Alicja Bałakier
Archiwum Literackie K. I.
Gałczyńskiego
Biuletyn Polonistyczny 23/1-2 (75-76), 240-243
Warto w reszcie wymienić dwa albumy z fotografiam i członków r o dziny Mickiewiczów i G óreckich, p rzy jació ł o ra z p o sta ci z o k resu Wiel» kiej E m igracji.
Mgr T adeusz Januszew ski ku stosz Muzeum L ite ratu ry
ARCHIWUM LITERACKIE
KONSTANTEGO ILDEFONSA GAŁCZYŃSKIEGO
W zbiorach Muzeum L iteratu ry
W październiku 1978 r . K ira G ałczyńska p rz e k az a ła do Muzeum L ite ratu ry spuściznę lite rac k ą swego o jc a , Konstantego Ildefonsa G ał czyń skiego, i pamiątki po nim. Kilka lat w cześn iej c z ę ść archiwum zło żyła w Muzeum żona poety, N atalia G ałczyń ska; uzupełnione ostatnio p rz e z có rk ę , archiwum to stoi w rzędzie najcen n iejszych zbiorów w spół czesn ych, jakie znajdują się w naszych zbiorach .
Muzeum p rzejęło w iele pam iątek, przedmiotów codziennego użytku i m ebli, które znajdowały się w m ieszkaniu G ałczyńskich, przy Alei Róż w W arszaw ie. C zę ść z nich zostanie wkrótce zaprezentow ana w stałe j ekspozycji w leśniczów ce P ran ie , przygotowywanej p rzez Muzeum L ite ra tu ry . Zachował się również k się g o zb ió r, w którym wiele k sią że k no s i ślad y uważnej lektury p^ety; inne z k o lei, ofiarow ane p rzez p rz y ja ció ł, opatrzone są serdecznym i dedykacjam i.
Główną c z ę ść archiwum stanowią rę k o p isy , które obejmują niemal c ałą powojenną tw órczość G ałczyńskiego. Wśród utworów literack ich najw ięcej je s t w ierszy (ok. 300 utworów z lat 194-6-1953). P ró c z czy-
stopisów są tu bruliony, sz k ic e , nie zrealizow ane pom ysły. Niezwykle ciekaw a dokumentacja zachow ała się np. p rzy "W ielkanocy Jana S e b a stian a B a c h a ": je s t to jeden z niewielu utworów, który pow staw ał wy jątkowo długo; zachowały się liczne jego w ersje i w cześn iejsze fragmenty, co pozw ala p rz e śle d z ić p racę G ałczyńskiego nad tym tekstem . Trudno
-wymieniać tytuły w szystkich w ie rszy , które są w archiwum. D ość powie d z ie ć , że są w nim w spaniałe poematy "N iobe" i "Wit S tw o sz ", "P ie śn i" czy tak znane utwory, jak "Notatki z nieudanych rekolek cji p a ry sk ic h ", "Z aczaro w an a d o ro ż k a ", "K ron ik a o lszty ń sk a ", "Spotkanie z m atką", "K olczyki Izoldy" i wiele innych.
Z o k resu w spółpracy G ałczyńskiego z "P rzek ro jem " zachowało się dużo tekstów najm niejszego teatrzyku św iata - "Z ielonej G ę si" (438 k a r t ) , o ra z c z ę ść "L istó w z fiołkiem " (104 k a rty ). Teksty pisane dla kab aretu "Sied em kotów" reprezentow ane są p rzez monologi estrado w e, w ie rsz e i p io sen k i.
Z tw ó rczości dram atycznej Konstantego Ildefon sa, prócz drob n iej szych utworów, zachow ał się pełny tekst sztuki "B a b c ia i wnuczek, czy li Noc cudów" , ob szern e fragmenty "Domu wypoczynkowego im. Adama A sn y k a", fragmenty "O rfe u sz a w p ie k le ". Mamy również rękopis sztuki, n ap isan ej p rz e z G ałczyńskiego wspólnie z Adamem M au ersbergerem , o
A ndrzeju Towiańskim , p t. "Noc m istrza A n d rzeja".
Bogactwo tw ó rczo ści G ałczyńskiego ukazują również utwory p ro z ą . W n aszych zbiorach znajduje się czy sto p is pow ieści "Stadn ina im. Stan. M oniuszki, czyli cie rp ie n ia młodego em igranta" o raz trzy tomy drobniej szych utworów p ro z ą.
Z dokonań poety jako tłum acza zachował się m aszynopis z popraw kami "Sn u nocy letn iej" i rękopis "B u rzy " S z e k s p ir a , fragmenty " P ie ś ni pow szechnej" P . Nerudy i przekłady w ierszy różnych poetów, głów nie ro sy jsk ic h .
K olejna c z ę ść archiwum to korespondencja G ałczyńskiego i jego r o dziny. Można tu w yróżnić listy i bruliony listów samego poety - jak w każdym praw ie archiwum, je st ich niew iele. N ajciekaw szy blok to listy do re d ak to ra " P r z e k r o ju " , M ariana Eilego (11 listów z lat 1947-1953).
Skromnie prezen tu je się również fragment korespondencji do poety (133 listy ) od różnych in sty tu cji, p rzy jació ł i znajomych.
P ró c z tego w korespondencji znajdują się listy wydawnictw, umowy wydawnicze i porozum ienia z K .l . G ałczyńskim . H istoryk lite ratu ry b a d ając korespon den cję z wydawnictwami może p rz e śle d z ić , jakie utwory, na które G ałczyński podpisał umowę « pow stały, a jakie - nigdy
242 -nie w yszły ze sfe ry projektów .
Blok korespondencji rodziny poety obejm uje: - listy różnych osób do N atalii G ałczyń skiej,
- lis t y , umowy wydawnictw i wytwórni filmowych (1954»»1969) z N atalią i K irą Gałczyńskimi jako spadkobierczyniami praw autorskich po K .I . G ałczyńskim ,
- 123 listy z lat 1957-1967 Z A iK S-u i Agencji A utorskiej do N atalii i K iry G ałczyńskich,
- umowy wydawnictw z N atalią G ałczyńską (1954-1958).
K orespondencja z wydawnictwami, ZA iK S-em i Agencją A utorską obejmuje przede wszystkim zawiadomienia o przedrukach utworów G ał czyń skiego, umowach licencyjnych z teatram i, przekazanych h on orariach autorskich i ro zliczen iach . B ardzo ob szern a natom iast je s t koresponden c ja N atalii: zachowały się 172 listy od różnych osób z lat 194-7-1976. Wśród listów wiele je s t telegramów kondolencyjnych nadsyłanych po
śm ierci poety, a główny trzon korespondencji dotyczy czasów późn iejszych i z Gałczyńskim nie je s t związany bezpośrednio.
W prezentowanym archiwum znajdują się ponadto dokumenty p e rso n a l ne poety: świadectwo uro dzen ia, odpisy aktu m ałżeństw a, świadectwo zgonu, legitym acje prasow e i związkowe, odznaczenia, dokumenty m ieszk a niowe. Mamy też wiele dokumentów N atalii i K iry G ałczyńskich, a także świadectwo śm ierci o jc a poety - Konstantego G ałczyń skiego, i l i czne dokumenty matki - Wandy z Łopuszyńskich G ałczyń skiej. C z ę ść do- kum entam ą archiwum uzupełniają notesy i kalendarze z notatkami o te r minach spotkań, w izyt, różnego rodzaju rachunki i kwity, które mówią o dniu codziennym G ałczyńskiego.
N a szczególną uwagę zasługuje zbiór fotografii z lat 1905-197Л. W Muzeum znajduje się ich 300, a p rzed staw iają nie tylko sam ego poe tę - od n ajw cześn iejszego dzieciństw a po lata ostatnie - ale i jego r o dziców , n a jb liż sz ą rodzinę, p rzy jació ł i znajomych, upam iętniają m iej s c a , w których przebyw ał (np. leśniczów kę P ran ie) , jego w arszaw sk ie m ieszk an ie, dokumentują in scen izacje teatraln e jego utworów, s e s je naukow e, szczeciń sk ie festiw ale poezji itp. Archiwum uzupełniają druk i,
uzupełnia-ne system atycznie p rzez Muzeum.
W szystkie m ateriały zgromadzone w archiwum G ałczyńskiego są obecnie szczegółow o opracowywane. Uporządkowginie spuścizny poety, z w ła szc z a w c z ę śc i lite ra c k ie j, n a strę c z a wiele tru dn ości: autor "N io be" do swych rękopisów żadnej wagi nie przyw iązyw ał, czę sto na k a r tach v e r s o jak ie g o ś utworu znajdują się fragmenty innych utworów, k tó re tw orzą praw dziw ą mozaikę w szystkich gatunków tw órczości m istrza Ild efon sa. P r z e d rz e ć się p rzez ten g ą sz c z - oto dodatkowy tru d, który p rzy tym archiwum trze b a podjąć.
Obowiązkiem Muzeum, wynikającym z p rz e ję c ia tak bogatej spuścizny lite r a c k ie j, je s t gromadzenie w szelkich m ateriałów o poecie i tekstów jego p ió r a . Kompletujemy pełną dokumentację dotyczącą tw ó rczo ści, kon taktów lite rac k ic h i b iografii G ałczyńskiego. Wiele rękopisów poety je s t je sz c z e w rękach prywatnych. Do niektórych adresatów już dotarliśm y: posiadam y np. listy poety do "k ró la W ałbrzycha", W ładysława Sidorow - sk iego, i listy do K azim ierza Rudzkiego (z lat 1951-1953) , ów czesnego dyrek tora te atru " S y r e n a " . T a korespondencja obejmuje również tek sty estradow e i p io se n k i, które poeta p isa ł dla "S y r e n y ". W reszcie - w sz e l kie m ateriały , jakie znajdują się w innych instytucjach i m iastach, m i krofilmujemy lub wykonujemy z nich odbitki k se ro g raficzn e .
Opracow ała
mgr A licja B a ła k ie r
Z PRAC TOWARZYSTW NAUKOWYCH
HISTORIA LITERATURY POLSKIEJ
W BYDGOSKIM TOWARZYSTWIE NAUKOWYM
M y śl, aby ośrodkiem badań nad lite ra tu rą regionalną i nad tw órczo śc ią p is a r z y związanych z B y dgoszczą sta ła się Kom isja Języka i L ite
