i służyć rozwiązaniu problemów natury ekonomicz-nej, społecznej czy technologicznej. Stosuje się je również w prowadzeniu działalności gospodarczej [Bieniok i in., 2013: 31, 34]. Przedsiębiorstwa muszą liczyć się ze zmianami, które mogą być szansą na przetrwanie i rozkwit, ale pod warunkiem pozytywnego rozwiązania licznych kłopo-tów i umiejętnego dostosowania się do nowych sytuacji. Sposobem na podniesienie konkurencyjności organizacji na rynku może stać się wła-śnie wzrost kreatywności [Proctor, 2013: 22]. Istotą biznesu jest nie tylko działalność praktyczna, ale przede wszystkim dążenie do jego rozwoju poprzez odnoszenie sukcesu, ekspansję na nowe rynki, uzyskiwanie po-myślnych wyników ekonomicznych czy też umiejętność radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi. Aby to osiągnąć, niejednokrotnie wymagane jest umiejętne wprowadzenie działań innowacyjnych, których źródło wi-dzi się właśnie w kreatywności, pomysłowości, aktywności i twórczej wyobraźni. To podstawowe czynniki stymulujące rozwój przedsię-biorstw [Bieniok i in., 2013: 7].
Kreatywność nie tylko bierze udział w procesie rozwiązywania pro-blemów organizacyjnych, ale też – reprezentując twórcze myślenie – sprzyja wdrażaniu innowacyjnych metod. Co więcej, może stać się środkiem motywacji i rozwoju pracowników, a także wpływać na po-prawę efektów pracy grupowej [Korkosz-Gębska, 2014: 960].
Proces kreatywnego myślenia w rozwiązywaniu
problemów organizacji
Aby współczesne organizacje sprawnie funkcjonowały, zmuszone są poświęcić wiele uwagi napotkanym problem organizacyjnym – rozwią-zać je i skoncentrować się na dalszej działalności i rozwoju.
Problem można definiować na wiele sposobów: 1) z problemem mamy do czynienia, gdy stan wyjściowy różni się od stanu oczekiwa-nego; 2) problem pojawia się w momencie, gdy dąży się do stanu ocze-kiwanego, ale pojawiają się wątpliwości, w jaki sposób w zastanych wa-runkach osiągnąć założony cel [Antoszkiewicz, 1990: 18–19]. Podobnie rzecz się ma z problemami organizacji, które można klasyfikować na
wiele sposobów [Szarucki, 2010: 1100]. Podmioty te każdego dnia mu-szą radzić sobie z podejmowaniem decyzji, tak aby osiągać zamierzone cele i tym samym przetrwać w niestabilnym, wymagającym środowisku pełnym konkurencji [Ireland, Miller, 2004: 8–12]. Dążąc do rozwiązania problemu, organizacje zmuszone są wybierać między alternatywnymi kierunkami działań, co przeważnie pozostaje w gestii kierownictwa.
Źródła kłopotów organizacji można upatrywać w problemach kie-rowniczych związanych z różnicą między stanem obecnym a pożądanym przez kierownictwo, w tym w brakach, rozbieżnościach w zakresie po-dejmowania decyzji [Szarucki, 2015a: 363], strategicznych i operacyj-nych sprawach związaoperacyj-nych z organizacją [Drucker, 1954]. Identyfiko-wanie problemów organizacji miały ułatwić kategorie zaproponowane przez Cowana [1991]. Chodzi o obszary, w których mogą się pojawić trudności, w tym: zasoby ludzkie, strategie, zarządzanie, marketing, pro-dukcja, środowisko zewnętrzne, komunikacja, przetwarzanie danych, klient, księgowość. Problemy zarządzania można rozpatrywać w aspek-cie zewnętrznym lub wewnętrznym z punktu widzenia organizacji. Po-zostałe możliwe kryteria klasyfikacji problemu to: źródło powstania pro-blemu, warunki, w jakich jest on rozwiązywany, różne warianty podczas podejmowania decyzji, złożoność problemu, poziom organizacyjny oraz poziom indywidualnego zaangażowania w rozwiązanie problemu [Sza-rucki, 2015a: 363].
Bodźcem do powstawania metod rozwiązywania coraz większej liczby problemów organizacji były zmiany zachodzące w środowisku ze-wnętrznym (w tym technologiczne, np. innowacje, zmiany w procesie produkcji, czy społeczno-ekonomiczne, jak np. wzrost poziomu życia] oraz wewnątrz organizacji. Obecnie przyczynami złożonych proble-mów są burzliwość otoczenia, a także same uwarunkowania organizacji [Szarucki, 2015a: 368]. Identyfikacja i doprecyzowanie napotkanego problemu organizacji pozwala na wybór skutecznej metody jego rozwią-zania. Szczególną uwagę należy poświęcić kreatywnemu myśleniu.
Twórcze myślenie jako narzędzie kreatywnego zwalczania proble-mów wpływa na innowacyjność przedsiębiorstw. Opiera się ono na po-znawaniu oraz analizowaniu problemów, a następnie poszukiwaniu ich rozwiązań. Zdolność kreatywnego myślenia jest również aktywnym po-żytkowaniem posiadanej wiedzy i doświadczenia w taki sposób, by oprócz stworzenia nowego rozwiązania spojrzeć również inaczej na me-ritum problemu.
Twórcze myślenie można rozpatrywać dwojako:
– w szerokim ujęciu z jednej strony jest samodzielnym procesem ukierunkowanym na rozwiązywanie problemów, z drugiej – obejmuje działania polegające na tworzeniu i ocenie informacji;
– w wąskim znaczeniu termin ten zawęża się wyłącznie do procesu twórczego [Szplit, Szplit, 2002: 22].
Do typowych cech procesu twórczego myślenia można zaliczyć: ru-chliwość, czyli szukanie różnorodnych rozwiązań i spontaniczne zmiany kierunku myślenia, kolejno syntetyzowanie, łączenie odległych, niespójnych faktów w logiczną całość, następnie zaangażowaną, aktywną postawę wobec zadania, nieograniczanie się do pierwotnie dokonanych ustaleń i sprecyzowanych działań, również zwalczanie wewnętrznych przeszkód ograniczających myślenie twórcze oraz skuteczne działanie w obliczu braku lub ograniczenia dostępnych środków [Nęcka, 1994: 21]. Proces twórczy rozwiązywania problemów składa się z różnych eta-pów. Antoszkiewicz wyróżnia cztery takie etapy:
1. Preparację, czyli przygotowanie – podejmowanie próby odnale-zienia rozwiązania; obejmuje również gromadzenie i segregowa-nie informacji czy też formułowasegregowa-nie problemu.
2. Inkubację, czyli wylęganie się pomysłu – szukanie pomysłu, okres nabierania dystansu względem istniejących rozwiązań, zrozumie-nie sedna problemu.
3. Olśnienie – moment narodzin pomysłu, pojawienie się rozwiąza-nia problemu, nowej idei.
4. Weryfikację – ocenę, modyfikowanie pomysłu, ostateczne nakre-ślenie propozycji rozwiązania oraz skierowanie ich do wdrożenia [Antoszkiewicz, 1990: 70–71].
Nie należy utożsamiać procesu rozwiązywania problemów stricte z procesem twórczym, ponieważ ten ostatni obejmuje szerszy zakres, a rozwiązywanie problemów jest niejako dziedziną myślenia twórczego. Owszem, rozwiązywanie i twórcze myślenie opierają się praktycznie na tych samych czynnościach podstawowych [Pitak, 2007]. Główną różnicą między tymi procesami jest traktowanie wiedzy, wyobraźni i doświad-czenia jako czynnika twórczego [Jarus, 2010].
Skuteczne rozwiązywanie problemów sprowadza się do jak najbar-dziej precyzyjnego określenia zakresu problemu, aż po znalezienie jak najlepszego sposobu jego rozwiązania. Szczegółowy proces twórczego rozwiązywania problemów przedstawia rysunek 1.
Rysunek 1. Proces twórczego rozwiązywania problemów
Źródło: opracowanie własne na podstawie Proctor, 2003: 78.
Stworzenie bogatego zbioru idei i rozwiązań oraz brak ograniczeń na-łożonych na myślenie pozwalają znaleźć rozwiązanie adekwatne do zde-finiowanego problemu. Nauką zajmującą się metodami twórczego rozwią-zywania problemów w warunkach niepełnej informacji jest heurystyka [Kisielnicki, 2001: 85]. Heurystykę (gr. heurisko – odkrywam, znajduję) definiuje się również jako zdolność do odnajdywania nowych faktów, zachodzących między nimi relacji oraz regułę postępowania, której ce-lem jest odnalezienie rozwiązania danej kwestii [Engelhardt, Brojak-Trzaskowska, 2004: 161].
Metody kreatywnego myślenia
Główne zadanie organizacji w momencie pojawienia się jakiejś trud-ności polega na właściwym rozpoznaniu jej kategorii, cech, typu i wła-ściwości, co pozwala wybrać odpowiednią metodę heurystyczną [Sza-rucki, 2015b: 315]. Waga tego narzędzia jest istotna dlatego, że może wpłynąć na skuteczność i jakość ostatecznego wyniku, czyli rozwiązania problemu [Szarucki, 2015a: 362].
Metody kreatywnego myślenia, zwane inaczej metodami heurystycz-nymi, stosuje się do rozwiązywania problemów organizacji o różnym stopniu trudności, występujących w warunkach niepełnych/niejasnych informacji. Sprawdzają się również w momencie, gdy inne metody, przy-kładowo eksperckie lub formalne, mają niższą efektywność (brakuje bo-wiem wystarczających informacji, aby oszacować możliwe do wystąpie-nia błędy lub określić granice ich zastosowawystąpie-nia) [Szarucki, 2015b: 315].
Podstawowym komponentem kreatywnego myślenia jest jak najbar-dziej szczegółowe zdefiniowanie problemu. To pozwala na dobór właści-wej metody w procesie kreatywnego rozwiązywania problemu. Przyjmu-jąc za kryterium główną zasadę postępowania, można podzielić metody heurystyczne na metody oparte na skojarzeniach (burza mózgów), sko-jarzeniach wymuszonych (metoda delficka) oraz te o charakterze anali-tycznym (metoda morfologiczna) [Martyniak, 1997: 39]. Inny podział uwzględnia metody badań zespołowych i indywidualnych:
1. Metody badań zespołowych – stosuje się je podczas realizacji projek-tów o dużej złożoności i wieloaspektowości, wymagających łączenia zasobów wiedzy i umiejętności z różnych obszarów; przeznaczone są zarówno do interdyscyplinarnych projektów badawczych, jak i roz-wiązywania skomplikowanych problemów systemowych.
2. Metody badań indywidualnych – weryfikują jasno postawioną hipotezę dość wąskiego tematu z wykorzystaniem operacji ana-litycznych, w tym indukcji, dedukcji, analizy historycznej, staty-stycznej, tworzenia i przeprowadzania symulacji scenariuszy rozwoju czy porównania [Burnewicz, 2007: 5].
W procesie rozwiązywania problemów używa się wielu metod. Pierwszą próbę rejestracji i klasyfikacji tych metod podjął Ośrodek Ba-dań Metodologicznych Francuskiego Krajowego Komitetu Organizacji (CERMA). Klasyfikacja obejmuje cztery grupy metod:
1. Metody definiowania i rozpoznawania problemów, np. metoda de-finicji, twierdzeń ogólnych, dobrych przykładów.
2. Metody zbierania informacji i modelowania problemów, np. me-toda eksperymentu, modeli analogicznych, obserwacji czy pomiaru. 3. Metody analizy i oceny problemów, np. metoda adwokata,
ana-lizy, krytyczna, rewizji hipotez czy szukania związków.
4. Metody znajdywania rozwiązań, np. metoda burzy mózgów, ma-cierzy odkrywczej czy wykorzystywania błędów [Kosieradzka, 2013: 119–120].
Metody heurystyczne odgrywają dużą rolę w przypadku problemów słabo ustrukturalizowanych (decyzje co do rozwiązania podejmuje się w oparciu o metody ilościowe i jakościowe); nieustrukturalizowanych,
czyli w sytuacji, gdy zastosowanie mają jedynie metody jakościowe, po-nieważ problemu nie da się opisać matematycznie; oraz w przypadku trudności w zarządzaniu zasobami ludzkimi [Simon, Newell, 1970]. To właśnie w tym obszarze szczególne miejsce zajmują metody i techniki heurystyczne.
Trudności współczesnych organizacji w zakresie
stosowania kreatywności
Aby się rozwijać, każda organizacja musi potrafić rozwiązywać pro-blemy, wdrażać innowacje i zmiany, które pozwolą jej przetrwać na dy-namicznie zmieniającym się rynku w warunkach globalnej konkurencji.
Współzawodnictwo przybiera na sile i oddziałuje negatywnie na przedsiębiorstwo, chociażby dlatego, że wywiera na nim presję, wymu-szając tym samym poszerzanie zakresu świadczonych usług, oferowa-nych produktów. Kluczowa staje się zdolność do wyprzedzania działań i uzyskiwania przewagi nad konkurencją. Problemy, z jakimi muszą się zmagać współczesne organizacje, nie ograniczają się wyłącznie do zewnętrznych trudności dotyczących stosunków i zachowań wobec konkurentów, dopasowania do rozwijającej się technologii czy utrzy-mania poziomu świadczonych usług. Komplikacje mogą wynikać rów-nież z sytuacji panującej wewnątrz działalności: kultury organizacji, utrudnionej komunikacji czy spadku zaangażowania pracowników [Proctor, 2003: 25].
Antoszkiewicz wymienia dziesięć kroków istotnych w procesie prze-zwyciężenia problemów organizacji, m.in.: zrozumienie biznesu, posia-danie wizji przyszłości, pozyskiwanie informacji czy myślenie globalne połączone z lokalnym działaniem. Nadmienia, że ważne jest również rozpoznawanie bezwładności w działaniu, myślenie wariantowe i poszu-kiwanie nowości. Sprzyjają one bowiem kreatywnemu myśleniu, podej-mowaniu inicjatywy, wspieraniu twórczości oraz tworzeniu innowacyj-nych rozwiązań [Antoszkiewicz, 1997: 16–20].
Zarówno kreatywne myślenie, jak i rozwiązywanie problemów to procesy, które mogą zostać powstrzymane przez pewne przeszkody. Aby skutecznie przezwyciężać problemy, należy jak najdokładniej sprecyzo-wać ich zakres i znaleźć najlepszy sposób ich rozwiązania. Można się natknąć na dwa rodzaje barier: indywidualne i organizacyjne (tabela 1).
Tabela 1. Bariery blokujące kreatywność
TYPY BARIER OPIS
BAR IER Y O G RA NI CZA JĄC E K REA TYWN O Ś Ć J EDN O S T K I Według Arnolda (1962) Bariery percepcyjne
Przeszkadzające w odbiorze prawdziwego względem rzeczywistości obrazu świata ze-wnętrznego
Bariery kulturowe Wynikające z presji wywieranej na społeczeństwo Bariery emocjonalne Takie jak: strach, zazdrość, lęk
Według Jonesa (1987)
Bariery strategiczne
Brak elastycznego myślenia: opieranie się na zdobytym doświadczeniu i określonych techni-kach bez ich kwestionowania, podejście ograni-czające wyobraźnię
Bariery dotyczące wartości
Ograniczenia wynikające z osobistych przekonań i wartości; powstają dylematy organizacyjne i osobiste
Bariery percepcyjne Ograniczenia w postrzeganiu i świadomości skutków danej sytuacji; selektywna percepcja Bariery dotyczące
ob-razu samego siebie
Spowodowane nieśmiałością, obawą przed nie-powodzeniem, brakiem wiary w swoje idee
BAR IER Y O G RA NI CZA JĄC E K REA TYWN O Ś Ć O RG AN IZ AC JI Nacisk na kontrolę menedżerską
Blokowanie kreatywności poprzez kontrolę i ograniczanie autonomii
Myślenie na krótką metę
Zbyt szybka ocena projektu oraz nagradzanie i wybór rozwiązań przynoszących widoczne ko-rzyści finansowe; zatrzymanie się przy pierw-szym dobrym rozwiązaniu
Niemoc analityczna
Strata czasu i utrata przewagi konkurencyjnej wskutek poddawania danego rozwiązania zbyt długiej analizie
Preferowanie projek-tów przynoszących
duże zyski
Niedocenianie przedsięwzięć o niewielkiej skali, mniejszym zasięgu i przynoszących mniejsze zyski
Realizacja projektu w myśl zasady „rynek a technologia”
Planowanie działań na podstawie badań rynko-wych; realizacja działań opierających się na orientacji rynkowej kosztem pomysłów powsta-łych w sferze B+R
Brak promowania myślenia innowacyjnego
Deficyt pomysłów i wprowadzania innowacji
Kreatywność może stać się skutecznym narzędziem przełamania nie-korzystnej sytuacji organizacji. Niezwykle ważne jest, aby zagwaranto-wać pewną autonomię myślenia, nagradzać osiągnięcia, nowe pomysły, a także rozważać różne punkty widzenia pracowników. Może to bowiem doprowadzić do powstania nowatorskich, oryginalnych, nieschematycz-nych, śmiałych koncepcji, będących odpowiedzią na aktualne problemy i wyzwania stawiane organizacjom. Tylko mając świadomość barier ha-mujących kreatywność, przedsiębiorstwa są w stanie w pełni wykorzy-stać metody twórczego rozwiązywania problemów oraz czerpać korzyści z ich stosowania.
Podsumowanie
Nie istnieje dziedzina ludzkiej działalności, w której umniejszano by rolę kreatywności, pomysłowości czy inwencji twórczej. Przyczyniają się one bowiem do innowacyjności, rozwoju organizacji, a także wdrażania wszelkich zmian. Każda organizacja działająca na rynku jest narażona na zmienność otoczenia ekonomicznego, technologicznego, społeczno-kultu-rowego, politycznego czy też prawnego. Powoduje to możliwość wystą-pienia w przedsiębiorstwie coraz to nowych, skomplikowanych problemów i trudności. W tej sytuacji z pomocą przychodzą metody heurystyczne.
Niniejszy artykuł stanowi wprowadzenie do dalszych rozważań i ana-lizy procesu rozwiązywania problemów współczesnych organizacji. Po przygotowaniu części teoretycznej kolejnym krokiem będzie przeprowa-dzenie badania opierającego się na kwestionariuszu ankietowym. Jego zadaniem będzie analiza wybranych organizacji oraz znalezienie odpo-wiedzi na pytania, z jakimi problemami mierzą się współczesne organi-zacje, gdzie leży źródło tych problemów, w jaki sposób przedsiębiorstwa radzą sobie z przezwyciężaniem trudności i po jakie metody sięgają.
BIBLIOGRAFIA
Antoszkiewicz J. (1990), Metody heurystyczne, Państwowe Wydawnictwo Ekono-miczne, Warszawa.
Antoszkiewicz J. (1997), Firma wobec zagrożeń: identyfikacja problemów, Poltext, War-szawa.
Bieniok H., Gruszczyńska-Malec G., Królik G. (2013), Techniki kreatywnego myślenia, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice.
Burnewicz J. (2007), Metodologia badań ekonomicznych, https://ekonom.ug.edu.pl/ web/download.php?OpenFile=97 (dostęp: 30.07.2016).
Cowan D.A. (1991), The effect of decision-making styles a contextual experience on ex-ecutives’ descriptions of organizational problem formulation, „Journal of Manage-ment Studies”, vol. 28, no. 5.
Drucker P.F. (1954), The practice of management, Harper & Row, New York.
Engelhardt J., Brojak-Trzaskowska M. (2004), Management Forum 2020. W kierunku uniwersalnego modelu zarządzania, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczeciń-skiego, Szczecin–Międzyzdroje.
Gmitrowicz D., Jędrzejczak J. (2014), Od kreatywności do innowacji, Fundacja Roz-woju Systemu Edukacji, Narodowa Agencja Programu Erasmus+, Warszawa, http://erasmusplus.org.pl/wp-content/uploads/2014/02/pajp_vii_kreatywnosc.pdf (dostęp: 24.07.2016).
Ireland R.D., Miller C.C. (2004), Decision-making and firm success, „Academy of Man-agement Executive”, vol. 18, no. 4.
Jarus T. (2010), Kreatywność pod kontrolą, http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_86196. asp?soid=E06DFB9609D6429FBAF8921CF9D88D09 (dostęp: 27.07.2016). Kisielnicki J. (2001), Zarządzanie organizacją. Zarządzanie nie musi być trudne,
Ofi-cyna Wydawnicza Wyższej Szkoły Handlu i Prawa im. Ryszarda Łazarskiego, War-szawa.
Korkosz-Gębska J. (2014), Kreatywność i innowacje w zarządzaniu nowoczesnym przed-siębiorstwem, http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2014/T2/t2_9 56.pdf (dostęp: 26.07.2016).
Kosieradzka A. (2013), Metody i techniki pobudzania kreatywności w organizacji i za-rządzaniu, edu-Libri, Kraków.
Martyniak Z. (1997), Wstęp do inwentyki, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Kraków.
Nęcka E. (1994), TRoP… Twórcze Rozwiązywanie Problemów, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków.
Nęcka E. (2001), Psychologia twórczości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Niedzielski P. (2011), Kreatywność, [w:] Matusiak K.B. (red.), Innowacje i transfer tech-nologii. Słownik pojęć, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Warszawa, http://www.pi.gov.pl/PARPFiles/media/_multimedia/B3828FECCCB1427E90E275 0F5EAB39D3/20120216_161517%20Innowacje_i_transfer_technologii__Slownik _pojec.pdf (dostęp: 24.07.2016).
Pietrasiński Z. (1969), Myślenie twórcze, Państwowy Zakład Wydawnictw Szkolnych, Warszawa.
Pitak W. (2007), Rozwiązywanie problemów a myślenie twórcze, http://logos.pomo-rze.pl/kreator02/ (dostęp: 27.07.2016).
Proctor T. (2003), Twórcze rozwiązywanie problemów. Podręcznik dla menedżerów, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Simon H.A., Newell A. (1970), Human problem solving: The state of the theory in 1970, Carnegie-Mellon University, Pittsburgh.
Szarucki M. (2010), Developing classification criteria for organizational problems, [w:] Ginevicius R., Rutkauskas A.V., Pocs R. (eds), Business and Management 2010. Selected Papers, vol. 2, VGTU Publishing House „Technika”, Vilnius.
Szarucki M. (2015a), Evolution of managerial problems from the perspective of manage-ment science, „Business: Theory and Practice”, vol. 16, no. 4.
Szarucki M. (2015b), Przesłanki doboru metod heurystycznych w rozwiązywaniu proble-mów zarządzania, [w:] Kaczmarek J., Szymla W. (red.), Teoria i praktyka zarządza-nia w obliczu nowych wyzwań, Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Szplit A., Szplit M. (2002), Ekonomiczny wymiar twórczego myślenia, [w:] Rudolf S. (red.), Przedsiębiorczość i twórcze myślenie w biznesie, Katedra Ekonomii Uniwer-sytetu Łódzkiego, Łódź.
THE USE OF CREATIVITY IN SOLVING PROBLEMS
OF MODERN ORGANIZATIONS
SUMMARY
Contemporary organizations are forced to operate in turbulent environments. The pursuit of competitive advantage and the desire for continuous development make the number of possible difficulties and problems grow. Significant in this situation is the use of heuristic methods, which play a special role in the process of solving problems. Creativity is becoming an answer and an effective tool to overcome the disadvantage of the organization's situation. The aim of this arti-cle is to present the possibilities of using creativity in solving organizational problems.
