ACTA U N IV ER SITA TIS LO D ZIEN SIS
FO LIA B O T A N IC A 13 257-264 1998
(A cta U niv. L odz., F olia bot.)
Zygm unt Wnuk, M ariusz Piasek
Z A G R O Ż O N E W Y G IN IĘC IEM GATUNKI FLO R Y S E G E T A L N E J
W O JEW Ó D ZTW A R Z E SZ O W SK IE G O
ENDANGERED SPE C IE S O F SEG ETA L T H E FLO R A
O F T H E R Z E SZ Ó W V O IV O D E SIIIP
A BSTR A C T: The subject o f the researches w hose results are presented in this paper was segetal vegetation that can be found in grain and root agricultures o f the follow in g districts: B łażow a, B oguchw ała, G rodzisko D o ln e, K rasne, Lubenia, R zeszów , Sok ołów M ałop olski and Tyczyn.
The aim o f the paper was to characterize the region o f the researches in individual districts and to present a synthesis o f the research results in relation to extinct, endangered and rare species (tab. V).
T r e ś ć 1- W stęp
2. Położenie i warunki naturalne terenu badań 3- U w agi m etodyczne 4 - Wyniki 5- P odsum ow anie 6- Piśm iennictwo Summary 1. W ST Ę P
Przedmiotem badań, których wyniki zaprezentowano w niniejszym opra
cowaniu, była roślinność segetalna występująca w upraw ach okopowych
i zbożowych gmin: Błażowa, Boguchwała, Grodzisko Dolne, Krasne, Lubenia,
Rzeszów, Sokołów M ałopolski i Tyczyn. W opracow aniu przedstawiono
charakterystykę terenu badań w poszczególnych gm inach oraz syntezę
Wyników bad ań w odniesieniu do g atunków w ym arłych, zagrożonych
Wyginięciem i rzadkich (tab. V).
2. P O Ł O Ż E N IE I W A R U N K I N A T U R A L N E T E R E N U B A D A Ń
T abela I prezentuje ocenę warunków naturalnych gmin w aspekcie ich
znaczenia dla rolnictwa, a tab. II ilustruje kompleksy przydatności rolniczej
gleb występujących na obszarze badań. Tabela III prezentuje położenie
terenu badań na tle podziału fizycznogeograficznego ( K o n d r a c k i 1988)
i geobotanicznego ( S z a f e r , P a w ł o w s k i 1972). Rysunek 1 przedstawia
położenie terenu badań na tle podziału administracyjnego i regionalizacji
fizycznogeograficznej ( K o n d r a c k i 1988).
T a b e l a I W arunki naturalne terenu badań ( P a r t y k a 1989)
N atural conditions o f the study area ( P a r t y k a 1989)
Element środow iska Element o f environm ent
G m ina Parish Skala
pkt. Point
scale
1 2 3 4 5 6 7 8
Bonitacja rzeźby terenu Evaluation o f terrain land
scape 2,7 6,2 7,7 7,1 3,1 8,6 7,5 3,9 10 Warunki w odne Water conditions 8,8 9,2 8,2 9,3 8,8 9,8 5,8 8,8 10 Bonitacja agroklimatu E valuation o f agroclimate 8,0 10,6 13,0 11,6 9,0 12,0 12,4 11,6
Bonitacja jakości i przydat ności rolniczej gleb Evaluation o f agricultural
quality and usefulness o f soils
61,9 75,5 61,6 72,9 62,0 82,2 42,7 69,3 100
W aloryzacja rolniczej prze strzeni produkcyjnej E valuation o f agricultural
production area
75,6 93,8 82,5 92,0 77,0 103,4 61,7 87,2 100
1 - B łażow a, 2 - Boguchw ała, 3 - G rod zisk o D o ln e, 4 - K rasne, 5 - Lubenia, 6 - R zeszów , 7 - Sok ołów M ałopolski, 8 - Tyczyn.
T a b e l a II K om pleksy przydatności rolniczej gleb terenu badań (M a p a ..., 1988)
The soil-agricultural com plexes (M ap..., 1988) Lp.
N o
G m ina Parish K om pleksy C om plexes
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 U 12 13 1 Błażow a + + + + + + + + + + + + + 2 Boguchw ała + + + 3 G rodzisko D olne + + + + + + + + + 4 K rasne + + + + + + 5 Lubenia + + + + + + + 6 R zeszów + + + + + + + + + + + + + 7 S ok ołów M ałopolski + + + + + 8 Tyczyn + + + + + + + + + + + + + T a b e l a III Położenie terenu badań
L ocation o f the study area
Gmina
Podział fizycznogeograficzny Physico-geographic division
Podział geobotaniczny G eob otanical division Parish mezoregion m akroregion okręg/pod okręg dział
m esoregion macroregion district/subdistrict province
1 2 3 4 5
1 Pogórze D ynow skie (513.64) Pogórze Środ- kow obeskidzkie Beskidy/ Pogórze Lessow e K arpaty Zachodnie
2 Podgórze Rzeszow skie (512.52) Pogórze Strzyżowskie (513.63) K otlina Sandom ierska Pogórze Środ- kow obeskidzkie Puszcza Sandom ierska Beskidy/ Pogórze Lessowe Bałtycki K arpaty Zachodnie
3 D olin a D oln ego Sanu (512.46)
Płaskowyż K olbuszow ski (512.48) Pradolina Podkarpacka (512.51) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska i Bałtycki
Tabela II (cd.)
1 2 3 4 5
4 Pradolina Podkarpacka (512.51)
Podgórze R zeszow skie (512.52) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska Bałtycki
Pogórze D ynow skie (513.64) Pogórze Środ- kow obeskidzkie B eskidy/ Pogórze Lessow e K arpaty Zachodnie
5 Podgórze R zeszow skie (512.52) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska Bałtycki Pogórze D ynow skie
(513. 64) Pogórze Środ- kow obeskidzkie Beskidy/ Pogórze Lessowe Pogórze Fliszow e K arpaty Zachodnie 6 Pradolina Podkarpacka (512.51)
Podgórze R zeszow skie (512.52) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska Bałtycki
Pogórze D ynow skie (513.64) Pogórze Środ- kow obeskidzkie Beskidy/ Pogórze Lessow e K arpaty Zachodnie
7 Płaskow yż K olbuszow ski (512.48) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska Bałtycki
8 Podgórze R zeszow skie (512.52) K otlina Sandom ierska Puszcza Sandom ierska Bałtycki Pogórze D ynow skie
(513.64) Pogórze Środ- kow obeskidzkie Beskidy/ Pogórze Lessow e K arpaty Zachodnie
1 - B łażow a, 2 - B oguchw ała, 3 - G rodzisk o D o ln e , 4 - K rasne, 5 - Lubenia, 6 - R zeszów , 7 - S okołów M ałop olski, 8 - Tyczyn.
3. U W A G I M E T O D Y C Z N E
B adania terenow e zostały przeprow adzone w 152 m iejscow ościach,
w latach 1987-1993, gdzie wykonanych zostało 526 zdjęć fitosocjologicznych
m etodą Braun-B lanąueta ( P a w ł o w s k i 1972) na powierzchni około 100
m 2. D la poszczególnych gatunków ustalono częstość występowania w punktach
badawczych według skali zaproponow anej przez W n u k a (1978); tab. IV.
Przy kwalifikacji gatunków do odpowiednich stopni skali zagrożenia IU C N ,
analizę prow adzono na podstawie: częstotliwości występowania (tab. IV),
klasyfikacji geograficzno-historycznej ( R o s t a ń s k i , S o w a 1986-1987;
J a c k o w i a k 1993), podziału synantropodynam icznego ( Z a r z y c k i 1986;
J a c k o w i a k 1993) oraz klasyfikacji socjologiczno-ekologicznej ( K o r n a ś
1972; M a t u s z k i e w i c z 1981). W tabeli V umieszczono gatunki, które
w skali częstotliwości występowania notow ano jako: bardzo rzadkie, rzadkie,
dość rzadkie oraz te, których w wyniku przeprow adzonych badań nie
stwierdzono. Nazwy gatunkowe roślin naczyniowych przyjęto za S z a f e r e m ,
K u l c z y ń s k i m , P a w ł o w s k i m (1988).
T a b e l a IV C zęstotliw ość w ystępow ania gatunków ( W n u k 1978)
Frequency o f species appearance ( W n u k 1978) K lasa częstości
Class o f frequency
Liczba miejsc (% ) N um ber o f localities (%)
Bardzo rzadko (very rarely) 7 d o 5
R zadk o (rarely) 9 -1 5 6 -1 0
D o ść rzadko (fairly frequently) 16-30 11-20
Często (frequently) 31-60 2 1 -4 0
D o ść pospolicie (fairly com m onaly) 61-91 4 1 -6 0
Pospolicie (com m onaly) 92-121 6 1 -8 0
Bardzo pospolicie (very com m onaly) 122-152 81 -1 0 0
4. W YNIKI
T a b e l a V Lista zagrożonych gatunków
List o f threatened species
G atunek Species K Z
G m ina Parish
1 2 3 4 5 6 7 8
C zęstotliw ość w ystępow ania occurrence frequency 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Adonis aestivalis E _ _ _ _ b.rz. _ - -Allium oleraceum R - - - - - d.rz. rz. -Allium vineale R — — — — _ d.rz. rz. -Anthemis ruthenica R — - - b.rz. - - - -Camelina microcarpa V - - - - ; rz. - - -Centaurea scabiosa V d.rz. cz. d.rz. - - d.p. cz. cz.
Tabela V (cd.) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 H ypericum humifusum V - d.p. - - d.rz. d.rz. d.rz. -Lamium am plexicaule V d.rz. rz. rz. cz. d.rz. d.p. rz. d.rz. Lolium temulentum V - - - b.rz. - - - -Ranunculus arvensis V - - - b.rz. - d.rz. - -Rhinanlhus m ajor V - - - - cz. rz. rz. -Sonchus asper V - P- - b.rz. rz. d.p. - -Valerianella rimosa V - - - - b.rz. - - -Cuscuta trifolii R - - - b.rz. b.rz. - - -Geranium dissectum R d.rz. rz. rz. cz. P- P- rz. d.rz. Papaver dubiurn R - - - - b.rz. - -
-M elam pyrum arvense R b.rz. - rz. - d.rz. d.rz. rz. b.rz.
M yosurus minimus R - - - b.rz. - d.rz. - -Neslia paniculata R d.p. - d.p. - b.rz. - - d.p. Arenaria serpylifolia I - d.rz. - - cz. d.rz. d.rz. -A grostem m a githago I d.rz. cz. cz. cz. cz. cz. cz. d.rz. Consolida regalis I b.rz. b.rz. b.rz. - cz. d.p. rz. b.rz. Coronilla varia I d.rz. d.rz. d.rz. - rz. cz. d.rz. d.rz. Equisetum palustre I d.rz. rz. rz. rz. cz. cz. rz. d.rz. Lathyrus pratensis I - cz. - b.rz. cz. cz. cz. -Lathyrus tuberosus I d.rz. rz. b.rz. b.rz. d.rz. b.rz. b.rz. d.rz. Lysim achia nummularia I cz. cz. cz. cz. cz. cz. cz. cz. M yosotis stricta I - d.rz. - d.p. b.rz. - cz. -Potentilla argantea I d.rz. d.rz. d.rz. cz. rz. d.rz. d.rz. d.rz. Sedum maximum I d.rz. d.rz. d.rz. rz. rz. cz. d.rz. d.rz. Vicia tenuifolia I d.rz. d.rz. d.rz. - - d.rz. d.rz. d.rz. 1 - B łażow a, 2 - B oguchw ała, 3 - G rodzisko D o ln e , 4 - K rasne, 5 - Lubenia, 6 - R zeszów , 7 - S ok ołów M ałop olski, 8 - Tyczyn.
K Z - kategorie zagrożenia (categories o f threat).
b.rz. - bardzo rzadko (very rarely), rz. - rzadko (rarely), d.rz. - d ość rzadko (fairy frequently), cz. - często (frequently).
5. P O D S U M O W A N IE
Przedm iotem b ad ań, których wyniki zaprezentow ano w niniejszym
opracow aniu, była roślinność segetalna występująca w upraw ach o kopo
wych i zbożowych gmin: Błażowa, Boguchwała, G rodzisko Dolne, K ras
ne, Lubenia, Rzeszów, Sokołów M ałopolski i Tyczyn. W opracow aniu
przedstawiono charakterystykę terenu badań w poszczególnych gminach
oraz syntezę wyników badań w odniesieniu do gatunków zagrożonych
wyginięciem.
Badania terenowe zostały przeprowadzone w latach 1987-1993 w 152 miej
scowościach, gdzie wykonanych zostało 526 zdjęć fitosocjologicznych. W po
szczególnych gminach stwierdzono następującą liczbę gatunków towarzyszących
uprawom polnym: Błażowa - 150, Boguchwała - 215, G rodzisko Dolne
- 142, K rasne - 211, Lubenia - 237, Rzeszów - 245, Sokołów M ałopolski
- 214, Tyczyn - 152. D o grupy gatunków zagrożonych wyginięcim (według
skali IU C N ) zaliczono 33 gatunki (tab. V), podając także częstotliwość ich
występowania według skali W nuka (tab. IV). W grupie gatunków wymie
rających (E) znalazł się tylko jeden gatunek, narażonych (V) było jedenaście,
rzadkich (R) - dziewięć, o nieokreślonym zagrożeniu (I) - dwanaście.
6. P IŚM IE N N IC T W O
J a c k o w i a k , B. 1993. A lias rozm ieszczenia roślin naczyniowych w Poznaniu. Prace Zakł. T aksonom ii R oślin U niw . A. M ickiewicza w Poznaniu, 2.
K o n d r a c k i , J. 1988. Geografia fizy czn a Polski. PW N , Warszawa.
K o r n a ś , J. 1972. Z espoły synanlropijne. [W:] S z a f e r , W. , Z a r z y c k i , K. (red.). S za ta roślinna Polski. 1. PW N , Warszawa.
M apa glebowo-rolnicza woj. rzeszow skiego. 1988. Zakl. G leboznaw stw a i Ochrony G runtów Ornych. IU N G , Puławy.
P a r t y k a , A . 1989. W arunki przyrodnicze produ kcji rolnej woj. rzeszow skiego. IU N G , Puławy. P a w ł o w s k i , B. 1972. S kła d i budowa zbiorow isk roślinnych oraz m eto d y ich badania. [W;]
S z a f e r , W. , Z a r z y c k i , K. (red.), S zata roślinna Polski. 1. P W N , W arszawa. R o s t a ń s k i , K. , S o w a , R. 1986-1987. A lfabetyczn y w ykaz efem erofitów Polski. Fragm.
Flor. G eob ot., 3 1 -3 2 (1-2).
S z a f e r , W. , K u l c z y ń s k i , S., P a w ł o w s k i , B. 1988. Rośliny polskie. P W N , W arszawa. S z a f e r , W. , P a w ł o w s k i , B. 1972. P odstaw y geobolanicznego podziału Polski. [W:] S z a f e r ,
W. , Z a r z y c k i , K . (red.). S za la roślinna Polski. 1. PW N , Warszawa.
W n u k , Z. 1978. Flora segetalna Pasm a Przedborsko-M alogoskiego i przyległych terenów. A cta U niv. L odz., Zesz. N au k. U niw . Ł ódzkiego, ser. II, 20: 183-255.
Z a r z y c k i , K ., 1986. Słowo wstępne. [W:] Z a r z y c k i , K. , W o j e w o d a , W. (red.). L ista roślin wymierających i zagrożonych w Polsce. PW N , W arszawa: 7 -9 .
7. S U M M A R Y
T he subject o f the researches w hose results are presented in this paper was segetal vegetation that can be fou n d in grain and root agriculture o f the fo llo w in g districts: Błażowa, B oguchw ała, G rodzisko D olne, K rasne, Lubenia, R zeszów , S ok ołów M ałopolski and Tyczyn. The aim o f the paper was to characterize the region o f the researches in individual districts and to present the synthesis o f the research results in relation to endangered species (Tab. V).
The field researches were conducted between 1987 abd 1993, in 152 places where 526 Phytosociological releves were taken. T he follow in g number o f species concom ittan t with field agricultures was in given districts: B łażow a - 150, Boguchw ała - 215, G rod zisk o D o ln e - 142,
Krasne - 211, Lubenia - 237, R zeszów - 245, Sok ołów M ałopolski - 214, Tyczyn - 152.54 species (Tab. V .) are included in the group o f extinct or endangered species (according to the scale o f IU C N ), the frequency o f their occurrence being also given according to W nuk’s scale (Tab. I). The group o f threatened species included: 1 endangered (E), 11 vurnelable (V), 9 rare (R ) and 12 species o f indeterminate threat (I).
Prof. nadzw. dr hab. Zygm unt W nuk W płynęło d o Redakcji
M gr inż. M ariusz Piasek F olia botanica
Zakład Turystyki i Ochrony Przyrody 29.07.1996
W yższa Szkoła Pedagogiczna al. Piłsudskiego 30, 35-001 R zeszów
